LAZAR-BIEŃKOWSKA Maria Paulina

1904-1981

Tłumaczka. 

Urodzona 21 lipca 1904 roku w Krakowie; córka Ludwika Lazara, przedsiębiorcy pochodzenia węgierskiego, i Wandy z Zagórnych-Marynowskich.  Nie wiadomo, jakie odebrała wykształcenie, ani jak rozpoczęła działalność translatorską. W 1923 roku poślubiła Kazimierza Bieńkowskiego, legionistę, urzędnika państwowego. Przez wiele lat zamieszkiwała w Łobzowie, w domu ojca, gdzie przyszły na świat jej dzieci: córka Irena (1923-1990) i  syn Wiesław (1926-1999), historyk, socjolog, bibliograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). Debiutowała tłumaczeniami poezji Tarasa Szewczenki, wydanymi w 1926 roku w Warszawie przez Ukraiński Instytut Naukowy. W latach trzydziestych intensywnie współpracowała z poetą, prozaikiem i tłumaczem ukraińskim Bohdanem Łepkim, który od 1925 mieszkał w  Krakowie i uczył w miejscowych gimnazjach oraz wykładał na UJ. O współpracy zadecydowała zapewne jej dobra znajomość ukraińskiego (nie wiadomo jednak, gdzie nabyta), rosyjskiego i francuskiego. Może znała też angielski (według wnuka, Łukasza Bieńkowskiego). Efektem tej współpracy były tłumaczenia na język polski dla opracowywanej przez Łepkiego antologii ukraińskiej poezji i prozy (rękopis tej pracy został odnaleziony w Archiwum Towarzystwa Naukowego im. T. Szewczenki w Nowym Jorku). Przełożyła też na polski część pierwszą i drugą trylogii Łepkiego pt. Mazepa. Od sierpnia 1939 roku mieszkała w centrum Krakowa, w kamienicy ojca, którą się opiekowała. W okresie powojennym do aktywności tłumaczeniowej nie powróciła. Utrzymywała jednak sporadyczne kontakty ze środowiskami naukowym i literackimi. W latach 1951-69 była zatrudniona w Farmaceutycznej Spółdzielni Pracy „ESPEFA” (Farmaceutyczna Spółdzielnia Pracy „ESPEFA”) jako pracowniczka umysłowa. Udzielała też korepetycji z rosyjskiego i francuskiego. Pod koniec życia pracowała w jednej z krakowskich bibliotek. Zmarła 2 lutego 1981 roku w Krakowie; pochowana tamże w rodzinnym grobowcu Lazarów na Cmentarzu Rakowickim.

Listy M. Lazar-Bieńkowskiej do B. Łepkiego oraz rękopis antologii przekładów poezji i prozy ukraińskiej na język polski, nad którym współpracowała razem z Łepkim przechowywane są w Archiwum Towarzystwa Naukowego im. T. Szewczenki w Nowym Jorku (Shevchenko Scientific Society). Ocalałe fragmenty korespondencji między Łepkim i Lazar-Bieńkowską znajdowały się w rękach jej syna i razem z drobnymi pozostałościami jej spuścizny trafiły wraz z materiałami po Wiesławie Bieńkowskim do Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, część być może nadal jest w rękach potomków. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA 

1. T. Szewczenko: Poezje. Redakcja P. Zajcew. Tłumaczyła M. Bieńkowska [et al.]. Warszawa: Ukraiński Instytut Naukowy 1926, 406 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże 1936; wydanie 3 Opracował [i wstępem opatrzył] M. Jakóbiec. Wrocław, Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1974.

W przekładzie Marii Lazar-Bieńkowskiej: Zbiegają się trzy szlaki szerokie; Oj wyjdę ja a popatrzę; Kiebym tak trzewiki miała; W świetlicach Katrusi.  

2. B. Łepki: Motria. Trylogii „Mazepa” część pierwsza i druga. Autoryzowany przekład M. Lazar-Bieńkowskiej. Warszawa: Rój 1937, 516 s.     

Tytuł oryginału: Motrâ.

ЛАЗАР-БЄНЬКОВСЬКА Марія Пауліна

1904-1981

Перекладачка.

Народилася 21 липня 1904 року в Кракові; донька Людвіка Лазаря, підприємця угорського походження, і Ванди із родини Заґурних-Мариновських. Невідомо, яку отримала освіту, ані як розпочала перекладацьку діяльність. У 1923 році одружилась із Казимиром Бєньковським, легіонером, державним службовцем. Упродовж багатьох років жила в Лобзові, в батьковому домі, де народилися її діти: дочка Ірена (1923-1990) й син Вєслав (1926-1999), історик, соціолог, бібліограф, професор Ягеллонського університету (UJ). Дебютувала перекладами поезії Тараса Шевченка, які 1926 року видав у Варшаві Український Науковий Інститут. У тридцятих роках інтенсивно співпрацювала з поетом, прозаїком і українським перекладачем Богданом Лепким, який від 1925 року мешкав у Кракові й викладав у місцевих гімназіях, а також у Ягеллонському університеті. Ймовірно, причиною співпраці стало її добре знання української мови (невідомо, однак, де здобуте), російської та французької. Може, вона також знала англійську (за словами онука, Лукаша Бєньковського). Результатом цієї співпраці були переклади на польську мову для антології української поезії і прози, яку впорядковував Лепкий (рукопис цієї праці було знайдено в Архіві Наукового товариства ім. Т. Шевченка у Нью-Йорку). Вона також переклала на польську першу й другу частини трилогії Лепкого Мазепа. Від серпня 1939 року жила в центрі Кракова, в батьковій кам’яниці, яку доглядала. У повоєнний період не повернулася до перекладацької діяльності. Однак підтримувала спорадичні контакти із науковим і літературним середовищами. У 1951-69 роках була працівницею у Фармацевтичному кооперативі „ESPEFA”. Також давала приватні уроки російської та французької мов. Наприкінці життя працювала в одній із краківських бібліотек. Померла 2 лютого 1981 року в Кракові; похована там же у родинному склепі Лазарів на Раковицькому цвинтарі.

Листи М. Лазар-Бєньковської до Б. Лепкого і рукопис антології перекладів української поезії та прози на польську мову, над яким вона працювала разом із Лепким, зберігаються в Архіві Наукового товариства ім. Т. Шевченка у Нью-Йорку. Збережені фрагменти листування між Лепким і Лазар-Бєньковською перебували в руках її сина і разом із дрібними залишками її спадщини потрапили разом із матеріалами, що залишилися після Вєслава Бєньковського, до Архіву науки ПАН і ПАМ у Кракові; частина може й далі перебувати у руках нащадків.