- /
- Osoby
- /
- SERKOWSKA Maria
SERKOWSKA Maria
1901-1970
Tłumaczka, autorka utworów dla dzieci i młodzieży oraz słuchowisk radiowych.
Urodzona 6 września 1901 w Warszawie; córka Kazimierza Wisłockiego, lekarza, i Wandy z Kurtzów. Naukę pobierała w domu, a od VII klasy uczęszczała do Gimnazjum Filologicznego Żeńskiego Jadwigi Kowalczykówny i Jadwigi Jawurkówny w Warszawie (Gimnazjum Filologicznego Żeńskie Jadwigi Kowalczykówny i Jadwigi Jawurkówny w Warszawie), gdzie uzyskała maturę w 1920. W okresie wojny polsko-bolszewickiej pracowała w szpitalu św. Rocha w Warszawie (Szpital św. Rocha w Warszawie). Podjęła studia w zakresie filologii polskiej (do 1925, z roczną przerwą w 1921 na studia prawnicze) na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego (UW Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego ), doskonaląc jednocześnie znajomość języka angielskiego i francuskiego. Była aktywna w organizacjach studenckich. W ramach wymiany akademickiej przebywała trzy miesiące we Francji i w Algierze. W czasie studiów zajmowała się też sztuką stosowaną i uczestniczyła w wystawie w warszawskiej Zachęcie. Jako członkini Związku Harcerstwa Polskiego (Związek Harcerstwa Polskiego) prowadziła aktywną działalność oświatową. W okresie studiów podróżowała także do Niemiec i Włoch. W roku akademickim 1928/29 wznowiła studia na Wydziale Humanistycznym na UW, jednak ich nie ukończyła. W 1929 wyszła za mąż za Bogdana Serkowskiego, inżyniera architekta. W 1935 zadebiutowała jako tłumaczka sztuk autorów francuskich dla teatrów stołecznych oraz autorka słuchowisk radiowych, głównie dla dzieci i młodzieży. Podczas okupacji niemieckiej przebywała nadal w Warszawie i uczestniczyła w działalności konspiracyjnej. W 1944-45 była bibliotekarką w Państwowym Muzeum Narodowym w pałacu Zamoyskich w Kozłówce (woj. lubelskie Państwowe Muzeum Narodowe w pałacu Zamoyskich). Po powrocie do Warszawy w 1945 wznowiła pracę przekładową. Od tegoż roku współpracowała z Polskim Radiem jako autorka słuchowisk radiowych, adaptacji i montaży literackich. W 1948 wstąpiła do Sekcji Przekładowej Związku Zawodowego Literatów Polskich (Sekcja Przekładowa Związku Zawodowego Literatów Polskich ZZLP, od 1949 Związek Literatów Polskich – ZLP), z działalności w której wycofała się w 1950 roku. W 1951 otrzymała nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki za słuchowiska radiowe oraz sztukę teatralną dla młodzieży. Podróżowała do Francji, gdzie gromadziła materiały do pracy literackiej. Z powodu choroby od 1952 znajdowała się w trudnych warunkach materialnych. Rozwijała nadal twórczość literacką, publikując przekłady z literatury francuskiej, artykuły i recenzje literackie oraz teatralne w czasopismach „Nowiny Literackie” (Nowiny Literackie 1947; tu m.in. cykl artykułów o życiu literackim i kulturalnym Francji pt. We Francji), „Polska Zbrojna” (Polska Zbrojna 1947), „Przekrój” (Przekrój 1947), „Robotnik” (Robotnik 1947-48), „Scena i Widownia Warszawska” (Scena i Widownia Warszawska 1947-49), „Listy z Teatru” (Listy z Teatru 1948), a w latach późniejszych w pismach dla młodzieży „Płomyk” (Płomyk 1952-55) i „Świat Młodych” (Świat Młodych 1955) oraz w „Teatrze” (Teatr 1956) i „Zeszytach Teatralnych” (Zeszyty Teatralne 1958-59). W 1956 była kierownikiem literackim w Państwowym Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (Państwowy Teatr Ziemi Lubuskiej) i redagowała wydawane tam „Zeszyty Teatralne”, jednak z powodu choroby męża zrezygnowała z tej posady w 1957. Zmarła 5 września 1970 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Powązkowskim. Miała synów Krzysztofa Serkowskiego (1930-1981), astronoma, i Wojciecha Serkowskiego (ur. 1939).
Lokalizacja archiwum tłumaczki nieznana.
TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA
1. J. Anouilh: Był sobie więzień. Komedia w 3 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: A. Węgierko. Warszawa, Teatr Nowy 1936.
Tytuł oryginału: Y’avait un prisoner.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: http://www.encyklopediateatru.pl
2. [J. Boularan] J. Deval: Rodzina Massoubre. Sztuka w 3 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: L. Schiller. Warszawa, Teatr Polski 1936.
Tytuł oryginału: Priere pour les vivantes.
3. M. Maeterlinck: Cud św. Antoniego. Komedia w 2 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: A. Węgierko. Warszawa, Teatr Narodowy 1937.
Tytuł oryginału: Le miracle de saint Antoine.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: http://www.encyklopediateatru.pl
4. P. Morand: Podróżnik i miłość. [Utwór dramatyczny]. Przełożyła M. Serkowska. Polskie Radio 1937.
Tytuł oryginału: Le voyager et l’amour.
5. A. Birabeau: Zbyt liczna rodzina. Komedia w 3 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: K. Severinówna. Warszawa, Teatr Kameralny 1938.
Tytuł oryginału: Le Chaleur du sein.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: http://www.encyklopediateatru.pl
6. J. Giraudoux: Apollo z Bellac. Sztuka w 1 akcie. Przełożyła M. Serkowska. „Przekrój” 1947 nr 141/142 s. 9-11.
Adaptacje: telewizyjna: Reżyseria: A. Hanuszkiewicz. Telewizja Polska 1958; radiowa: Przełożyli H. Rostworowski, M. Serkowska. Reżyseria: W. Maciejewski. Polskie Radio 1971. Por. poz. 14.
Tytuł oryginału: Apollon de Bellac.
7. J.J. Bernard: Dom przy drodze. Sztuka w 5 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: I. Ładosiówna. Warszawa, Teatr Dramatyczny 1948.
Tytuł oryginału: La maison épargnée.
8. A. Salacrou: Archipelag Lenoir, czyli nie należy tykać rzeczy niewzruszalnych. Komedia w 2 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: K. Zelwerowicz. Kraków, Stary Teatr im. H. Modrzejewskiej 1948.
Tytuł oryginału: L’archipel Lenoir.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: http://www.encyklopediateatru.pl
9. W. Inber: Opowiadania o dzieciach. Przekład: M. Serkowska i M. Kowalewska. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 57 s.
Tytuły oryginałów: Słavka; Moj drug David; Podwodnaja lodka wychodit na powiernost’.
W przekładzie M. Serkowskiej: Sławka; Mój przyjaciel Dawid; Łódź podwodna wypływa na powierzchnię; Bezsenność; Myśliwiec; Wielkie sprzątanie.
10. P. Gamarra: Zaczarowane wyrazy. [Opowiadania dla dzieci]. Przełożyła M. Serkowska. Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, [20] k. Wydania następne tamże: wydanie 2 1959, wydanie 3 1961, wydanie 4 1966.
Tytuł oryginału: Les mots enchantés.
11. J. Anouilh: Zaproszenie do zamku. Sztuka w 5 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienia: teatralne: Reżyseria: S. Daczyński. Warszawa, Teatr Współczesny 1956; telewizyjne: Reżyseria: K. Sznerr. Telewizja Polska 1989.
Tytuł oryginału: L’invitation au château.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: http://www.encyklopediateatru.pl
12. J. Anouilh: Bal złodziejaszków. Komedia w 4 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: I. Gall. Kraków, Teatr Powszechny 1957.
Tytuł oryginału: Le bal des voleurs.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: http://www.encyklopediateatru.pl
13. J. Cocteau: Maszyna do pisania. Sztuka w 3 aktach. Przełożyła M. Serkowska. Wystawienie: Reżyseria: K. Zelwerowicz. Warszawa, Teatr Powszechny 1957.
Tytuł oryginału: La machine à ecrire.
14. J. Giraudoux: Apollo z Bellac. [Utwór dramatyczny]. Przekład: K.H. Rostworowski i M. Serkowska. Reżyseria: A. Hanuszkiewicz. Telewizja Polska 1958. Por. poz. 5.
15. J. Cocteau: Głos człowieczy. [Utwór dramatyczny]. Przełożyła M. Serkowska. Reżyseria: E. Axer. Telewizja Polska 1961.
Tytuł oryginału: La voix humaine.
PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE
1. J. Biessonow: Rodzina drwali. Powstanie przekładu 1953. Złożony i przyjęty do druku w Państwowym Instytucie Wydawniczym. Archiwum Państwowe w Warszawie.
Informacja za: Teczka osobowa Marii Serkowskiej jako członkini ZLP.
Tytuł oryginału: Sem’ia lesorubov.
2. J. Anouilh: Dzika dziewczyna. Powstanie przekładu ante 1957.
Informacja od tłumaczki w ankiecie dla IBL PAN.
Tytuł oryginału: La Sauvage.
3. J. Anouilh: Podróżny bez bagażu. Powstanie przekładu ante 1957.
Informacja od tłumaczki w ankiecie członkini ZLP.
Tytuł oryginału: Le Voyager sans bagages.
4. J. Cocteau: Uwielbiane potwory. Powstanie przekładu ante 1957.
Informacja od tłumaczki w ankiecie dla IBL PAN.
Tytuł oryginału: Les Monstres sacrés.
5. G. Flaubert: Madame Bovary. Adaptacja sceniczna: G. Bata. Powstanie przekładu ante 1957.
Informacja od tłumaczki w ankiecie dla IBL PAN.
6. P. Gamarra: Tu się kupuje szczęście. Powstanie przekładu ante 1957.
Informacja od tłumaczki w ankiecie dla IBL PAN.
Tytuł oryginału: Bonheur et Co.
7. A. Salacrou: Nieznajoma z Arras. Powstanie przekładu ante 1957.
Informacja od tłumaczki w ankiecie dla IBL PAN.
Tytuł oryginału: L’inconnue d’Arras.
OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)
1. Teczka studencka Marii Serkowskiej. Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego.
2. Teczka osobowa Marii Serkowskiej jako członkini ZLP. Biblioteka Donacji Pisarzy Polskich w Warszawie.
3. Ankieta dla IBL PAN 1957.
SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE
1. Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
2. J. CHUDEK. „Rocznik Literacki 1970” wyd. 1971.
3. R. SKRĘT. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 36 cz. 2. Warszawa, Kraków 1995.
4. [B. DOROSZ] B.D.: Współcześni pisarze i badacze literatury. T. 7, T. 10 (K. BATORA: Uzupełnienia). Warszawa 2001, 2007.
1901-1970
Traductrice, auteure d’ouvrages pour les enfants et la jeunesse et des spectacles radiophoniques.
Née le 6 septembre 1901 à Varsovie, elle la fille de Kazimierz Wisłocki, un médecin et de Wanda, née Kurtz. Elle commence son éducation à la maison ; à partir de la septième classe, elle fréquente le Gymnase philologique pour les filles de Jadwiga Kowalczykówna et Jadwiga Jawurkówna à Varsovie, où elle obtient son diplôme de baccaleauréat en 1920. Pendant la guerre polono-bolchévique, elle travaille à l’hôpital Saint Roch à Varsovie. Jusqu’en 1925, elle étudie la philologie polonaise à l’Université de Varsovie (elle interrompt ses études pendant une année, en 1921, pour étudier le droit) ; elle perfectionne ses connaissances en anglais et français. Elle s’implique dans les associations étudiantes. Dans le cadre d’un échange académique, elle passe trois mois en France et à Alger. Pendant ses études, elle s’occupe également d’art appliqué et participe à une exposition à la galerie Zachęta de Varsovie. En tant que membre de l’Association du scoutisme polonais, elle mène une activité éducative intense. Elle voyage en Allemagne et en Italie. Au cours de l’année académique 1928/29, elle reprend ses études de philologie, sans toutefois les achever. En 1929, elle épouse Bogdan Serkowski, un ingénieur architecte. En 1935, elle fait ses débuts de traductrice avec des pièces des auteurs français pour les théâtres de Varsovie ; elle devient également auteure des spectacles radiophoniques, notamment pour les enfants et la jeunesse. Pendant l’occupation allemande, elle vit à Varsovie et prend part à la vie culturelle clandestine. En 1944-45, elle est bibliothécaire au Musée national d’état Palais Zamoyski à Kozłówka (voïvodie de Lublin). Après son retour à Varsovie en 1945, elle continue à traduire. À partir de cette même année, elle collabore avec la Radio polonaise comme auteure de spectacles radiophoniques, d’adaptations et de montages littéraires. En 1948, elle adhère à la section des traducteurs de l’Union syndicale des gens de lettres polonais [Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZZLP], qui devient, après 1949, l’Union des gens de lettres polonais [Związek Literatów Polskich, ZLP] ; elle la quitte en 1950. En 1951, elle reçoit le prix du Ministère de la culture et des arts pour ses spectacles radiophoniques et pour un spectacle théâtral destiné à la jeunesse. Elle voyage en France pour recueillir des informations pour ses travaux littéraires. En raison de problèmes de santé, à partir de 1952, elle se retrouve dans une situation matérielle précaire. Elle continue à écrire et à traduire, en publiant ses traductions de la littérature française, articles et recensions littéraires et théâtrales dans des revues telles que « Nowiny Literackie » (1947 ; entre autres un cycle d’articles sur la vie littéraire et culturelle en France, intitulé We Francji), « Polska Zbrojna » (1947), « Przekrój » (1947), « Robotnik » (1947-48), « Scena i Widownia Warszawska » (1947-49), « Listy z Teatru » (1948), plus tard dans des revues pour la jeunesse « Płomyk » (1952-55) et « Świat Młodych » (1955) ou encore dans des revues théâtrales « Teatr » (1956) et « Zeszyty Teatralne » (1958-59). En 1956, elle est nommée directeur littéraire au Théâtre d’état du pays de Lubusz [Państwowy Teatr Ziemi Lubuskiej] à Zielona Góra et dirige la revue locale « Zeszyty Teatralne », mais elle abandonne ce poste en 1957, à cause de la maladie de son époux. Elle meurt le 5 septembre 1970 à Varsovie ; elle est enterrée dans cette ville au cimetière de Powązki. Elle a deux fils : Krzysztof Serkowski (1930-1981), un astronome, et Wojciech Serkowski (né en 1939).
La localisation des archives de traductrice est inconnue.