OLGIERD Stella

1888-1958 

Pseudonim literacki Emmy Łazarskiej. Utwory podpisywała także jako Stella Emma Olgierd, Stella Olgierd-Łazarska, Stefania Łazarska.  

Kryptonimy: St. Ol., S.O.

Pisarka, tłumaczka, dziennikarka.

Urodzona 8 maja 1888 w Juszczynie koło Makowa Podhalańskiego; córka Bolesława Franciszka Łazarskiego, nauczyciela i popularyzatora Tatr, i Anny z Goeringów de Lillenström. Około 1895 wraz z rodziną zamieszkała w Tarnowie; uczyła się w prowadzonej przez zakon sióstr urszulanek miejscowej Wyższej Szkole Żeńskiej przekształconej w 1904 w Prywatne Liceum Żeńskie (Wyższa Szkoła Żeńska, Prywatne Liceum Żeńskie). Tu zdobyła znajomość języka francuskiego, niemieckiego i angielskiego. Po ukończeniu liceum wyjechała na studia do Niemiec. Na zaproszenie krewnego Władysława Łazarskiego, właściciela drukarni, w 1908 przeniosła się do Warszawy, gdzie podjęła pracę jako urzędniczka. Zadebiutowała opowiadaniem fantastycznym Samson i Dalila (Wieś i Dwór 1914 nr 9) oraz tomem prozy poetyckiej Lawina (1916). W 1914-17 dzieliła czas pomiędzy działalność w Towarzystwie Opieki nad Dziećmi w Warszawie (Towarzystwo Opieki nad Dziećmi) i twórczość literacką. Współpracowała z czasopismami: Astrea (1924), Kurier Poranny (1924-37), Rzeczpospolita (1925-27), Dzień Polski (1927-33), Przegląd Wieczorny (1927-29),  Naokoło Świata (1929-38), Pamiętnik Warszawski (1930), Gazeta Lwowska (1932-37), Tygodnik Ilustrowany (1934-37), Bluszcz (1936), publikując w nich nowele, recenzje, artykuły przeglądowe i o charakterze społecznym. Za jej debiut translatorski można uznać przekład opowiadania Luigiego Pirandella Czerwona książeczka (Astrea 1924 z. 1). Tłumaczyła utwory z literatury angielskiej, francuskiej, czeskiej oraz włoskiej i węgierskiej, które ogłaszała także na łamach czasopism, m.in. Ze wspomnień żeglarza Josepha Conrada (Kurier Poranny 1924 nr 218). Poprzez przekłady utworów pisarzy włoskich przyczyniła się do popularyzacji tej literatury w Polsce, a – za sprawą wydania w Mediolanie antologii współczesnej noweli polskiej Novellieri Polacchi – zaznajamiała Włochów z najnowszą literaturą polską. Działała na rzecz zbliżenia polsko-węgierskiego; była współorganizatorką Towarzystwa Polsko-Węgierskiego im. Stefana Batorego (Towarzystwo Polsko-Węgierskiego im. Stefana Batorego) oraz pełniła w nim funkcję sekretarza generalnego. Kulturze Węgier poświęciła sporo artykułów (podpisanych także kryptonimem S.O.) m.in. na łamach „Przeglądu Polsko-Węgierskiego” (Przegląd Polsko-Węgierski 1936-39), którego była również redaktorką. W 1939 zapowiedziano wydanie jej powieści Karpaty nas łączą, poświęconej kulturze Węgier; ostatecznie nie ukazała się. Należała do Związku Zawodowego Literatów Polskich (Związek Zawodowy Literatów Polskich ZZLP), a od 1926 do wybuchu II wojny światowej pracowała jako sekretarka PEN Clubu (Polski PEN Club), uczestnicząc w międzynarodowych zjazdach stowarzyszenia, m.in. w Budapeszcie (1932), Dubrowniku (1933), Edynburgu (1934), Paryżu (1937) i Pradze (1938) oraz relacjonując ich przebieg. W okresie okupacji niemieckiej zorganizowała w Warszawie spółdzielnię literacką i w prowadzonej przez nią wypożyczalni książek zatrudniała pisarzy. Publikowała również drobne utwory w hitlerowskim „Wydawnictwie Polskim – Polnische Verlag” (Wydawnictwo Polskie – Polnische Verlag), co zapewniała jej przychylność władz niemieckich i pozwalało doskonale prosperować jako właścicielce dwóch koncesjonowanych lokali z prawem do sprzedaży alkoholu, w tym „Winiarni węgierskiej” (Winiarnia węgierska). Wobec zawieszenia działalności PEN Clubu i nieobecności jego prezesa Jana Parandowskiego, jako była sekretarka stowarzyszenia, na żądanie władz niemieckich sporządzała i podpisywała sprawozdania dotyczące stanu konta oszczędnościowego organizacji za lata 1938-39. Podobne zestawienia przygotowywała też z działalności finansowej ZZLP, ale te podpisywał obecny w stolicy prezes Ferdynand Goetel. W kwietniu 1943 od  niemieckiego urzędu propagandy otrzymała propozycję wspólnego z prezesem ZZLP wyjazdu do Katynia, ale odmówiła, powołując się na względy rodzinne i zdrowotne. Po wojnie znalazła się w Legnicy zatrudniona w roli referentki prasowej Państwowego Urzędu Repatriacyjnego (Państwowy Urząd Repatriacyjny). W 1948 wraz z mężem Czesławem osiedliła się w Elblągu. Jej nazwisko jako niepożądanej autorki figuruje w Wykazie książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu z 1 X 1951 r. na podstawie tajnego egzemplarza nr 000305, opracowanego przez Ministerstwo Kultury i Sztuki i centralny Zarząd Bibliotek pod nadzorem Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W ostatnich latach życia podjęła studia nad historią Elbląga oraz planowała napisać powieść osadzoną w realiach historycznych trudnego sąsiedztwa z Gdańskiem, ostatecznie planów nie zrealizowała. Artykuły na ten temat publikowała głównie w „Dzienniku Bałtyckim” (Dziennik Bałtycki). Zmarła 4 grudnia 1958 w Elblągu; pochowana tamże na cmentarzu Agrykola. W 1997 jej szczątki zostały przewiezione na cmentarz w Warszawie.

Lokalizacja archiwum pisarki nieznana. Fragment korespondencji znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA NA JĘZYK POLSKI

1. J. Conrad: Dusza przeciwnika. [Opowiadanie]. Tłumaczyła S. Olgierd. „Morze” 1925 nr 10 s. 3-5.  

Tytuł oryginału: The character of the foe.

2. L. Pirandello: Czerwona książeczka i inne opowiadania współczesnych autorów włoskich. W przekładzie S. Olgierd. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1926], 157 s. Biblioteka Groszowa, 34. Wydanie następne pt. Czerwona książeczka. Powieść. Warszawa: Biblioteka Kuriera Polskiego 1935. Biblioteka Kuriera Polskiego R. 3. t. 33.

Zawiera przekłady opowiadań: L. Pirandello: Czerwona książeczka (Il libretto rosso); Obowiązek lekarza (Il dovere del medico); Światło z przeciwka (Il lume dell’altra casa); R. Bracco: Zbrodnie mężczyzn (I delitti degli uomini); P. Benevenuti: Umarły wśród żywych (Tytułu oryginału nie udało się ustalić); R. Voss: Tarantella Carmeliny. Capryjska legenda o tańcu (Die Tarantella der Carmelina). – M. Moretti: Piegża-Czarnogłówka (Le capinere);  A. Guglielminetti: Małżonkowie godni zazdrości (Tytułu oryginału nie udało się ustalić); L. Tonelli: Sen i przebudzenie Rosetty (Sogno e risveglio di Rosetta).

3. G. K. Chesterton: Kula i krzyż. Powieść. Autoryzowany przekład z angielskiego S. Olgierd. Poznań: Wielkopolska Księgarnia Nakładowa K. Rzepecki 1927, 315 s. 

Tytuł oryginału: The ball and the cross.

4. H. Van Offel: Król przystani. Powieść. Z upoważnienia autora przełożyła z oryginału S. Olgierd. Gdańsk: Sfinks [ca 1927], 179 s.  

Tytuł oryginału: Le Roi de la jetée.

5. J. Zeyer: Dom pod „Tonącą gwiazdą”. Z pamiętnika nieznajomego. [Powieść]. Z czeskiego tłumaczyła S. Olgierd. Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego 1927, 132 s. Biblioteka Domu Polskiego, t. 7.

Tytuł oryginału: Dům „U tonouci hvĕzdy”.

Zawiera również legendę pt. Śmierć Ewy (Smrt Evy) ze zbioru: Báje Šošany.

Recenzja:

V. KREDBA. „Slovanský přehled” 1927 s. 469-69.

6. G. Deledda: Ucieczka do Egiptu. Powieść. Autoryzowany przekład z włoskiego S. Olgierd. Warszawa; Gdańsk: Sfinks [1928], 328 s.  

Tytuł oryginału: La fuga in Egitto.

7. A. Jirásek: Na starej poczcie. Powieść. Z upoważnienia autora tłumaczyła z czeskiego S. Olgierd. Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego [1928], 136 s. Biblioteka Domu Polskiego, t. 104. 

Tytuł oryginału: Na staré pošt.

Recenzja:

V. KREDBA. „Krásné pisemnictvi” 1928 s. 299.

8. J. Priel: Sprawa Bombille’a. Powieść. Przekład autoryzowany S. Olgierd. Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego 1928, 133 s. Biblioteka Domu Polskiego, t. 128. 

Tytuł oryginału: L'affaire Bombille.

9. P. Benoit: Pod znakiem Centaura. [Przekład autoryzowany S. Olgierd]. Gdańsk; Warszawa: Sfinks [1929], 198 s.  

Tytuł oryginału: Sous le signe du Centaure.

10. G.A. Borgese: Rube. Powieść. Przekład autoryzowany S. Olgierd. [Z przedmową F. Baturewicza]. Gdańsk: Sfinks [1930], 669 s.  

Tytuł oryginału: Rubè.

11. C. Del Soldato: Dzieje Różyczki. (Powieść dla dorastających dziewcząt). Autoryzowany przekład z włoskiego S. Olgierd. Łódź: L. Fiszer 1930, 257 s. Wydanie następne pt. Róża jest różą. Wrocław: Siedmioróg 1993. Seria z Różową Kamelią.  

Tytuł oryginału: L’esperienze di Rosetta. 

12. W. Sommerset Maugham: Wyspa słońca. Opowiadania. Przekład autoryzowany S. Olgierd. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne [ca 1930], 228 s. Premie Powieściowe „Świata”.

Tytuły oryginałów: My South Sea Island; Rain; Mackintosh; The fall of Edward Barnard; Red.

Zawiera przekłady utworów: Wyspa słońca; Deszcz; Mackintosh; Upadek Edwarda Barnarda; Rudy.

13. W. Sommerset Maugham: Honolulu. Opowiadania. [Przekład autoryzowany S. Olgierd]. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne [1931], 284 s. 

Tytuły oryginałów: The Pacific; Mackintosh; The fall of Edward Barnard; Red; The Pool; Honolulu; Rain; Envoi.

Tytuł zbioru: The trembling of a leaf.

Zawiera  przekłady opowiadań: Ocean Spokojny; Mackintosh [poz. 12]; Upadek Edwarda Barnarda [poz. 12]; Rudy [poz. 12]; Staw; Honolulu; Deszcz [poz. 12]; Finał.

14. K. Csathó: Wytworny pensjonat. Powieść. Przekład autoryzowany S. Olgierd. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne [1932], 173 s. Wydanie następne: Warszawa: Kurier Polski 1933. Biblioteka Kuriera Polskiego, t. 2.

Tytuł oryginału: Te csak pipálj Ladányi. 

15. F.T. Marinetti: Rekin. [Opowiadanie]. Przekład autoryzowany S. Olgierd. „Świat” 1933 nr 14 s. 10. 

Tytuł oryginału: Un pescecane.

Omówienie:

K. JAWORSKI: „Rekin” – zapomniane tłumaczenie na język polski „noweli symultanicznej” Filippa Tommasa Marinettiego. W: W kręgu zagadnień literatury powszechnej. Pod redakcją R. Kotowskiego i I. Mityk. Kielce 2019. E-book, plik tekstowy w formacie PDF.

16. J. Romains: Ludzie dobrej woli. Powieść. Przekład autoryzowany S. Olgierd. Warszawa: Zdrój 1933, 261 s. 

Tytuł oryginału: Les hommes de bonne volonté.

Recenzja: 

Z. CZERNY. „Rocznik Literacki” 1933, wyd. 1934.

17. J. Romains: Zbrodnia Quinette’a. Powieść. Przekład autoryzowany S. Olgierd. Warszawa: Zdrój 1933, 235 s. 

Tytuł oryginału: Crime de Quinette‘a.

18. F. Gerstäcker: Postrach Arkanzasu. Powieść. Przekład S. Olgierd. [Okładkę projektował W. Leski]. Warszawa: Mewa 1934, 286 s.  

Tytuł oryginału: Regulatoren in Arkansas.

19. L. Bus-Fekete: To więcej niż miłość. Komedia w 3 aktach. Przekład S. Olgierd. Wystawienie: Reżyseria: J. Kabrowski. Kraków, Teatr Miejski im. Juliusza Słowackiego 1934.   

Tytuł oryginału: Több mint szerelem.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/

20. W. Sommerset Maugham: Upadek Edwarda Barnarda. Opowiadanie. [Przekład autoryzowany S. Olgierd]. Rzym: Polski Dom Wydawniczy 1947, 58 s.  Zob. poz. 12.

Tytuł oryginału: The fall of Edward Barnard.

PRACE DOTYCZĄCE LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁA SIĘ TŁUMACZKA ORAZ KRYTYKA PRZEKŁADU

1. Juliusz Słowacki w przekładach na język włoski. „Dzień Polski” 1927 nr 148/149.   

2. Chłopi w Italii. „Rzeczpospolita” 1927 nr 323.

3. Reymont po włosku. „Dzień Polski” 1927 nr 290/291.

4. Tłumaczenia z języka polskiego. „Dzień Polski” 1928 nr 23 [dot. przekładów arcydzieł literatury polskiej na języki obce].

5. Literatura polska na Węgrzech. „Dzień Polski” 1928 nr 92.

6. Książka w Italii. „Dzień Polski” 1928 nr 180.

7. Żeromski po włosku. „Dzień Polski” 1930 nr 338.

8. O polskiej literaturze dziecięcej we Włoszech. „Pion” 1936 nr 40.

9. Z literatury węgierskiej. „Dziennik Poznański” 1936 nr 61.

PRACA REDAKCYJNA

Novellieri polacchi. [Red.] S. Olgierd. [Wstęp:] G. Papini. Milano: Alpes 1929, 367 s. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. S. ŁOZA: Czy wiesz, kto to jest. Warszawa 1938.

2. B. JAŚKIEWICZ. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 23. Wrocław 1978.

OMÓWIENIA 

1. W. TARNAWSKI: Jeszcze Stella Olgierd. „Myśl Narodowa”1932 nr 30.

2. J. CHARYTONIUK: Stella Emma Olgierd. „Elbląski Magazyn Ilustrowany” 1992 nr 1.

3. J. RYSZKOWSKI, R. TOMCZYK: Stella Emma Olgierd w: Elbląg literacki. Rzecz o kształtowaniu się środowiska literackiego w Elblągu w latach 1945-1995. Elbląg 2000. 

4. S.M. JANKOWSKI, R. KOTARBA: Literaci a sprawa katyńska – 1945. Kraków 2003.

5. Cenzura PRL. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu: 1 X 1951 r.: tylko do użytku służbowego: No 000305. Wrocław 2021.

1888-1958 

Pseudonyme littéraire d’Emma Łazarska. Elle signait ses ouvrages également comme : Stella Emma Olgierd, Stella Olgierd-Łazarska, Stefania Łazarska.  

Cryptonymes : St. Ol., S.O.

Écrivaine, traductrice, journaliste.

Née le 8 mai 1888 à Juszczyn près de Maków Podhalański, elle est la fille de Bolesław Franciszek Łazarski, enseignant et vulgarisateur des connaissances sur les Tatras, et d’Anna, née Goering de Lillenström. Autour de 1895, elle s’installe avec sa famille à Tarnów ; elle fréquente la Haute école pour filles locale dirigée par les ursulines et qui, en 1904, deviendra le Lycée privé pour filles. Elle y apprend le français, l’allemand et l’anglais. Après avoir terminé le lycée, elle part étudier en Allemagne. À l’invitation d’un parent, Władysław Łazarski, propriétaire d’une  imprimerie, elle s’installe à Varsovie et commence à travailler dans un bureau. Elle fait ses débuts littéraires avec un conte fantastique Samson i Dalila („Wieś i Dwór” 1914 n° 9) et avec un recueil de prose poétique Lawina (1916). Dans les années 1914-17, elle partage son temps entre des activités au sein de l’Association pour la protection de l’enfance [Towarzystwo Opieki nad Dziećmi] de Varsovie et la création littéraire.  Elle collabore avec des revues telles que : « Astrea » (1924), « Kurier Poranny » (1924-37), « Rzeczpospolita » (1925-27), « Dzień Polski » (1927-33), « Przegląd Wieczorny » (1927-29),  « Naokoło Świata » (1929-38), « Pamiętnik Warszawski » (1930), « Gazeta Lwowska » (1932-37), « Tygodnik Ilustrowany » (1934-37), « Bluszcz » (1936), où elle publie des nouvelles, des recensions, des articles de synthèse et ceux sur les questions sociales. Apparemment, elle fait ses débuts de traductrice avec le conte de Luigi Pirandello Il libretto rosso (« Astrea » 1924, cahier 1). Elle traduit des ouvrages littéraires anglais, français, tchèques ainsi qu’italiens et hongrois qu’elle publie aussi dans des revues, par exemple Ze wspomnień żeglarza de Joseph Conrad (« Kurier Poranny » 1924 n° 218). En traduisant les œuvres d’écrivains italiens, elle contribue à diffuser cette littérature en Pologne et en publiant à Milan l’anthologie de la nouvelle polonaise contemporaine Novellieri Polacchi, elle fait connaître aux Italiens la littérature polonaise la plus récente. Olgierd œuvre pour le rapprochement polono-hongrois ; elle est cofondatrice de l’Association polono-hongroise Étienne Báthory [Towarzystwo Polsko-Węgierskiego im. Stefana Batorego] dont elle est également le secrétaire général. Elle écrit de nombreux articles sur la culture hongroise (qu’elle signe aussi avec le cryptonyme S.O.), notamment dans la revue « Przegląd Polsko-Węgierski » (1936-39), dont elle est membre du comité de rédaction. En 1939, la publication de son roman sur la culture hongroise Karpaty nas łączą est annoncée ; finalement il ne verra pas le jour. Elle est membre de l’Union Syndicale des Gens de lettres polonais [Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZZLP]. À partir de 1926 et jusqu’à l’éclatement de le Seconde guerre mondiale, elle est secrétaire du PEN Club ; elle participe aux réunions internationales de cette organisation, notamment à Budapest (1932), Dubrovnik (1933), Édimbourg (1934), Paris (1937) ou Prague (1938) ; elle  rend d’ailleurs compte de leur déroulement. Pendant l’occupation allemande, elle fonde, à Varsovie, une coopérative littéraire et y emploie des écrivains dans le service de prêt des livres. Elle publie de courts textes avec la maison d’édition nazie « Wydawnictwo Polskie – Polnische Verlag », ce qui lui vaut la bienveillance des autorités allemandes et lui permet de prospérer avec les revenus de deux établissements ayant le droit de vendre l’alcool, dont un bar à vins hongrois. Compte tenu de la suspension des activités du PEN Club et de l'absence de son président Jan Parandowski, à la demande des autorités allemandes, en tant qu'ancien secrétaire de l'association, elle prépare et signe des rapports sur le compte d'épargne de l'organisation. Elle prépare de même des rapports financiers de la ZZLP, mais ceux-ci sont signés par son président Ferdynand Goetel qui demeure à Varsovie. En avril 1943, elle se voit proposer par le bureau de propagande allemand de partir pour Katyń, en compagnie du président de la ZZLP, mais elle refuse, en allèguant des raisons familiales et de santé. Après la guerre, elle se retrouve à Legnica, employée par le Bureau national de rapatriement [Państwowy Urząd Repatriacyjny]. En 1948, elle s’installe à Elbląg avec son mari Czesław. Son nom figure parmi les noms des auteurs proscrits dans la liste des ouvrages interdits par le Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu z 1 X 1951 r. ; il s’agit d’une liste confidentielle, élaborée par le Ministère de la culture et de l’art et la Direction centrale des bibliothèques sous la surveillance du Ministère de la sécurité publique. Dans les dernières années de vie, elle entreprend des études sur l’histoire d’Elbląg et envisage d’écrire un roman consacré à son voisinage difficile avec Gdańsk ; finalement, elle ne l’écrira pas. Elle publie des articles sur ce sujet, surtout dans « Dziennik Bałtycki ». Elle décède le 4 décembre 1958  à Elbląg et est enterrée dans cette ville, au cimetière d’Agrykola. En 1997, sa dépouille est transférée dans un cimetière de Varsovie.

La localisation des archives de l’écrivaine est inconnue. Des extraits de sa correspondance se trouvent à la Bibliothèque nationale [Biblioteka Narodowa] de Varsovie.

1888-1958 

Pseudonimo letterario di Emma Łazarska. Firmatasi altresì come Stella Emma Olgierd, Stella Olgierd-Łazarska, Stefania Łazarska.  

Criptonimi: St. Ol., S.O.

Scrittrice, traduttrice, giornalista.

Nata l’8 maggio 1888 a Juszczyn, vicino a Maków Podhalański; figlia di Bolesław Franciszek Łazarski, insegnante e divulgatore dei Monti Tatra, e di Anna, nata Goering de Lillenström. Attorno al 1895, insieme alla famiglia abitò a Tarnów; studiò nella Scuola Superiore Femminile locale, diretta dalle suore orsoline, trasformata nel 1904 in un Liceo Femminile Privato. In questo luogo acquisì la conoscenza del francese, del tedesco e dell’inglese. Finito il liceo, si recò in Germania per intraprendere gli studi universitari. Su invito di Władysław Łazarski, un parente proprietario di una tipografia, nel 1908 si trasferì a Varsavia, dove cominciò a lavorare come impiegata. Esordì con il racconto fantastico Samson i Dalila [Sansone e Dalila] (sul numero 9 di “Wieś i Dwór”, 1914) a cui seguì il volume di prosa poetica Lawina [Slavina] (1916). Tra il 1914 e il 1917 divise il proprio tempo tra l’attività nell’Associazione per la Cura del Bambino di Varsavia [Towarzystwo Opieki nad Dziećmi w Warszawie] e la creazione letteraria. Collaborò con le seguenti riviste: “Astrea” (1924), “Kurier Poranny” (1924-37), “Rzeczpospolita” (1925-27), “Dzień Polski” (1927-33), “Przegląd Wieczorny” (1927-29), “Naokoło Świata” (1929-38), “Pamiętnik Warszawski” (1930), “Gazeta Lwowska” (1932-37), “Tygodnik Ilustrowany” (1934-37), “Bluszcz” (1936), pubblicandovi novelle, recensioni, articoli rassegna e di carattere sociale. La traduzione del racconto di Luigi Pirandello Il libretto rosso, con il titolo Czerwona książeczka (“Astrea” 1924, primo fascicolo), può essere considerata il suo esordio da traduttrice. Tradusse opere della letteratura inglese, francese, ceca, italiana e ungherese, che pubblicava anche sulle pagine delle riviste,  come avvenne con “A personal record” di Joseph Conrad, tradotto come Ze wspomnień żeglarza (“Kurier Poranny” 1924 nr 218). Attraverso le traduzioni delle opere degli scrittori italiani contribuì alla diffusione della letteratura italiana in Polonia, e – grazie alla pubblicazione a Milano dell’antologia dedicata alle novelle polacche dal titolo Novellieri Polacchi – introdusse la letteratura polacca più recente al pubblico dei lettori italiani. Era attiva nella causa dell’avvicinamento tra polacchi e ungheresi; fu co-organizzatrice dell’Associazione Polacco-Ungherese “Stefano Batory” [Towarzystwo Polsko-Węgierskie im. Stefana Batorego], nella quale ricoprì il ruolo di segretaria generale. Alla cultura ungherese dedicò diversi articoli (firmati anche con il criptonimo S.O.), tra cui alcuni usciti sulle pagine di “Przegląd Polsko-Węgierski” (1936-39), del quale era anche redattrice. Nel 1939 venne annunciata l’uscita del suo romanzo Karpaty nas łączą [Ci legano i Carpazi], dedicato alla cultura ungherese; che però alla fine non venne pubblicato. Fu membro del Sindacato dei Letterati Polacchi (ZZLP), e dal 1926 allo scoppio della seconda guerra mondiale lavorò come segretaria del PEN Club, prendendo parte ai congressi internazionali dell’associazione, per esempio a Budapest (1932), Dubrovnik (1933), Edimburgo (1934), Parigi (1937) e Praga (1938) nonché relazionando il loro svolgimento. Durante il periodo dell’occupazione tedesca organizzò a Varsavia una cooperativa letteraria e nella biblioteca da lei gestita assumeva degli scrittori. Pubblicò altresì opere minori per l’hitleriana “Wydawnictwo Polskie – Polnische Verlag”, cosa che le garantiva la benevolenza delle autorità tedesche e le permetteva di prosperare come proprietaria di due locali con licenza per la vendita di alcolici, tra cui la “Winiarnia węgierska” [Enoteca ungherese]. Per via della sospensione delle attività del PEN Club e l’assenza del presidente Jan Parandowski, data la sua posizione di segretaria dell’associazione, su richiesta delle autorità tedesche redasse e firmò un rapporto riguardante lo stato del conto di risparmio dell’organizzazione per gli anni 1938-39. Preparò un documento simile anche riguardo all’attività finanziaria dello ZZLP, ma questo lo firmò il presidente dell’associazione Ferdynand Goetel, in quel momento presente nella capitale. Nell’aprile del 1943 dall’ufficio della propaganda tedesca ricevette la proposta di intraprendere un viaggio a Katyń, insieme al presidente dello ZZLP, ma rifiutò, adducendo come giustificazione motivi familiari e di salute. Dopo la guerra trovò un lavoro a Legnica nell’ufficio stampa dell’Ufficio Nazionale dei Rimpatri [PUR, Państwowy Urząd Repatriacyjny]. Nel 1948 insieme al marito Czesław si stabilì a Elbląg. Il suo cognome, come autrice indesiderata, figura nell’Indice dei libri da ritirare immediatamente del primo ottobre 1951 [Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu z 1 X 1951 r.] sulla base dell’esemplare segreto numero 000305, redatto dal Ministero della Cultura e dell’Arte [Ministerstwo Kultury i Sztuki] e dal Consiglio Centrale delle Biblioteche [Centralny Zarząd Bibliotek] sotto la supervisione del Ministero della Pubblica Sicurezza [Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]. Durante i suoi ultimi anni di vita intraprese degli studi sulla storia di Elbląg e progettava di scrivere un romanzo ambientato nella realtà storica della difficile relazione con Danzica, ma alla fine tale progetto non venne realizzato. Suoi articoli su questo argomento vennero pubblicati soprattutto su “Dziennik Bałtycki”. Morì il 4 dicembre 1958 a Elbląg, dove è sepolta al cimitero Agrykola. Nel 1997 i suoi resti sono stati trasferiti in un cimitero di Varsavia.

Non è noto dove si trovi l’archivio della scrittrice. Un frammento della sua corrispondenza si trova nella Biblioteca Nazionale di Varsavia [Biblioteka Narodowa].

1888-1958 

Literarisches Pseudonym von Emma Łazarska. Sie unterschrieb ihre Werke auch als Stella Emma Olgierd, Stella Olgierd-Łazarska, Stefania Łazarska. 

Kryptonyme: St. Ol., S.O. 

Schriftstellerin, Übersetzerin, Journalistin.

Geboren am 8. Mai 1888 in Juszczyn bei Maków Podhalański; Tochter von Bolesław Franciszek Łazarski, einem Lehrer, der sich für die Bekanntheit der Tatraregion engagierte, und von Anna geb. Goering de Lillenström. Um 1895 zog sie mit ihrer Familie nach Tarnów; sie besuchte die örtliche Höhere Mädchenschule, die vom Orden der Ursulinen geführt und 1904 in ein privates Mädchengymnasium umgewandelt wurde. Dort erlernte sie die französische, deutsche und englische Sprache. Nach dem Schulabschluss ging sie zum Studium nach Deutschland. Auf Einladung ihres Verwandten Władysław Łazarski, des Besitzers einer Druckerei, zog sie 1908 nach Warschau, wo sie als Büroangestellte arbeitete. Sie debütierte mit der fantastischen Erzählung Samson i Dalila (in der Zeitschrift „Wieś i Dwór“ 1914, Nr. 9) und dem Band Lawina (1916) mit poetischer Prosa. In den Jahren 1914-1917 arbeitete sie gleichzeitig in der Gesellschaft für Kinderfürsorge in Warschau [Towarzystwo Opieki nad Dziećmi w Warszawie] und war literarisch tätig. Sie arbeitete mit Zeitschriften wie „Astrea“ (1924), „Kurier Poranny“ (1924-37), „Rzeczpospolita“ (1925-27), „Dzień Polski“ (1927-33), „Przegląd Wieczorny“ (1927-29), „Naokoło Świata“ (1929-38), „Pamiętnik Warszawski“ (1930), „Gazeta Lwowska“ (1932-37), „Tygodnik Ilustrowany“ (1934-37) und „Bluszcz“ (1936) zusammen und veröffentlichte in ihnen Novellen, Rezensionen, Übersichtsartikel und sozial engagierte Artikel. Ihre Übertragung der Erzählung Il libretto rosso [Czerwona książeczka] von Luigi Pirandello („Astrea“ 1924, H.1) kann als ihr Übersetzungsdebüt gesehen werden. Sie übersetzte Werke aus der englischen, französischen, tschechischen sowie der italienischen und ungarischen Literatur, die sie auch in Zeitschriften veröffentlichte, u.a. Some Reminiscences / A Personal Record [Ze wspomnień żeglarza] von Joseph Conrad („Kurier Poranny“ 1924, Nr. 218).  Mit ihren Übersetzungen der Werke italienischer Schriftsteller trug sie zur Popularisierung dieser Literatur in Polen bei und vermittelte durch die Veröffentlichung der Novellen-Anthologie Novellieri Polacchi in Mailand die zeitgenössische polnische Literatur in Italien. Sie engagierte sich auch für die polnisch-ungarische Annäherung und war Mitbegründerin und Generalsekretärin der Stefan-Batory-Polnisch-Ungarischen Gesellschaft [Towarzystwo Polsko-Węgierskie im. Stefana Batorego]. Der Kultur Ungarns widmete sie viele Artikel (auch mit dem Kryptonym S.O. unterzeichnet) u.a. in „Przegląd Polsko-Węgierski“ (1936-39), deren Redakteurin sie ebenfalls war. 1939 wurde die Veröffentlichung ihres Romans Karpaty nas łączą [Die Karpaten verbinden uns] angekündigt, der der ungarischen Kultur gewidmet war, wozu es jedoch nicht mehr kam. Sie gehörte dem Berufsverband Polnischer Schriftsteller [Związek Zawodowy Literatów Polskich – ZZLP] an, arbeitete von 1926 bis zum Ausbruch des Zweiten Weltkriegs als Sekretärin des P.E.N.-Clubs und nahm an dessen internationalen Kongressen teil, u.a. in Budapest (1932), Dubrovnik (1933), Edinburgh (1934), Paris (1937) und Prag (1938), über deren Verlauf sie berichtete. Während der deutschen Besatzung organisierte sie in Warschau eine literarische Genossenschaft und beschäftigte in der von ihr betriebenen Leihbibliothek einige Schriftsteller. Sie veröffentlichte auch kleinere Werke im nationalsozialistischen „Polnischen Verlag“ [Wydawnictwo Polskie], was ihr die Gunst der deutschen Behörden sicherte und es ihr ermöglichte, als Inhaberin von zwei lizenzierten Lokalen mit dem Recht auf Alkoholverkauf, darunter der „Ungarischen Weinstube“ [„Winiarnia węgierska”], gute Geschäfte zu machen. Nachdem die Tätigkeit des P.E.N.-Clubs ausgesetzt wurde und angesichts der Abwesenheit seines Präsidenten Jan Parandowski, fertigte sie auf Verlangen der deutschen Behörden als ehemalige Sekretärin Berichte über den Stand des Vereinskontos für die Jahre 1938-39 an und unterzeichnete diese. Ähnliche Aufstellungen erstellte sie auch über die Finanzen von ZZLP, aber diese wurden von dem in der Hauptstadt anwesenden Präsidenten Ferdynand Goetel unterzeichnet. Im April 1943 erhielt sie vom NS-Propagandaamt das Angebot, gemeinsam mit dem Präsidenten von ZZLP nach Katyń zu fahren, allerdings lehnte sie unter Verweis auf familiäre und gesundheitliche Gründe ab. Nach dem Krieg wohnte sie in Legnica und arbeitete als Referentin für Presseangelegenheiten im Staatlichen Amt für Repatriierung [Państwowy Urząd Repatriacyjny]. 1948 ließ sie sich mit ihrem Ehemann Czesław in Elbląg  nieder. Als sog. „unerwünschte Autorin“ fand sich ihr Name im Verzeichnis der sofort aus dem Verkehr zu ziehenden Bücher [Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu] vom 1. Oktober 1951, das nach dem geheimen Exemplar Nr. 000305 vom Ministerium für Kultur und Kunst [Ministerstwo Kultury i Sztuki] und der Zentralen Bibliotheksverwaltung [Centralny Zarząd Bibliotek] auf Anweisung des Ministeriums für Öffentliche Sicherheit [Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego] erstellt wurde. In ihren letzten Lebensjahren widmete sie sich dem Studium der Geschichte von Elbląg und plante, einen historischen Roman zu schreiben, der die schwierige Nachbarschaft mit Danzig thematisierte, was sie jedoch letztlich nicht verwirklicht hat. Sie veröffentlichte Artikel zu diesem Thema hauptsächlich in der Zeitung „Dziennik Bałtycki“. Sie starb am 4. Dezember 1958 in Elbląg und wurde auf dem dortigen Agrykola-Friedhof beigesetzt. 1997 wurden ihre sterblichen Überreste auf einen Friedhof in Warschau überführt. Der Standort des Archivs der Schriftstellerin ist unbekannt. Ein Teil ihrer Korrespondenz befindet sich in der Nationalbibliothek in Warschau.

ОЛЬГЕРД Стелла OLGIERD Stella

1888-1958 

Литературный псевдоним Эммы Лазарской [Emma Łazarska]. Произведения также подписывала как Stella Emma Olgierd, Stella Olgierd-Łazarska, Stefania Łazarska.  

Криптонимы: St. Ol., S.O.

Писательница, переводчица, журналистка.

Родилась 8 мая 1888 в Ющине близ Макув-Подхаляньского [Juszczyn koło Makowa Podhalańskiego]; дочь Болеслава Франтишека Лазарского [Bolesław Franciszek Łazarski], учителя и популяризатора Татр, и Анны, урожденной Геринг де Лилленстрём [Anna z Goeringów de Lillenström]. Около 1895 вместе с семьей поселилась в Тарнуве [Tarnów]; училась в местной Высшей женской школе [Wyższa Szkoła Żeńska], управляемой орденом сестер урсулинок, которая в 1904 была преобразована в Частный женский лицей [Prywatne Liceum Żeńskie]. Там она овладела французским, немецким и английским языками. После окончания лицея уехала на учебу в Германию. По приглашению родственника Владислава Лазарского [Władysław Łazarski], владельца типографии, в 1908 переехала в Варшаву, где начала работать в качестве конторской служащей. Дебютировала с фантастическим рассказом Samson i Dalila [Самсон и Далила] („Wieś i Dwór” 1914, № 9) и томом поэтической прозы Lawina [Лавина] (1916). В 1914-17 распределяла свое время между деятельностью в Обществе попечения о детях в Варшаве [Towarzystwo Opieki nad Dziećmi w Warszawie]  и литературным творчеством. Сотрудничала с изданиями: „Astrea” (1924), „Kurier Poranny” (1924-37), „Rzeczpospolita” (1925-27), „Dzień Polski” (1927-33), „Przegląd Wieczorny” (1927-29), „Naokoło Świata” (1929-38), „Pamiętnik Warszawski” (1930), „Gazeta Lwowska” (1932-37), „Tygodnik Ilustrowany” (1934-37), „Bluszcz” (1936), публикуя в них повести, рецензии, обзорные статьи и тексты социальной направленности. Перевод повести Луиджи Пиранделло [Luigi Pirandello] Czerwona książeczka [Красная книжечка; итал. Il libretto rosso] („Astrea” 1924, № 1) можно считать ее дебютом в качестве переводчика. Переводила произведения английской, французской, чешской, итальянской и венгерской литературы, которые также публиковала на страницах печатных изданий, среди прочего – Ze wspomnień żeglarza [Мемуары; англ. A Personal Record] Джозефа Конрада [Joseph Conrad] („Kurier Poranny” 1924, № 218). Переводя произведения итальянских писателей, она способствовала популяризации этой литературы в Польше, а опубликовав в Милане антологию современных польских рассказов Novellieri Polacchi, познакомила итальянцев с новейшей польской литературой. Содействовала польско-венгерскому взаимосближению; была одним из организаторов Польско-Венгерского общества им. Стефана Батория [Towarzystwo Polsko-Węgierskie im. Stefana Batorego] и занимала пост его генерального секретаря. Культуре Венгрии посвятила немало статей (подписанных также криптонимом S.O.), в том числе на страницах издания „Przegląd Polsko-Węgierski” (1936-39), редактором которого она также являлась. В 1939 была анонсирована публикация ее повести Karpaty nas łączą [Карпаты нас объединяют], посвященной культуре Венгрии, но в итоге она не вышла. Была членом Профессионального союза польских писателей [Związek Zawodowy Literatów Polskich] (ZZLP), а с 1926 и до начала Второй мировой войны работала секретарем ПЕН-клуба [PEN Club], участвуя в международных съездах объединения, в том числе в Будапеште (1932), Дубровнике (1933), Эдинбурге (1934), Париже (1937) и Праге (1938), и освещая их в печати. Во время немецкой оккупации организовала литературный кооператив в Варшаве и трудоустраивала писателей в созданный при нем пункт по предоставлению книг во временное пользование. Также публиковала некоторые произведения в гитлеровском издательстве „Wydawnictwo Polskie – Polnische Verlag”, что обеспечило ей благосклонность немецких властей и позволило преуспевать в качестве владелицы двух лицензированных торговых точек с правом продажи алкоголя (одна из них – „Winiarnia węgierska” [«Венгерская винодельня»]). В связи с приостановкой деятельности ПЕН-клуба и отсутствием его президента Яна Парандовского [Jan Parandowski] как бывший секретарь организации по требованию немецких властей готовила и подписывала отчеты о состоянии сберегательного счета организации за 1938-39. Готовила также подобные отчеты о финансовой деятельности ZZLP, но их подписывал присутствовавший в столице председатель Фердинанд Гетель [Ferdynand Goetel]. В апреле 1943 немецкое управление пропаганды предложило ей совместную с председателем ZZLP поездку в Катынь [Katyń], но она отказалась, сославшись на семейные обстоятельства и состояние здоровья. После войны нашла работу в городе Легница [Legnica] в качестве пресс-секретаря в Государственном управлении по репатриации [Państwowy Urząd Repatriacyjny]. В 1948 вместе с мужем Чеславом [Czesław] поселилась в Эльблонге [Elbląg]. Ее имя как нежелательного автора фигурирует в Списке книг, подлежащих немедленному изъятию, от 1 X 1951 г. [Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu z 1 X 1951 r.] на основании секретного экземпляра № 000305, составленного министерством культуры и искусства [Ministerstwo Kultury i Sztuki] и центральным библиотечным управлением [Zarząd Bibliotek] под контролем Министерства общественной безопасности [Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]. В последние годы жизни занималась изучением истории Эльблонга и планировала написать повесть по историческим событиям, связанным с непростым соседством с Гданьском [Gdańsk]; в итоге эти планы остались нереализованными. Статьи на данную тему публиковала в основном в газете „Dziennik Bałtycki”. Умерла 4 декабря 1958 в Эльблонге; похоронена там же на кладбище Агрикола [cmentarz Agrykola]. В 1997 ее останки были перенесены на кладбище в Варшаве.

Местонахождение архива писательницы неизвестно. Фрагмент переписки находится в Национальной библиотеке [Biblioteka Narodowa] в Варшаве.

1888-1958 

Litterär psesudonym: Emmy Łazarskiej. Hon skrev även under sina verk som Stella Emma Olgierd, Stella Olgierd-Łazarska, Stefania Łazarska.  

Kodnamn: St. Ol., S.O.

Författarinna, översättare, journalist.

Född den 8 maj 1888 i Juszczyn nära Maków Podhalański, dotter till Bolesław Franciszek Łazarski, lärare och förkämpe för Tatrabergen, och Anna, född Goering de Lillenström. Runt 1895 bosatte hon sig med familjen i Tarnów, där hon studerade vid en högre flickskola [Wyższa Szkoła Żeńska] ledd av ursulinorden, som 1904 omvandlades till ett privat flickgymnasium [Prywatne Liceum Żeńskie]. Där lärde hon sig franska, tyska och engelska. Efter examen åkte hon till Tyskland för att studera. 1908, på inbjudan av sin släkting Władysław Łazarski, ägare till ett tryckeri, flyttade hon till Warszawa och började arbeta som kontorist. Hon debuterade med fantasynovellen Samson och Delila (”Wieś i Dwór” 1914 nr 9) samt ett band av poesiprosan Lawina (1916). Under åren 1914–1917 delade hon sin tid mellan arbete i Föreningen för vård av barnen [Towarzystwo Opieki nad Dziećmi] i Warszawa och sitt eget författarskap. Hon samarbetade med följande tidningar: ”Astrea” (1924), ”Kurier Poranny” (1924–1937), ”Rzeczpospolita” (1925–1927), ”Dzień Polski” (1927–1933), ”Przegląd Wieczorny” (1927–1929), ”Naokoło Świata” (1929–1938), ”Pamiętnik Warszawski” (1930), ”Gazeta Lwowska” (1932–1937), ”Tygodnik Ilustrowany” (1934–1937) och ”Bluszcz” (1936), där hon publicerade noveller, recensioner, översiktsartiklar och samhällsorienterade texter. Hennes översättningsdebut var Luigi Pirandellos novell Den röda boken [Czerwona książeczka] (”Astrea” 1924 nr 1). Hon översatte verk från engelska, franska, tjeckiska, italienska och ungerska, bland annat Joseph Conrads Ur en sjömans minnen [Ze wspomnień żeglarza] (”Kurier Poranny” 1924 nr 218). Genom översättningar av italienska författare bidrog hon till att sprida italiensk litteratur i Polen och bekantade även italienarna – tack vara utgivningen av antologin över de polska moderna novellerna Novellieri Polacchi i Milano – med den polska samtida litteraturen. Olgierd arbetade också för att stärka polsk-ungerska relationer, hon var med och grundade Stefan Batorys polsk-ungerska sällskapet [Towarzystwo Polsko-Węgierskie im. Stefana Batorego], där hon var generalsekreterare. Hon ägnade flera artiklar åt ungersk kultur (som också undertecknades med pseudonymen S.O.), bland annat i ”Przegląd Polsko-Węgierski” (1936–1939), där hon även var redaktör. 1939 annonserades utgivningen av hennes roman Karpaty nas łączą, som handlade om ungersk kultur; den publicerades aldrig till slut. Hon var medlem i Polska författarnas fackförbund [Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZZLP] och arbetade från 1926 fram till andra världskrigets utbrott som sekreterare för PEN-klubben, där hon deltog i sällskapets internationella möten i bland annat Budapest (1932), Dubrovnik (1933), Edinburgh (1934), Paris (1937) och Prag (1938), och rapporterade från dem. Under den tyska ockupationen organiserade hon ett litterärt kooperativ i Warszawa och anställde författare i bokuthyrningen som hon ledde. Hon publicerade även kortare verk i det nazityska förlaget „Wydawnictwo Polskie – Polnische Verlag”, vilket gav henne tyska myndigheters välvilja och möjliggjorde driften av två licensierade verksamheter med rättigheter att sälja alkohol, däribland "Ungerska vinkällaren" [”Winiarnia węgierska”]. Under PEN-klubbens tillfälligt indragna verksamhet och ordförandenas Jan Parandowski frånvaro, bad de tyska myndigheterna henne som dåvarande sekreterare i klubben att sammanställa och skriva under ekonomiska rapporter för organisationens sparkonto för åren 1938–1939. Hon sammanställde liknande redogörelser för ZZLP finanser, men dessa undertecknades av den dåvarande ordföranden Ferdynand Goetel. I april 1943 avböjde hon, med hänvisning till familje- och hälsoskäl, en inbjudan från den tyska propagandamyndigheten att tillsammans med ZZLP’s ordförande resa till Katyń.

Efter kriget bodde hon i Legnica och arbetade som pressombud för Statens Repatrieringskontor [Państwowy Urząd Repatriacyjny]. 1948 bosatte hon sig i Elbląg tillsammans med sin make Czesław. Hennes namn som en oönskad författare är, enligt ett hemligt exemplar med nr 000305, inkluderat i en lista över författare vars verk skulle dras tillbaka [Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu z 1 X 1951 r.], utfärdad av Kultur- och konstministeriet [Ministerstwo Kultury i Sztuki] och Centralbibliotekets styrelse [Zarząd Bibliotek] under tillsyn av Ministeriet för offentlig säkerhet [Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego]. Mot slutet av sitt liv studerade hon Elblągs historia och planerade en roman vars handling skulle placeras i de historiskt svåra relationerna med grannstaden Gdańsk, men detta projekt förverkligades aldrig. Artiklar över detta ämne publicerade Olgierd främst i ”Dziennik Bałtycki”. Hon avled den 4 december 1958 i Elbląg och begravdes på Agrykola-kyrkogården. 1997 flyttades hennes kvarlevor till en kyrkogård i Warszawa. Författarens arkiv är för närvarande okänt. En del av hennes korrespondens finns på Nationalbiblioteket i Warszawa.