HERBACZEWSKI Bolesław Szczęsny

1875-1943

Pisarz,tłumacz, działacz polityczny.

Urodzony 19 czerwca 1875 w Łankieliszkach na Suwalszczyźnie w polsko-litewskiej rodzinie drobnoszlacheckiej; syn Kajetana Herbaczewskiego i Marii Magdaleny z Linków, starszy brat pisarza Józefa Albina Herbaczewskiego. W odróżnieniu od brata utożsamiał się z kulturą polską. Uczył się w gimnazjum męskim w Mariampolu (Gimnazjum męskie w Mariampolu) prawdopodobnie w latach 1882-89, a następnie podjął studia w seminarium duchownym w Warszawie, których nie ukończył. Jako tłumacz z litewskiego zadebiutował w 1905 przekładem noweli Šatrijos Ragany Z opowiadań lekarza w nr. 2 „Ogniska” [Ognisko] (przedruk w antologii Młoda Polska. Nowele). Rozwijał własną twórczość literacką, publikując utwory dramatyczne, tomy poezji i prozy, a także zbiory aforyzmów. Debiutował w 1907 jako autor sztuki Ostatni kosz (I nagroda w konkursie dramatycznym we Lwowie). W latach 1911-14 pełnił funkcję dyrektora prywatnego banku w Warszawie. Przed I wojną światową działał w tajnych polskich organizacjach oświatowych i niepodległościowych oraz współpracował z nielegalną prasą socjalistyczną (m.in. tygodnikiem Społeczeństwo ). Przed 1914 za przedmowę do wyboru poezji J.W. Jarocińskiego Otęcz został skazany na rok twierdzy. W 1916 ożenił się z Ireną Stróżewską. W lutym 1918 został komisarzem rządu polskiego w powiecie sejneńskim z zadaniem utworzenia administracji polskiej na tym terenie, ale w sierpniu tego roku zrezygnował z tej funkcji, gdyż nie chciał być odpowiedzialny za wprowadzanie restrykcji wobec miejscowej ludności litewskiej. W 1919 przez kilka miesięcy studiował historię literatury i filozofię na Wydziale Humanistycznym Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (Wydział Humanistyczny Wolnej Wszechnicy Polskiej) . W 1920 został dyrektorem departamentu administracyjnego zarządu cywilnego ziem Wołynia i Podola (Departament Administracyjny Zarządu Cywilnego ziem Wołynia i Podola). Tegoż roku współpracował jako publicysta z wileńskim „Naszym Krajem” (Nasz Kraj). W 1924 pracował jako inspektor dyrekcji Funduszu Bezrobocia przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej (Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (Fundusz Bezrobocia)). Był organizatorem i pierwszym prezesem Związku Zawodowego Pracowników Funduszu Bezrobocia w Warszawie (Związek Zawodowy Pracowników Funduszu Bezrobocia). Zmarł 30 maja 1943 w Warszawie; miejsce pochowania nieznane.

Archiwum pisarza nie zachowało się.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. Młoda Litwa. Nowele litewskie. [Antologia]. Spolszczył B.S. Herbaczewski. Warszawa: Nakładem spółki wydawniczej Jan Rowiński i Adam Sobieszczański 1907, 87 s. 

Tytuły oryginałów: Ne pirmas; Davatka; Išdaktaropasakojimų; Degtukai (paveikslelis iš miesto grindinio); Pūgakalnuose; Rugiapjūtė; Senelis; Kas priešas? 

Zawartość: Nie pierwszy. Napisał B. (dr Basanowicz?); Lazdynų Peleda: Dewotka; Szatrijos Ragana: Z opowiadań lekarza; K. [Konstantinas] Jasiukaitis: Zapałki (obrazek z bruku miejskiego); [Jonas Biliūnas] N.: Śnieżyca w górach; [Antanas Rucevičius] A. Rucewicz: Żniwa; K. [Konstantinas] Jasiukaitis:  Starzec; Lazdynų Peleda: Kto wróg?

W przekładzie słowo wstępne tłumacza i jego szkic Litwa dzisiejsza.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. J. PUZINAS. W: Lietuvių enciklopedija. T. 7. Boston 1956. 

2. S. SIEROTWIŃSKI. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 9 cz. 3. Kraków 1960-1961. 

                                                                                                                   Irena Fedorowicz

Gimė 1875 m. birželio 19 d. Lankeliškiuose, Suvalkų krašte, dvikalbėje lenkų- lietuvių smulkių bajorų šeimoje; Kajetano Herbaczewskio ir Marijos Magdalenos Link sūnus, vyresnysis rašytojo Juozapo Albino Herbačiausko brolis. Kitaip nei brolis, tapatinosi su lenkų kultūra. Marijampolės berniukų gimnazijoje mokėsi veikiausiai 1882–89 m., vėliau studijavo Varšuvos dvasinėje seminarijoje, kurios nebaigė. Kaip vertėjas iš lietuvių kalbos debiutavo 1905 m. Šatrijos Raganos apsakymo Iš daktaro pasakojimų vertimu, išspausdintu savaitraštyje „Ognisko“ nr. 2 (perspausdinta iš antologijos Młoda Polska. Nowele). Pradėjo kurti pats, spausdino dramas, poezijos ir prozos knygeles, taip pat aforizmų rinkinius. Kaip autorius debiutavo 1907 m. pjese Paskutinė pintinė (Ostatni kosz) (I laipsnio apdovanojimas Lvovo dramų konkurse). 1911–14 m. privataus Varšuvos banko direktorius. Prieš Pirmąjį pasaulinį karą veikė slaptose lenkų švietėjiškose ir nepriklausomybės organizacijose, bendradarbiavo su nelegalia socialistine spauda (tarp jų ir savaitraščiu „Społeczeństwo“). Prieš 1914 m. už pratarmę J. W.  Jarocińskio poezijos knygelei Vaivorykštė nuteistas metus kalėti. 1916 m. vedė Ireną Stróżewską. 1918 m. vasarį tapo Lenkijos vyriausybės Seinų pavieto komisaru, gavęs užduotį toje teritorijoje sukurti lenkų administraciją, bet tų pačių metų rugpjūtį iš pareigų pasitraukė, nes nenorėjo būti atsakingas už vietos lietuvių teisių apribojimą. 1919 m. kelis mėnesius Varšuvos laisvajame lenkų universiteto Humanitariniame fakultete studijavo literatūros istoriją ir filosofiją. 1920 m. Voluinės ir Podolės žemių civilinės valdžios administracinio departamento direktorius. Tais pačiais metais kaip publicistas bendradarbiavo su Vilniaus laikraščiu „Nasz Kraj“. 1924 m. Darbo ir socialinės apsaugos ministerijos Bedarbystės fondo direkcijos inspektorius, Varšuvos bedarbystės fondo darbuotojų profesinės sąjungos steigėjas ir pirmasis pirmininkas. Mirė 1943 m. gegužės 30 d. Varšuvoje; palaidojimo vieta nežinoma.

Rašytojo archyvas neišliko.