LANDY Stella

(1905-1943)

Primo voto: Landau. Secundo voto: Feldhorn.

Przekłady podpisywała także: Stella Landy-Feldhornowa.

Tłumaczka.

Urodzona 7 sierpnia 1905 roku w Krakowie; córka Ludwika (Lejzora) Landy, adwokata, doktora prawa, i Antoniny Wolf. Od 1915 uczyła się w Prywatnym Gimnazjum Humanistycznym im. Królowej Jadwigi w Krakowie, gdzie przyswoiła język angielski, niemiecki i łaciński. W 1920-22 podejmowała twórczość poetycką po polsku i niemiecku (tom rękopisów zachował się w archiwum rodzinnym). W 1923 uzyskała maturę. Tegoż roku wstąpiła na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), gdzie studiowała filologię angielską jako przedmiot główny i filologię niemiecką jako przedmiot poboczny. W 1928 wyszła za mąż za Mariana Landaua (zmarł w 1930). Jako poetka zadebiutowała wierszem *** [Czasem tak mi żal…] ogłoszonym w „Hejnale” (1928 z. 1). W tymże roku publikowała poezje także w „Głosie Prawdy”. W 1928 uzyskała absolutorium, a w 1930 przedłożyła pracę magisterską poświęconą porównaniu twórczości Johna Galsworthy’ego i Charlesa Dickensa. Najprawdopodobniej po wizycie Galsworthy’ego w Krakowie w 1930 podczas Zjazdu PEN Clubów nawiązała korespondencję z nim i jego żoną, zabiegając o prawa do przekładu jego powieści; wymianę listów kontynuowała do 1934. W 1931 zadebiutowała jako tłumaczka przekładem jego powieści We dworze. W grudniu 1932 uzyskała stopień doktora filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego w zakresie filologii angielskiej za rozprawę Galsworthy the follower of Dickens (promotor prof. Roman Dyboski). Tegoż roku poślubiła Ludwika Feldhorna, historyka literatury i tłumacza. W 1934 urodziła córkę Marię. W 1935 prowadziła kursy języka angielskiego w szkole muzycznej przy Żydowskim Towarzystwie Muzycznym. Od 1937 pracowała jako tłumaczka przysięgła języka angielskiego w Krakowie. Po wybuchu II wojny światowej 6 września 1939 przedostała się wraz z córką do Lwowa. Zarobkowała tam, udzielając lekcji angielskiego. W czerwcu 1941 przeniosła się wraz z rodziną do Wiśnicza Nowego w okolicy Bochni, gdzie przebywała około roku. Następnie mieszkała w Krakowie i pobliskich Swoszowicach, ukrywając się pod przybranym nazwiskiem Krawczyk oraz nauczając na tajnych kompletach. W wyniku obławy gestapo na nowo zameldowanych mieszkańców Swoszowic 11 sierpnia 1943 została wraz z mężem aresztowana, a następnie przewieziona do Wieliczki, gdzie została tego samego dnia rozstrzelana w masowej egzekucji; miejsce pochowania nieznane. 

Fragmenty spuścizny tłumaczki przekazane przez córkę, Marię Feldhorn-Krawczyk, znajdują się w archiwum rodzinnym w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. J. Galsworthy: We dworze. Autoryzowany przekład S. Landy-Landauowej. Warszawa: Rój 1931, 300 s. 

Tytuł oryginału: Country house.

Recenzje:

1. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1932 nr 11.

2. S. HELSZTYŃSKI: Trzy tomy Galsworthy’ego. „Wiadomości Literackie” 1932 nr 19.

2. J. Galsworthy: Święty. Z upoważnienia autora przełożyła S. Landy-Landauowa. Warszawa: Rój 1933 [i.e. 1932], 371 s. Wydanie 2 tamże 1935. Dzieła XX wieku.

Tytuł oryginału: Saints progress. 

3. J. Galsworthy: Dziewczyna czeka. Z upoważnienia autora przełożyła S. Landy-Landauowa. Warszawa: Rój 1933, 403 s. Dzieła XX wieku. Wydania następne: tamże 1937 [i.e. 1936]; pt. Koniec rozdziału. Część 1. Dziewczyna czeka. [Przełożyła S. Landy. Przekład przejrzany i poprawiony. Przedmowa A. Galsworthy]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, wydanie 2 tamże 1975; wydanie 3 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1993; wydanie 9 [!] Przełożyła S. Landy. Katowice; Chorzów: Videograf II 2009.

Stanowi cz. 1 cz. 3 pt. Koniec rozdziału cyklu pt. Saga rodu Forsyte’ów. Cz. 2-3 przełożyła M. Godlewska.

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta K. Biel. [Piaseczno]: Storybox.pl [2021], 1 płyta CD, plik w formacie mp3. John Galsworthy. Saga rodu Forsyte’ów, t. 7.

E-book: Wydanie 9. Katowice: Videograf II 2009, plik tekstowy w formacie MOBI.

Tytuł oryginału: End of the chapter. Maid in waiting.

Adaptacje teatralne zob. na stronie internetowej https//www.encyklopediateatru.pl 

Recenzje:

1. W. CHWALEWIK. „Rocznik Literacki 1933” wyd. 1934.

2. S. KAWYN: Lady i…kobieta. „Słowo Polskie” 1933 nr 327 dodatek „Nauka Literatura Sztuka”.

3. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1934 nr 28.

4. P.S. Buck: Matka. Z upoważnienia autorki przełożyła S. Landy. „Nowy Dziennik” 1936 nr Wydanie osobne: Warszawa: Rój [1939], 268 s. Wydanie 2 z podtytułem Powieść o Chinach. Warszawa: Muza 2008. 

Tytuł oryginału: Mother.

Recenzje:

1. [J. MARLICZ] H. BOROWIKOWA. „Pion” 1936 nr 36.

2. S. HELSZTYŃSKI: Powieść o matce Chince. „Wiadomości Literackie” 1937 nr 35.

PRACE REDAKCYJNE

P. Kalina: Samouczek języka angielskiego. Opracowała S. Landy. Kraków: Księgarnia powszechna [1939], 298 s. Wydanie 2 tamże 1945. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

1. Teczka osobowa Stelli Landauowej w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Sygn. WF II 504.

2. Inwentarz zbioru Spuścizna rodziny Feldhornów. Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma w Warszawie. S/ 368. Warszawa 2009, 2018.

OMÓWIENIA

1. W. ZECHENTER: Strzały w Swoszowicach. „Życie Literackie” 1963 nr 32.

2. J. KOZIOŁ: Stella znaczy gwiazda. W: Krakowski szlak kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek. T. 3. Kraków 2011.

3. A.B. SKOTNICKI: Juliusz Feldhorn. Poeta, pisarz, tłumacz, wybitny polonista Gimnazjum Hebrajskiego w Krakowie. Kraków 2011, passim.

(1905-1943)

Surname after first husband: Landau. Surname after second husban: Feldhorn.

Translator.

Born on 7 August 1905 in Krakow; daughter of the lawyer (with a PhD in law) Ludwik (Lejzor) Landy, and Antonina Wolf. From 1915, she was a pupil at the Queen Jadwiga Private Humanities Secondary School in Krakow (Prywatne Gimnazjum Humanistyczne im. Królowej Jadwigi w Krakowie), where she learned English, German, and Latin (a volume of her manuscripts is held in the family archive). She completed her advanced secondary education in 1923. The same year, she joined the Philosophy Faculty of the Jagiellonian University (UJ), where she took a major in English philology and a minor in German philology. In 1928, she married Marian Landau (who died in 1930). She made her debut with the poem *** [Czasem mi tak żal; Sometimes, I am so sad], which appeared in “Hejnał” (vol. 1, 1928). During this period, she also published poetry in “Głos Prawdy”. In 1928, she was awarded an absolutorium from UJ, meaning that she completed all the necessary courses on her degree without writing a final paper or taking final exams. In 1930, she submitted a master’s thesis presenting a comparison of the works of John Galsworthy and Charles Dickens. It was most probably after Galsworthy’s visit to Krakow in 1930 as part of a PEN Club Congress that she established contact with him and his wife as part of efforts to secure the rights to translate his novels. She maintained correspondence with them until 1934. In 1931, she made her debut as a translator with a Polish version of his novel The Country House [Polish: We dworze]. In December 1932, she was awarded a doctorate in English philology from the Jagiellonian University on the basis of her dissertation, Galsworthy, the Follower of Dickens, which was supervised by Prof. Roman Dyboski. The same year, she married the literary historian and translator Ludwik Feldhorn. In 1934, she gave birth to a daughter, Maria. In 1935, she taught English language courses in the music school of the Jewish Music Society. From 1937, she worked as a sworn translator of English in Krakow. Following the outbreak of World War II, on 6 September 1939 she and her daughter escaped to Lwów (Ukrainian: Lviv). She earned a living there offering English lessons. In June 1941, she and her family moved to Wiśnicz Nowy, near Bochnia, where she spent around a year. She then lived in Krakow and nearby Swoszowice, hiding under the assumed name Krawczyk. She gave lessons as part of underground teaching activities. As a result of a round-up of newly settled inhabitants of Swoszowice conducted by the Gestapo on 11 August 1943, she and her husband were arrested and then transported to Wieliczka, where she was shot dead the same day in a mass execution. Her burial location is unknown.

Fragments of her papers were donated to her daughter, Maria Feldhorn-Krawczyk, and are held in the family archive in the Jewish Historical Institute in Warsaw.