- /
- Osoby
- /
- CENTNERSZWEROWA Róża Emilia
CENTNERSZWEROWA Róża Emilia
CENTNERSZWEROWA Róża Emilia
1865-1940?
Tłumaczka, publicystka, ekonomistka, działaczka społeczna.
Przekłady podpisywała też: R. C.
Urodzona 6 czerwca 1865 roku w Warszawie w rodzinie żydowskiej; córka Beniamina Teltza, lekarza, dyrektora Szpitala Żydowskiego w Lublinie, i Salomei z Redlerów. Prawdopodobnie w dzieciństwie mieszkała w Lublinie. W 1886 wyszła za mąż za Samuela (Szmula) Centnerszwera, chirurga. Miała syna Józefa Henryka (ur. 1898), prawnika. W 1896 zadebiutowała przekładem dramatu Młodość Maxa Halbego. W 1896–97 była jedną z opiekunek XVII Ochrony dla dzieci żydowskich przy ulicy Dzielnej w Warszawie (XVII Ochrona dla dzieci żydowskich). Publikowała artykuły o tematyce społecznej, m.in. na łamach „Nowego Słowa” (Nowe Słowo)(1903–05), „Ogniwa” (Ogniwo) (1903–05), „Przeglądu Tygodniowego" (Przegląd Tygodniowy) (1903–04) i „Niwy Polskiej” (Niwa Polska), w której od 1904 była odpowiedzialna za dział reform wychowawczych i kronikę ruchu kobiecego. W 1904 uczestniczyła w Kongresie walki z pornografią w Kolonii, a w latach 1905–07 – w Zjazdach Kobiet Polskich. W 1905 rozpoczęła wieloletnią współpracę z czasopismem Izraelita . Jej teksty publicystyczne i przeglądy literatury ukazywały się również na łamach „Kuriera Codziennego” (Kurier Codzienny) (1905), „Nowej Gazety” (Nowa Gazeta) (1906–13), a od 1907 – w „Bluszczu” (Bluszcz), „Nowych Torach” (Nowe Tory) i „Prawdzie” (Prawda). W 1907 wydała szkic O języku Żydów w Polsce, na Litwie i Rusi. W 1908 brała udział w I Międzynarodowym Kongresie Wychowania Moralnego w Londynie. W 1910 wstąpiła do Polskiego Zjednoczenia Postępowego (Polskie Zjednoczenie Postępowe). Należała także do Polskiego Stowarzyszenia Równouprawnienia Kobiet (Polskie Stowarzyszenie Równouprawnienia Kobiet), w którym od 1910 pełniła funkcję sekretarki. W tymże roku na zebraniu tegoż relacjonowała Zjazd Kobiet w Kopenhadze. W marcu 1911 wyjechała na kilka tygodni do Paryża, gdzie m. in. wzięła udział w kongresie działaczek na rzecz praw kobiet. W tymże roku ukazała się jej praca pt. Stanowisko Lelewela wobec dziejów i spraw Żydów polskich. Od tegoż roku zasiadała również w zarządzie Towarzystwa Miłośników Przyrody (Towarzystwo Miłośników Przyrody). Była też członkinią Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (Polskie Towarzystwo Krajoznawcze). W 1917 pracowała w Komisji Ochrony Pracy w Departamencie Pracy Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego w Warszawie (Komisja Ochrony Pracy w Departamencie Pracy Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego). Po zakończeniu I wojny światowej była opiekunką w uzdrowisku dla żołnierzy-rekonwalescentów w Falenicy. W 1919 zasiadała w prezydium Zjazdu Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego Wszystkich Ziem Polskich. Należała do Warszawskiego Żydowskiego Towarzystwa Ochrony Kobiet (Warszawskie Żydowskie Towarzystwo Ochrony Kobiet), Polskiego Stowarzyszenia Równouprawnienia Kobiet oraz Koła Pracy Kobiet (Koło Pracy Kobiet). Działała w Wydziale Higieny Wychowawczej Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego (Wydział Higieny Wychowawczej Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego). Tłumaczyła publicystykę i literaturę piękną z angielskiego, niemieckiego, francuskiego, włoskiego. Za pośrednictwem niemieckiego tłumaczyła też z niderlandzkiego i szwedzkiego. Jej przekłady, recenzje oraz przeglądy literatury ukazywały się na łamach „Tygodnia Polskiego” (Tydzień Polski) (1921–22), „Bluszczu” (Bluszcz) (1923–24), „Gazety Polskiej” (Gazeta Polska) (1929–30), „Chwili” (Chwila) (1932–33) i „Epoki” (Epoka) (1933). Pisała również do „Wiadomości Literackich” (Wiadomości Literackie) i „Iskier” (Iskry). W 1929, z powodu złego stanu zdrowia męża, przeprowadziła się wraz z nim do Śródborowa (obecnie dzielnica Otwocka), gdzie prowadziła prywatną czytelnię i wypożyczalnię książek oraz udzielała lekcji angielskiego i niemieckiego. W 1930 należała do Polskiego PEN Clubu (Polski Pen Club). W tymże roku wzięła udział w kongresie Polskiego PEN Clubu w Warszawie. Podczas okupacji niemieckiej, po otwarciu getta w Otwocku w listopadzie 1940, zamknęła wypożyczalnię (po zakończeniu II wojny jej księgozbiór włączono do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Otwocku), odmówiła opuszczenia domu i korzystała z pomocy sąsiadów. Wydana przez szmalcownika, w 1940 została na własną prośbę zastrzelona przez oficera SS1.
Lokalizacja archiwum tłumaczki nieznana.
Według relacji Aleksandra J. Wieczorkowskiego: Tłumaczka i śmierć. „Rzeczpospolita” 1995 nr 57 dodatek „Plus Minus”.
TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA
M. Halbe: Młodość. [Dramat]. Spolszczyła [R. Centerszwerowa] R.C. Warszawa: G. Centnerszwer 1896, 147 s.
Tytuł oryginału: Jugend.
M. Maeterlinck: Mądrość i przeznaczenie. [Dramat]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1903, 263 s. Pisma Maeterlincka. Seria 1. Utwory dramatyczne i naukowo-etyczne.
Tytuł oryginału: La sagesse et la destinée.
M. Maeterlinck: Monna Vanna; Aglawena i Selizeta. [Dramaty]. Przekład [R. Centerszwerowa] A.C. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1903, 215 s. Pisma Maeterlincka. Seria 1. Utwory dramatyczne i naukowo-etyczne.
Tytuł oryginału: Monna Vanna; Aglavaine et Sélysette.
M. Maeterlinck: Życie pszczół. [Esej]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1903, 316 s. Pisma Maeterlincka. Seria 1., Utwory dramatyczne i naukowo-etyczne.
Tytuł oryginału: La vie des abeilles.
[E.C. Wolstenhome Elmy]: Skąd się wziął twój braciszek?. Podług dziełka Ellis Ethelmer „Baby buds” spolszczyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: G. Centnerszwer 1903, 31 s. Wydanie następne: Warszawa: M. Arct 1905.
Broszura popularnonaukowa.
Tytuł oryginału: Baby buds. On the physiology of birth.
A. Combe: O nerwowości u dzieci. Odczyt. Przekład [R. Centerszwerowa] R.C. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1904, 32 s.
Tytułu oryginału nie udało się ustalić.
N. van Kol: Jak omawiać drażliwe kwestye z dziećmi i młodzieżą? [Poradnik]. Spolszczyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: G. Centnerszwer i S-ka 1904, 39 s.
Tytuł oryginału: Moeder en kind. Hoe men kiesche onderwerpen met kinderen kan behandelen.
E. Renan: Kaliban (dalszy ciąg „Burzy”). [Dramat]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1904, 75 s. Dramaty Ernesta Renana.
Tytuł oryginału: Caliban.
E. Renan: Krynica młodości (dalszy ciąg „Kalibana”). [Dramat]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1904, 64 s. Dramaty Ernesta Renana.
Tytuł oryginału: L’Eau de Jouvence.
E. Renan: Dramaty. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1905, 75 + 108 + 96 s. Dzieła Ernesta Renana.
Zawiera: poz. 8 i 9, nadto: Ksieni z Jouarre.
Tytuły oryginału: Caliban, L’Eau de Jouvence, L’Abbesse de Jouarre.
E. Renan: Studya historyczne i filozoficzne. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1905, 87 + 64 + 92 s. Dzieła Ernesta Renana.
Tytuły oryginałów: Qu’est-ce qu’une nation?; Le Judaïsme comme race et comme religion; Les sectes à Rome; État du monde vers le milieu du premier siècle; L’incendie de Rome; Massacre des chrétiens – L’esthétique de Néron; La révolution en Judée; Vespasien en Galilée – La terreur à Jérusalem, fuite des chrétiens; Mort de Néron.
Zawiera: [cz. 1]. Co to jest naród?; Judaizm jako rasa i jako religia; Walka Rzymu z obcymi kultami w pierwszym wieku ery naszej; [cz. 2]. Stan świata w pierwszym wieku ery naszej; Pożar Rzymu; [cz. 3]. Skutki pożaru – Estetyka Nerona; Powstanie w Judei; Wespazjan w Galilei. Dni grozy w Jerozolimie; Śmierć Nerona.
E. Renan: Dialogi filozoficzne. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego 1906, 185 s. Dzieła Ernesta Renana.
Tytuł oryginału: Dialogues philosophiques.
K. Fulpius: Zarys moralności społecznej oparty na prawie rozwoju: podręcznik przeznaczony do kształcenia dzieci od lat 9–15. Z przedmową Augusta Dide’a. Spolszczyła i uzupełniła R. Centnerszwerowa. Warszawa: W. Raabe 1907, 144 s.
Tytuł oryginału: Cours de morale sociale basé sur l’évolution.
M. von Meysenburg: Pamiętnik idealistki. [Pamiętniki]. Spolszczony z ósmego wydania przez [R. Centerszwerową] R.C. T. 1–3. Warszawa: P. Laskauer 1908–09, 333 + 271 + 200 s.
Tytuł oryginału: Memoiren einer Idealistin.
L. Braun: Pamiętnik działaczki. Lata dojrzewania. [Pamiętniki]. Spolszczyła [R. Centerszwerowa] R.C. T. 1–2. Warszawa: Gebethner i Wolff 1913, 310 + 342 s. Wydawnictwo Bluszczu.
Tytuł oryginału: Memoiren einer Sozialistin: Kampfjahre.
O. Wilde: De profundis. Listy i impresje więzienne. W przekładzie R. Centnerszwerowej. Warszawa: Vita Nuova 1922, 160 s. Wydanie następne: Warszawa: Wydawnictwo CM 2018, 97 s.
Tytuł oryginału: De profundis.
O. Wilde: Zbrodnia lorda Artura Savila oraz inne nowele. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Vita Nuova 1922, 156 s. Wydanie następne pt. Duch z Kenterwilu; Zbrodnia Artura Saville’a. Na podstawie przekładu z angielskiego R. Centnerszwerowej. Wrocław: Ossolineum 1997.
Audiobook: Czyta A. Starościński. Warszawa: Zakład Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych [1992], 3 kasety dźwiękowe.
Tytuł oryginału: Lord Arthur Savile’s Crime, Canterville ghost.E. Schuré: Wielcy wtajemniczeni. Zarys tajemnej historii religii: Rama, Kryszna, Hermes, Mojżesz, Orfeusz, Pytagoras, Platon, Chrystus. Pierwsze polskie wydanie zupełne z 52. wydania francuskiego w autoryzowanym tłumaczeniu R. Centnerszwerowej. Warszawa: Hulewicz i Paszkowski 1923, 564 s.
Tytuł oryginału: Les grands initiés.
Buddha: Złote słowa. [Aforyzmy]. Przekład, wybór i wstęp R. Centnerszwerowej. Warszawa: K. Paszkowski 1924, 58 s. Biblioteczka „Sapho”, nr 8.
M. Maeterlinck: Kwiaty marzeń. [Esej]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: K. Paszkowski 1924, 75 s. Biblioteczka „Sapho”, nr 4.
Tytuł oryginału: L‘Intelligence des fleurs.
A. Negri: Pieniądze. [Opowiadanie]. Autoryzowany przekład z włoskiego R. Centnerszwerowej. Warszawa: Bluszcz 1924, 64 s.
Tytuł oryginału: Il denaro.
O. Wilde: Duch Kenterwilu. [Opowiadanie]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Zdrój [1924], 26 s. Biblioteczka Straszliwych Przygód, nr 1.
Tytuł oryginału: The Canterville ghost.
W. Caine: Wielki Mendoza i mała Senorita. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła z angielskiego R. Centnerszwerowa. T. 1–2. Warszawa: Księgarnia BDW [1925] 150 + 159 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, t. 31–32. Wydanie 2 Warszawa: Rój 1928.
Tytuł oryginału: Mendoza and a little lady.
J. Webster: Długonogi Iks. [Powieść dla młodzieży]. Przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Dzieł Wyborowych 1926, 157 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, t. 13. Wydania następne pt. Tajemniczy opiekun: Warszawa: Biblioteka Groszowa 1928, tamże: 1929; Nasza Księgarnia 1957, tamże: 1968, 1971, 1986, 1989, 1993; Warszawa: Rytm, Waza 1994; Warszawa: Prószyński i S-ka 1997; Warszawa: Nasza Księgarnia 1997; Warszawa: Rytm, Waza 2001; Kraków: Zielona Sowa 2003; Warszawa: Rytm, Waza 2004; Olsztyn: Edytor 2006, Warszawa: Świat Książki 2006; Warszawa: Rytm, Waza 2007, tamże: 2018.
Wydanie elektroniczne:
Audiobook: Czyta M. Żak. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych [1988], 5 kaset dźwiękowych; Czyta A. Łopacka. Muzyka M. Nowakowski. Częstochowa: Wydawnictwo Promatek 2011, 1 płyta CD.
Tytuł oryginału: Daddy-Long-Legs.
G. Casanova: Moja ucieczka z Więzienia Ołowianego (I Piombi). [Pamiętniki]. Przełożyła z oryginału R. Centnerszwerowa. Warszawa: Życie 1927, 138 s.
Tytuł oryginału: Storia della mia fuga dalle prigioni della repubblica di Venezia dette „li Piombi”.
G. Erpianis: Jędraszek w samochodzie. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła z włoskiego R. Centnerszwerowa. Lwów; Warszawa: Książnica Atlas 1927, 204 s. Biblioteka „Iskier”.
Tytuł oryginału: Pinocchio in automobile.
B. Harraden: Zew młodości. [Powieść]. [Autoryzowany przekład z angielskiego R. Centnerszwerowa]. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Dzieł Wyborowych 1927, 171 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, t. 17 (134).
Tytuł oryginału: Youth calling.
B. Jonson: Volpone. [Dramat]. Przekład R. Centnerszwerowej, F. Mirandoli. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1927.
Tytuł oryginału: Volpone.
E. Ramond: Miłość w życiu Rudolfa Valentino. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: L. Fiszer [1927], 165 s. Wydanie następne: Warszawa: Biblioteka Powieściowa [1928].
Tytuł oryginału: Vie amoreuse de Rudolph Valentino.A. Daudet: Skandal małżeński. [Powieść]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Rój 1928, 332 s.
Tytuł oryginału: Fromont jeune et Risler aîné.
P. Frank: Czek na milion. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Rój 1929, 236 s.
Tytuł oryginału: Der Scheck auf die Million.
P. Gibbs: Na rozdrożu. [Powieść]. Autoryzowany przekład z angielskiego R. Centnerszwerowej. Warszawa: Rój 1929, 511 s.
Tytuł oryginału: The middle of the road.
H. Iswolsky, A. Kachina: Czerwona młodość. [Powieść]. Autoryzowany przekład z francuskiego R. Centnerszwer. Warszawa: Biblioteka Romansów i Powieści 1929, 219 s.
Tytuł oryginału: Jeunesse rouge d’Inna.
L. Kochnitzky: Pod skrzydłami D’Annunzia. [Biografia]. Autoryzowany przekład z francuskiego R. Centnerszwerowej. Warszawa: Biblioteka Groszowa [ca 1929], 235 s.
Tytuł oryginału: Gabriele d’Annunzio, connaisseur.
W. Polakow (Augur): Tragedia Romanowych. Powieść o ostatniej carowej Aleksandrze Feodorównie. Z upoważnienia autora przełożyła z angielskiego oryginału R. Centnerszwerowa. Warszawa: Renaissance [1929], 272 s.
Tytuł oryginału: The tragic bride. The story of the Empress Alexandra of Russia.
S. Zweig: Tragedia kobiety. Powieść o Marcelinie Desbordes-Valmore. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Renaissance [1929], 224 s.
Tytuł oryginału: Marceline Desbordes-Valmore.
W. Caine: Złota wanna. (Przygody Mendozy). [Powieść]. Autoryzowany przekład z angielskiego R. Centnerszwerowej. Warszawa: Biblioteka Groszowa, Drukarnia Rotacyjna „Unia” 1930, 160 s. Bezpłatne Premie Powieściowe dla Prenumeratorów Unii, nr 20.
Tytuł oryginału: The gold bathtub.
W. Caine: Zrządzenie losu. Przygody Mendozy. [Powieść]. Autoryzowany przekład z angielskiego R. Centnerszwerowej. Warszawa: [b.w. 1930], 152 s. Bezpłatne Premie Powieściowe dla Prenumeratorów „Unii”, nr 30.
Tytuł oryginału: Fate decides; Spanish pride; Presentation portrait; The hair market; Eyes and Not Eyes; The unseen draftsman.
Zawiera: Zrządzenie losu; Hiszpańska duma; Ofiarowany portret; Targ na włosy; Oczy – nie oczy; Niewidzialny rysownik.
J. Galsworthy: Saga rodu Forsytów. [T.] 1. Posiadacz. [Powieść]. Przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Rój 1930, 455 s. Wydania następne: Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Wiedza 1948; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, tamże: 1960, 1962, 1971, 1972; Warszawa: Książka i Wiedza 1987; Warszawa: Da Capo 1992; Katowice; Chorzów: Videograf II 2009; Warszawa: Wydawnictwo MG 2016, tamże: 2017; Warszawa: Prószyński i S-ka 2019.
Tytuł oryginału: Man of Property, stanowi część cyklu The Forsyte Saga.
Adaptacja radiowa pt. Saga rodu Forsyte’ów: Adaptacja: H. Krzyżanowska. Reżyseria: A. Łapicki. Teatr Polskiego Radia 1970.
F. Heller: Collin contra Napoleon. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Rój 1930 [i.e. 1931], 250 s. Wydanie następne: Gdańsk: Oficyna Wydawnicza Graf 1992.
Tytuł oryginału: Herr Collin contra Napoleon.
H. Wade: Arcyłotr. [Powieść]. Przekład autoryzowany R. Centnerszwerowej. T. 1–2. Warszawa: Biblioteka Groszowa [ok. 1930], 159 + 174 s.
Tytuł oryginału: The verdict of you all.
E. Wallace: Zielona rdza. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Rój 1930, 320 s. Wydania następne tamże: [1933], 1938.
Tytuł oryginału: Green rust.
E. Zola: Ziemia. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. T. 1–2. Warszawa: Rój 1930, 330 + 285 s. Wydanie następne: Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1950.
Tytuł oryginału: La terre.
W.J. Locke: Z bliska i z daleka. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Rój 1931, 285 s.
Tytuł oryginału: Stories near and far.
L. Golding: Ulica Magnoliowa. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła z angielskiego R. Centnerszwerowa. „Chwila” 1932 nr 4895, 4896–4900, 4902–4914, 4916–4921, 4923–4928, 4930–4935, 4937–4938, 4940–4946; 1933 nr 4947, 4950–4955, 4957–4961, 4964–4969, 4971–4982, 4983, 4985, 4987–4990, 4992–4993, 4996–4997, 4999–5008, 5010, 5015, 5020–5021, 5025, 5035, 5037–5038, 5041–5046, 5049, 5053–5055, 5058–5059, 5061–5066, 5068–5070, 5072–5073, 5075–5079, 5082–5085, 5089, 5091–5094, 5096, 5098–5100, 5104, 5107–5108, 5110–5114, 5117–5121, 5124–5125. Wydanie osobne: [b.m.]: [b.w.] [1932], 434 s. Wydanie następne: Księga 1–3, Warszawa: Rój 1934, 399 + 272 + 180 s. Rój Nowa Seria.
Tytuł oryginału: Magnolia Street.
W.J. Locke: Pradziadowy skarb. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Rój 1932, 365 s.
Tytuł oryginału: Ancestor Jorico.
J. van Ammers-Küller: Kobiety z rodu Coornveltów. T. 1. Zbuntowane. [Powieść]. Przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1933, 496 s. Wydanie następne: Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Tamże: 1937.
Tytuł oryginału: De vrouwen van Coornvelt.
Część 1 cyklu; część 2 zob. poz. 58; część 3 zob. poz. 57.
W. Deeping: Kapitan Sorrell i syn. [Powieść]. Przełożyła z oryginału angielskiego R. Centnerszwerowa. Cz. 1–2. Warszawa: Płomień 1933, 1935, 407 + 409 s.
Tytuł oryginału: Sorrel and son.
M. Lee: Powrót. (Z cyklu „Tak, to Wielka Wojna”). [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Rój 1933, 346 s.
Tytuł oryginału: ‘It’s a great war!’
Część 3 powieści; część 1 zob. poz. 53; część 2 zob. poz. 52.
M. Lee: U lotników. (Z cyklu „Tak, to Wielka Wojna”). [Powieść]. Przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Rój 1933, 283 s.
Tytuł oryginału: ‘It’s a great war!’
Część 2 powieści; część 1 zob. poz. 53; część 2 zob. poz. 51.
M. Lee: W sztabie. (Z cyklu „Tak, to Wielka Wojna”). [Powieść]. Przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Rój 1933, 462 s.
Tytuł oryginału: ‘It’s a great war!’
Część 1 powieści; część 2 zob. poz. 51; część 3 zob. poz. 52.
W.B. Maxwell: Jej królestwo. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Płomień 1933, 263 s.
Tytuł oryginału: Mrs. Thompson.
W.B. Maxwell: Mrs. Thompson. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Płomień 1933, 259 s.
Tytuł oryginału: Mrs. Thompson.
S. Zweig: Homo eroticus. Mary Baker-Eddy. [Esej]. Cz. 1 przełożyła R. Centnerszwerowa, cz. 2 przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance [1933], 272 s.
Tytuł oryginału: Casanova – Homo eroticus. Eine Biographie; Die Heilung durch den Geist: Mesmer, Mary Baker-Eddy, Freud.
J. van Ammers-Küller: Jabłko i Ewa. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1934, 361 s.
Tytuł oryginału: De appel en Eva.
Część 3 cyklu; część 1 zob. poz. 49; część 2 zob. poz. 58.
J. van Ammers-Küller: Pochód krzyżowy kobiet. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1934, 432 s. Wydanie następne: tamże: [ca 1939].
Tytuł oryginału: Vrouwen-kruistecht.
Część 2 cyklu; część 1 zob. poz. 49; część 3 zob. poz. 57.
A. Maurois: Disraeli. Wizerunek człowieka i polityka. [Biografia]. Autoryzowany przekład z francuskiego R. Centnerszwerowej. Warszawa: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książki [ca 1934], 320 s. Marzyciele i Bojownicy.
Tytuł oryginału: La vie de Disraeli.
J. van Ammers Küller: Maskarada. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1935, 348 s.
Tytuł oryginału: Maskerade.W. Deeping: Stare wino i młode. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła z angielskiego oryginału R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1935, 290 s.
Tytuł oryginału: Old wine and new.
Ciąg dalszy powieści zob. poz. 62.
W. Deeping: Odrodzenie. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła z angielskiego oryginału R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1935, 319 s.
Tytuł oryginału: Old wine and new.
Początek zob. poz. 61.
S. Zweig: Tołstoj. [Biografia]. Z upoważnienia autora przełożyła Centnerszwerowa. Warszawa: Renaissance 1935, 191 s.
Tytuł oryginału: Drei Dichter ihres Lebens.
Oryginał zawiera trzy życiorysy: Casanovy, Stendhala i Tołstoja.
W. Deeping: Zwycięstwo Kitty. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień, Józef Zielony 1936, 343 s.
Tytuł oryginału: Kitty.
Początek powieści zob. poz. 65.
W. Deeping: Kitty. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień, Józef Zielony 1936, 327 s.
Tytuł oryginału: Kitty.
Ciąg dalszy powieści zob. poz. 64.
S. Lewis: Anna Vickers. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Rój 1936, 355 s.
Tytuł oryginału: Ann Vickers.
R.T. Morris: Pięćdziesiąt lat życia chirurga. [Autobiografia]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej przy współudziale S. Centnerszwera. Warszawa: J. Przeworski 1936, 458 s. Wydanie następne pt.: Na ostrzu skalpela. 50 lat z życia chirurga. Tłumaczenie R. Centnerszwerowa. Poznań: Replika 2019.
Tytuł oryginału: Fifty years a surgeon.
M. Ostenso: Rozbitek. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1936, 228 s. Wydanie następne: Warszawa: [b.w.] 1939.
Tytuł oryginału: There’s always another year.
S. Zweig: Triumf i tragizm Erazma z Rotterdamu. [Biografia]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: J. Przeworski 1936, 246 s.
Tytuł oryginału: Triumph und Tragik des Erasmus von Rotterdam.
J. van Ammers-Küller: Jenny próbuje małżeństwa. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1937, 330 s.
Tytuł oryginału: Jenny Heysten.
Ciąg dalszy powieści zob. poz. 71.
J. van Ammers-Küller: Jenny zostaje aktorką. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1937, 355 s.
Tytuł oryginału: Het huis der vreugden.
Początek powieści zob. poz. 70.
M. von Angern: Jutrzejsze dziewczęta. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. T. 1–2. Warszawa: Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego 1937, 283 s. Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego.
Tytuł oryginału: Junges Mädchen von übermorgen.
M. Stiernstedt: Jej matka. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Płomień 1937, 330 s.
Tytuł oryginału: Fröken Liwin.
S. Zweig: Józef Fouché. [Powieść biograficzna]. Z upoważnienia autora przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Renaissance [1937], 304 s.
Tytuł oryginału: Joseph Fouché.
S. Jameson: Nowy posiew. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła z oryginału angielskiego R. Centnerszwerowa. Warszawa: Płomień 1938, 365 s.
Tytuł oryginału: A Richer Dust.
Stanowi tom 3, część 1 cyklu Triumph of Time [Triumf czasu]. Zob. poz. 76, 80.
S. Jameson: Powrót do domu. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Płomień 1938 [i.e. 1937], 318 s.
Tytuł oryginału: The Voyage Home.
Stanowi tom 2 cyklu Triumph of Time [Triumf czasu]. Zob. poz. 75, 80.
M. Kennedy: Pojednanie. [Powieść]. Cz. 1–2. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Płomień 1938, 275 + 265 s.
Tytuł oryginału: The Fool of the Family.
Część 1 pt. W cieniu wielkości; część 2 pt. Pojednanie.
Ch. Brontë: Villette. [Powieść]. Z oryginału angielskiego przełożyła R. Centnerszwerowa. T. 1–2. Warszawa: Rój 1939, 359 + 426 s. Wydania następne: wydanie 2 Warszawa: Alkazar: 1993; wydanie 3 Warszawa: Rytm 1994; wydanie 4 Warszawa: Świat Książki 2011.
Tytuł oryginału: Villette.
M. De La Roche: Posiadanie. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Cz. 1–2. Warszawa: Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego 1939, 391 s. Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego.
Tytuł oryginału: Possession.
Cz. 2 pt. W sidłach.
S. Jameson: Zmierzch potęgi. [Powieść]. Autoryzowany przekład R. Centnerszwerowej. Warszawa: Płomień [1939], 336 s.
Tytuł oryginału: A Richer Dust.
Stanowi tom 3, część 2 cyklu Triumph of Time [Triumf czasu]. Zob. poz. 75, 76.
M. Ostenso: Biała rafa. [Powieść]. Z upoważnienia autorki przełożyła R. Centnerszwerowa. Warszawa: Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego 1939, 234 s. Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego.
Tytuł oryginału: The White Reef.
PRACE EDYTORSKIE, LEKSYKOGRAFICZNE I REDAKCYJNE
H. Balzak: O małżeństwie. [Aforyzmy]. Wybór, układ i wstęp R. Centnerszwerowej. Warszawa: Sapho 1924, 60 s. Biblioteczka „Sapho”, nr 5.
M. Maeterlinck: Czar duszy. [Esej]. Wybór i układ R. Centnerszwerowej. Warszawa: K. Paszkowski [1924], 63 s. Biblioteczka „Sapho”, nr 20.
Szekspir: Cytaty. [Aforyzmy]. Zebrała R. Centnerszwerowa. Warszawa: K. Paszkowski 1924, 64 s. Biblioteczka „Sapho”, nr 11.
KRYTYKA PRZEKŁADU
Szlakami klasycyzmu. „Gazeta Polska” 1929 nr 26. [recenzja i komentarz do przekładu „Życia prywatnego pięknej Heleny” J. Erskine’a, pióra S. Kuszelewskiej]
OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)
SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE
W. WINCŁAWSKI: Słownik biograficzny socjologii polskiej. T. 4. Toruń 2011.
OMÓWIENIA
W. TARNAWSKI: Co i jak tłumaczą u nas z angielskiego? „Kurier Poznański” 1936 nr 63.
A. ADAMOWICZ-POŚPIECH: Awatary współczesnych tłumaczy. Kopista i kompilator. „Między Oryginałem a Przekładem” 2018 nr 40.
A.J. WIECZORKOWSKI: Tłumaczka i śmierć. „Rzeczpospolita” 1995 nr 57 dodatek „Plus Minus”.
CENTNERSZWEROWA Róża Emilia
1865-1940?
Translator, journalist, economist, social activist.
She also published translations as: R. C.
Born on 6 June 1865 in Russian-ruled Warsaw into a Jewish family; daughter of the doctor and director of the Jewish Hospital in Lublin Beniamin Tetz (Tec/Tetc), and Salomea née Redler. She most probably spent her childhood in Lublin. In 1886, she married the surgeon Samuel (Szmul) Centnerszwer. They had a son, Józef Henryk (b. 1898), who became a lawyer. She made her debut in 1896 with a translation of Max Halbe’s drama Jugend [Youth; Polish: Młodość]. In 1896/97, she served as a warden at Shelter No. XVII for Jewish children on Dzielna Street in Warsaw. She published articles on social themes in periodicals including “Nowe Słowo” (1903-05), “Ogniwo” (1903–05), “Przegląd Tygodniowy” (1903–04), and “Niwa Polska”, where from 1904 she was responsible for the section on educational reform and published a chronicle on the women’s movement. In 1904, she participated in the Anti-Pornography Congress in Cologne, while in the years 1905 to 1907 she was involved in the Congresses of Polish Women (Zjazd Kobiet Polskich). 1905 saw the start of her long-term collaboration with the “Izraelita” periodical. Her journalistic pieces and literary digests also appeared in “Kurier Codzienny” (1905), “Nowa Gazeta” (1906–13), and then from 1907 in “Bluszcz”, “Nowe Tory” and “Prawda”. In 1907, she published the short essay O języku Żydów w Polsce, na Litwie i Rusi [On the language of Jews in Poland, Lithuania and Ruthenia]. In 1908, she participated in the First International Moral Education Congress in London. In 1910, she joined the Polish Progressive Union (Polskie Zjednoczenie Postępowe). She was also a member of the Polish Association of Equal Rights for Women (Polskie Stowarzyszenie Równouprawnienia Kobiet), where from 1910 she served as secretary. The same year, she reported at one of its meetings on the Women’s Congress in Copenhagen. From March 1911, she spent several weeks in Paris, where, among other things, she attended a congress of women’s activists. The same year, her study Stanowisko Lelewela wobec dziejów i spraw Żydów polskich [Lelewel’s position on the history and affairs of Polish Jews] appeared. She also joined the board of the Association of Nature Lovers (Towarzystwo Miłośników Przyrody) that year. She was also a member of the Polish Regional Studies Association (Polskie Towarzystwo Krajoznawcze). In 1917, she worked for the Commission for Occupational Health and Safety at the Labour Department of the Provisional Council of State of the Kingdom of Poland in Warsaw (Komisja Ochrony Pracy w Departamencie Pracy Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego w Warszawie). Following the end of World War I, she was a carer at a convalescent home for soldiers in Falenica, near Warsaw. In 1919, she served on the praesidium of the Congress of the Union Poles of the Mosaic Faith of All Polish Territories (Zjazd Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego Wszystkich Ziem Polskich). She was a member of the Warsaw Jewish Association for Women’s Rights (Warszawskie Żydowskie Towarzystwo Ochrony Kobiet), the Polish Association for Women’s Equality (Polskie Stowarzyszenie Równouprawnienia Kobiet), and the Women’s Labour Circle (Koło Pracy Kobiet). She was active in the Department of Education Hygiene of the Warsaw Hygiene Association (Wydział Higieny Wychowawczej Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego). She translated journalism and literary texts from English, German, French, and Italian into Polish. She also translated from Dutch and Swedish via German. Her translations, reviews, and literary digests appeared in “Tydzień Polski” (1921–22), “Bluszcz” (1923–24), “Gazeta Polska” (1929–30), “Chwila” (1932–33), and “Epoka” (1933). She also wrote for “Wiadomości Literackie” and “Iskry”. Owing to her husband’s ill health, they moved in 1929 to Śródborów (now a district of Otwock, near Warsaw), where she ran a private reading room and lending library, while also giving English and German lessons. She became a member of the Polish PEN Club in 1930, taking part in its congress in Warsaw the same year. Following the formation of the Otwock ghetto in November 1940 during the German occupation, she closed her lending library (following the end of World War II, her books were incorporated into the Municipal Public Library in Otwock), refused to leave her home, and drew on the assistance of her neighbours. She was betrayed by a blackmailer (szmalcownik) and in 1940 was shot dead at her own request by an SS officer.
The location of her archive is unknown.
CENTNERSZWEROWA Róża Emilia
1865-1940?
Übersetzerin, Publizistin, Ökonomin, engagiert in sozialen Fragen.
Ihre Übersetzungen unterschrieb sie auch mit: R. C.
Geboren am 6. Juni 1865 in einer jüdischen Familie in Warschau; Tochter von Beniamin Tetz (Tec/Tetc), Arzt und Direktor des Jüdischen Krankenhauses in Lublin, sowie von Salomea Redler. In ihrer Kindheit lebte sie wahrscheinlich in Lublin. 1886 heiratete sie den Chirurgen Samuel (Szmul) Centnerszwer. Sie hatte einen Sohn, Józef Henryk (geb. 1898), später Jurist. 1896 debütierte sie mit der Übersetzung von Max Halbes Drama Jugend. 1896–97 war sie eine der Betreuerinnen im XVII Kindergarten für jüdische Kinder [XVII Ochrona dla dzieci żydowskich] in der ul. Dzielna in Warschau. Sie publizierte Artikel zu sozialen Themen, u. a. in den Zeitschriften „Nowe Słowo“ (1903–05), „Ogniwo“ (1903–05), „Przegląd Tygodniowy“ (1903–04) und „Niwa Polska“, wo sie ab 1904 für den der Erziehungsreform gewidmeten Teil sowie für die Chronik der Frauenbewegung verantwortlich war. 1904 nahm sie in Köln am Kongress für den Kampf gegen die Pornographie teil, und in den Jahren 1905–07 an den Kongressen Polnischer Frauen. 1905 begann sie ihre langjährige Zusammenarbeit mit der Zeitschrift „Izraelita“. Ihre publizistischen Texte und Literaturkritiken erschienen auch in den Zeitschriften und Zeitungen „Kurier Codzienny” (1905), „Nowa Gazeta” (1906–13), und ab 1907 – in „Bluszcz”, „Nowe Tory” und „Prawda”. 1907 veröffentlichte sie die historische Skizze Über die Sprache der Juden in Polen, Litauen und Ruthenien [O języku Żydów w Polsce, na Litwie i Rusi]. 1908 nahm sie am I. Internationalen Kongress für Moralische Erziehung in London teil. Im Jahre 1910 trat sie der Partei Polnische Fortschrittliche Vereinigung [Polskie Zjednoczenie Postępowe] bei. Sie gehörte außerdem dem Polnischen Verband für die Gleichberechtigung von Frauen [Polskie Stowarzyszenie Równouprawnienia Kobiet] an, in dem sie ab 1910 die Funktion einer Sekretärin einnahm. Auf einer seiner Versammlungen berichtete sie im selben Jahr vom Frauenkongress in Kopenhagen. Im März 1911 ging sie für einige Wochen nach Paris, wo sie u. a. an einem Kongress von Frauenrechtsaktivistinnen teilnahm. In diesem Jahr erschien ihre Arbeit Die Haltung Lelewels gegenüber der Geschichte und den Angelegenheiten der polnischen Juden [Stanowisko Lelewela wobec dziejów i spraw Żydów polskich]. Ab diesem Jahr gehörte sie ebenfalls dem Vorstand der Gesellschaft der Naturfreunde [Towarzystwo Miłośników Przyrody] an. Sie war auch Mitglied der Polnischen Landeskundlichen Gesellschaft [Polskie Towarzystwo Krajoznawcze]. 1917 arbeitete sie in Warschau bei der Kommission für Arbeitsschutz in der Abteilung für Arbeit beim Vorläufigen Staatsrat des Königreichs Polen [Komisj Ochrony Pracy w Departamencie Pracy Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego]. Nach Ende des Ersten Weltkriegs war sie Betreuerin in einer Kuranstalt für rekonvaleszente Soldaten in Falenica. 1919 gehörte sie zum Präsidium beim Kongress der Vereinigung der Polen mosaischen Bekenntnisses aller polnischen Gebiete [Zjazd Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego Wszystkich Ziem Polskich]. Sie gehörte zur Warschauer Jüdischen Gesellschaft für den Schutz von Frauen [Warszawskie Żydowskie Towarzystwo Ochrony Kobiet], zum Polnischen Verband für die Gleichberechtigung der Frauen [Polskie Stowarzyszenie Równouprawnienia Kobiet] sowie zum Kreis für die Arbeit von Frauen [Koło Pracy Kobiet]. Sie war außerdem in der Abteilung für Hygieneerziehung [Wydział Higieny Wychowawczej] in der Warschauer Hygienischen Gesellschaft [Warszawskie Towarzystwo Higieniczne] aktiv. Sie übersetzte Publizistik und Belletristik aus dem Englischen, Deutschen, Französischen und Italienischen. Über Vermittlung des Deutschen übersetzte sie auch aus dem Niederländischen und Schwedischen. Ihre Übersetzungen, Rezensionen sowie Literaturkritiken erschienen in den Zeitschriften und Zeitungen „Tygodnik Polski” (1921–22), „Bluszcz” (1923–24), „Gazeta Polska” (1929–30), „Chwila” (1932–33) und „Epoka” (1933). Sie schrieb auch für „Wiadomości Literackie” und „Iskry”. Aufgrund des schlechten Gesundheitszustandes ihres Mannes übersiedelte sie 1929 zusammen mit ihm nach Śródborów (heute ein Stadtteil von Otwock), wo sie eine private Lesestube und Leihbücherei betrieb sowie Englisch- und Deutschunterricht erteilte. 1930 gehörte sie dem polnischen P.E.N.-Club an. Zur Zeit der deutschen Besatzung und nach der Einrichtung des Ghettos in Otwock im November 1940, schloss sie die Leihbücherei (nach dem Ende des Zweiten Weltkriegs wurde deren Buchbestand in die Öffentliche Stadtbibliothek [Miejska Biblioteka Publiczna] in Otwock eingegliedert), weigerte sich aber, ihr Haus zu verlassen und nahm die Hilfe ihrer Nachbarn in Anspruch. Sie wurde von einem Kollaborateur denunziert und 1940 auf eigene Bitte von einem SS-Offizier erschossen.
Der Verbleib des Archivs der Übersetzerin ist unbekannt.