NEVERAVIČIUS Fabijonas

1900-1981

Prozaik, tłumacz, publicysta.

Urodzony 19 lipca 1900 w majątku Puże (Pužiai), w gminie Nemakščiai w pobliżu Rosień (Raseiniai) na Żmudzi, w litewsko-polskiej rodzinie szlacheckiej; syn Fabiana Wilhelma Tymoteusza Neveravičiusa i Gabrieli Marii Łucji z Chrząstkowskich. W domu rodzinnym posługiwano się językami polskim i litewskim. W latach 1907-15 uczył się w rosyjskim gimnazjum męskim w Szawlach (Šiauliai), a po jego ewakuowaniu w 1915 w głąb Rosji, kontynuował naukę w Rżewie, gdzie zdał egzamin maturalny. W 1918 powrócił na Litwę. W 1919 wstąpił jako ochotnik do wojska litewskiego i służył w 1. Pułku Husarskim. Przez 10 miesięcy uczył się w Szkole Wojskowej w Kownie (Szkoła Wojskowa w Kownie), a po jej ukończeniu otrzymał stopień oficerski. W 1922 ożenił się z Beatričė Gavorskytė. W latach 1923-34 wykładał w Szkole Wojskowej (Szkoła Wojskowa w Kownie), był też dowódcą kompanii, a następnie oficerem w pułku piechoty. Do 1934 pełnił zawodową służbę wojskową.  Po odejściu do rezerwy podjął studia filozoficzne na Wydziale Teologiczno-Filozoficznym Uniwersytetu Litewskiego w Kownie (Wydział Teologiczno-Filozoficzny Uniwersytetu Litewskiego w Kownie), ale ich nie ukończył. Jako pisarz zadebiutował w 1935 powieścią Dienos ir naktis (Dni i noce). W tym samym roku zadebiutował jako tłumacz przekładem powieści Stefana Żeromskiego Dzieje grzechu na litewski. W latach 30. tłumaczył powieści Władysława Stanisława Reymonta. Za przekład Chłopów otrzymał nagrodę Polskiego PEN-Clubu (1939), jako pierwszy tłumacz z Republiki Litewskiej. W poźniejszych latach tłumaczył także z rosyjskiego i angielskiego. Był w 1935-39 członkiem Towarzystwa Pisarzy Żmudzkich (Towarzystwo Pisarzy Żmudzkich). Przed wybuchem II wojny światowej przetłumaczył powieść Ewy Szelburg-Zarembiny Wędrówka Joanny, ale nie zdążył jej wydać; rękopis przekładu prawdopodobnie zaginął. Jesienią 1939 przeniósł się wraz z rodziną do Wilna. W 1939-41 pracował w rozgłośni radia wileńskiego, najpierw jako kierownik programowy, później jako kierownik techniczny. Po zajęciu Litwy przez Niemców działał w antynazistowskim ruchu oporu. W 1944, uciekając przed Armią Czerwoną, wyjechał z rodziną do III Rzeszy. W latach 1944-47 przebywał w obozie dla uchodźców w Haffkrug-Neustadt. W 1947 zamieszkał w Wielkiej Brytanii, gdzie pracował w Londynie w fabryce obuwia. Zajmował się dziennikarstwem (w latach 1953-58 był redaktorem litewskojęzycznego pisma społeczno-kulturalnego „Santarvė” (Santarvė)) i działalnością  w litewskich organizacjach na uchodźstwie. Do pracy translatorskiej nie powrócił. 

W związku z Beatričė Gavorskytė (190-1978) miał córkę Danutė Neveravičiūtė-Anužienė (Donnę Anuzi). Drugą żoną pisarza była  Irena Załużna, primo voto Kaleńska (1910-2002), z którą nie miał dzieci. 

Zmarł 17 kwietnia 1981 w Londynie; miejsce pochowania nieznane. 

Lokalizacja archiwum tłumacza nieznana.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA Z JĘZYKA POLSKIEGO

1. S. Žeromskis: Nuodemės istorija. [Powieść]. Išvertė F. Neveravičius, kalbą žiūrėjo E. Urnėžius. T. 1-3. Kaunas: Sakalas 1935. 305 + 370 + 162 s. Wydania następne: T. 1-2. Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla 1962; T. 1-2. Vilnius: Vaga 1988.

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: T. 1-2. Vilnius: Lietuvos aklųjų biblioteka 2010, 5 płyt CD.

Oryginał: S. Żeromski: Dzieje grzechu.

Recenzja:

S. WESTFAL: Dzieje grzechu po litewsku. „Piony” 1935 nr 28. 

  2. W.S. Reymont: Kaimiečiai. [Powieść]. Iš lenkų kalbos vertė F. Neveravičius. T. 1-4. Kaunas: Sakalas 1937-1938.

T. 1. Ruduo. 1937, 352 s.  

T. 2. Žiema. 1937, 282 s. 

T. 3. Pavasaris. 1938, 471 s. 

T. 4. Vasara. 1938, 391 s. 

Wydanie następne: T. 1-2. Chicago: Nemunas 1953. T. 1-2 Kaunas: Tyrai 1994.  

Nagroda Polskiego PEN Clubu za przekład w 1939.

Tytuł oryginału: Chłopi.

3.  J. Kurek: Gripas siaučia Napravoje. [Powieść]. Išvertė F. Neveravičius. Kaunas: Sakalas 1938, 310 s.

Tytuł oryginału: Grypa szaleje w Naprawie.

4. W.S. Reymont: 1794 metai. Paskutinysis Respublikos seimas. [Powieść]. Iš lenkų kalbos išvertė F. Neveravičius. T. 1-2. Kaunas: Žinija 1939, 181 + 162 s. 

Tytuł oryginału: Rok 1794. Ostatni sejm Rzeczypospolitej.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA Z JĘZYKA LITEWSKIEGO

1. P. Šinkūnas: Litwa. Podręcznik geografii. Przełożył F. Neveravičius. Vilnius: Spaudos Fondas 1940, 129 s. 

Podręcznik dla uczniów szkół polskich w Wilnie.

Tytuł oryginału: Lietuva: geografijos vadovėlis.

PODRĘCZNIKI DO NAUKI JĘZYKÓW OBCYCH

Rozmówki polsko-litewskie=Lenkiškai-lietuviški pasikalbėjimai. Opracował F. Neveravičius. Kaunas: Spaudos fondas 1939, 74 s. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I ENCYKLOPEDIE

1. J. GIRNIUS. W: Lietuvių enciklopedija. T. 20. Boston 1960.  

2. V. VANAGAS. W: Lietuvių rašytojų sąvadas. Vilnius 1996. 

3. A. KALĖDA. W: Lietuvių literatūros enciklopedija. Vilnius 2001. 

4. M. JACKIEWICZ. W: Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. T. 2. Literatura od XVI w. do 1945 r. Bydgoszcz 2004. 

5. M. JACKIEWICZ. W: Wileńska encyklopedia 1939-2005. Warszawa 2007. 

6. A. KALĖDA. W: Visuotinė lietuvių enciklopedija. T. 16. Vilnius 2009. 

OMÓWIENIA

1. [b.a.]: Fabijono Neveravičiaus kūrybos kelias. „Dirva” 1960 nr 97. 

2. G. VILIŪNAS: Fabijonui Neveravičiui iš užmaršties sugrįžtant. „Aitvarai” 1991 nr 2.

3. G. VILIŪNAS: Bajoras tarpukario Lietuvoje. Fabijono Neveravičiaus gyvenimas ir kūryba. W: Lietuvių istorijos studijos. T. 8. Vilnius 1996. 

4. J. PARNAUSKAS:  Fabijonui Neveravičiui – 100. „Žemaičių saulutė” 2000 nr 7. 

5. M. JACKIEWICZ: Pisarz Fabian Niewierowicz – Polak – Litwin – Europejczyk. W: Europejskość ojczyzn. Litewsko-polskie związki literackie, kulturowe i językowe. Wilno 2009. 

6. V. NARUŠIENĖ: Žemaičių bajoro Fabijono Neveravičiaus bajoriškosios tapatybės klausymai. „Gimtasis žodis” 2011 nr 2. 

7. V. NARUŠIENĖ: Rašytojas ir vietos tapatybė. Bajoriškasis žemaitiškumas Fabijono Neveravičiaus gyvenime ir kūryboje. W: Česlovo Milošo skaitymai. T. 5. Kaunas 2012. 

1900–1981

Prozininkas, vertėjas, publicistas.

Gimė 1900 m. liepos 19 d. Pužų dvare (Nemakščių valsčius, Raseinių apskritis), Žemaitijoje, lietuvių-lenkų bajorų šeimoje; Fabijono Vilhelmo Timotiejaus Neveravičiaus ir Gabrielos Marijos Lucijos Chrząstkowskos sūnus. Namuose buvo kalbama lenkiškai ir lietuviškai. 1907–15 m. mokėsi Šiaulių rusiškoje berniukų gimnazijoje, o ją 1915 m. evakavus į Rusijos gilumą mokslus tęsė Rževe, ten išlaikė baigiamuosius egzaminus. 1918 m. grįžo į Lietuvą. 1919 m. tapo Lietuvos kariuomenės savanoriu ir tarnavo I husarų pulke. 10 mėnesių mokėsi Lietuvos karo mokykloje, ją baigęs gavo karininko laipsnį. 1922 m. vedė Beatričę Gavorskytę. 1923–34 m. dėstė toje mokykloje, taip pat buvo kuopos vadas, vėliau pėstininkų pulko karininkas. Iki 1934 m. tarnavo kariuomenėje. Atsistatydinęs studijavo Vytauto Didžiojo universiteto Teologijos ir filosofijos fakultete, bet mokslų nebaigė. Kaip rašytojas debiutavo 1935 m. romanu Dienos ir naktys. Tais pačiais metais debiutavo kaip vertėjas – į lietuvių kalbą išvertė  Stefano Żeromskio romaną Nuodėmės istorija (Dzieje grzechu). Ketvirtajame dešimtmetyje vertė Władysławo Stanisławo Reymonto romanus. Už Kaimiečių (Chłopi) vertimą pirmas iš Lietuvos Respublikos vertėjų gavo Lenkijos PEN Clubo apdovanojimą (1939). Vėlesniais metais taip pat vertė iš rusų ir anglų kalbų. 1935–39 m. Žemaitijos rašytojų sąjungos narys. Prieš prasidedant Antrajam pasauliniam karui išvertė Ewos Szelburg-Zarębinos romaną Joanos kelionė (Wędrówka Joanny), bet nespėjo išleisti; vertimo rankraštis veikiausiai dingęs. 1939 m. rudenį su šeima persikėlė į Vilnių. 1939–41 m. dirbo Vilniaus radiofone, iš pradžių kaip programų vadovas, paskui kaip techninis vadovas. Vokiečiams užėmus Lietuvą dalyvavo antinacinėje rezistencijoje. 1944 m., bėgdamas nuo Raudonosios Armijos, su šeima išvažiavo į Vokietijos Reichą. 1944-47 m. gyveno Hafkrugo-Noištato pabėgėlių stovykloje. 1947 m. apsigyveno Didžiojoje Britanijoje, dirbo Londono avalynės fabrike. Įsitraukė į žurnalistinį darbą (1953–58 m. buvo lietuvių kalba leidžiamo visuomeninio kultūrinio žurnalo „Santarvė“ redaktorius) ir išeivijos kultūrinių organizacijų veiklą. Prie vertimų nebegrįžo. 

Santuokoje su Beatričė Gavorskytė (190-1978) gimė dukrą Danutė Neveravičiūtė-Anužienė (Donnę Anuzi). Antroji rašytojo žmona - Irena Zalužna, pirmoje santuokoje Kaleńska (1910-2002), su ja vaikų neturėjo. 

1922 m. vedė Ireną Neveravičienę (mergautinė pavardė nežinoma), turėjo dvi dukras: Doną Anuzi ir Ivoną Neveravičiūtę.

Mirė 1981 m. balandžio 17 d. Londone; palaidojimo vieta nežinoma.

Vertėjo archyvo saugojimo vieta nežinoma.