JABŁOŃSKA Stefania

1861-1936

Kryptonim: St. J.

Tłumaczka, poetka.

Urodzona 1 września 1861 w Kownie w rodzinie szlacheckiej; córka Juliana Drozdowskiego, uczestnika powstania 1863, i Niemki Kamili Otylii Denks, córki pastora ewangelickiego. Wczesne dzieciństwo spędziła w majątkach rodzinnych – ojca (Alinówka) i matki (Biguszki). Mieszkając w Kownie u dziadków Denksów, otrzymała wykształcenie domowe, w ramach którego nauczyła się niemieckiego i francuskiego. W 1882 wyszła za mąż za ziemianina Lucjusza Kazimierza Jabłońskiego i zamieszkała w Rydze. Na Litwę rodzina wróciła prawdopodobnie w latach 90. Pozostawała w separacji z mężem, mieszkając w majątku Alinówka, w Biguszkach pod Sudejkami, a następnie w 1908-12 w Ucianie (Utėna) i Jeziorosach (1913-14), gdzie nauczyła się litewskiego. Poznała wówczas litewskich działaczy kulturalnych i brała udział w organizowanych przez nich imprezach artystycznych. Zaczęła wtedy tłumaczyć poezję litewską. Jej pierwszy przekład, fragment Hymnu litewskiego Vincasa Kudirki, został zamieszczony w 1908 na łamach „Litwy” (Litwa nr 5) bez wiedzy tłumaczki. Właściwy debiut translatorski to fragment poematu (pieśń 6.) Maironisa Młoda Litwa („Litwa” nr 9). W 1908 „Litwa” (nr 5) zamieściła jej list pt. Głos Polki z apelem o poparcie dla Litwinów w ich staraniach o prawo do nabożeństw w języku litewskim. List w przekładzie na litewski ukazał się w piśmie Viltis (nr 127). Jako poetka debiutowała 1909 na łamach „Litwy” (nr 9). Tworzyła wiersze również po litewsku; prawdopodobnie spłonęły podczas I wojny światowej wraz z częścią korespondencji i biblioteką. W latach 1909-14 publikowała na łamach „Litwy” przekłady poezji Maironisa, Liudasa Giry, Adomasa Jakštasa (i.e. Aleksandrasa Dambrauskasa), Mikalojusa Dagilėlisa. Tłumaczyła utwory poetów litewskich także na niemiecki. W 1918 przeniosła się do Wilna. Współpracowała z gazetami: Nasz Kraj, Głos Litwy, Echo Litwy, w których zamieszczała wiersze i teksty publicystyczne zachęcające do pojednania polsko-litewskiego. W ostatnich latach życia współpracowała z pismem Moja Przyjaciółka. Zmarła 5 lipca 1936 w Wilnie; pochowana na cmentarzu ewangelickim przy Małej Pohulance (obecnie ul. K. Kalinausko), zlikwidowanym przez władze Litewskiej SRR w latach 60. 

Miała ośmioro dzieci - córki: Annę, Łucję, Helenę i  Marię, oraz synów: Bohdana, Witolda, Romana i Tadeusza. 

Archiwum tłumaczki nie zachowało się. Listy do siostry Aliny z Drozdowskich Sambra-Kahane oraz siostrzenicy Wandy Reinhard były w latach 90. XX wieku w posiadaniu rodziny Kornatowskich z Malborka.  Listy do L. Giry znajdują się w zbiorach Litewskiej Biblioteki Narodowej, do J. Tumasa-Vaižgantasa – w Bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego, do A. Jakštasa (i.e. A. Dambrauskasa) – w tejże bibliotece, do L. Abramowicza – w Bibliotece Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich, do J. Basanavičiusa – w archiwum Instytutu Literatury Litewskiej i Folkloru.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. Ks. bisk. Ant. Baranowski: Borek Oniksztyński. Tłumaczyła  St. Jabłońska. „Litwa” 1909 nr 12, 13, 14/15.

Tytuł oryginału: Anykščių šilelis.

2. A. Baranowski: Borek oniksztyński. Tłumaczyła z litewskiego S. Jabłońska. Wilno: Wydawnictwo „Litwy” 1909, 13 s. Wydanie następne Wilno: Wydawnictwo „Mildy” 1921, 13 s. 

Wydanie z 1909 ukazało się bez wiedzy autorki.

Tytuł oryginału: Anykščių šilelis.

3. Poezje odradzającej się Litwy. W pięćsetną grunwaldzką rocznicę. [Antologia]. Przełożyła z litewskiego S. Jabłońska. Sejny: Druk Łaukajtysa, Dworanowskiego, Narjewskiego i S-ki 1911, 68 s.

Z powodu interwencji cenzury rosyjskiej, upatrującej w niektórych wierszach zachętę do powstania, w 1913 skonfiskowano i zniszczono 500 egzemplarzy książki.

4. [V. Storosta] Vydūnas: Litwa w swej przeszłości i teraźniejszości [Traktat filozoficzny]. Tłumaczyła z niemieckiego S. Jabłońska. Wilno: „Głos Litwy” 1919, 60 s. 

Tytuł oryginału: Litauen in Vergangen und Gegenwart.

5. Maironis: Młoda Litwa. Poemat. Z litewskiego tłumaczyła S. Jabłońska. Wilno: „Echo Litwy” 1920, 92 s.

Tytuł oryginału: Jaunoji Lietuva. 

6. [V. Storosta] Vydūnas: Cienie przodków. [Misterium poetyckie w trzech częściach z prologiem]. Tłumaczyła z litewskiego S. Jabłońska. Wilno: „Echo Litwy” 1920, s. 124.

Tytuł oryginału: Probočių šešėliai. 

7. A. Baranowski: Poezje litewskie z przed roku 1863. [Przełożyli: M. Biržiška, S. Jabłońska]. Wilno: Wydawnictwo „Mildy” 1921, 61 s. 

Tekst w języku polskim i litewskim.

8. M. Biržiška: Antoni Klement: pisarz litewski w początku wieku XX. [Szkic biograficzny]. Z litewskiego tłumaczyła [S. Jabłońska] St.J. Wilno: Wydawnictwo „Mildy” 1921, 62 s.

Tytuł oryginału: Antanas Klementas - lietuvių rašytojas pradžioj XX-ojo  amžiaus. 

9. [V. Storosta] Vydūnas: Nasze zadanie. [Szkic historyczno-etnograficzny]. Wilno: Wydawnictwo „Straży Litwy” 1921, 108 s. 

Wydano bez nazwiska tłumaczki.

Tytuł oryginału: Mūsų uždavinys.

10. Maironis: Nasze niedole. Poemat w 5 częściach. Tłumaczyła z litewskiego [S. Jabłońska] St.J. Wilno: Wydawnictwo „Głosu Litwy” 1922, 176 s. 

Tytuł oryginału: Mūsų vargai.

11. [V. Storosta] Vydūnas: Dzwony morza. Misterium w trzech aktach. Tłumaczenie z litewskiego. Wilno: Wydawnictwo „Głosu Litwy” 1922, 100 s. 

Wydano bez nazwiska tłumaczki.

Tytuł oryginału: Jūrų varpai. Triveiksmė misteria.

12. [V. Storosta]  Vydūnas: Drogi gwiazd: baśń dramatyczna w 3 aktach. Tłumaczenie z litewskiego. Wilno: Wydawnictwo „Mildy” 1922, 51 s.

Wydano bez nazwiska tłumaczki.

Tytuł oryginału: Žvaigdžių takai. Dramatinė pasaka. 

PRACE EDYTORSKIE

1. Nowe czytanki. Część I. Zebrała S. Jabłońska. Wilno: Drukarnia M. Kuchty 1915, 96 s.

2. Nowe czytanki. Część II. Zebrała S. Jabłońska, a uzupełnił M. Birżyszka. Wilno: Drukarnia M. Kuchty 1919, 128 s. Wydanie następne: Kowno: Towarzystwo „Švyturys” 1923.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. Lietuviškoji enciklopedija. T.10. Z. 2. Kowno 1940. 

2. J. GIRNIUS.W: Lietuvių enciklopedija. T. 9. Boston 1956. 

3. J. TUMELIS. W: Tarybų Lietuvos enciklopedija. T. 2. Wilno 1986. 

4. V. VANAGAS. W: Lietuvių rašytojų sąvadas. Wilno 1996. 

5. M. JACKIEWICZ. W: Polacy na Litwie 1918-2000. Słownik biograficzny. Warszawa 2003. 

6. M. JACKIEWICZ. W: Literatura od XVI w. do 1945 r. Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. T. 2. Bydgoszcz 2004. 

OMÓWIENIA OGÓLNE

1. VAIŽGANTAS: Stefanija Jablonskienė. W: Raštai. T. 3. Kowno 1922.

2. A. SURAUČIUS: Stefanijos Jablonskos laiškai. „Aušra” 1989 nr 3. 

3. A. SURAUČIUS: Stefanijos Jablonskos laiškai. „Aušra” 1990 nr 2. 

4. A. GASPARAITIS: Lietuvos mylėtoja Stefanija Jablonska. Vertėjos ir poetės 130–čiui. „Mūsųkraštas” 1991 nr 1.

5. M. JACKIEWICZ, A. SUROWIEC: Pierwsza tłumaczka i popularyzatorka literatury litewskiej. „Znad Wilii” 1992 nr 13. 

6. R. MIKŠYTĖ: Stefanijai Jablonskienei paminėti (1861-1936). „Lituanistica” 1992 nr 2. 

7. A. GASPERAITIS: Lietuvos mylėtoja (Stefanija Jablonskienė). W: Tave papuošt žadėjome. Rašytojų, švietėjų siluetai. Uciana 1998.

8. M. JACKIEWICZ: Stefania Jabłońska, Julia Wichert-Kajruksztisowa i Władysław Abramowicz – wileńscy popularyzatorzy poezji litewskiej. W:  Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940. Studia. Kraków 2003. 

9. I. FEDOROWICZ: Głos Polki w kwestii stosunków polsko-litewskich na początku XX wieku. Listy Stefanii Jabłońskiej do Liudasa Giry z lat 1909-1914. W: Tożsamość na styku kultur. Wilno 2011. 

10.  I. FEDOROWICZ: „Są dwa pola, na których możemy się spotykać – Litwa i poezja…”. Listy Stefanii Jabłońskiej do Liudasa Giry z lat 1909-1914. W: Vilniaus kultūrinis gyvenimas. Tautų polilogas. Wilno 2012. 

11.  I. FEDOROWICZ: Stefania Jabłońska (1862-1936) – „Polka – miłośniczka Litwy” i tłumaczka. W: Związki literackie polsko-litewskie w XIX i na początku XX wieku (wybrane zagadnienia). Wilno 2015. 

12.  N. BANKAUSKIENĖ, R. MASAITYTĖ: Stefanijos Jablonskienės fenomenas: nuo vertėjos iki vadovėlių autorės. „Scientific Research in Edukation” Vol. 2. Kłajpeda 2018. 

13.  G. BANKAUSKATĖ, N. BANKAUSKIENĖ: Stefania Jabłońska: moteris dviejų amžių sandūroje. Gyvenimo ir kūrybos apžvalga. Wilno 2020. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. Ks. bisk. Ant. Baranowski: Borek Oniksztyński. Tłumaczyła  St. Jabłońska. „Litwa” 1909 nr 12, 13, 14/15.

Tytuł oryginału: Anykščių šilelis.

2. A. Baranowski: Borek oniksztyński. Tłumaczyła z litewskiego S. Jabłońska. Wilno: Wydawnictwo „Litwy” 1909, 13 s. Wydanie następne Wilno: Wydawnictwo „Mildy” 1921, 13 s. 

Wydanie z 1909 ukazało się bez wiedzy autorki.

Tytuł oryginału: Anykščių šilelis.

3. Poezje odradzającej się Litwy. W pięćsetną grunwaldzką rocznicę. [Antologia]. Przełożyła z litewskiego S. Jabłońska. Sejny: Druk Łaukajtysa, Dworanowskiego, Narjewskiego i S-ki 1911, 68 s.

Z powodu interwencji cenzury rosyjskiej, upatrującej w niektórych wierszach zachętę do powstania, w 1913 skonfiskowano i zniszczono 500 egzemplarzy książki.

4. [V. Storosta] Vydūnas: Litwa w swej przeszłości i teraźniejszości [Traktat filozoficzny]. Tłumaczyła z niemieckiego S. Jabłońska. Wilno: „Głos Litwy” 1919, 60 s. 

Tytuł oryginału: Litauen in Vergangen und Gegenwart.

5. Maironis: Młoda Litwa. Poemat. Z litewskiego tłumaczyła S. Jabłońska. Wilno: „Echo Litwy” 1920, 92 s.

Tytuł oryginału: Jaunoji Lietuva. 

6. [V. Storosta] Vydūnas: Cienie przodków. [Misterium poetyckie w trzech częściach z prologiem]. Tłumaczyła z litewskiego S. Jabłońska. Wilno: „Echo Litwy”1920, s. 124.

Tytuł oryginału: Probočių šešėliai. 

7. A. Baranowski: Poezje litewskie z przed roku 1863. [Przełożyli: M. Biržiška, S. Jabłońska]. Wilno: Wydawnictwo „Mildy” 1921, 61 s. 

Tekst w języku polskim i litewskim.

8. M. Biržiška: Antoni Klement: pisarz litewski w początku wieku XX. [Szkic biograficzny]. Z litewskiego tłumaczyła [S. Jabłońska] St.J. Wilno: Wydawnictwo „Mildy”1921, 62 s.

Tytuł oryginału: Antanas Klementas - lietuvių rašytojas pradžioj XX-ojo  amžiaus. 

9. [V. Storosta] Vydūnas: Nasze zadanie. [Szkic historyczno-etnograficzny]. Wilno: Wydawnictwo „Straży Litwy” 1921, 108 s. 

Wydano bez nazwiska tłumaczki.

Tytuł oryginału: Mūsų uždavinys.

10. Maironis: Nasze niedole. Poemat w 5 częściach. Tłumaczyła z litewskiego [S. Jabłońska] St.J. Wilno: Wydawnictwo „Głosu Litwy” 1922, 176 s. 

Tytuł oryginału: Mūsų vargai.

11. [V. Storosta] Vydūnas: Dzwony morza. Misterium w trzech aktach. Tłumaczenie z litewskiego. Wilno: Wydawnictwo „Głosu Litwy”1922, 100 s. 

Wydano bez nazwiska tłumaczki.

Tytuł oryginału: Jūrų varpai. Triveiksmė misteria.

12. [V. Storosta]  Vydūnas: Drogi gwiazd: baśń dramatyczna w 3 aktach. Tłumaczenie z litewskiego. Wilno: Wydawnictwo „Mildy” 1922, 51 s.

Wydano bez nazwiska tłumaczki.

Tytuł oryginału: Žvaigdžių takai. Dramatinė pasaka. 

PRACE EDYTORSKIE

1. Nowe czytanki. Część I. Zebrała S. Jabłońska. Wilno: Drukarnia M. Kuchty 1915, 96 s.

2. Nowe czytanki. Część II. Zebrała S. Jabłońska, a uzupełnił M. Birżyszka. Wilno: Drukarnia M. Kuchty 1919, 128 s. Wydanie następne: Kowno: Towarzystwo „Švyturys” 1923.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. Lietuviškoji enciklopedija. T.10. Z. 2. Kowno 1940. 

2. J. GIRNIUS.W: Lietuvių enciklopedija. T. 9. Boston 1956. 

3. J. TUMELIS. W: Tarybų Lietuvos enciklopedija. T. 2. Wilno 1986. 

4. V. VANAGAS. W: Lietuvių rašytojų sąvadas. Wilno 1996. 

5. M. JACKIEWICZ. W: Polacy na Litwie 1918-2000. Słownik biograficzny. Warszawa 2003. 

6. M. JACKIEWICZ. W: Literatura od XVI w. do 1945 r. Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. T. 2. Bydgoszcz 2004. 

OMÓWIENIA OGÓLNE

1. VAIŽGANTAS: Stefanija Jablonskienė. W: Raštai. T. 3. Kowno 1922.

2. A. SURAUČIUS: Stefanijos Jablonskos laiškai. „Aušra” 1989 nr 3. 

3. A. SURAUČIUS: Stefanijos Jablonskos laiškai. „Aušra” 1990 nr 2. 

4. A. GASPARAITIS: Lietuvos mylėtoja Stefanija Jablonska. Vertėjos ir poetės 130–čiui. „Mūsųkraštas” 1991 nr 1.

5. M. JACKIEWICZ, A. SUROWIEC: Pierwsza tłumaczka i popularyzatorka literatury litewskiej. „Znad Wilii” 1992 nr 13. 

6. R. MIKŠYTĖ: Stefanijai Jablonskienei paminėti (1861-1936). „Lituanistica” 1992 nr 2. 

7. A. GASPERAITIS: Lietuvos mylėtoja (Stefanija Jablonskienė). W: Tave papuošt žadėjome. Rašytojų, švietėjų siluetai. Uciana 1998.

8. M. JACKIEWICZ: Stefania Jabłońska, Julia Wichert-Kajruksztisowa i Władysław Abramowicz – wileńscy popularyzatorzy poezji litewskiej. W:  Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940. Studia. Kraków 2003. 

9. I. FEDOROWICZ: Głos Polki w kwestii stosunków polsko-litewskich na początku XX wieku. Listy Stefanii Jabłońskiej do Liudasa Giry z lat 1909-1914. W: Tożsamość na styku kultur. Wilno 2011. 

10.  I. FEDOROWICZ: „Są dwa pola, na których możemy się spotykać – Litwa i poezja…”. Listy Stefanii Jabłońskiej do Liudasa Giry z lat 1909-1914. W: Vilniaus kultūrinis gyvenimas. Tautų polilogas. Wilno 2012. 

11.  I. FEDOROWICZ: Stefania Jabłońska (1862-1936) – „Polka – miłośniczka Litwy” i tłumaczka. W: Związki literackie polsko-litewskie w XIX i na początku XX wieku (wybrane zagadnienia). Wilno 2015. 

12.  N. BANKAUSKIENĖ, R. MASAITYTĖ: Stefanijos Jablonskienės fenomenas: nuo vertėjos iki vadovėlių autorės. „Scientific Research in Edukation” Vol. 2. Kłajpeda 2018. 

13.  G. BANKAUSKATĖ, N. BANKAUSKIENĖ: Stefania Jabłońska: moteris dviejų amžių sandūroje. Gyvenimo ir kūrybos apžvalga. Wilno 2020.