- /
- Osoby
- /
- MIŁASZEWSKI Stanisław
MIŁASZEWSKI Stanisław
MIŁASZEWSKI Stanisław
1886-1944
Pseudonimy i kryptonimy: (m); m.; m; M.; s.m.; S.M.; St.; St.M.; – wspólnie z Janem Janiczkiem: Narcyz Kwiatek.
Poeta, dramatopisarz, tłumacz.
Urodzony 28 kwietnia 1886 w Warszawie; syn Józefata Miłaszewskiego, urzędnika rządu gubernialnego, i Cecylii z Żurkowskich. W 1894-1902 mieszkał we Włocławku, rodzinnym mieście matki, która po śmierci jego ojca wyszła za mąż za Maksymiliana Wahla, przedsiębiorcę i urzędnika. Po ukończeniu prywatnej szkoły realnej Aleksandra Dmochowskiego w Warszawie w 1903 studiował filozofię, historię, historię sztuki i literatury na uniwersytetach: Uniwersytet w Liège w Belgii (1904-05), na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ) (Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego) w Krakowie (1904-06), na Uniwersytecie Lwowskim (Uniwersytet Lwowski) (1907-08) oraz w Monachium (1909), Rzymie (1910) i Paryżu (1912-13). Znajomość języków obcych (rosyjskiego, francuskiego, niemieckiego) wyniósł ze szkoły realnej i pogłębiał ją w trakcie studiów za granicą. Prawdopodobnie podczas pobytu w Monachium przyswoił także język szwedzki. Jako poeta debiutował w 1907 wierszem pt. Sonet, ogłoszonym w lwowskim tygodniku Nasz Kraj (t. 3 nr 8). W 1911 wydał pierwszy tom poezji Gest wewnętrzny, w którym znalazły się tłumaczenia wierszy: Jeana Arthura Rimbauda, Mikołaja Niekrasowa i Jeana Moréasa, będące prawdopodobnie jego debiutem translatorskim. Przekładał utwory poetyckie, dramaty i powieści z języków: francuskiego, niemieckiego, rosyjskiego i szwedzkiego. Wiersze, przekłady, artykuły oraz recenzje literackie i teatralne publikował m.in. w „Echu Literacko-Artystycznym” (Echo Literacko-Artystyczne) (1911-14), „Museionie” (Museion) (1911, 1913), „Gazecie Warszawskiej” (Gazeta Warszawska) (1913-14). W 1914 ożenił się z Wandą Jentysówną, późniejszą powieściopisarką. W czasie I wojny światowej służył ochotniczo w II Brygadzie Legionów Polskich. W 1918-23 był referentem teatralnym w Ministerstwie Sztuki i Kultury (następnie w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego). Od 1920 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP) (Związek Zawodowy Literatów Polskich), był członkiem Zarządu w Warszawie. W 1920 kierował działem „Życie teatru” w „Nowym Przeglądzie Literatury i Sztuki” (Nowy Przegląd Literatury i Sztuki), w 1921-23 był redaktorem wydawnictwa Książki Ciekawe, a w 1923-27 redagował wraz z Wiktorem Brumerem miesięcznik Życie Teatru. W roli krytyka literackiego i teatralnego oraz felietonisty współpracował m.in. z czasopismami Tygodnik Ilustrowany (1919-27), Kurier Warszawski (od 1920; w 1920-21 stałe recenzje teatralne), Bluszcz (1921-24), Rzeczpospolita (1921-22, 1927-31), Myśl Narodowa (1925-36), Gazeta Warszawska (1927-35), Polska (1930), Podbipięta (1936-37). Pracował także jako kierownik literacki Teatru Rozmaitości (Teatr Rozmaitości) (1923), Warszawskich Teatrów Miejskich (Warszawskie Teatry Miejskie) (1923-24) oraz Teatru Narodowego w Warszawie (Teatr Narodowy w Warszawie) (1924-26). Należał do Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club). W 1935 za wybitną twórczość literacką otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury (PAL). Od 1937 był prezesem Zjednoczenia Polskich Pisarzy Katolickich (Zjednoczenie Polskich Pisarzy Katolickich). W 1938 został senatorem RP z mianowania (pracował w Komisji Oświatowej) (Komisja Oświatowa RP). Podczas kampanii wrześniowej 1939 prowadził wraz z żoną kronikę wydarzeń w oblężonej Warszawie, (rękopis pod koniec 1943 został ukryty w parku dworskim koło Lublina, dotychczas nie odnaleziony). W okresie okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Warszawie. Uczestniczył w konspiracyjnym życiu literackim, m.in. działał w podziemnym PEN Clubie, jako pomocnik Delegatury Rządu Polskiego (Delegatura Rządu Polskiego) organizował pomoc dla literatów. Zginął wraz z żoną 10 sierpnia 1944 pod gruzami kamienicy przy ul. Focha (obecnie Moliera), gdzie mieszkał i prowadził punkt werbunkowy do powstania; pochowany w kwaterze powstańczej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Archiwum tłumacza uległo zniszczeniu podczas powstania warszawskiego.
TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA
1. A. Rimbaud: W piekle. Tłumaczył S. Miłaszewski. „Echo Literacko-Artystyczne” 1914 nr 23/24 s. 15-24; 1915 nr 1 s. 21-30. Wydanie osobne całości: Warszawa: nakładem „Echa Literackiego” 1915.
Tytuł oryginału: Une saison en enfer.
Wydanie osobne w 100 egzemplarzach.
2. W. Heidenstam: Epopeja rycerska. (Carolinerna). Przekład S. Miłaszewskiego. Okładkę wykonał A. Słonimski. Warszawa: Nakładem tłumacza. Skład główny w księgarni Gebethnera i Wolffa 1917, 327 s.
Tytuł oryginału: Karolinerna.
Recenzja:
W. ROGOWICZ: Szwedzka epopea [!] rycerska. „Bluszcz” 1917 nr 48.
3. P. Raynal: Pan swego serca. Dramat w 3 aktach. Przekład S. Miłaszewski. Wystawienie: Reżyseria: A. Węgierko. Warszawa, Teatr Mały 1924.
Tytuł oryginału: Le Maȋtre de son coeur.
4. J. Zorrilla: Don Juan Tenorio. Dramat fantastyczny w 7 aktach. Przekład wolny S. Miłaszewski. Wystawienie: Reżyseria: E. Chaberski. Warszawa, Teatr Narodowy 1924. Wydanie: Warszawa: Gebethner i Wolff 1925, 191 s.
Tytuł oryginału: Don Juan di Tenorio.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
Recenzje i wywiady:
1. J. LECHOŃ. „Wiadomości Literackie” 1924 nr 47.
2. [J. WASOWSKI] IXION: Arcydzieło przekładu. „Don Juan” Zorilli i Miłaszewskiego. „Wiadomości Literackie” 1924 nr 49.
3. M. LIMANOWSKI: Tekst Don Juana w spolszczeniu Miłaszewskiego. „Ilustracja” 1925 nr 9.
4. Cz. JANKOWSKI: Cztery przekłady. „Słowo”, Wilno 1926 nr 44.
5. M. Arcybaszew: Miliony. Powieść. Przełożył [S. Miłaszewski] St. M. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych [ca 1930], 190 s. Książki Ciekawe, 36.
Tytuł oryginału: Milliony.
6. A. Tołstoj: Car Iwan Groźny. Tragedia w 5 aktach. Przekład wolny S. Miłaszewskiego. Wystawienie: Inscenizacja i reżyseria: K. Borowski. Warszawa, Teatr Narodowy 1932.
Tytuł oryginału: Smert’ Ioanna Groznogo.
Recenzje:
1. W. BRUMER: Premiera w Teatrze Narodowym. „Kurier Poranny” 1932 nr 285.
2. [W.J. CHWALEWIK] W.C.: Dramat Aleksego Tołstoja w przekładzie S. Miłaszewskiego. „Myśl Narodowa” 1932 nr 45.
3. A. GRZYMAŁA-SIEDLECKI. „Kurier Warszawski” 1932 nr 282 (wyd. wieczorne).
4. A. SŁONIMSKI. „Wiadomości Literackie” 1932 nr 45.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej www.sowiniec.nazwa.pl
7. C. Delavigne: Ludwik XI. Tragedia w 5 aktach. Przekład wolny S. Miłaszewskiego. Wystawienie: Inscenizacja i reżyseria: K. Borowski. Warszawa, Teatr Narodowy 1934.
Tytuł oryginału: Louis XI.
8. F. Schiller: Maria Stuart. Tragedia w 5 aktach (7 obrazach). Przekład wolny S. Miłaszewski. Wystawienie: Inscenizacja i reżyseria: K. Borowski. Warszawa, Teatr Narodowy 1934.
Tytuł oryginału: Maria Stuart.
Wywiad:
U tłumacza „Marii Stuart”. Rozmowa druga ze Stanisławem Miłaszewskim. [Rozmowę przeprowadził St. Brochwicz]. „Rodzina Polska” 1934 nr 3.
9. J. Moréas: Obłoki. Przekład: S. Miłaszewski. [Muzyka:] E. Świeżawski. [b.m.]: [b.d.], 1 s. [partytura na głos i fortepian].
Wydanie łączne z: E. Świeżawski: [Dwie pieśni na głos i fortepian]. [b.m.]: [b.d.], 2 s.
Tytuł oryginału: Les nuages.
PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE WRAZ Z LOKALIZACJĄ
1. W. Heidenstam: Epopeja rycerska. T. 2. [Powstanie ante 1939].
Tytuł oryginału: Karolinerna.
Informacja o powstaniu przekładu za S. Miłaszewski: Wspominany. T. 2. Poznań 1939. Rękopis przekładu zaginął podczas wojny.
2. Współcześni francuscy poeci katoliccy. [Powstanie ante 1939].
Informacja o powstaniu przekładu za S. Miłaszewski: Wspominany. T. 2. Poznań 1939. Rękopis przekładu zaginął podczas wojny.
PRACE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU ORAZ LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ I KRYTYKA PRZEKŁADU
1. Epopea rycerska Szwecji. „Kurier Warszawski” 1916 nr 328.
2. Utylitarny nad-człowiek. (Bernard Shaw jako autora „Cezara i Kleopatry”). „Tygodnik Ilustrowany” 1921 nr 13.
3. Przekład polski książki Karola Hagemanna „Aktor i sztuka aktorska”. „Scena Polska” 1924 nr 1.
4. Język polski czy obcy? Dalsze głosy w ankiecie „ABC” o dublażu filmów. „ABC” 1934 nr 325.
OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)
TŁUMACZ O SOBIE:
1. S. MIŁASZEWSKI: Rozmowa pierwsza. Rozmowę przeprowadził St. Brochwicz. „Rodzina Polska” 1934 nr 2.
2. S. MIŁASZEWSKI: Wspominamy. [T. 2]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1939, 194 s. Jasne książki.
SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE
1. S. ŁOZA: Czy wiesz, kto to jest. Warszawa 1938.
2. Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
3. Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965. Warszawa 1973.
4. A. HUTNIKIEWICZ. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 21 cz. 2. Wrocław 1976.
5. Sz. GĄSSOWSKI. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa 2000.
OMÓWIENIA
1. J. BRZĘKOWSKI: U Stanisława Miłaszewskiego. „Kurier Literacko-Naukowy” 1926 nr 3.
2. J. REMBIELIŃSKI: Stanisław Miłaszewski. „Myśl Narodowa” 1929 nr 41.
3. Cz. PILICHOWSKI: Poeta gestu wewnętrznego. Próba syntezy twórczości. „Głos” 1935 nr 5.
4. S. LAM: Życie wśród wielu. Warszawa 1968.
5. S. MIŁASZEWSKI: Poezje. Wstęp, wybór i opracowanie tekstu A. Czabanowska-Wróbel. Kraków 2008.