PILICHOWSKA Halina

PILICHOWSKA Halina 

1899-1954 

Tłumaczka, pisarka, publicystka. 

Urodzona 6 marca 1899 roku w Łodzi; córka Leona Pilichowskiego i Henryki Szretter. Od dzieciństwa mieszkała w Łodzi. W 1915 roku – jako uczennica gimnazjum – wstąpiła do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) (Polska Partia Socjalistyczna (PPS)). W latach 1914-20 należała do Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego w Łodzi (Liga Kobiet Pogotowia Wojennego). W latach 1917-18 była kurierką Pogotowia Bojowego PPS (Pogotowie Bojowe PPS) w łączności z Legionami Polskimi i Polską Organizacją Wojskową. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 objęła kierownictwo działu prawnego w Komisji Powszechnego Nauczania w Zarządzie Miasta Łodzi (Komisja Powszechnego Nauczania w Zarządzie Miasta Łodzi). Po przeniesieniu się do Warszawy w 1920 rozpoczęła pracę jako starsza referentka w Departamencie Ubezpieczeń Społecznych Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej (Departament Ubezpieczeń Społecznych Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej). Pracowała tam do 1935, kiedy została zwolniona z powodów politycznych (przynależność do PPS). W 1921 rozpoczęła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego (Wydział Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego) i rok później przeniosła się do Krakowa. Jako tłumaczka zadebiutowała w 1923 przekładem opowiadań Antoniego Czechowa Tłusty i chudy oraz Śmierć urzędnika ogłoszonymi w „Nowej Kulturze” (Nowa Kultura) (nr 1 i 7). Studia ukończyła w 1926, otrzymując stopień magistra praw. W latach 1924-26 uczyła się w Polskiej Szkole Nauk Politycznych prof. Michała Rostworowskiego w Krakowie (Polska Szkoła Nauk Politycznych prof. Michała Rostworowskiego w Krakowie). Angażowała się w działalność społeczno-polityczną, była członkinią Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie” (Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”). Po ukończeniu nauki przeniosła się do Warszawy. Intensywną działalność translatorską rozwinęła pod koniec lat dwudziestych. Tłumaczyła głównie rosyjskie i radzieckie opowiadania satyryczne o tematyce obyczajowej. W latach 1928-30 ogłosiła dziesięć tomów przekładów z zakresu satyry i humoru radzieckiego. W latach trzydziestych tłumaczyła również radzieckie sztuki teatralne oraz powieści biograficzne, powieści dla młodzieży i opowiadania. Przekłady z literatury radzieckiej, a także niemieckiej, drukowała w czasopismach: Naprzód (1925, 1938), Naród (1929), Robotnik (1929-38; w 1934 także sekretarka), Kobieta Współczesna (1933-34), Kultura (1933-34), Wiadomości Literackie (1934), Lewy Tor (1935), Płomyczek (1935), Przegląd Powszechny (1935), Dziennik Popularny (1936-39, jako korektorka i tłumaczka), Płomyk (1936-37), Teatr w Szkole (1936-37), Gazeta Robotnicza (1937-38), Piast (1938), Słowo , Wilno (1938). Po wybuchu II wojny światowej, uciekając przed Niemcami, przedostała się we wrześniu 1939 przez Kowel do Lwowa. Tam przygotowywała antologię wierszy polskich ostatniego XIX stulecia, tłumacząc na rosyjski ponad 50 wierszy (na zamówienie Piotra Pawlenki do polskiego numeru kwartalnika Drużba Narodów ). W styczniu 1940, podczas tak zwanej „Uczty u Aronsona”, została aresztowana przez NKWD. Przez 15 miesięcy przebywała w więzieniu zamarstynowskim, a następnie została skazana na 8 lat łagru w Kazachstanie. W 1941 zwolniona po amnestii wynikającej z układu Sikorski – Majski, objęła funkcję radczyni prawnej w delegaturze ambasady polskiej w Akmolińsku (Delegatura ambasady polskiej w Akmolińsku). Wstąpiła do armii polskiej formowanej w ZSRR i służyła jako ochotniczka w Pomocniczej Wojskowej Służbie Kobiet na Środkowym Wschodzie (Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet na Środkowym Wschodzie). W 1942 ewakuowała się z Bliskiego Wschodu do Wielkiej Brytanii. Po przyjeździe  pracowała jako urzędniczka w Ministerstwie Informacji (Ministerstwo Informacji), a później w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej w Londynie (Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej w Londynie). Do czasu zerwania umowy z rządem polskim w Londynie była pracowniczką Tymczasowego Komitetu do Załatwienia Spraw Polskich (Interim Treasury Committee for Polish Questions) (Tymczasowy Komitet do Załatwienia Spraw Polskich (Interim Treasury Committee for Polish Questions)) przy brytyjskim  Ministerstwie Skarbu i Komitetu dla Spraw Oświaty Polaków w Wielkiej Brytanii (Ministerstwo Skarbu i Komitetu dla Spraw Oświaty Polaków w Wielkiej Brytanii). Zaangażowała się w działalność społeczną i społeczno-polityczną: była współzałożycielką i długoletnią członkinią zarządu Zjednoczenia Polek na Emigracji (Zjednoczenie Polek na Emigracji) (1946), członkinią Centralnego Sądu Partyjnego PPS (Centralny Sąd Partyjny PPS) i Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie). Po zwolnieniu z pracy w 1948 współpracowała z BBC i Głosem Wolnej Polski (Głos Wolnej Polski). Nie kontynuowała działalności translatorskiej. Zajęła się pracą literacką i dziennikarską. Zmarła po ciężkiej chorobie na atak serca 3 kwietnia 1954 w Londynie; pochowana tamże na cmentarzu Putney Vale.

Archiwum tłumaczki zaginęło podczas wojny. Pojedynczy zespół korespondencji znajduje się w Archiwum Instytutu Literackiego w Maissons-Lafitte. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. M. Zoszczenko: Jego królewska mość mężczyzna. [Opowiadania]. [Przełożyła H. Pilichowska]. Warszawa: Rój 1927, 125 s. Wydanie następne: tamże 1929. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 511.

Tytuł oryginału: Koza.

Zawiera: Jego Królewska Mość, Mężczyzna; Na posterunku; Smutne wydarzenie; Zegarek; Pasożyt; Szczwany lis; Hypnoza; Mgła; Telefon; Rozczarowanie; Reklama amerykańska; I to się zdarza; Nerwowi ludzie; Cztery dni; Dramat kinowy; Pomylił się nieboraczek; Wydarzenie w szpitalu; Pajęczyna; Skuteczny środek; Mądrość; Wesoły żywot; Beczka; Klasztor.

2. A. Awerczenko: Egzekutor Buraczkow. [Opowiadania]. Przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1928, 128 s. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 678.

Tytuł oryginału: Ègzekutor Buračkov.

Zawiera: Egzekutor Buraczkow; Licytacja; Fatalna wygrana; Pięć opowiadań dla czytelnika (Pechowy pasażer, Uparta magnezja, Zabawna przygoda staruszka, Pomalowana dama, Roztargniona kucharka); Historyczno-dydaktyczne opowiadania (W jaki sposób Dydona zbudowała Kartaginę, Karygodne lenistwo, O Solonie, Solonie, Solonie!, Pierścień Polikratesa, czyli żadnemi sztuczkami nie wykpi się człek przed losem, O utalentowanym poecie, Schłostane morze, Co może być dobrego w beczce, Gdzie człowiek winien mieć kamienie, Szlachetny gest Aleksandra Macedońskiego, Pieczyste à la Mucjusz Scaevola, Osobliwe nieszczęście, Nie mów hoc…); Sztuka i publiczność; Fox-Trott; Wyższa sprawiedliwość; Zdemaskowanie Barona Münchhausena (Artykuł naukowy); Mucha; Czerwonołapi; Tortura; Filateliści; Utoczkin; Historia pewnego aktora.

3. A. Awerczenko: Przestępstwo na plaży. [Opowiadania]. [Przełożyli H. Pilichowska, E. Cękalski]. Warszawa: Rój 1928, 128 s.  

Tytuł oryginału: Zdanie na peske. 

Zawiera w przekładzie H. Pilichowskiej: Przestępstwo na plaży; Kat'ka; Pan Cackin; Nineczka; Przestępcy; Trucizna; Zdrada; Dziedziczność; Małżeństwo; Podpora społeczna.

4. A. Awerczenko: Tyrania mody. [Opowiadania]. Przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1928, 125 s. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 711.

Tytuł oryginału: Neizlečimye.

Zawiera: Tyrania mody; Mój pierwszy debiut; Olbrzymia impreza; Odkurzacz; Gangrena; Tranzakcja; Rozmowa; Szukam pokoju; Kobieta i murzyn; W dziecinnym pokoju; Pomysłowość na scenie; Boks w Turcji i w Europie; Sentymentalny romans; Węgierski język; Bal u hrabiny X…; Magnes; Pietuchow.

5. W. Katajew: Kwadratura koła. [Groteska w 3-ch aktach]. [Przełożyła H. Pilichowska]. Wystawienie: Reżyseria: J. Kochanowicz. Warszawa, Placówka Żywego Słowa (Teatr Ateneum) 1928. Wydanie pt. Kwadratura koła. Żart sceniczny w trzech aktach. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Wydanie łączne z M. Zoszczenko: Agitator [poz. 10]. Warszawa: Rój 1930 s. 115-196. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 594. 

Tytuł oryginału: Kvadratura kruga.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/

Odpis rękopiśmienny przekładu znajduje się w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego Akc. Rps 6262.

6. M. Zoszczenko: Carskie buty. [Opowiadania]. [Przełożyła H. Pilichowska]. Warszawa: Rój 1928, 125 s.

Tytuł oryginału: Carskie sapogi. Ûmorističeskie rasskazy. 

Zawiera: Carskie buty; Ostatnia posługa; Małżeństwo z wyrachowania; Zabawa; Pożyteczna przestrzeń; Skomplikowany mechanizm; Biurokracja; Bladolicy bracia moi; Szykowna koszulka; Dziurka; Butelka; Twarda waluta; Pilna sprawa; Bajki dla dzieci; Nieomylny znak; Teatr; Kobiece sztuczki; Goście; Mokra sprawa; Prowincjonalny obrazek; Chiromancja; Krzywda kowala; Poeta i koń; Parostatek; Socjalna troska; Dwaj palacze; Karaluchy; Zagłada murarzy; Groźna sztuka; Prawnik w prowincji; Nieszczęśliwy wypadek; Amator; Szkodliwość wykształcenia; O etyce; Ręka bliźniego; Mimochodem; Przykra historia; Camera obscura; Kalosz; Miłość; Na przynętę.

7. M. Zoszczenko: Jak Siemion Siemionowicz zakochał się w arystokratce. [Opowiadania]. [Przełożyła H. Pilichowska]. [Przedmowa: M. Wańkowicz]. Warszawa: Rój 1929 [i.e. 1928], 124 s.

Tytuł oryginału: Rasskaz o tom, kak Semёn Semёnovič  w artistokratku vlubilsâ.

Zawiera: O tym, jak Siemion Siemionowicz zakochał się w arystokratce; Psi węch; Nieznany przyjaciel; Ostatnie święta Bożego Narodzenia; Człowiek bez przesądów; Złodziej; Krewniak; Kryzys; Drzewo; Mąż; Ojczulek; Kobieta; Parlofon; Szklanka; Turysta; Hamulec Westinghause’a; Zatopiony domek; Ubranie robotnicze; Papuga; Wypadek na prowincji; Opowieść przedświąteczna; Spłoszona śmierć; Senator; Szczęście; Matka i syn; Karuzela; Zapałka; Przemówienie na bankiecie; Modlitwa; Łaźnia; Wesele; Aktor.

8. M. Zoszczenko: Pan wydawca. [Opowiadania]. Przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1929, 125 s. Wydanie następne: [Wybór opowiadań: T. Motyl]. Warszawa: Alkazar 1993, 190 s.  

Tytuł oryginału: Ûmorističeskie rasskazy.

Zawiera: Pan wydawca; Dowcipniś; Literat; Potęga krasomówstwa; Pierwszorzędny gatunek; Lekarz; Zielona produkcja; Nieprzewidziana okoliczność; Rozkosze kultury; Operacja; Klosz;  Półbuciki; Katorga; Coś specjalnego; Drobne zdarzenie; Całkiem proste; Pelagia; Czapka; Zabawna historyjka;  Kaprys Nep’u; Dzieciństwo sielskie, anielskie; Zajście uliczne; Zapał urzędniczy; Małpi język; O modelach; Burżuje; Oblał; Wspaniały wypoczynek; Niefrasobliwy żywot; Historia z zębami; Kobiece strapienie; Lemoniada; Wybór prezesa.

9. M. Zoszczenko: Pająk i mucha. [Opowiadania]. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1929, 156 s. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 566.

Tytuł oryginału: Pauki i muhi.

Zawiera: O sobie, o krytykach i swej twórczości; Pająk i mucha; W ambulatorium; Trafia się i tak...; Buchalteria domowa; Baron Neks; Stary wyga; Sport a zdrowie; Samouk; Chamstwo; Pajęczyna; Wyraźna ideologia; Solenizantka; Omyłka; Korzyści analfabetyzmu; Likwidacja  analfabetyzmu; Niezawodny środek; Piekło małżeńskie; Silniejsze od śmierci; Pożar; Biedny Trupikow; Madonna; O czem śpiewał słowik; Nie wszystko przepadło; Dobry znajomy; Drobnomieszczaństwo; Serenada; Zjawisko naukowe; Konkury; Intratny paragraf. 

10. M. Zoszczenko: Agitator. [Opowiadania]. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Wydanie łączne z W. Katajew: Kwadratura koła. Żart sceniczny w trzech aktach [poz. 5] Warszawa: Rój 1930 s. 5-114. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 594. 

Tytuł oryginału: Agitator.

Zawiera: Agitator; Ofiara rewolucji; Moneta; Lotnik; Zegarek; Modlitwa; Karuzela; Pelagia; Bohater; Alfons; Zapałka; Mowa wygłoszona na bankiecie; Przyroda i ludzie; Domowy środek; Litość bierze; Trzęsienie ziemi; Dobrodziejstwo; Czysty zysk; Kneblują usta...; Stęchły interes; Można wytrzymać; Letni odpoczynek; Sprawa familijna; Sumienna robota; Listy do pisarza; Przedmowa; Tragedia; Wala z Niurką; Alusia i Taniusia; List od kobiety; Spotkanie w teatrze; Wszystko w porządku; Humoreska.

11. W. Katajew: Rozgardiasz. [Opowiadania]. Przekład: H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1930, 215 s. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 578. 

Tytuł zbioru pochodzi od tłumaczki; brak opowiadania pod takim tytułem. 

Zawiera: A. Buchow: Rzeczy dla znawców; S. Czerny: Sowiecka miłość; J. Dolski: Wszystko jest względne; [W. Wasiliew] Gadalin: Lekcje miłości; Na letnisku; G. Guriewicz: Aby handel szedł; Plamka; E. Hard: Waga; W. Katajew: Moi czytelnicy; Egzamin; Okaz; Przygoda towarzyszki Babuszkinej; Rwetes; Wilk w owczarni; M. Kowarski: W dwóch słowach;  M. Kozyriow: Gazeta; Mechanika; L. Łomakin: Teściowa; L. Maksim: Woda Vichy; [K. Szandaduszis] K. Mazowskij: Nasi kmiotkowie; Niesamowita historia; M. Mironow: Perły; A. Nieratow: Miłość; L. Nikulin: Ikar;  K. Prutkow: Powodzenie; Wesoły rozgardiasz; P. Romanow: Techniczne sprawy; A. Steffen: Prąd; W. Szyszkow: Zimny prysznic; W. Tobolakow: Baba; M. Zoszczenko: Biurokratyzm; Małżeństwo z wyrachowania; Socjalna troska; Zabawka.

Adaptacje telewizyjne: M. Mironow: Kobieta i perły. Adaptacja: W. Wojciechowski. Reżyseria: Cz. Staszewski. Teatr Telewizji 1972.

12. I. Ilf, E. Pietrow: [Dwanaście] 12 krzeseł. Powieść współczesna. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1931, 352 s.

Tytuł oryginału: Dvenadcat’ stul’ev.

Adaptacje teatralne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/

13. M. Zoszczenko: Jak Anisja aeroplanem latała... [Opowiadania]. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1931, 160 s. Biblioteka Powieściowa „Roju”, 609.

Tytuł oryginału: Čert. 

Zawiera: Jak Anisja aeroplanem latała; Opowiadanie Diakona Wasyla; Arystokratka; Złodziej; Historyczne opowiadanie; Uczciwy obywatel. (List do milicji); Trzy dokumenty; Amerykanie; Niema róży bez kolców; Kontroler; Spowiedź; Opowiadania Nazara Iljicza Pana Siniebriuchowa (Przedmowa; Historia z wielkiego świata; Wiktoria Kazimierzówna; Diablik; Przeklęte miejsce); Sentymentalna opowieść; Rewers; Wesołe opowiadania; Żebrak; Łaźnia; Lemoniada.

14. A. Afinogenow: Strach. [Dramat]. [Przełożyła H. Pilichowska]. Wystawienie:  Reżyseria: Z. Chmielewski. Warszawa, Teatr Ateneum 1932.

Tytuł oryginału: Strah.

15. W. Katajew: Defraudanci. [Autorska przeróbka sceniczna powieści]. [Przetłumaczyła H. Pilichowska]. Adaptacja teatralna: Reżyseria: A. Zelwerowicz. Warszawa, Teatr Polski 1932.

Tytuł oryginału: Rastratčiki.

16. W. Katajew: Milion udręk. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1932.

Tytuł oryginału: Million terzanij.

17. A. Afinogenow: Dziwak. [Dramat]. [Przetłumaczyła H. Pilichowska]. Wystawienie: Reżyseria: E. Wierciński. Warszawa, Teatr Nowe Ateneum (Teatr Ateneum) 1933.

Tytuł oryginału: Čudak. 

18. D. Fibich: Czad życia. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła z rosyjskiego H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1933 [i.e. 1932], 263 s. 

Tytuł oryginału: Ugar. Roman w dvuh častâh.

19. R. Gul: Generał Bo. [Powieść biograficzna]. T. 1-2. Z upoważnienia autora przełożyła H. Pilichowska. [Wiersze przełożył [W. Broniewski] W.B.]. Warszawa: Rój 1933 [i.e. 1932], 259 + 231 s. Wydanie następne: [Posłowie W. Sulewski]. Warszawa: Książka i Wiedza 1958, 485 s.

Tytuł oryginału: General Bo.

20. R. Pantelejmon: Kultura. [Opowiadanie]. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: [b.w.] 1933, 6 s.

Tytuł oryginału: Kul’tura.

21. A. Awdiejenko: Kocham, czyli maszynista szturmowiec w Magnitogorsku. [Powieść dla młodzieży]. Z upoważnienia autora przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1934, 310 s. Rój. Nowa Seria. Wydanie następne: Warszawa: Iskry 1957, 221 s.

Tytuł oryginału: Â lûblû.

22. L. Rubinstein: Szlak samurajów. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła z rosyjskiego H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1934, 260 s.

Tytuł oryginału: Tropa samuraev. 

23. W. Szkwarkin: Cudze dziecko. [Komedia]. [Przełożyła H. Pilichowska]. Wystawienie: Reżyseria: A. Zelwerowicz. Warszawa, Teatr Mały 1934.

Tytuł oryginału: Čužoj rebёnok.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/

24. M. Szołochow: Zorany ugór. Cz. 1-2. [Powieść]. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1934, 248 + 288 s.

Tytuł oryginału: Podnâtaâ celina.

25. W. Inber: Ameryka w Paryżu. [Opowiadania]. [Przekładu dokonały H. Pilichowska, H. Bobińska]. Warszawa: Rój 1935, 249 s.

Tytuł oryginału: Amerika v Pariže.  

Zawiera w przekładzie H. Pilichowskiej, s. 56-249: Ameryka w Paryżu; Wesoły Hamburg; Tkanina miłości; Człowiek jest mądry; Pracownica domowa Iwanowa; Ulica powstania.

Recenzja:

A. JESIONOWSKI. „Prosto z Mostu” 1935 nr 26.

26. W. Kirszon: Przedziwny stop. [Dramat]. [Przełożyła H. Pilichowska. Tłumaczenie tekstów piosenek: W. Broniewski]. Wystawienie teatralne: Reżyseria: E. Chaberski. Warszawa, Teatr Letni 1935.

Tytuł oryginału: Čudesnyj splav.

Recenzja: 

K. IRZYKOWSKI. „Pion” 1935 nr 50.

27. W. Lidin: Grób nieznanego żołnierza. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1935, 251 s. 

Tytuł oryginału: Mogila neizvestnogo soldata.

28. M. Triger: Dzisiejsza kobieta. Sztuka w 3 aktach. Wystawienie: Łódź, Teatr Miejski 1935.

Tytuł oryginału: Sčastlivyj brak (Sčastlivaâ ženŝina).

Wystawiono także pod tytułem Szczęśliwe małżeństwo (Wilno, Teatr Polski 1935).

29. L. Kasiil: Szwambranja. Powieść z mapami, herbem i flagą. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1936 [antedat. 1935], 283 s.

Tytuł oryginału: Švambraniâ.

30. M. Gorki: U obcych. [Powieść]. [T. 1-2]. [Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Wiersze przełożył L. Szenwald. Ilustrował M. Berman]. Warszawa: Rój 1937 [i.e. 1936], 270 + 250 s.

Tytuł oryginału: V lûdâh. 

Zawiera również studium: K. Czapiński: Maksym Gorkij.

Recenzje: 

1. H. RADZIUKINAS: Przekład Gorkiego. „Prosto z Mostu” 1936 nr 48.

2. L. PIWIŃSKI. „Życie Literackie” 1937 z. 5.

31. P. Pawlenko: Barykady. [Powieść]. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1937, 231 s.

Tytuł oryginału: Barrikady. 

Recenzja: 

H. RADZIUKINASÓWNA: Z literatury sowieckiej. „Prosto z Mostu” 1938 nr 10.

32. L. Sobolew: Kapitalny remont. [Powieść]. Przełożyła H. Pilichowska. Warszawa: Rój 1937 [i.e. 1936], 332 s.

Tytuł oryginału: Kapital’nyj remont. 

Recenzja: 

H. RADZIUKINAS: Przekłady z rosyjskiego. „Prosto z Mostu” 1937 nr 7.

33. M. Zoszczenko: Niebieska księga. [Opowiadania]. Z rosyjskiego przełożyła H. Pilichowska. [Rysunki: M. Zoszczenko. Wiersze przełożył L. Szenwald]. Warszawa: Rój 1937, 386 s.

Tytuł oryginału: Golubaâ  kniga.

Zawiera: Opowiadania o pieniądzach; Opowiadania o miłości; Opowiadania o przewrotności; Opowiadania o niepowodzeniach; Osobliwe zdarzenia.

Recenzja: 

H. RADZIUKINASÓWNA: Z literatury sowieckiej. „Prosto z Mostu” 1938 nr 10.

34. N.W. Wołkow: Anna Karenina. Przeróbka z powieści Lwa Tołstoja. Przełożyła H. Pilichowska. Wystawienie: Reżyseria: L. Schiller. Warszawa, Teatr Kameralny 1938.

Tytuł oryginału: Anna Karenina.

35. J. Wechsberg: Wielki mur. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Pilichowskiej. Ilustracje według fotografii autora. Mapkę opracował T. Garlej. Warszawa: Biblioteka Polska 1939, 325 s.

Tytuł oryginału: Die Grosse Mauer, das Buch einer Weltreise.

36. M. Zoszczenko: Rozkosze kultury. [Opowiadania]. Przełożyli H. Pilichowska, A. Stawar, L. Susid. [Rysunki: M. Zoszczenko]. Warszawa: Iskry 1958, 251 s. Biblioteka Stańczyka. Wydanie następne: Warszawa: Alkazar 1993, 272 s. 

Tytuł oryginału: Rasskazy.

Zawiera w przekładzie H. Pilichowskiej: Rozkosze kultury; Historia z zębami; Dramat kinowy; Pierwszorzędny gatunek; Drobne zdarzenie z życia osobistego; Oblał; Pelagia; W pociągu; Kobiece strapienie; Zajście uliczne; Dzieciństwo sielskie, anielskie; Literat; Lemoniada; Półbuciki; Opowiadanie o starym durniu; Amerykańska reklama; Wydarzenie w szpitalu; Przygoda weselna; Pomyłka; I to się zdarza; Szczwany lis; Telefon; Rozczarowanie; Na posterunku; Zegarek; Mały wypadek; Krętacze; Operacja; Agitator; Ciekawa kradzież w kooperatywie; Pajęczyna; Hipnoza; Przewrotność i miłość; Gorąca dyskusja; Zabawne zdarzenie z kasjerką; Lekarz; Solenizantka; Katorga; Schwytanie złodzieja w wielce oryginalny sposób; O człowieku zamożnym; Skuteczny środek; O studencie i nurku; Historia z przebieraniem się.

Adaptacje telewizyjne: Opowiadanie pt. Zabawne zdarzenie z kasjerką: Adaptacja pt. Kobieta beztroska: W. Wojciechowski. Reżyseria: Cz. Staszewski. Teatr Telewizji 1972.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór) 

TŁUMACZKA O SOBIE

1. Strach. „Wiadomości”, Londyn 1948 nr 46 (dot. roli znajomości języka rosyjskiego w poznawaniu kultury ZSRR). 

2. Wróg ludu. „Wiadomości”, Londyn 1951 nr 39 (opowieść o aresztowaniu w 1940, śledztwie, uwagi na temat doboru literatury do przekładów).

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. M. PASZKIEWICZ. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 26. Wrocław 1982-83.

OMÓWIENIA

1. S. BALIŃSKI: Halina Pilichowska. „Wiadomości”, Londyn 1954 nr 24 [wspomnienie pośmiertne].

2. J. OTWINOWSKA: Z Haliną Pilichowską w Bałchaszu. „Wiadomości”, Londyn 1954 nr 29.

3. W. PEŁCZYŃSKA: Halina Pilichowska. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1954 nr 101. 

4. Halina Pilichowska. Z żałobnej karty. „Robotnik”, Londyn 1954 nr 2.

5. A. PILCH: Lewica akademicka na Uniwersyteckie Jagiellońskim w okresie II Rzeczypospolitej. W: Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego do połowy XX wieku. T. 1. Redakcja: C. Bobińska. Kraków 1964, passim.

6. [J. KAZIMIERCZAK] ks: Halina Pilichowska. Dostępny w Internecie: https://redianthus.wordpress.com/2020/03/11/halina-pilichowska/ [dostęp: 5.05.2022].

ПИЛИХОВСКАЯ Галина  PILICHOWSKA Halina 

1899-1954 

Переводчица, писательница, публицистка. 

Родилась 6 марта 1899 в Лодзи; дочь Леона Пилиховского [Leon Pilichowski] и Хенрики Шреттер [Henryka Szretter]. С детства жила в Лодзи. В 1915, будучи ученицей младших классов гимназии,  вступила в Польскую социалистическую партию (ПСП). В 1914-20 была членом Женской лиги экстренной помощи [Liga Kobiet Pogotowia Wojennego] в Лодзи. В 1917-18 являлась связной Группы быстрого реагирования ПСП, Польских легионов и Польской военной организации [Pogotowie Bojowe PPS w łączności z Legionami Polskimi i Polską Organizacją Wojskową]. После восстановления независимости Польши в 1918 взяла на себя руководство юридическим отделом Комиссии по всеобщему образованию [Komisja Powszechnego Nauczania] в Управлении города Лодзи [Zarząd Miasta Łodzi]. Переехала в Варшаву в 1920, начала работать старшим делопроизводителем в отделе социального страхования Министерства труда и социального обеспечения [Departament Ubezpieczeń Społecznych Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej]. Работала там до 1935, когда была уволена по политическим мотивам (членство в Польской социалистической партии). В 1921 начала обучение на Юридическом факультете Ягеллонского университета, через год переехала в Краков. Дебютировала как переводчик в 1923 с переводом рассказов Антона Чехова Толстый и тонкий [Tłusty i chudy] и Смерть чиновника [Śmierć urzędnika] в журнале „Nowa Kultura” (№ 1 и 7). Окончила университет в 1926 со степенью магистра юриспруденции. В 1924-26 училась в Польской школе политических наук им. проф. Михала Ростворовского [Polska Szkoła Nauk Politycznych prof. Michała Rostworowskiego] в Кракове. Занималась общественно-политической деятельностью и была членом Союза независимой социалистической молодёжи «Жизнь» [Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”]. После окончания университета переехала в Варшаву. В конце 1920-х много переводила. Переводила в основном русские и советские сатирические бытовые рассказы. В 1928-30 опубликовала десять сборников переводов советской сатиры и юмора. В 1930-е также переводила советские пьесы и биографические романы, а также романы и рассказы для молодежи. Переводы советской, а также немецкой литературы печатала в журналах: „Naprzód” (1925, 1938), „Naród” (1929), „Robotnik” (1929-38; в 1934 была там секретарем), „Kobieta Współczesna” (1933-34), „Kultura” (1933-34), „Wiadomości Literackie” (1934), „Lewy Tor” (1935), „Płomyczek” (1935), „Przegląd Powszechny” (1935), „Dziennik Popularny” (1936-39, как переводчица и корректор), „Płomyk” (1936-37), „Teatr w Szkole” (1936-37), „Gazeta Robotnicza” (1937-38), „Piast” (1938), „Słowo”, Вильно (1938). После начала Второй мировой войны, спасаясь от немцев, в сентябре 1939 через Ковель добралась до Львова. Там подготовила антологию польских стихов конца XIX века, переведя на русский язык более 50 стихотворений (по заказу Петра Павленко для польского номера журнала «Дружба Народов»). Арестована в январе 1940 во время провокации НКВД в ресторане Аронсона (т.н. „Uczta u Aronsona”) во Львове. Провела в Замарстыновской тюрьме 15 месяцев, затем была приговорена к 8 годам лишения свободы в трудовом лагере в Казахстане. В 1941 освобождена после амнистии по соглашению Сикорского-Майского. Заняла должность юрисконсульта в делегации польского посольства в Акмолинске. Вступила в польскую армию, сформированную в СССР, вступила в Женскую вспомогательную военную службу на Ближнем Востоке [Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet na Środkowym Wschodzie]. В 1942 эвакуировалась с Ближнего Востока в Великобританию. Там работала в Министерстве информации [Ministerstwo Informacji], а затем в Министерстве труда и социального обеспечения [Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej] в Лондоне. До момента расторжения контракта с польским правительством в Лондоне была сотрудницей Временного комитета по урегулированию польских дел [Tymczasowy Komitet do Załatwienia Spraw Polskich / Interim Treasury Committee for Polish Questions] при британском Министерстве финансов и Комитете по образованию для поляков в Великобритании [Ministerstwo  Skarbu i Komitet dla Spraw Oświaty Polaków w Wielkiej Brytanii]. Занималась общественной и общественно-политической деятельностью: была соучредителем и многолетним членом правления Союза польских женщин в эмиграции [Zjednoczenie Polek na Emigracji] (1946), членом Центрального партийного суда Польской социалистической партии [Centralny Sąd Partyjny PPS] и Союза польских писателей в изгнании [Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie]. После увольнения с работы в 1948 сотрудничала с Би-би-си [BBC] и «Голосом Свободной Польши» [Głos Wolnej Polski]. Больше не переводила. Занималась литературной и публицистической деятельностью. Умерла после тяжелой болезни от сердечного приступа 3 апреля 1954 в Лондоне; похоронена на кладбище Патни-Вейл [Putney Vale Cemetery]. 

Архив переводчицы пропал во время войны. Часть переписки находится в Архиве Литературного института в Мезон-Лаффите [Archiwum Instytutu Literackiego w Maissons-Lafitte].