WARSZAWIAK Jehuda

WARSZAWIAK Jehuda

1907?-1942?

Imiona metrykalne: Jehuda Leib.

Pseudonim: Jehudoni.

Pisarz, tłumacz, dziennikarz. 

Urodzony prawdopodobnie 31 grudnia 1907 (wg innych źródeł w 1903 1) w Kaliszu; syn Icka Maera Warszawiaka i Bruchy z domu Horowicz 2.  Początkowo pobierał naukę w chederze. Następnie uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego. W latach dwudziestych zamieszkał na stałe w Warszawie i podjął pracę literacką, debiutując prawdopodobnie w 1920 na łamach „Menory” (Menora), hebrajsko-niemieckiego periodyku ukazującego się w Wiedniu. Początkowo tworzył po hebrajsku, później także w jidysz oraz po polsku, głównie krótkie opowiadania, nowele, eseje i dramaty; zajmował się też krytyką literacką. Jako tłumacz debiutował najprawdopodobniej w 1925 przekładem fragmentu opowiadania Janusza Korczaka pt. Herszele w wywiadzie pt. Sicha im Janusz Korczak w czasopiśmie hebrajskojęzycznym Alim (nr 1). Współpracował z hebrajskojęzycznymi wydawnictwami Ha-jom i Ha-cfira, w których był sekretarzem redakcji, a także z czasopismami Iton Katan oraz Itoni. Redagował bądź współredagował hebrajskie czasopisma wydawane w Warszawie: młodzieżowe Hed Ha-noar (1924), „Alim” (1925-27; tu także ogłaszał przekłady literatury polskiej), Amudim, organie Zrzeszenia Literatów i Dziennikarzy Hebrajskich (ZLiDH; 1936), Tiszrej (1937-38). W tym okresie podróżował do Tel-Awiwu, gdzie spotkał się m.in. z Chaimem Nachmanem Bialikiem. Publikował m.in. we lwowskim dzienniku Chwila (w latach trzydziestych), w dwutygodniku Galim, a także w Hajnt, Hedim, „Kurierze Porannym” (Kurier Poranny), „Miesięczniku Żydowskim” (Miesięcznik Żydowski), czasopiśmie Moment, jak również w „Naszym Przeglądzie” (Nasz Przegląd) (na początku lat trzydziestych), „Nowym Dzienniku” (Nowy Dziennik), „Opinii” (Opinia), „Pionie” (Pion), „Przeglądzie Współczesnym” (Przegląd Współczesny), „Radiu” (Radio), Unzer Ekspres czy „Wiadomościach Literackich” (Wiadomości Literackie) (1934). Współpracował też z hebrajskojęzyczną prasą zagraniczną, m.in. Ha-olam, Ha-arec, Ktuwim (1929) czy Dawar (1929-32), publikując tu m.in. recenzje i szkice o literaturze polskiej. Założył wydawnictwo „Ha-makor”, w którym ogłaszał własną twórczość. Wkrótce po założeniu w 1930 przy ZLDiH Hebrajskiego PEN Clubu (Hebrajski PEN Club) jako oddziału PEN Clubu w Ziemi Izraela został jego sekretarzem. Jego współpraca ze środowiskiem pisarzy hebrajskich nie układała się i po konflikcie z Cwi Zwulunem Weinbergiem, przewodniczącym ZLiDH został usunięty z zarządu Zrzeszenia. Współtworzył leksykon syjonistyczny w języku jidysz (Cijonistiszer leksikon), a także hebrajskojęzyczne wydawnictwa encyklopedyczne. W latach 1936-39 współpracował z wytwórnią Syrena Record, tłumacząc teksty popularnych polskich tang na hebrajski. Po wybuchu II wojny światowej trafił do getta. Rozpoczął współpracę jako sekretarz prasowy z Abrahamem Gancwajchem, uważanym za agenta gestapo, kierującym Urzędem do Walki z Lichwą i Spekulacją (tzw. Trzynastką), założonym na polecenie Niemców pod koniec 1940. Recenzje i omówienia książek publikował w gadzinówce Gazeta Żydowska i z niewielkim powodzeniem próbował skłaniać żydowskich literatów i artystów do kontaktów z Trzynastką. Prawdopodobnie został zastrzelony w 1942 w Warszawie; miejsce pochowania nieznane. 

Archiwum tłumacza uległo zniszczeniu bądź rozproszeniu. 

1 https://www.nli.org.il/en/a-topic/987007310159805171
2 Informacja pochodzi od pracownika Działu Genealogicznego Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Grzegorza Kossona i opiera się na przypuszczeniu, że Jehuda Warszawiak jest tożsamy z Jehudą Lejbem Warszawiakiem.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA Z JĘZYKA POLSKIEGO

1. B. Prus: Michałko. [Przełożył J. Warszawiak]. „He-atid”, Lublin 1928 nr 2. Przedruk zob. poz. 2. 

2. J. Warszawiak: Polin: antalogia szel ha-safrut ha-polanit ha-chadasza. [Antologia współczesnej prozy polskiej]. Warsza: Makor [1935], 208 s. 

Zawiera przekłady autorów: H. Sienkiewicz: Janko Muzykant, Latarnik, E. Orzeszkowa: Daj kwiatek, A…B…C…, B. Prus: Michałko, Kamizelka, Z legend dawnego Egiptu, W.St. Reymont: Orka, Echa. 

PRACE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU ORAZ LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ ORAZ KRYTYKA PRZEKŁADU 

J. Warszawiak: Sprawozdania z książek i czasopism. Przekłady hebrajskie z literatury polskiej. „Miesięcznik Żydowski” 1932 t. 1 s. 92-93. 

[Zawiera omówienie przekładów A. Mickiewicza na j. hebrajski].

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

R. ŻEBROWSKI. W: Polski Słownik Judaistyczny. T. 2. Warszawa 2003.  

OMÓWIENIA

M.S. SZWABOWICZ: Hebrajskie życie literackie w międzywojennej Polsce. Warszawa 2019, passim.    

ורשביאק יהודה 

1907?-1942?

שמות רשמיים: יהודה לייב

שם העט: יהודוני

סופר, מתרגם, עיתונאי

נולד כנראה ב-31 בדצמבר 1907 (לפי מקורות אחרים בשנת 1903) בקאליש; בנם של איציק מאייר ורשביאק וברוכה למשפחת הורוביץ. הוא למד קודם בחדר ואחר כך בגימנסיה הרוסית. בשנות העשרים הוא התיישב לצמיתות בוורשה והחל ביצירה ספרותית. קרוב לוודאי שיצירתו הראשונה התפרסמה בשנת 1920 בכתב העת העברי-גרמני "מנורה" שיצא לאור בווינה. בתחילה הוא כתב בעברית, מאוחר יותר גם ביידיש ובפולנית, בעיקר סיפורים קצרים, נובלות, מסות ומחזות; הוא עסק גם בביקורת ספרות. ככל הנראה תרגומו הראשון שפורסם היה תרגום הקטע מהסיפור מאת יאנוש קורצ'אק הרשלה בראיון שיחה עם יאנוש קורצ'אק שהתפרסם בשנת 1925 בכתב העת העברי "עלים" (גליון 1). הוא שיתף פעולה עם הוצאות הספרים העבריות היום והצפירה, שבהן עבד כמזכיר מערכת, וגם עם כתבי העת "עיתון קטן" ו"עיתוני". הוא היה עורך או עורך שותף של כתבי העת העבריים שיצאו בוורשה: "הד הנוער" (1924) לבני נוער, "עלים" (1927-1925; בו גם פורסמו תרגומיו של יצירות הספרות הפולנית), "עמודים", כתב העת של התאחדות הסופרים והעיתונאים העבריים בפולין, "תשרי" (1938-1937). בתקופה זו הוא נסע לתל אביב, שם נפגש בין היתר עם חיים נחמן ביאליק. הוא פרסם בין השאר ביומון "Chwila" של לבוב (בשנות השלושים), בדו-שבועיון "גלים" וגם ב"היינט", "הדים", "Kurier Poranny", "Miesięcznik Żydowski", "דער מאמענט", "Nasz Przegląd" (בתחילת שנות השלושים), "Nowy Dziennik", "Opinia", "Pion", "Przegląd Współczesny", "Radio", "אונזער עקספרעס" ו-"Wiadomości Literackie" (1934). הוא שיתף פעולה גם עם העיתונות הזרה בעברית, כולל "העולם", "הארץ", "כתובים" (1929) ו"דבר" (1932-1929), בה פרסם בין היתר ביקורות ומסות על הספרות הפולנית. הוא הקים את הוצאת הספרים "המקור", שבה פרסם את יצירותיו. זמן קצר לאחר שבמסגרת התאחדות הסופרים והעיתונאים העבריים הוקם בשנת 1930 פא''ן כסניף פא''ן של ארץ ישראל, הוא הפך למזכירו. שיתוף פעולתו עם קהילת הסופרים העבריים לא היה מוצלח ובעקבות הסכסוך עם צבי זבולון ויינברג, יו''ר ההתאחדות, הוא הודח ממועצתה. הוא היה בין המחברים של הלקסיקון הציוני ביידיש (ציוניסטישער לעקסיקאן) ושל אנציקלופדיות בעברית. בשנים 1939-1936 הוא שיתף פעולה עם חברת התקליטים סירנה רקורד (Syrena Record) ותרגם את המילים של שירי טנגו פולניים לעברית. לאחר פרוץ מלחמת העולם השנייה הוא נשלח לגטו. הוא החל לשתף פעולה כמזכיר עיתונות עם אברהם גנצוויך, שנחשב לסוכן הגסטפו, ראש המשרד למלחמה בספסרות ובמפקיעי המחירים (ה-13), שהוקם בהוראת הגרמנים בסוף שנת 1940. הוא פרסם ביקורות ומאמרים על ספרים בעיתון ההסברה "Gazeta Żydowska" וניסה בהצלחה מועטה לעודד סופרים ואומנים יהודיים ליצור קשר עם ה-13. הוא נורה כנראה בשנת 1942 בוורשה; מקום קבורתו אינו ידוע.

הארכיון של המתרגם הושמד או פוזר. 

תרגומים מפולנית

1. ב. פרוס: מיכלקו (Michałko). [מתרגם: י. ורשביאק]. "העתיד", לובלין 1928, גליון 2. הדפסה מחודשת ראה מס. 2. 

2. י. ורשביאק: פולין: אנתולוגיה של הספרות הפולנית החדשה. ורשה: מקור [1935], 208 עמודים.  

כולל תרגומי היצירות מאת ה. סינקביץ': Janko Muzykant, Latarnik, א. אורז'שקובה: Daj kwiatek, A…B…C…, ב. פרוס: Michałko, Kamizelka, Z legend dawnego Egiptu, ו.ס. ריימונט: Orka, Echa.

עבודות על תרגומים ועל ספרויות שבהן עסק המתרגם, ביקורת תרגומים

J. Warszawiak: Sprawozdania z książek i czasopism. Przekłady hebrajskie z literatury polskiej. „Miesięcznik Żydowski” 1932 Vol. 1 pp. 92-93. 

[כולל דיון על תרגומי היצירות מאת אדם מיצקביץ']

מחקרים כלליים (מבחר)

M.S. SZWABOWICZ: Hebrajskie życie literackie w międzywojennej Polsce. Warszawa 2019, passim.    

מילונים וביבליוגרפיות

R. ŻEBROWSKI. In: Polski słownik judaistyczny. Vol. 2. Warszawa 2003.  

טרסה ראצ'קה-יזיורסקה