DYKMAN Salomon

DYKMAN Salomon 

1917-1965

Tłumacz, filolog, krytyk literacki. 

Urodzony 10 lub 11 lutego 1917 w Warszawie; syn Samuela Aarona, kupca, i Sary z domu Frank, nauczycielki języka hebrajskiego; siostrzeniec Abrahama Franka, pisarza hebrajskiego. Wychowywał się w bardzo religijnym domu o tradycjach rabinackich. Jego pierwszym językiem był hebrajski, dopiero później nauczył się jidysz i polskiego. Początkowo pobierał nauki w chederze, następnie uczył się w świeckich szkołach hebrajskich: powszechnej „Tarbut” oraz gimnazjum „Chinuch”, gdzie zdał maturę w 1934. Jako tłumacz zadebiutował w 1933 przekładem z hebrajskiego utworu pt. Nocturno Saula Czernichowskiego (Chwila poranna z 7 grudnia, s. 9). W gimnazjum zainteresował się łaciną oraz zaczął uczyć się języka greckiego. W 1934 rozpoczął studia w zakresie filologii klasycznej na Uniwersytecie Warszawskim (UW) (Uniwersytet Warszawski) oraz równolegle podjął studia rabinackie w Instytucie Nauk Judaistycznych (Instytut Nauk Judaistycznych). Wówczas zajął się tłumaczeniem, szczególnie wierszy Chaima Nachmana Bialika, tworzącego także w jidysz. Już w 1934 na łamach „Opinii” (Opinia) (późniejszej „Naszej Opinii”), opublikował przekłady poematu Bialika „Metej midbar” [Zmarli pustyni] (nr 25) oraz prozy poetyckiej „Księgi ognia” (nr 29-31). Prawdopodobnie w początkach 1936 dysponował już przekładem na język hebrajski wszystkich utworów Bialika powstałych w jidysz. Tłumaczył z języka hebrajskiego (rzadziej z jidysz) na polski, a także z polskiego i jidysz na hebrajski. W 1936 jego prace przekładowe utworów S. Czernichowskiego na hebrajski z jidysz były bardzo zaawansowane. W tym samym roku miał też przygotować zbiór hebrajskich przekładów poezji łacińskiej i starogreckiej. Z kolei w 1937 opublikował tłumaczenia utworów Safony i Archilocha. Tłumaczenia z literatury antycznej zamieszczał w latach 1937-38 przede wszystkim na łamach czasopisma Dawar [Słowo]. Przekłady ogłaszał w licznych periodykach polskich i żydowskich, m.in. w „Chwili porannej” (1933-38; tu tłumaczenia utworów Szolema Alejchema, S. Czernichowskiego, Eliszewy, Dawida Fryszmana, Rabbiego Jochanana ben Nuriego, Abrahama Szlonskiego, Z. Szneura), „Filarach” (Filary)(1937, Z. Szneur), „Nowym Dzienniku” (Nowy Dziennik) (1935-39, S. Czernichowski, D. Fryszman, Szalom Jaakow Abramowicz (Mendele Mojcher Sforim), Rabbi Jehuda ben Samuel Halewi, Rabbi Meszulam ben Kalonymos, Rabbi Meir ben Icchak Nehorai z Wormacji, Rabbi Jochanan ben Nuri, Rabbi Jaakow ben Meir (Rabenu Tam), Z. Szneur, Matatiahu Szoham), „Głosie gminy żydowskiej” (Głos gminy żydowskiej) (1938, Rabbi Meir ben Icchak Nehorai z Wormacji), „Naszej Opinii” (Nasza Opinia) (1936-37, Sz. Alejchem, S. Czernichowski, Z. Szneur), „Słowie młodych” (Słowo młodych) (1938-39, utwory Lewi Ben Amitaja, Rachela Bluwsteina, S. Czernichowskiego), He-chaluc Ha-ca’ir (1939, R. Bluwstein, S. Czernichowski).  Zamierzał opublikować wybór nowej poezji hebrajskiej w przekładzie na polski oraz wybór poezji greckiej i rzymskiej w przekładzie na hebrajski. Prawdopodobnie ukończył przekład hebrajskiej poezji S. Czernichowskiego i Z. Szneura na polski w przededniu wybuchu II wojny światowej, ale nie zostały wydane (rękopisy zaginęły). Pracował także nad przekładami średniowiecznej poezji żydowskiej w Hiszpanii. Przed wojną we lwowskiej oficynie „Eos” miał opublikować tom tłumaczeń wybranych utworów poetów judeo-helleńskich na język polski, który stanowiłby część drugą książki Żydowska literatura hellenistyczna. Po wybuchu wojny próbował zbiec do Palestyny. Uciekając wraz z rodziną na wschód, przez Wilno oraz Nieśwież, gdzie mieli krewnych, dotarł na tereny kontrolowane przez Związek Radziecki. Po dłuższym pobycie na terenie Białorusi i odbyciu kursu nauczycielskiego, trafił do Kazachstanu. Następnie przebywał w Bucharze (obecnie Uzbekistan), gdzie uczył hebrajskiego. W 1944, po przejęciu jego korespondencji dotyczącej ewakuacji do Palestyny, został oskarżony o działalność kontrrewolucyjną i syjonistyczną. Skazany najpierw na śmierć, ostatecznie otrzymał wyrok 15 lat katorgi. W Workucie, gdzie odbywał karę, pracował początkowo jako górnik, później zaś w kadrach kopalni, m.in. jako tłumacz do 1957.  W 1955 został objęty amnestią. W okresie uwięzienia nauczył się niemieckiego, francuskiego, angielskiego, a nawet podstaw perskiego. Na zesłaniu poznał przyszłą żonę, Nataszę Dziubin, studentkę geodezji i kartografii na politechnice w Nowosybirsku, z którą ożenił się w 1955 w Workucie. Po uzyskaniu pozwolenia na wyjazd wraz z żoną przeniósł się do Warszawy w 1957. W 1956 urodziła się jego córka Olga (zmarła jako niemowlę), a w 1958 syn Aminadaw, literaturoznawca i tłumacz związany z Uniwersytetem Hebrajskim w Jerozolimie. W 1958 został członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP) (Związek Literatów Polskich) i utrzymywał się z udzielania lekcji hebrajskiego oraz z prac redakcyjnych przy przekładach, współpracując z różnymi wydawnictwami ("Iskry", Państwowy Instytut Wydawniczy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe). W latach 1958-60 na łamach „Naszego głosu” (Nasz głos) (dodatku do Fołks-Sztyme) zamieszczał przekłady utworów J. Bera (Bernsteina), Pesacha Bineckiego, Icchaka Kacenelsona, Efraima Kishona, I.L. Pereca, Dawida Sfarda, a także Bialika. W 1960 wyjechał wraz z rodziną do Izraela i osiadł w Jerozolimie. Otrzymał posadę tłumacza w wydawnictwie „Mosad Bialik”, wziął także udział w projekcie przekładu na hebrajski arcydzieł światowej literatury. Przetłumaczył m.in. Eneidę Wergiliusza (1962), a także liczne utwory Lukrecjusza, Owidiusza, Sofoklesa i Ajschylosa. Zajmował się też tłumaczeniem wierszy Horacego (miały zostać wydane w 1965). Za osiągnięcia translatorskie otrzymał nagrodę im. S. Czernichowskiego w 1962. W 1963 został członkiem korespondentem Akademii Języka Hebrajskiego (Akademia Języka Hebrajskiego). W latach 1963-65 wykładał na Uniwersytecie w Hajfie (Uniwersytet w Hajfie). W 1965 uczył także w wyższej szkole pedagogicznej w Tel Awiwie. Zmarł nagle 17 marca 1965 w Jerozolimie; pochowany tamże w alei zasłużonych na cmentarzu Har Ha-menuchot. Pośmiertnie w 1965 został uhonorowany Nagrodą Izraela.

Fragmenty spuścizny tłumacza znajdują się m.in. w Archiwum Gnazim i w Muzeum Bialika (Bejt Bialik) w Tel Awiwie (tu m.in. jedyny zachowany współcześnie egzemplarz jego przekładów wierszy Ch.N. Bialika, przesłany do Jerozolimy w sierpniu 1939).

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA 

1. J. Barac: Palestyna pod bronią. Referat wygłoszony podczas konferencji Keren-Hajesodu w Antwerpii. Tłumaczył [S. Dykman] S.D. Warszawa: Towarzystwo Odbudowy Palestyny Keren Hajesod 1939, 55 s.      

Tytuł oryginału: Ha-jiszuw be-ma’aracha.

2. Ch.N. Bialik: Pieśni. Z oryginału na polski przełożył i wstępem zaopatrzył S. Dykman. Warszawa: Wydawnictwo Wzajemnej Pomocy Studentów Żydów Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego 1939, 346 s. Wydanie następne: Pieśni. W przekładzie S. Dykmana. Wydanie krytyczne poprawione i rozszerzone: M. Zawanowska i M. Tomal. Dodatkowe wiersze w poetyckim opracowaniu J. Dehnela. Z hebrajskiego przełożyła M. Zawanowska. Opracowanie graficzne: K. Wałaszek. Budapeszt – Kraków: Wydawnictwo Austeria 2012, 699 s. Literackie Spotkania: na Styku Kultury Polskiej i Żydowskiej, t. 1.    

3. I.J. Singer: Josie Kałb. [Powieść]. Opracował z żydowskiego S. Dykman. Posłowie: S. Wygodzki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960-1961, 298 s. 

Tytuł oryginału: Josze Kalb.

4. S. Dykman: Przekłady, wiersze, eseje, listy. Wstęp, wybór i wydanie krytyczne w opracowaniu J. Schultego i M. Drażyńskiej. Redakcja językowa; A. Grzybowska. Kraków – Budapeszt: Wydawnictwo Austeria Klezmerhojs 2012, 528 s. Literackie Spotkania: na Styku Kultury Polskiej i Żydowskiej, t. 3. 

Tu przekłady S. Dykmana autorów: Szalom Jaakow Abramowicz (Mendele Mojcher Sforim), Szolem Alejchem, Lewi Ben Amitaj, Saul Czernichowski, Eliszewa, Dawid Fryszman, Rabbi Jehuda ben Samuel Halewi, Rabbi Meszulam ben Kalonymos, Rabbi Jaakow ben Meir (Rabenu Tam), Matatiahu Szoham, Rabbi Meir ben Icchak Nehorai z Wormacji, Rabbi Jochanan ben Nuri, Aleksander Puszkin, Rachel (Bluwstein), Abraham Szlonski, Zalman Szneur. 

KORESPONDENCJA W SPRAWACH PRZEKŁADOWYCH

1. S. Dykman: Listy do Saula Czernichowskiego. Archiwum Gnazim, Tel Awiw (F. 314/4/2).

2. D. Sadan: Mi-tchilato szel Szlomo Dikman [10 listów Dykmana do Dova Sadana]. „Ha-poʿel Ha-caʿir” 1966. 

PRACE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU ORAZ LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ ORAZ KRYTYKA PRZEKŁADU 

1. S. Dykman: Ha-dmut ha-le’umit be-szirat Szneur [Bohater narodowy w poezji Szneura]. „Ba-derech” Warszawa 1937 nr 7 s. 3. 

2. S. Dykman: Izraela literatura. W: Wielka encyklopedia powszechna PWN. Warszawa 1965 s. 164.

3. S. Dykman: Athens and Jerusalem. Literary Relations between the Jews and the Greeks. „Ariel. A Review of the Arts and Sciences in Israel” Jerusalem 1965 t. 12 s. 5-18, 94-96.

4. S. Dykman: Tuwim Julian. W: Encyclopaedia Judaica. Detroit 2007 t. 20 s. 207-208.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

R. ŻEBROWSKI. W: Polski słownik judaistyczny. T.1. Warszawa 2003.

OMÓWIENIA

1. D. LAZER: Nareszcie – tłumacz. „Nowy Dziennik” 1934 nr 244. 

2. [b.a.]: Salomon Dykman – polski tłumacz Bialika. „Opinia” 1934 nr 29.   

3. R. LÖW: Filolog jako artysta. „Przegląd Humanistyczny” 1977 nr 5. 

4. R. LÖW: O polskich przekładach Bialika i zaprzepaszczonej książce. Fragment książki. „Dekada Literacka” 1997 nr 6/7.         

5. Literackie spotkania w międzywojennej Polsce: Chaim Nachman Bialik i Salomon Dykman. Studia nad hebrajskim „poetą narodowym” i jego polskim tłumaczem pod redakcją M. Zawanowskiej i R. Gromackiej. Kraków; Budapeszt: Wydawnictwo Austeria Klezmerhojs 2012, 304 s. Literackie Spotkania: na Styku Kultury Polskiej i Żydowskiej, t. 2, passim. 

6. M. ZAWANOWSKA: Na styku kultur. Hebrajski „poeta narodowy” w polskim przebraniu: Chaim Nachman Bialik i jego tłumacz Salomon Dykman. W: Orientalistyka. Rozważania o nauce. Warszawa 2015 s. 106-118.

7. M. ZAWANOWSKA: Hayim Nahman Bialik and Shlomo Dykman: Polish-Jewish literary encounters in the inter-war period. W: Jewish writing in Poland 2016. Polin: Studies in Polish Jewry, vol. 28.  

דיקמן שלמה 

1965-1917

מתרגם, פילולוג, מבקר ספרות

נולד ב-10 או ב-11 בפברואר 1917 בוורשה; בנם של שמואל אהרן, סוחר, ושרה לבית פרנק, מורה לעברית; אחיינו של אברהם פרנק, סופר עברי. הוא גדל במשפחה מאוד דתית בעלת מסורת רבנית. שפתו הראשונה הייתה עברית, רק מאוחר יותר למד יידיש ופולנית. הוא למד קודם בחדר ואחר כך בבתי ספר עבריים חילוניים: בבית הספר היסודי "תרבות" ובגימנסיה "חינוך" שבה עבר בחינות בגרות בשנת 1934. תרגומו הראשון שפורסם היה תרגום השיר נוקטורנו מאת שאול טשרניחובסקי מעברית לפולנית שהתפרסם בשנת 1933 בעיתון "Chwila poranna" (7 בדצמבר, עמ' 9). בגימנסיה הוא התעניין בלטינית והחל ללמוד יוונית. בשנת 1934 הוא החל ללמוד לימודים קלאסיים באוניברסיטת ורשה ובמקביל לימודי רבנות במכון למדעי היהדות. באותה תקופה הוא החל לתרגם, בעיקר את שיריו של חיים נחמן ביאליק, שכתב גם ביידיש. כבר בשנת 1934 בכתב העת "Opinia" (לימים "Nasza Opinia") הוא פרסם תרגומים לפואמות של ביאליק: מתי מדבר (גליון 25) ומגילת האש (גליונות 31-29). קרוב לוודאי שכבר בתחילת שנת 1936 הוא סיים לתרגם לעברית את כל יצירותיו של ביאליק שנכתבו ביידיש. הוא תרגם מעברית (לעיתים רחוקות יותר מיידיש) לפולנית, וכן מפולנית ומיידיש לעברית. בשנת 1936 תרגומיו ליצירות מאת ש. טשרניחובסקי מיידיש לעברית היו מתקדמים מאוד. באותה שנה הוא היה אמור להכין גם אוסף תרגומים לעברית של שירים בלטינית וביוונית עתיקה. בנוסף לכך בשנת 1937 הוא פרסם תרגומים ליצירותיהם של סאפפו וארכילוכוס. תרגומיו לספרות עתיקה פורסמו בשנים 1937-1938, בעיקר בעיתון "דבר". הוא פרסם את תרגומיו בכתבי עת פולניים ויהודיים רבים, בין היתר: "Chwila poranna" (1938-1933; תרגומים ליצירותיהם של שלום עליכם, ש. טשרניחובסקי, אלישבע, דויד פרישמן, רבי יוחנן בן נורי, אברהם שלונסקי, ז. שניאור), "Filary" (1937; תרגום ליצירותיו של ז. שניאור), "Nowy Dziennik" (1939-1935; תרגומים ליצירותיהם של ש. טשרניחובסקי, ד. פרישמן, שלום יעקב אברמוביץ' (מנדלי מוכר ספרים), רבי יהודה בן שמואל הלוי, רבי משולם בן קלונימוס, רבי מאיר בן יצחק נהוראי, רבי יוחנן בן נורי, רבי יעקב בן מאיר (רבנו תם), ז. שניאור, מתתיהו שוהם), "Głos gminy żydowskiej" (1938; תרגום ליצירתו של רבי מאיר בן יצחק נהוראי), "Nasza Opinia" (1937-1936; תרגומים ליצירותיהם של ש. עליכם, ש. טשרניחובסקי, ז. שניאור), "Słowo młodych" (1938-1939; תרגומים ליצירותיהם של לוי בן אמיתי, רחל בלובשטיין, ש. טשרניחובסקי), "החלוץ הצעיר" (1939; תרגומים ליצירותיהם של ר. בלובשטיין, ש. טשרניחובסקי). הוא התכוון לפרסם מבחר שירה עברית חדשה בתרגום לפולנית ומבחר שירה יוונית ורומית בתרגום לעברית. ככל הנראה ערב פרוץ מלחמת העולם השנייה הוא סיים לתרגם לפולנית את שיריהם העבריים של ש. טשרניחובסקי וז. שניאור, אך הם לא פורסמו (כתבי היד אבדו). הוא עבד גם על תרגומים לשירה יהודית מימי הביניים בספרד. לפני המלחמה הוצאת הספרים "Eos" בלבוב הייתה אמורה להוציא לאור את כרך תרגומיו לפולנית ליצירות נבחרות של משוררים יהודים-הלניסטים, שיהוו חלק שני לספר Żydowska literatura hellenistyczna (ספרות יהודית הלניסטית). לאחר פרוץ המלחמה הוא ניסה להימלט לארץ ישראל. הוא נמלט עם משפחתו מזרחה, דרך וילנה וניאסוויז', שם גרו קרוביו, והגיע לאזורים שבשליטת ברית המועצות. לאחר שהוא שהה זמן רב בבלארוס וסיים קורס למורים, הוא עבר לקזחסטן. אחר כך הוא גר בבוכרה (כיום אוזבקיסטן) ולימד שם עברית. בשנת 1944 לאחר שיירטו את התכתבותו בעניין היציאה לארץ ישראל, הוא הואשם בפעילות אנטי-מהפכנית וציונית. תחילה הוא נידון למוות, אך לבסוף קיבל עונש של 15 שנות עבודת פרך. בוורקוטה, שם הוא נשא את עונשו, עבד קודם ככורה ואחר כך במשרד המכרה בין היתר כמתרגם עד שנת 1957. בשנת 1955 ניתנה לו חנינה. במהלך מאסרו הוא למד גרמנית, צרפתית, אנגלית ואפילו פרסית בסיסית. בתקופה זו הוא הכיר את אשתו לעתיד, נטשה דזיובין, סטודנטית לגיאודזיה וקרטוגרפיה בטכניון בנובוסיבירסק, שאיתה התחתן בשנת 1955 בוורקוטה. אחרי שקיבלו אישור יציאה, הוא ואשתו עברו לוורשה בשנת 1957. בשנת 1956 נולדה להם בת אולגה (שנפטרה כתינוקת) ובשנת 1958 בן עמינדב, חוקר ספרות ומתרגם הקשור לאוניברסיטה העברית בירושלים. בשנת 1958 הוא הפך להיות חבר באגודת הסופרים הפולנים (Związek Literatów Polskich; ZLP) והתפרנס משיעורי עברית פרטיים ומעבודת עריכה על תרגומים, תוך שיתוף פעולה עם הוצאות ספרים שונות ("Iskry",Państwowy Instytut Wydawniczy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe). בשנים 1960-1958 ב-"Nasz głos" (המוסף ל-"Fołks-Sztyme") הוא פרסם תרגומים ליצירותיהם של י. ברנשטיין, פסח בינצקי, יצחק קצנלסון, אפרים קישון, י''ל פרץ, דויד ספרד וביאליק. בשנת 1960 הוא עלה לישראל עם משפחתו והתגורר בירושלים. שם הוא קיבל עבודה בתור מתרגם במוסד ביאליק וגם השתתף בפרויקט תרגום יצירות מופת בספרות העולם לעברית. הוא תרגם בין היתר את אינאיס מאת ורגיליוס (1962) וגם יצירות רבות מאת לוקרטיוס, אובידיוס, סופוקלס ואייסכילוס. הוא עבד על תרגום לשיריו של הורטיוס (התרגום היה אמור להתפרסם בשנת 1965). בשנת 1962 הוא זכה בפרס טשרניחובסקי על הישגיו בתחום התרגום. בשנת 1963 הוא הפך להיות חבר-יועץ באקדמיה ללשון העברית. בשנים 1965-1963 הוא הרצה באוניברסיטת חיפה. בשנת 1965 הוא לימד גם בבית ספר גבוה להכשרת מורים בתל אביב. הוא נפטר בפתאומיות ב-17 במרץ 1965 בירושלים ושם נקבר בשדרת הנודעים בבית העלמין הר המנוחות. בשנת 1965 לאחר מותו הוענק לו פרס ישראל.

הארכיון של המתרגם נמצא בחלקו במכון גנזים ובבית ביאליק בתל אביב (שם נמצא בין היתר העותק היחיד שנותר מתרגומיו לשירי ח.נ. ביאליק אשר נשלח לירושלים באוגוסט 1939). 

תרגומים

1. J. Barac: Palestyna pod bronią. Referat wygłoszony podczas konferencji Keren-Hajesodu w Antwerpii. Tłumaczył [S. Dykman] S.D. Warszawa: Towarzystwo Odbudowy Palestyny Keren Hajesod 1939, 55 pages.      

במקור: היישוב במערכה

2. Ch.N. Bialik: Pieśni. Z oryginału na polski przełożył i wstępem zaopatrzył S. Dykman. Warszawa: Wydawnictwo Wzajemnej Pomocy Studentów Żydów Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego 1939, 346 pages. Second edition: Pieśni. W przekładzie S. Dykmana. Wydanie krytyczne poprawione i rozszerzone: M. Zawanowska i M. Tomal. Dodatkowe wiersze w poetyckim opracowaniu J. Dehnela. Z hebrajskiego przełożyła M. Zawanowska. Opracowanie graficzne: K. Wałaszek. Budapeszt – Kraków: Wydawnictwo Austeria 2012, 699 pages. Literackie Spotkania: na Styku Kultury Polskiej i Żydowskiej, vol. 1.    

3. I.J. Singer: Josie Kałb. [Powieść]. Opracował z żydowskiego S. Dykman. Posłowie: S. Wygodzki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960-1961, 298 pages. 

במקור: יאשע קאלב

4. S. Dykman: Przekłady, wiersze, eseje, listy. Wstęp, wybór i wydanie krytyczne w opracowaniu J. Schultego i M. Drażyńskiej. Redakcja językowa: A. Grzybowska. Kraków – Budapeszt: Wydawnictwo Austeria Klezmerhojs 2012, 528 pages. Literackie Spotkania: na Styku Kultury Polskiej i Żydowskiej, vol. 3. 

כולל תרגומיו של דיקמן ליצירות מאת שלום יעקב אברמוביץ' (מנדלי מוכר ספרים), שלום עליכם, לוי בן אמיתי,  שאול טשרניחובסקי, אלישבע, דויד פרישמן, רבי יהודה בן שמואל הלוי, רבי משולם בן קלונימוס, רבי יעקב בן מאיר (רבנו תם), מתתיהו שוהם, רבי מאיר בן יצחק נהוראי, רבי יוחנן בן נורי, אלקסנדר פושקין, רחל (בלובשטיין), אברהם שלונסקי, זלמן שניאור.

התכתבות בענייני התרגום

1. ש. דיקמן: מכתבים לשאול טשרניחובסקי. מכון גנזים, תל אביב (F. 314/4/2).

2. ד. סדן: מתחילתו של שלמה דיקמן. "הפועל הצעיר" 1966. 

עבודות על תרגומים ועל ספרויות שבהן עסק המתרגם, ביקורת תרגומים

1. ש. דיקמן: הדמות הלאומית בשירת שניאור. "בדרך" ורשה 1937, גליון 7, עמוד 3.

2. S. Dykman: Izraela literatura. In: Wielka encyklopedia powszechna PWN. Warszawa 1965 p. 164.

3. S. Dykman: Athens and Jerusalem. Literary Relations between the Jews and the Greeks. „Ariel. A Review of the Arts and Sciences in Israel” Jerusalem 1965 vol. 12 pp. 5-18, 94-96.

4. S. Dykman: Tuwim Julian. In: Encyclopaedia Judaica. Detroit 2007 vol. 20 pp. 207-208.

מחקרים כלליים (מבחר)

1. D. LAZER: Nareszcie – tłumacz. „Nowy Dziennik” 1934 no. 244. 

2. [No author]: Salomon Dykman – polski tłumacz Bialika. „Opinia” 1934 no. 29.   

3. R. LÖW: Filolog jako artysta. „Przegląd Humanistyczny” 1977 no. 5. 

4. R. LÖW: O polskich przekładach Bialika i zaprzepaszczonej książce. Fragment książki. „Dekada Literacka” 1997 no. 6/7.         

5. Literackie spotkania w międzywojennej Polsce: Chaim Nachman Bialik i Salomon Dykman. Studia nad hebrajskim „poetą narodowym” i jego polskim tłumaczem pod redakcją M. Zawanowskiej i R. Gromackiej. Kraków; Budapeszt: Wydawnictwo Austeria Klezmerhojs 2012, 304 pages. Literackie Spotkania: na Styku Kultury Polskiej i Żydowskiej, vol. 2, passim. 

6. M. ZAWANOWSKA: Na styku kultur. Hebrajski „poeta narodowy” w polskim przebraniu: Chaim Nachman Bialik i jego tłumacz Salomon Dykman. In: Orientalistyka. Rozważania o nauce. Warszawa 2015 pp. 106-118.

7. M. ZAWANOWSKA: Hayim Nahman Bialik and Shlomo Dykman: Polish-Jewish literary encounters in the inter-war period. In: Jewish writing in Poland 2016. Polin: Studies in Polish Jewry, vol. 28.  

מילונים וביבליוגרפיות

R. ŻEBROWSKI. In: Polski słownik judaistyczny. vol.1. Warszawa 2003.

טרסה ראצ'קה-יזיורסקה