- /
- Osoby
- /
- POMERANC Berl
POMERANC Berl
1901-1942
Inna poświadczona forma imienia i nazwiska: Ber Pomerantz.
Poeta, tłumacz.
Urodzony w 1901 lub 1902 1 w miejscowości Odryżyn, zlokalizowanej na zachód od Pińska (obecnie w sąsiedztwie granicy białorusko-ukraińskiej) w rodzinie żydowskiej; personalia rodziców pozostają nieznane. Jego pierwszym językiem był zapewne jidysz, w dzieciństwie nauczył się też hebrajskiego i rosyjskiego. Wcześnie zainteresował się literaturą tworzoną w tych językach. Tuż po 1917 przeniósł się z rodziną do Janowa na Polesiu. Uczęszczał do hebrajskiego seminarium nauczycielskiego, a także konserwatorium muzycznego w Wilnie (grał profesjonalnie na skrzypcach). Wówczas opanował język polski. Po zakończeniu edukacji wrócił do Janowa, gdzie nauczał m.in. języka hebrajskiego w szkole kierowanej przez Żydowskie Stowarzyszenie Oświatowo-Kulturalne „Tarbut”. Współpracował z różnymi czasopismami hebrajskimi, zarówno wydawanymi w Polsce (Kolot, Reszit, Tchumim, Sefer Ha-szana Li-Jehudej Polanja, Ha-tkufa), jak i w Palestynie (Giljonot, Dawar). Publikował tam swoje wiersze, a także artykuły o literaturze i recenzje książek. Był współredaktorem periodyków popularyzujących literaturę hebrajską: „Reszit” (od 1932, razem z Malkielem Lusternikiem) oraz „Tchumim” (1937-1938, wspólnie z M. Lusternikiem, Icchakiem Lamdanem i Natanem Ekiem). Przed drugą wojną światową wydał dwa tomiki swoich wierszy (1935, 1939W początkach lat trzydziestych przeniósł się do Warszawy. Problemy finansowe skłoniły go do zajęcia się przekładami. Tłumaczył głównie z polskiego, ale też z jidysz, na hebrajski. W 1935 założył rodzinę, urodził mu się syn. W 1937 opublikował w periodyku „Tchumim” (Obszary), dokonany wspólnie z Salomonem Dykmanem i M. Lusternikiem, przekład na hebrajski stanc Aleksandra Puszkina. Zaczął też tłumaczyć twórczość Stanisława Wyspiańskiego; przełożył na hebrajski „Wesele” wydane w 1938 z jego posłowiem i komentarzami. Przed 1939 przetłumaczył też na hebrajski „Daniela” i „Sędziów”, ale oba przekłady zaginęły. Na jego dorobek tłumaczeniowy składają się też przekłady opowiadań Janusza Korczaka oraz wierszy Jana Lechonia. W sprawach tłumaczeniowych korespondował z Yakovem Rabinowiczem, Icchakiem Lamdanem czy hebrajskim poetą M. Lusternikiem. Znał się też z tłumaczem Salomonem Dykmanem. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej próbował wyemigrować z Polski do Palestyny, jednak nie otrzymał zgody władz brytyjskich. Wyjechał do Janowa, aby zobaczyć się z matką; tam zaskoczył go wybuch wojny. Ukrywał się w lasach janowskich i bezskutecznie próbował wrócić do Warszawy. Ostatecznie wraz z grupą innych ukrywających się Żydów został schwytany przez Niemców i rozstrzelany. Według niektórych źródeł miało to miejsce już w 1940 (M.S. Szwabowicz), według innych dopiero w grudniu 1942 (tak np. R. Löw). Miejsce pochowania pozostaje nieznane.
Spuścizna translatorska B. Pomeranca uległa rozproszeniu lub zniszczeniu podczas wojny. Zachowały się fragmenty korespondencji z różnymi osobami, np. z M. Lusternikiem, Y. Rabinowiczem czy I. Lamdanem (przechowywane aktualnie w Archiwum Gnazim w Tel Awiwie). Jego portrety rysowane węglem i ołówkiem przez Gelę Szeksztajn-Lichtensztajn (1907-43) zachowały się dzięki Archiwum Ringelbluma (aktualna sygn. muzealna ŻIH: A-949 i A-985/141).
1 Ryszard Löw jako datę jego urodzin podaje rok 1901, nie wykluczając jednak kategorycznie późniejszej daty (1902). Do tej ostatniej daty skłania się też Magda Sara Szwabowicz. Z kolei w innych biogramach Pomeranca pojawia też rok 1900 jako data jego narodzin, por. https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/pomerantz-berl.
TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA
1. S. Wyspiański: Ha-chatuna. Drama be-szalosz maʻarachot. Tirgem mi-polanit B. Pomeranc. Warsza: Hocaʼat Awraham Josef Sztibel 1938, 223 s. Wydanie następne: Jeruszalajim: Mosad Bialik 2021.
Tytuł oryginału: Wesele.
OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)
SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE
1. A. DYKMAN. W: The IYVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe. Yale 2008.
OMÓWIENIA
1. R. DGANI: Ber Pomeranc. Ha-isz we-szirato. Uniwersytet Telawiwski 1988.
2. R. LÖW: Znaki obecności. Kraków 1995, passim.
3. M.S. SZWABOWICZ: Hebrajskie życie literackie w międzywojennej Polsce. Warszawa 2019, passim.