BOBROWSKA Karolina

BOBROWSKA Karolina

1864-1946

Imiona metrykalne: Karolina Elżbieta.

Przekłady na francuski podpisywała: Caroline Bobrowska.

Urodzona 4 listopada 1864 w Warszawie; córka Jana Barszczewskiego, pedagoga, przełożonego zakładu naukowego, i Zuzanny z Sumińskich, pedagożki. W 1881 ukończyła naukę w zakładzie naukowym żeńskim Izabeli Smolikowskiej w Warszawie. W 1887 poślubiła Mariana Bobrowskiego, lekarza. Miała syna, Mariana? i córkę Marię (ur. 1894). W 1907-12 studiowała na Wydziale Filozofii Uniwersytetu we Fryburgu (Uniwersytet we Fryburgu) w Szwajcarii. Po studiach wróciła do Warszawy. W 1913 zadebiutowała przekładem rozprawy O bezpośrednich danych świadomości Henriego Bergsona; przekład konsultowała z profesorem Kazimierzem Twardowskim. W tym samym czasie pracowała nad tłumaczeniem szkicu Materia i pamięć Bergsona, które konsultowała z Julianem Ochorowiczem, psychologiem i filozofem, jej bratem ciotecznym ze strony matki (przekład ukończyła w 1915, wydała w 1930). Od 1913 należała do Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (Polskie Towarzystwo Psychologiczne); wygłaszała referaty dotyczące pracy O bezpośrednich danych świadomości. W 1917 podróżowała do Kijowa, gdzie wygłosiła odczyt „O filozofii Henryka Bergsona” w klubie polskim „Ogniwo”. W 1919 wznowiła działalność przekładową przy wsparciu kuzyna, Szczepana Jeleńskiego, dyrektora wydawnictwa Księgarnia Świętego Wojciecha. Po śmierci męża (1921) w 1922 zamieszkała z siostrą Wandą Barszczewską (1862-1941), aktorką, w Warszawie. Kontynuowała pracę przekładową, w tym tłumaczenia polskich dzieł na francuski razem z Robertem Renardem. W 1932-33 publikowała przekłady powieści brata, Stefana Barszczewskiego, na łamach dziennika L’indépendance Luxembourgeoise. Od 1936 mieszkała w Milanówku u córki Marii i jej męża, Władysława Dramińskiego. Zmarła w 1946 w Milanówku [data dzienna nieznana]; pochowana na tamtejszym cmentarzu.

Jej wnuczka, Maria Dramińska-Joczowa, została romanistką, tłumaczką z języka francuskiego.

Lokalizacja archiwum tłumaczki pozostaje nieznana; część materiałów znajduje się w zbiorach rodzinnych.

1 Autorka biogramu serdecznie dziękuje Panu Igorowi Strojeckiemu za pomoc w opracowaniu biogramu Karoliny Barszczewskiej oraz za udostępnienie fotografii, listu Juliana Ochorowicza i innych materiałów z archiwum rodzinnego.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA NA JĘZYK POLSKI

1. H. Bergson: O bezpośrednich danych świadomości. [Rozprawa]. Z upoważnienia autora przełożyła K. Bobrowska. Warszawa: Skład Główny w księgarni E. Wende i S-ka, Z zapomogi Kasy Pomocy Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego 1913, 167 s. Wydania następne: Przekład zweryfikował i skorygował B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2016; Kraków: Vis-à-vis/Etiuda 2017. Meandry Kultury, wydanie 2 tamże 2023.

Tytuł oryginału: Essai sur les données immédiates de la conscience.

2. H. Bergson: Materia i pamięć. Studium nad stosunkiem ciała do ducha. Przełożyła z upoważnienia autora i wydawcy K. Bobrowska. Przekład powstał w 1915. [Wydanie na podstawie francuskiego wydania 10]: Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki 1930, 225 s. Wydanie następne: Warszawa: Hachette Polska 2011. Biblioteka Filozofów, 72.

Tytuł oryginału: Matière et mémoire.

Wydanie zawiera przedmowę: Od tłumaczki.

Przekład został sfinansowany przez Fundusz Kultury Narodowej.

Recenzje:

1. [b.a.]. „Echo Tygodnia” 1930 nr 19.

2. B. BORNSTEIN. „Przegląd Filozoficzny” 1931 z. 2-3.

3. F.J. Kieffer: Autorytet w wychowaniu domowym i szkolnym. [Praca naukowa]. Przekład autoryzowany K. Bobrowskiej. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1919, 307 s. Zagadnienia Wychowawcze. Wydanie następne: tamże [1934].

Tytuł oryginału: Autorité dans les familles et á l’école.

4. J. Verne: Straszny wynalazca. Powieść fantastyczna. Tłumaczyła K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1922], 258 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże [ca 1928]; Poznań: Księgarnia Ziem Zachodnich [1947]; na podstawie przekładu K. Bobrowskiej; ilustracje: J. Najder-Dzikowska, M.J. Najder. Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1990; Gdynia: Inicjatywa 1991.

Tytuł oryginału: Face au drapeau.

5. J. Verne: W pogoni za meteorem. Powieść fantastyczna. Tłumaczyła K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1922], 307 s. Wydanie 2 tamże [1925].

Tytuł oryginału: La Chasse au météore.

6. J. Verne: Skarby wulkanu. Powieść fantastyczna w 2 częściach. Tłumaczyła K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1924], 498 s. Wydania następne: tamże: [ca 1928], wydanie 3 [1929]; pt. Wulkan złota. Szczecin: Piast 1991.

Tytuł oryginału: Le volcan d’or.

7. P. Benoit: Panna de la Ferté. [Powieść]. Autoryzowany przekład K. Bobrowskiej. Gdańsk; Warszawa: „Sfinks” [1925], 320 s.

Tytuł oryginału: Mademoiselle de la Ferté.

8. E. Hello: Opowieści niezwykłe. Z francuskiego przełożyła K. Bobrowska. Winieta okładki S. Sawiczewskiego. Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha [1925], 105 s. Dla Wszystkich. Seria B, Pisarze Obcy, 108.

Tytuł oryginału: Contes extraordinaires.

9. J. Verne: Tajemniczy pilot. Powieść fantastyczna. Tłumaczyła K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1925], 303 s. Wydanie 2 Warszawa: Egros 1994.

Tytuł oryginału: Le Pilote du Danube.

10. J. Verne: W krainie białych niedźwiedzi. Powieść fantastyczna w dwóch częściach. Tłumaczyła K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1925], 488 s.

Tytuł oryginału: Le Pays des fourrures.

11. C. Vautel: Proboszcz wśród bogaczy. [Powieść]. Autoryzowany przekład z francuskiego K. Bobrowskiej. Gdańsk: Sfinks [1926], 301 s. Por. poz. 15.

Tytuł oryginału: Mon curé chez les riches.

12. R.P. Lacordaire: Jezus Chrystus. Myśli wybrane z różnych przemówień. Tłumaczyła K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1927], 190 s.

Tytuł oryginału: Conférences de Notre-Dame de Paris.

Recenzja:

J. GODACZEWSKI: Z niwy kaznodziejskiej. „Przegląd Powszechny” 1927 t. 176.

13. J. Verne: Ojczyzna rozbitków. Powieść fantastyczna w dwóch częściach. Tłumaczyła K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1927], 468 s. 

Tytuł oryginału: Les Naufragés du Jonathan.

14. J.-K. Huysmans: W drodze. Powieść. Autoryzowany przekład K. Bobrowskiej. T. 1-2. Gdańsk; Warszawa: Sfinks [ca 1928], 310 + 336 s.

Tytuł oryginału: En route.

15. C. Vautel: Proboszcz wśród biedaków. Powieść. Autoryzowany przekład z francuskiego K. Bobrowskiej. Gdańsk: Sfinks [ca 1928], 331 s. Por. poz. 11.

Tytuł oryginału: Mon curé chez les pauvres.

16. H. Ghéon: Szafarz łask Bożych. Św. Jan Vianney, proboszcz z Ars. [Biografia]. Tłumaczenie autoryzowane z francuskiego: K. Bobrowska. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1931, 184 s. Dla Wszystkich. Seria D, Żywoty-Życiorysy, 306.

Tytuł oryginału: Le Saint Curé d’Ars.

18. M.M. Saeyeys: Elekta. Powieść mistyczna. Przekład autoryzowany K. Bobrowskiej. Poznań; Warszawa: Księgarnia św. Wojciecha [1932], 224 s. 

Tytuł oryginału: Electe.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA NA JĘZYK FRANCUSKI

1. F. Ossendowski: Le faucon du désert. Roman. Traduction de C. Bobrowska et R. Renard. Paris: Albin Michel Éditeur 1931, 250 s. Collection des Maîtres de la Littérature Étrangère. Nouvelle série.

Tytuł oryginału: Sokół pustyni. 

Tłumaczka podpisana Caroline Bobrowska.

2. S. Barszczewski: Marion. [Powieść]. [Tłumaczyła K. Bobrowska]. „L’indépendance Luxembourgeoise” 1932 nr 246, 249, 251-254, 256-276, 278-283, 285-292.

Tytuł oryginału: Marion. Opowieść z dalekiej Kanady.

Tłumaczka niepodpisana. Informacja o przekładzie na podstawie notki Ruch wydawniczy. „Kurier Warszawski” 1933 nr 123 (wydanie wieczorne).

3. S. Barszczewski: Les Aventures du Capitaine de St. Clair. [Powieść]. Traduit du polonais par C. Bobrowska „L’indépendance Luxembourgeoise” 1933 nr 62-66, 68-69, 72-75, 79-113.

Tytuł oryginału: Przygody kapitana St. Claira.

Tłumaczka podpisana Caroline Bobrowska.

4. F.-A. Ossendowski: La ménagerie. [Powieść]. Traduit du polonais par C. Bobrowska et R. Renard. Paris: Albin Michel 1933, 249 s. Les Belles Aventures.

Tytuł oryginału: Zwierzyniec.

Tłumaczka podpisana Caroline Bobrowska.

5. F.-A. Ossendowski: Le Capitane blanc. [Powieść]. Traduction de C. Bobrowska et R. Renard. Paris: Albin Michel 1936, 316 s. Les Belles Aventures. Wydanie następne tamże 1947.

Tytuł oryginału: Biały kapitan.

Tłumaczka podpisana Caroline Bobrowska.

6. F.-A. Ossendowski: Les navires égarés. [Powieść]. Traduction de C. Bobrowska et R. Renard. Paris: Albin Michel 1937, 284 s. Les Belles Aventures.

Tytuł oryginału: Okręty zbłąkane.

Tłumaczka podpisana Caroline Bobrowska.

PRACE NAUKOWE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU I DZIEDZINY, KTÓRĄ ZAJMOWAŁA SIĘ TŁUMACZKA

1. Préface à la traduction polonaise de l’essai sur les données immédiates de la conscience de Henri Bergson. Fribourg: [b.w.] 1913, 7 s. Dostępna na stronie internetowej: https://rcin.org.pl/dlibra/publication/edition/13109?id=13109&from=publication [dostęp 11 lipca 2024].

2. Julien Benda – Le Bergsonisme ou, Une philosophie de la mobilité [recenzja]. „Przegląd Filozoficzny” 1914 z. 3. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

1. Akt urodzenia Karoliny Barszczewskiej. Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie. Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej im. Św. Aleksandra w Warszawie, k. 405. Dostępny na stronie internetowej: https://metryki.genealodzy.pl/index.php?op=pg&id=3&se=&sy=112&kt=1&plik=807-810.jpg&x=1772&y=1283&zoom=1.79 [dostęp 28 lipca 2024].

2. [Informacja o zakończeniu roku szkolnego w zakładzie naukowym żeńskim I. Smolikowskiej]. „Kurier Warszawski” 1881 nr 154, s. 10.

3. Akt ślubu Karoliny Barszczewskiej i Mariana Bobrowskiego. Archiwum Państwowe w Warszawie. Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Aleksandra w Warszawie, jednostka UMZ-1887, k. 158-159. Dostępny na stronie internetowej: https://metryki.genealodzy.pl/index.php?op=pg&id=995&se=&sy=1887&kt=2&plik=158-159.jpg&x=2677&y=1019&zoom=1.73 [dostęp 28 lipca 2024].

4. Z Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. „Nowa Gazeta” 1913 nr 270.

5. Wspomnienie pośmiertne [Zuzanny z Sumińskich Barszczewskiej]. „Kurier Warszawski” 1916 nr 217. 

6. Odczyty popularno-naukowe w kijowskim „Ogniwie”. „Dziennik Polski” (Piotrogród) 1917 nr 32.

7. [b.a.] Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Psychologicznego za czas od 1 kwietnia 1922 do 31 marca 1923 roku. Warszawa 1923.

OMÓWIENIA

I. STROJECKI: Tajemnice damy z medalionu. „Stolica” 2019 nr 3/4.

BOBROWSKA Karolina

1864-1946

Prénoms inscrits dans l’acte de naissance : Karolina Elżbieta.

Traductions en français signées : Caroline Bobrowska.

Née le 4 novembre 1864 à Varsovie, elle est la fille de Jan Barszczewski, un pédagogue, directeur d’une école pour garçons, et de Zuzanna, née Sumińska, une pédagogue. En 1881, Karolina Barszczewska termine une école pour filles dirigée par Izabela Smolikowska à Varsovie. En 1887, elle épouse Marian Bobrowski, un médecin. De cette union naissent deux enfants : leur fils Marian [?] et leur fille Maria (née en 1894). Dans la période 1907-12, Bobrowska étudie à la Faculté de philosophie de l’Université de Fribourg, en Suisse. Après ces études, elle revient à Varsovie. En 1913, elle fait ses débuts de traductrice avec la traduction de l’Essai sur les données immédiates de la conscience d’Henri Bergson, pour laquelle elle consulte le professeur Kazimierz Twardowski. En même temps, elle travaille à la traduction de Matière et mémoire de Bergson pour laquelle elle consulte Julian Ochorowicz, psychologue et philosophe, son cousin maternel (elle termine sa traduction en 1915 et la publie en 1930). À partir de 1913, elle est membre de la Société psychologique polonaise (Polskie Towarzystwo Psychologiczne) ; elle donne des conférences sur l’Essai sur les données immédiates de la conscience. En 1917, elle part pour Kiev où elle donne la conférence « Sur la philosophie d’Henri Bergson » au club polonais « Ogniwo ». En 1919, elle renoue avec ses activités de traduction, soutenue par son cousin Szczepan Jeleński, directeur de la maison d’édition Księgarnia Świętego Wojciecha. En 1922, après la mort de son mari (1921), elle vit avec sa sœur Wanda Barszczewska (1862-1941), actrice, à Varsovie. Elle continue à traduire ; elle traduit des ouvrages polonais vers le français avec Robert Renard. Au cours de la période 1932-33, elle publie les traductions des romans de son frère Stefan Barszczewski dans le journal « L’Indépendance luxembourgeoise ». À partir de 1936, elle vit à Milanówek, chez sa fille Maria et le mari de cette dernière, Władysław Dramiński. Elle meurt en 1946 à Milanówek [la date exacte de sa mort n’est pas connue]. Elle est enterrée dans le cimetière local.

Sa petite-fille Maria Dramińska-Joczowa est une romaniste, traductrice du français.

La localisation des archives de la traductrice est inconnue. Une partie des documents est conservée dans les archives familiales.