BELMONT Leo

1865-1941

Właściwe imię i nazwisko: Blumental Leopold.

Mylna forma nazwiska: Blumenthal.

Inne pseudonimy i kryptonimy: Acosta; B.; B-ski; Belmont; Biel.; Bielski L.; Bielski Leon; Bl... Le...; Fortado; Iturus; Kazimierz Domowicz; L.B.; L. B-ski; L.B-t; L. Belmont; L. Bielski; lb.; Le Bel.; Le-Bel; Leo Belmont; Leo Bl.; Leon Bielski; Leop. B.; Leop. Bl.; Le Biel.; Горский; Лев Горский; Долинов; Л. Долинов.

Pseudonim błędnie przypisywany: Лев Горкий.

Urodzony 8 marca 1865 w Warszawie w zasymilowanej, inteligenckiej rodzinie żydowskiej; syn Maurycego Blumentala i Franciszki ze Studenckich. Uczęszczał do rządowego rosyjskiego V Gimnazjum w Warszawie. Już w latach gimnazjalnych pisywał wiersze (debiutował poematem Rozżalona, ogłoszonym w „Świcie” Świt 1884 nr 27), próbował tłumaczyć Horacego i Aleksandra Puszkina. W 1885 podjął studia na wydziale prawnym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (Cesarski Uniwersytet Warszawski), które ukończył w 1889. W latach studenckich zainteresował się językiem esperanto. W 1887 poznał twórcę tego języka, Ludwika Zamenhofa i napisał broszurę O językach sztucznych i naturalnych, którą opublikował w języku polskim (1888) i w esperanto (1891). Po raz pierwszy przełożył wówczas na esperanto także kilka wersów z George’a Byrona i Heinricha Heinego (opublikowanych później w 1903 przez Zamenhofa w paryskim zbiorze: Fundamenta Krestomatio de la lingvo esperanto). W 1892 przeniósł się do Petersburga, gdzie do 1904 pracował jako adwokat przysięgły, zajmując się głównie obroną więźniów politycznych, szczególnie polskich, na obczyźnie. Równocześnie prowadził ożywioną działalność publicystyczną i translatorską. Współpracował z „Prawdą” (Prawda od 1889; tu w 1893-95 stała rubryka: Listy znad Newy), od 1900 z „Głosem” (Głos tu stałe rubryki: w 1902 Listy znad Newy, w 1903-04 Na mównicy); pełnił funkcję kierownika literackiego wydawanego tam polskiego tygodnika „Kraj” (Kraj 1902) (swoje teksty krytyczne zamieszczał w dodatku Życie i Sztuka). Dokonywał tłumaczeń z poezji francuskiej, niemieckiej, rosyjskiej, angielskiej, czeskiej, białoruskiej, greckiej i łacińskiej. Opublikował je w 1900, zebrane w ostatnim woluminie trzytomowego zbioru utworów własnych. W 1902 wydał przekład Eugeniusza Oniegina A. Puszkina. W Petersburgu został współzałożycielem pierwszej organizacji esperanckiej Espero (Nadzieja) i przez szereg lat był jej wiceprzewodniczącym. Po powrocie do kraju w 1904 pracował jako adwokat przy sądach warszawskich (był m.in. po 1918 radcą prawnym Związku Artystów Scen Polskich, ZASP Związek Artystów Scen Polskich i Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych, ZAiKS Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych, ZAiKS). Wielokrotnie występował jako obrońca w procesach politycznych. W tym samym roku został ochrzczony. W 1905-07 działał w tajnych kółkach wolnościowych, które delegowały go w 1907 na konferencję do Petersburga. Był jednym ze współzałożycieli Varsovia Esperantista Societo (Warszawskie Towarzystwo Esperanckie). W 1905 na Kongresie Esperantystów w Boulogne-sur-Mer został wybrany na członka Akademii Esperanckiej w Paryżu (Akademia Esperancka). Trzy lata później (1908) został jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Esperantystów (Polskie Towarzystwo Esperantystów)oraz współpracownikiem jego organu „Pola Esperantisto” (Pola Esperantisto 1908-37). Kontynuował pracę literacką i translatorską. Przekładał na esperanto poezję polską, rosyjską, niemiecką i angielską. Tłumaczenia publikował w czasopismach esperanckich („Pola Esperantisto” 1907, 1911, 1927; „Literatura Mondo”, Literatura Mondo Budapeszt 1935) oraz we własnym, redagowanym i wydawanym w Warszawie w latach 1907-13 tygodniku „Wolne Słowo” (Wolne Słowo). W tygodniku tym umieszczał również swoje utwory literackie, teksty publicystyczne, językoznawcze oraz tłumaczenia poezji z języków: francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego, także poezji i prozy powstałej w jidysz, którą przekładał za pośrednictwem translacji niemiecko- i rosyjskojęzycznych, mimo iż znał jidysz. Bezkompromisowe wystąpienia publicystyczne narażały go na częste procesy i areszty. Wielokrotnie zasądzano mu kary pieniężne za treść polityczną artykułów; jedną z nich zamienił na dwutygodniowe więzienie (1908). W 1914 zesłano go na dwa miesiące do Arsenału moskiewskiego za „obrazę majestatu”. W 1915 powrócił do Warszawy i zajęć literackich. Wydawał i redagował Nową Muchę Satyryczną (Nowa Mucha Satyryczna 1915), w której publikował przekłady. Wygłaszał odczyty popularnonaukowe, poruszając problematykę polityczną, społeczną, filozoficzną, literacką, historyczną, kryminologiczną. Po zakończeniu I wojny światowej nie powrócił do praktyki adwokackiej w stołecznych sądach. W 1929 został referentem Wydziału Prawnego Ministerstwa Robót Publicznych (Wydział Prawny Ministerstwa Robót Publicznych). Kontynuował natomiast twórczość translatorską, teraz jako tłumacz głównie niemieckojęzycznej prozy, zarówno tej wysokoartystycznej, jak i popularnej. Na początku lat 20. i w latach 30. przekładał także książki popularnonaukowe poświęcone biografiom wielkich twórców. Nieliczne tłumaczenia prozy rosyjskiej zamieścił w tygodniku „Romans i Powieść” (Romans i Powieść 1924-25). W 1925 opublikował udoskonalone tłumaczenie Eugeniusza Oniegina A. Puszkina z obszernym wstępem Wacława Lednickiego. W sumie w okresie międzywojennym przetłumaczył, przerobił lub „streścił” około czterdziestu powieści, głównie o tematyce sensacyjnej. Pisał i opracowywał scenariusze filmowe, a także adaptował je na powieści. Aktywnie udzielał się jako prelegent, recenzent filmowy. Był członkiem Towarzystwa Literatów i Tłumaczy (Towarzystwo Literatów i Tłumaczy). Jako zaangażowany działacz esperancki prowadził dziesiątki kursów języka esperanto. Był autorem dwóch podręczników do jego nauki: polsko-esperanckiej gramatyki w formie wierszowanej (1906) oraz poradnika (1936). Jubileusz 50-lecia jego twórczości jako propagatora tego języka (1935) był uroczyście obchodzony w środowiskach esperanckich w kraju i za granicą. Publikowano jego biografię i utwory w wielu esperanckich czasopismach. W tym samym roku został Honorowym Członkiem Warszawskiego Towarzystwa Esperanckiego „Konkordo” (Warszawskie Towarzystwo Esperanckie „Konkordo”). W 1937 został odznaczony na 29. Światowym Esperanckim Kongresie w Warszawie „Złotą Gwiazdą” jako pionier. 

Zmarł w nocy z 18 na 19 października 1941 na atak serca w getcie warszawskim; pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej w Warszawie.

Archiwum tłumacza znajduje się częściowo w Bibliotece Narodowej, Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy, Ossolineum, Bibliotece Miejskiej w Bydgoszczy.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. E. Rostand: Romantyczni. Komedia w 3 aktach. Przełożył z francuskiego L. Belmont. Warszawa: Drukarnia J. Bratmana 1899, 96 s. Wystawienia: teatralne: Reżyseria: [b.d.]. Sosnowiec, [teatr o nieustalonej nazwie] 1899; Warszawa, [teatr o nieustalonej nazwie] 1899; Warszawa: Teatr Rozmaitości 1899 – telewizyjne: Reżyseria: M. Broniewska, Telewizja Polska 1962.

Tytuł oryginału: Romanesques.

Recenzje:

1. A. RAJCHMAN. „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1899 nr 23.

2. K. ZALEWSKI. „Wiek” 1899 nr 303.

3. [b.a.]: Kronika teatralna. „Przegląd” 1899 nr 144.

4. K.M. GÓRSKI. „Przegląd Polski” 1900 t. 135.

5. W. LEWICKI. „Głos Narodu” 1900 nr 17.

6. M. Sz. „Czas” 1900 nr 17.

7. [A. NIEMOJEWSKI] A. N.: Przegląd teatralny. „Prawda” 1900 nr 11.

8. [b.a.]: Literatura i sztuka. „Przegląd” 1900 nr 6.

9. [W. PROKESCH] W. Pr. „Nowa Reforma” 1900 nr 18.

10. A. SYGIETYŃSKI: Jeszcze raz o kulturze sceny naszej. „Gazeta Polska” 1900 nr 1 –   polemika: L. BELMONT. „Gazeta Polska” 1900 nr 32.

11. [b.a.]: „Przegląd Polityczny, Społeczny i Literacki” 1900 nr 6.

12. [Z. TARLIŃSKI] Tezet. „Podgórzanin” 1900 nr 5.

13. J. FLACH. „Przedświt” 1901 nr 15.

14. [K. KOŁAKOWSKI] K. K. „Dziennik Polski” 1901 nr 18.

15. A. KRECHOWIECKI. „Gazeta Lwowska” 1901 nr 17.

16. G. ZAPOLSKA. „Słowo Polskie” 1901 nr 30. Przedruk: W: I Sfinks przemówi... Wieczory teatralne. Lwów 1923. Dostępny w Internecie: https://pl.wikisource.org/wiki/I_Sfinks_przem%C3%B3wi.../%E2%80%9ERomantyczni%E2%80%9C,_%E2%80%94_Rostanda [dostęp: 05.12.2020].

17. [b.a.]: „Gazeta Narodowa” 1901 nr 18.

18. [b.a.]: „Przegląd Polityczny, Społeczny i Literacki” 1901 nr 15.

19. [K. KOŁAKOWSKI] Kl. K. „Dziennik Polski” 1902 nr 526.

20. W. BARANOWSKI. „Kurier Litewski” 1907 nr 171.

21. A.E. BALICKI: Teatr krakowski. „Przegląd Polski” 1908/1909 t. 4.

22. W. BUKOWIŃSKI: Wrażenia teatralne. „Sfinks” 1913 t. 3.

23. [K. BARTOSZEWICZ] Kb.: Teatr Rozmaitości. „Tygodnik Polski” 1913 nr 39.

24. [K. MAKUSZYŃSKI] K.M. Z teatru. „Rzeczpospolita” 1920 nr 32 (wydanie poranne).

2. Rymy i rytmy. Wybór poezji. T. 3. Przekłady. Warszawa: Jan Fiszer 1900, 304 [2] s. 

Zawiera przekłady utworów następujących autorów: Anakreont, J.A. Baratynski, R. Burns, G. Byron, A. Fiet, S. Frug, J.W. Goethe, R. Hamerling, H. Heine, Horacy, J.C.F. Hölderlin, [K. Tupý] B. Jabłoński, A. Kolcow, Leconte de Lisle, M. Lenau, M. Lermontow, A. Majkow, H. Meilhac, Ch. Millevoye, D. Minajew, S. Nadson, N. Niekrasow, [Fiodorow] I. Omulewski, Owidiusz, J. Połoński, A. Poleżajew, J. Porycki, A. Puszkin, J. Rostopczina, Safo, F. Schiller, T. Szewczenko, [W. Bogoraz] Tan, T. Tiutczew, A. Tołstoj. 

Recenzje:

1. W. GOSTOMSKI: Liryka nasza ostatniej doby. „Ateneum” 1901 t. 2.

2. W. JABŁONKOWSKI. „Tygodnik Ilustrowany” 1900 nr 43.

3. K.D.S. „Wędrowiec” 1900 nr 23.

4. [Z. DĘBICKI] Z.D. „Biblioteka Warszawska” 1900 t. 5. 

5. A. DROGOSZEWSKI. „Prawda” 1901 nr 13-14. 

  3. A. Puszkin: Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem (1822-1831). Przełożył L. Belmont: Kraków: G. Gebethner 1902, 275 s. Wydania następne: Opracował, wstępem i przypisami zaopatrzył W. Lednicki. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1925, 71 + 232 s. Biblioteka Narodowa II, 35; Wilnius: Literatura Piękna Litewskaj SRR 1952, s. 217; Madrid: Club International del Libro 1999, s. 256. Arcydzieła Literatury Światowej [wydanie na podstawie edycji z 1925]; wydania na podstawie edycji z 1902: Posłowie: J. Gładyś. Kraków: Zielona Sowa 2006, 214 s. Arcydzieła Literatury Światowej; Warszawa: Hachette Polska 2016, 217 s. Arcydzieła Literatury Rosyjskiej, 23.

Wydania elektroniczne:

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF [edycja z 1902]; Warszawa: Avia Artis 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF.

Tytuł oryginału: Evgenij Onegin. 

Druk fragmentu przekładu w 1902 został opatrzony pochlebnym listem W. Spasowicza do redaktora „Kraju”. 

Wydanie przekładu z 1902 zostało poprzedzone dedykacją: „Wspomnieniu przyjaźni dwóch największych wieszczów Słowiańszczyzny... [Inc.]” oraz krytycznym wstępem tłumacza. 

Wydanie przekładu z 1925 różni się znacznie od przekładu z 1902, dodane też zostały „Urywki” oraz dedykacje i przypisy Puszkina.

Adaptacje teatralne: Reżyseria M. Kotlarczyk. Kraków, Teatr Rapsodyczny 1948 [na podstawie przekładu L. Belmonta i J. Tuwima], – Opracowanie dramaturgiczne, inscenizacja i opis pracy nad wystawieniem: B. Malak. Tekst oparty na tłumaczeniu J. Tuwima i L. Belmonta. Muzyka: fragment opery „Eugeniusz Oniegin” P. Czajkowskiego. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1959, 50 s. Biblioteka Repertuarowa, – telewizyjne: Reżyseria: J. Wiśniewska. Telewizja Polska 1973 [na podstawie przekładu L. Belmonta, J. Tuwima i A. Ważyka]. 

Recenzje: 

1. W. GOSTOMSKI: Eugeniusz Oniegin w tłumaczeniu Leo Belmonta. „Książka” 1902.

2. [C. JANKOWSKI] C.: Przekłady polskie dzieł Puszkina. „Kraj” 1902 nr 2.

3. C. JANKOWSKI: „Orland” i „Oniegin”, dwa nowe przekłady polskie. „Kraj” 1902 nr 28-29 dodatek „Życie i Sztuka”.

4. L.K.: O tłumaczeniu Eugeniusza Oniegina przez Belmonta. „Głos” 1902 nr 35.

5. [b.a.]: „Krytyka” 1902 t. 2.

6. И.М. [М. ИВАНОВ]: Новый перевод Онегина. „Санкт-Петербургские ведомости” 1902 nr 210.

7. И. КУЧИНСКИЙ. „Исторический вестник”, Sankt-Petersburg 1902 nr 6.

8. А. АМФИТЕАТРОВ: Польский Онегин. „СанктПетербургские ведомости” 1903 nr 338.

9. КХИЖНИК: (Библиография). „Варшавский дневник” 1903 nr 86.

10. [b.a.] Евгений Онегин в польском переводе Лео Бельмонта. Библиография. „Вестник знания” 1903 nr 10.

11. М. ИВАНОВ: Евгений Онегин в польском переводе. „Новое время” 1903 nr 9702; „Литературный вестник” 1903 том 5 книга 3.

12. J.K.: O  „polskim” Onieginie. „Kraj” 1903 nr 12.

13. J. KLECZYŃSKI. „Ateneum” 1903 z. 11-12.

14. С. НИКОЛЬСКИЙ: „Евгений Онегин” в польском переводе. „Русская мысль” 1905 nr 12.

15. W. NAKONIECZNY: Die neueste Uebersetzung des „Evgenij Onjegin” ins Polnische. „Archiv für Slavische Philologie”, Berlin 1905.

16. C. JANKOWSKI: List do tłumacza „Oniegina” [wiersz]. „Wolne Słowo” 1909 nr 44/45 - odpowiedź: L. Belmont, „Czesławowi...”, tamże. [Wiersz Jankowskiego przełożył na esperanto N. Niekrasow: Letero al Leo Belmont, „Literatura Mondo”, Budapeszt 1932 nr 6].

17 [b.a.]: „Miesięcznik Katechetyczny i Wychowawczy” 1919 [dot. wydania z 1902].

18. A. AMFITEATROW. „Za swobodu” 1925 nr 222 [dot. wydania z 1925].

19. [ANTONI BEAUPRÉ] A.B.: Na marginesie przekładu „Oniegina”. „Czas” 1925 nr 86.

20. J. BIRKENMAJER: Eugeniusz Oniegin w stroju polskim. „Kurier Poznański” 1925 nr 97.

21. W. BOROWY: Eugeniusz Oniegin. „Warszawianka” 1925 nr 95.

22. A. BRÜCKNER: „Oniegin” Puszkina po polsku. „Przegląd Współczesny” 1925 nr 37.

23. D. FIŁOSOFOW: Rossica. „Za swobodu” 1925 nr 189.

24. F. HOESICK: Rosyjski „Pan Tadeusz”. „Kurier Warszawski” 1925 nr 67.

25. L. HOFMAN MODEST: Èvgenij Onegin na polskom âzyke. „Na Čužoj Storone”, Praga 1925 t. 12.

26. T. KARYŁOWSKI. „Przegląd Powszechny” 1925 t. 168.

27. L. KOZŁOWSKI: Utajona miłość Puszkina. „Kurier Poranny” 1925 nr 74.

28. W. LEDNICKI: Wstęp do: A. Puszkin: Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem. W przekładzie L. Belmonta. Opracował, wstępem i przypisami zaopatrzył dr Wacław Lednicki. Kraków 1925.

29. LO GATTO ETTORE: Puškin in polacco. W: Studi di letterature slave. Vol. primo. Roma 1925.

30. A. MÄGR. „Prager Presse” 1925 nr z 20 marca.

31. L. PODHORSKI-OKOŁÓW: „Oniegin” po polsku w nowym wydaniu. „Wiadomości Literackie” 1925 nr 17.

32. SZEWCZENKO: Jewgienij Oniegin po polski. „Za swobodu” 1925 nr z 9 lutego.

33. [K.W. Zawodziński] K.W.Z.: „Eugeniusz Oniegin”. „Przegląd Warszawski” 1925 z. 51.

34. [b.a.]: Nowe książki. „Czas” 1925 nr 27. 

35. C. JANKOWSKI: Z czeczotkowej szkatułki. Odgłosy ginącego świata. Warszawa 1926 [dotyczy perypetii związanych z przekładem Belmonta z Puszkina].

36. A. MAZAN: Pouchkine en polonais. „Revue de Littérature Comparée”, Paryż 1927.

37. J. LEGRAS: Parmi les livres et les revues [dot. m.in. przekładu Belmonta]. „Le Monde Slave”, Paryż 1933 nr 12.

38. M. JAKÓBIEC: Puszkin w polskiej literaturze powojennej. „Ruch Słowiański” 1937 nr 2. 

39. M. JAKÓBIEC: Jubileusz Puszkina w Polsce. „Przegląd Współczesny” 1938 z. 189-191; z. 192-194.

40. E. PRZECHODZKI: Eugeniusz Oniegin w dziewiętnastowiecznych polskich przekładach i krytyce literackiej. „Lubuskie Materiały Neofilologiczne” 1978 t. 7. 

41. H. STATMEWICZ: Kilka uwag o polskich przekładach „Eugeniusza Oniegina”. „Przegląd Humanistyczny” 1978 nr 2 [tu także o przekładzie L. Belmonta].

42. R. ŁUŻNY: Wstęp do: Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem. Przełożył A. Ważyk. Wyd. 3 uzupełnione i poprawione. Wrocław 1993 [tu także o przekładzie L. Belmonta].

43. J. PASZEK, G. WILK: Incipit „Eugeniusza Oniegina” po polsku. Szkic komparatystyczno-ludyczny. W: Przekład artystyczny. T. 2: Zagadnienia serii translatorskich. Redakcja P. Fasta. Katowice: Uniwersytet Śląski 1991. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1192. Przekład Artystyczny, 2 [dot. m.in. przekładu L. Belmonta].

4. J. Simmel: Filozofia pieniądza. [Eseje]. Przełożył z niemieckiego L. Belmont. Warszawa: [b.w.] 1903, 96 s. [Dodatek do: „Prawda” 1903. Kwartał 2. Artykuł  1-6.].  Wydanie osobne całości: Warszawa: K. Kowalewski 1904, 569 s.

Tytuł oryginału: Philosophie des Geldes.

5. H. Ibsen: Peer Gynt. Poemat dramatyczny w 5 aktach. Tłumaczył L. Belmont. Wystawienie: Warszawa: Reżyseria: [b.d.]. Teatr Mały 1906. 

Tytuł oryginału: Peer Gynt. Et dramatisk dikt.

Recenzja: 

A. ĆWIKOWSKI. „Dziennik Ludowy” Lwów 1922 nr 129-130 [dot. przedstawienia we Lwowie w Teatrze Miejskim].

6. L. Andriejew: Judasz Iskarjota i inni. [Powieść]. Przełożył z upoważnienia autora L. Belmont. Warszawa: Księgarnia Powszechna 1908, 101 s.  

Tytuł oryginału: Iuda Iskariot i drugie.

Upoważnienie do przekładu zob. „Wolne Słowo” nr 24.

Wydanie zawiera przedmowę tłumacza.

Recenzje:

1. W. JABŁONOWSKI. „Książka” 1908.

2. [R. NOWAKOWSKI] Now. „Prawda” 1908 nr 30.  

7. O. Wilde: Dusza człowieka w epoce socjalizmu. [Eseje]. Tłumaczył z angielskiego [L. Belmont] L.B. Lwów: Polskie Towarzystwo Nakładowe 1908, 85 s. 

Tytuł oryginału: The Soul of Man under Socialism. 

8. Sonoj esperantaj. Tradukoj al poetoj polaj kaj alilandaj. [Antologia przekładów]; Aldono. Tradukoj  polaj el esperantaj versoj de Ludwik Zamenhof. Warszawa: M. Arct; Kraków: S.A. Krzyżanowski 1908, 53 s.

Zawiera przekłady na esperanto wierszy własnych oraz utworów następujących autorów: A. Mickiewicz, J. Słowacki, Z. Krasiński, M. Konopnicka, A. Asnyk, K. Tetmajer, Cz. Jankowski, A. Fredro, K. Gliński, J. Żuławski, G. Byron, M. Lermontow, D. Minajew, N. Niekrasow, J.W. Goethe, H. Heine; ponadto przekłady wierszy L. Zamenhofa na język polski. 

9. A. Kuprin: Jama. Powieść. Przełożył L. Belmont. Łódź: L. Fiszer 1910. 

Tytuł oryginału: Âma.

Recenzja:

[b.a.]: „Wolne Słowo” nr 80/81.

10. H. Heine: Libro de kantoj. Unua serio. [Antologia przekładów]. Traduco L.L. Zamenhof, L. Belmont, P. Christaller. Leipzig: Schkenditz. Esperanto-Propaganda Instituto 1911, 24 s. Dekspesdeka Biblioteko Esperantista, nr 3. 

Tytuł oryginału: Buch der Lieder. 

11. Autobiografia Salomona Majmona z portretem, oraz list autora do króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, wydrukowanym jako dedykacja do dzieła „O filozofii transcendentalnej” wyd. w Berlinie w 1790 r. Z oryginału niemieckiego wydanego w 1792 roku, przełożył i przedmową opatrzył L. Belmont. Cz. 1-2. Warszawa: Józef Gutgeld 1913,  LXXXIV + 179 + XV + 185 s. Wydanie następne pt.: S. Majmon, Autobiografia. Wstępem poprzedził J. Woleński. Przekład L. Belmonta z oryginału niemieckiego z 1792 roku uwspółcześniła i poprawiła B. Szwarcman-Czarnota. Tekst przejrzał i przypisami opatrzył P. Paziński. T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Midrasza 2007, 200 + 173 s. 

Tytuł oryginału: Salomon Maimons Lebensgeschichte.

Przedmowa tłumacza w wydaniu z 1913.

Recenzja: 

H. LICHTENBAUM. „Izraelita” 1913 nr 22.

12. Три польских национальных гимна. [Antologia przekładów]. Москва: В.П. Леман 1916 [brak danych].

Zawiera przekłady utworów: P. Trzcińskiego Z dymem pożarów; A. Felińskiego Boże coś Polskę oraz J. Wybickiego Mazurek Dąbrowskiego. 

13. L. Andrejew: Profesor Storicyn. Dramat w 4 aktach. Przekład powstał w 1916. 

Wystawienie teatralne: Reżyseria: J. Janusz. Warszawa, Teatr Rozmaitości 1918.

Tytuł oryginału: Professor Storicyn.

Recenzje:  

1. [E. CZEKALSKI] Dr Z.M.: Teatr Rozmaitości. „Kurier Polski” 1918 nr 172.2. [b.a.]: „Świat” 1918 nr 29-30.

14. P. Dumanoir i A. d’ Ennery: Don César de Bazan. Komedia w 5 aktach. Wolny przekład powstał ok. 1916. 

Wystawienie teatralne: Reżyseria: J. Kochanowicz. Warszawa, Teatr Polski 1917. 

Tytuł oryginału: Don César de Bazan.

Recenzje: 

1. [J. LORENTOWICZ] J.L. „Nowa Gazeta” 1918 nr 3.

2. [b.a.]: „Świat” 1918 nr 2. 

15. N. Jacques: Dóktor Mabuze demon gry. [Powieść]. Przełożył L. Belmont. Warszawa: B. Rudzki 1923, 371 s. 

Tytuł oryginału: Dr. Mabuse, der Spieler. 

16. P.N. Krasnow: Od dwugłowego orła do czerwonego sztandaru 1894-1921. Romans fantastyczny w 4 tomach. „Romans i Powieść” 1924 nr 4-28 [streszczenie]. Dodatek do „Świat” 1924 nr 4-28. Wydanie osobne całości: Od dwugłowego orła do czerwonego sztandaru. Powieść. Opracował L. Belmont. Warszawa: Renaissance-Universum [1930], 256 s. Biblioteka dla Wszystkich, nr 6. 

Tytuł oryginału: Ot dvuglavogo orla k krasnomu znameni.

17. M. Hirschfeld: Seksualizm a kryminalistyka. Przestępstwa i choroby na tle płciowem. [Monografia]. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance [post 1923], 167 s.

Tytuł oryginału: Sexualität und Kriminalität. Überblick über Verbrechen geschlechtlichen Ursprungs.

18. T. Mann: Tonio Kröger. [Powieść]. Warszawa: B. Rudzki 1923, 135 s.

Tytuł oryginału: Tonio Kröger.

Recenzja:

mł.: Tomasz Mann i „Leo Belmont”. „Myśl Narodowa” 1924 nr 41.

19. I. Erenburg: Historia zaguby Europy. [Powieść]. W streszczeniu L. Belmonta. „Romans i Powieść” 1925 nr 2-8. Dodatek do „Świat” 1925 nr 2-8.

Tytuł oryginału: Trest D.E. Istoriâ gibeli Evropy.

20. [E.G. Bulwer Lytton] E.L. Bulwer: Ostatnie dni Pompei. [Powieść]. Opracował L. Belmont. Warszawa: Biblioteka Groszowa 1926, 176 s. Biblioteka Groszowa, nr 143. Wydania następne: pt. Ostatnie dni Pompejów. Warszawa: Novum 1988, 140 s.; Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000, 190 s. Arcydzieła Literatury Światowej; pt. Ostatnie dni Pompei. Zakrzewo: Replika 2017, 236 s.

Tytuł oryginału: The last days of Pompeii.

W wydaniu z 1926 Przedmowa tłumacza.

21. V. Margueritte: Le Couple. Młode pokolenie. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance [ca 1922], 358 s. Wydania następne tamże [1925]; [post 1925]; [1926]; [1930]. 

Tytuł oryginału: Le couple. 

Stanowi cz. 3 cyklu pt. Kobieta przyszłości; Cz. 1. Chłopczyca, cz. 2. Towarzysz.

22. J. Verne: Kurier carski. (Michał Strogow – od Moskwy do Irkucka). [Powieść]. Opracował L. Belmont. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1926], 176 s. Biblioteka Groszowa, nr 66. Wydania następne: tamże [1929]; Warszawa: „Kurier Polski” 1939. Biblioteka Kuriera Polskiego, t. 123; Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000. Arcydzieła Literatury Światowej. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Ktoczyta.pl - Ventigo Media 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Michel Strogoff. Le courier du tzar. 

23. J. Wassermann: Usta nigdy niecałowane. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance [ca 1926], 138 s. 

Tytuł oryginału: Der niegeküsste Mund. 

24. [M. Sałtykow-Szczedrin] N. Szczedryn: Judaszek. Powieść. T. 1-2. Opracował L. Belmont. Warszawa:  Biblioteka Groszowa [1926], 160 + 159 s. Biblioteka Groszowa, nr 79, 79 a. Wydania następne: pt. Bracia Gołowlowy. (Judaszek): tamże [ca 1931]; pt. Państwo Gołowlewowie. Warszawa: Hachette Polska 2016, 171 s. Arcydzieła Literatury Rosyjskiej, nr 32.  

Tytuł oryginału: Gospoda Golovlevy; Propala sovest’; Staraâ pompadurša; Pogonâ za sčast'em. 

Na stronie redakcyjnej błędna nazwa tłumacza: Leo Belmone. 

T. 2 zawiera także: Zgubione sumienie; Stara Pompadurowa; W pogoni za szczęściem. 

25. P. Heuzé: Tajemnice fakirów. Współwydane z: A.-F Meyer: Materializacje i telepatia. [Eseje]. Opracował L. Belmont. Warszawa: Biblioteka Groszowa 1927, 160 s. Biblioteka Groszowa, nr 166. 

Tytuł oryginału: Fakirs, Fumistes & Cie.

26. F. Dostojewski: Bracia Karamazowy. [Powieść]. T. 1-4. Przedmowa: L. Belmont. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych [1927], 239 + 232 s. Bilioteka Dzieł Wyborowych. Seria 3, t. 148-149, 150-151.

Tytuł oryginału: Brat'â Karamazovy.

27. Lady Hamilton. [Cz. 1]. Najpiękniejsze oczy Londynu; [Cz. 2]. Ostatnia miłość lorda Nelsona. Romans. Na podstawie powieści historycznej H.V. Schumachera i innych źródeł opracował L. Belmont. Warszawa: Renaissance [1928], 279 s.  Wizerunki Słynnych Kobiet i Mężów, 9. 

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: Lady Hamilton. Ostatnia miłość lorda Nelsona. Czyta B. Wrzesińska. Warszawa: Lissner Studio 2014, 1 płyta CD.

Tytuł oryginału: Liebe und Leben der Lady Hamilton; Lord Nelsons letzte Liebe. 

Recenzja:

[b.a.]: „Wiadomości Literackie” 1928 nr 236. 

28. Kapłanka miłości. Ninon de Lenclos. Na podstawie jej pamiętników wydanych przez E. de Mirecourt. Opracował L. Belmont. [Przedmowa: J. Méry] Warszawa: Renaissance [1928], 352 s. Wizerunki Słynnych Kobiet i Mężów, 11. Wydania następne: wydanie 2-8 tamże 1928; Katowice: Akapit 1993, 206 s.

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: Czyta J. Lissner. Warszawa: Lissner Studio, 1 płyta audio (CD), zapis cyfrowy. Tytuł oryginału: Confessions de Ninon de Lenclos, par Eugčne de Mirecourt.

Recenzja: 

[b.a.]: „Kurier Księgarski” 1929 nr 60.

29. W. Meyer-Förster: Co się działo w sercu księcia. [Powieść]. Spolszczył L. Belmont. Warszawa: Biblioteka Groszowa 1928, 140 s. Biblioteka Groszowa, nr 633. Wydanie 2 rozszerzone pt. Co się działo w sercu księcia. Alt Heidelberg. [Przedmowa: L. Belmont]. Tamże [1928], 140 s.

Tytuł oryginału: Alt Heidelberg.

W wydaniu 2 przedmowa tłumacza.

30. P. Nansen: Niebezpieczna miłość. Romans. T. 1-2. Przełożył L. Belmont. [Słówko wstępne: L. Belmont]. Warszawa: Biblioteka Groszowa 1929, 136 + 128 s. Biblioteka Groszowa, nr 689, 690. 

Tytuł oryginału: Julies Dagbog.

Tu L. Belmont: Słówko wstępne.

Recenzja: 

[Z. Miszewska] Z.M. „Bluszcz” 1930 nr 27.

31. R. Benjamin: Geniusz, czyli cudowny żywot Balzaka. Powieść. Przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance 1929, 256 s. Marzyciele i Bojownicy. Budowniczowie świata.

Tytuł oryginału: La prodigieuse vie d’Honoré de Balzac.

Recenzja:

K. CZACHOWSKI: Nowe przekłady z literatury francuskiej. „Tygodnik Ilustrowany” 1929 nr 30. 

32. [H.O.F. Goedsche] J. Retcliffe: Nena Sahib. Romans. Opracował L. Belmont. Okładka tytułowa: K. Hiller. Przedmowa: L. Belmont. Warszawa: Renaissance [1929], 304 s. Najpiękniejsze powieści sensacyjne.

Cz. 1 cyklu; cz. 2, 3 zob. poz. 36, poz. 37.   

Tytuł oryginału: Nena Sahib, oder Die Empörung in Indien. Historisch-politischer Roman. [Cz. 1]. Volk in Folter.

33. J. Bojer: Matka, która nie rodziła. (Dyrendal). Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance 1930, 374 s. Dwadzieścia pięć arcydzieł ostatniej doby.

Tytuł oryginału: Dyrendal.

Recenzja:

[Z. GRABOWSKI] Z. Grab. „Kurier Literacko-Naukowy” 1930 nr 47. Dodatek do „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1930 nr 312.

34. E. Droonberg: W pogoni za złotem. (Klondyke). Powieść. Przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance 1930, 232 s. Najpiękniejsze Powieści Świata. 

Tytuł oryginału: Die Goldwäscher am Klondike. Roman aus der Zeit der großen Goldfunde in Kanada und Alaska. 

Projekt okładki: Ludwig.

35. C. Lemonnier: Gdy byłam mężczyzną. Pamiętnik kobiety. Powieść. Przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance [1930], 304 s. Najpiękniejsze Powieści Sensacyjne.

Tytuł oryginału: Quand j’étais homme.

Tu także: Słówko wstępne tłumacza. 

Projekt okładki: K. Hiller.

36. L. Perutz: Narodziny antychrysta. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Warszawa: Universum 1930, 188 s. Biblioteka dla wszystkich, nr 14.

Tytuł oryginału: Die Geburt des Antichrist. 

37. J. Retcliffe: Ukochana żona Maharadży. Powieść. Przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance 1930, 350 s.  

Tytuł oryginału: Indien in Flammen.

Cz. 2 cyklu; cz. 1 zob. poz. 31, cz. 3 zob. poz. 37.

Tu także Przedmowa tłumacza.

38. J. Retcliffe: Indie w płomieniach. Krwawe żniwa. Powieść. Przełożył L. Belmont. Warszawa: Renaissance 1930, s. 352. Najpiękniejsze powieści sensacyjne.

Projekt okładki: Ludwig. 

Tytuł oryginału: Ram! Ram! Mahadeo!

Cz. 3 cyklu; cz. 1 zob. poz. 36, cz. 2 zob. poz. 31.

39. J. Wassermann: Dziecię Europy, czyli Kacper Hauser. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Wstęp: L.F. Erdtracht. Warszawa: Renaissance 1925, 336 s. Wydania następne: tamże [ca 1927]; [Bydgoszcz]: Renaissance [1930]; Warszawa: Ethos 1999, 337 s.

Tytuł oryginału: Caspar Hauser oder Die Trägheit des Herzens. Roman.

Na wydaniu z [ca 1927]: Z upoważnienia autora opracował L. Belmont.

40. J. Bojer: Nowa świątynia. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Warszawa: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książki 1931, 338 s. Wydania następne: Warszawa: Renaissance [1931]; Przełożył z niemieckiego L. Belmont. Warszawa: [b.w.] 1936, 338 s. Biblioteka „Kuriera Porannego”. 

Tytuł oryginału: Nye tempel. 

Tu także L. Belmont: Zamiast przedmowy.

Recenzje:

1. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1931 nr 15, dodatek do „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1931 nr 101.

2. K. KLEIN. „Przegląd Humanistyczny” 1932. 

41. A. Tołstoj, P. Szczegolew: Śmierć Dantona. Tragedia w 4 aktach wg G. Büchnera. Przekład L. Belmont. Wystawienie teatralne: Reżyseria: S. Perzanowska. Warszawa: Teatr Ateneum 1931.

Tytuł oryginału: Dantons tod. Dramatische Bilder aus der Schreckenzeit.

Recenzje:

1. T. BOY-ŻELEŃSKI. „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1931 nr 349. Przedruk m.in. W: Okno na życie. Wrażenia teatralne. Warszawa 1933.

2. W. BRUMER. „Kurier Poranny” 1931 nr 348.

3. W. FILOCHOWSKI: „Śmierć Dantona”. „Gazeta Warszawska” 1931 nr 383.

4. K. IRZYKOWSKI: Felieton teatralny. Znowu cenna premiera w teatrze „Ateneum”.  „Robotnik” 1931 nr 436-437, 443. 

5. [b.a.]: Jeszcze o krytyce teatralnej. „Tygodnik Ilustrowany” 1932 nr 1.

42. [M.A. Landau] M. Ałdanow: Klucz. Powieść. Przełożył z upoważnienia autora L. Belmont. Warszawa: Renaissance 1931, 477 s. Dwanaście arcydzieł ostatniej doby.

Tytuł oryginału: Klûč.

Recenzje: 

1. R. BLÜTH. „Rocznik Literacki 1932” wyd. 1933.

2. MAST. „Ruch Słowiański” 1933 nr 1.

3. T. PARNICKI: Trylogia Ałdanowa. „Wiadomości Literackie” 1934 nr 38.

43. [J. Scherr; W.E.H. Lecky]: Złotowłosa czarownica z Glarus. Powieść. [Przełożył z angielskiego] L. Belmont. Warszawa: Powszechna Spółka Wydawnicza  1932, 295 s. Wydanie następne: Warszawa: Płomień 1935, 266 s.  

Tytuł oryginału: [J. Scherr:] Die Hexe von Glarus; [W.E.H. Lecky:] History of Rise and Influences of the Spirit of Rationalism in Europe. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Saga Egmont 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

44. [M.A. Landau] M. Ałdanow: Ucieczka. [Powieść]. Autoryzowany przekład L. Belmont. Warszawa: J. Przeworski 1933, 407 s.   

Tytuł oryginału: Begstvo.

Recenzje:

1. R. BLÜTH: Przechodzę do przekładów literatury współczesnej... [Inc.]. „Rocznik Literacki 1932” t. 1.

2. T. PARNICKI: Trylogia Ałdanowa. „Wiadomości Literackie” 1934 nr 38.

45. F. Gładkow: Nowa ziemia. Powieść. Warszawa: „Metropolis” 1933, 355 s. 

Tytuł oryginału: Novaâ zemlâ.

Recenzja:

I. KRZYWICKA: Nowa ziemia – nowy świat. „Wiadomości Literackie” 1933 nr 42.

46. B. Nikołajewski: Azef. Historia podwójnego zdrajcy. [Biografia]. Z upoważnienia autora przełożył L. Belmont. Warszawa: Biblion 1933, 342 s.  

Tytuł oryginału: Istoriâ odnogo predatela. 

Tu także L. Belmont: Przedmowa.

47. S. Zweig: [Cz. 1] Homo eroticus; [Cz. 2] Mary Backer-Eddy.[Powieść]. Przełożyli: R. Centnerszwerowa [cz. 1], L. Belmont [cz. 2]. Warszawa: Renaissance 1933, 272 s. 

Tytuł oryginału cz. 1: Casanova [fragment: Drei Dichter ihres Lebens. Casanova – Stendhal – Tolstoi]; cz. 2: Mary Baker-Eddy [fragment: Die Heilung durch den Geist. Mesmer, Mary Baker-Eddy, Freud].

Recenzje:

1. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1933 nr 22. Dodatek do „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1933 nr 147.

2. L. PIWIŃSKI: Literatura niemiecka. „Rocznik Literacki 1932” wyd. 1933. 

48. L. Feuchtwanger: Wojna żydowska. Z upoważnienia autora przełożył L. Bemont. Warszawa: M. Fruchtman 1933, 396 s. Józef Flawiusz: Trylogia historyczna. Powieść 1. Wydanie następne: wydanie 2 tamże 1937 [i.e. 1939], 419 s.; Wałbrzych: Amikam 1948, 444 s.

Tytuł oryginału: Der jüdische Krieg. Roman.

49. B. Traven: W jarzmie. Powieść. Przełożył z upoważnienia autora L. Belmont. T. 1-2. Warszawa: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książki 1934, 168 + 171 s. Wydanie następne pt. Jarmark świętego Caralampio. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, T. 1: W jarzmie, s. 155; T. 2: Jarmark świętego Caralampio, 174 s. 

Tytuł oryginału: Der Karren.  

Recenzja:

J. BOBER: Ludzie w jarzmie. „Echo Tygodniowe” 1949 nr 20.

50. E. Ludwig: Bismark. [Biografia]. T. 1-2. Warszawa: Renaissance [1934], [1936], 311 + 353 s. Wydania następne: wydanie 3 tamże [1938]; [1939]. Dzieła wyborowe Emila Ludwiga.

Tytuł oryginału: Bismarck.

Recenzja: 

B. BIELECKA: „Prosto z Mostu” 1935 nr 22 [list do redakcji zawierający wyjątki z tłumaczenia książki E. Ludwiga].

51. Ch.H. Suprgeon: Klejnoty obietnic boskich, czyli książka czekowa wiary na bank skarbów nieprzemijających. Z wyjaśnieniami zaczerpniętymi z doświadczenia na każdy dzień roku. [Tłumaczył z angielskiego L. Belmont].  Warszawa: Bolesław Götze 1934, 380 s. 

Tytuł oryginału: The Cheque Book of the Bank of Faith. Being Precious Promises Arranged for Daily Use, With Brief Experimental Comments.

52. W. Durant: Życie i twórczość wielkich filozofów. [Biografia]. T. 1-2. Przedmowa: H. Driesch. Przełożył z upoważnienia autora L. Belmont. Warszawa: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książki 1937-1939, 302 + 351 s. 

Tytuł oryginału: The Story of Philosophy. The Lives and Opinions of the Greater Philosophers.

Recenzja: 

[J. OSTROWSKI] J.N.: Wielcy filozofowie Duranta. „Kurier Poranny” 1939 nr 232.

53. [L. Noussimbaum] Essad-Bey: Stalin. Dyktator na Kremlu. [Biografia]. [Przełożył L. Belmont]. Warszawa: Biblion 1938, 310 s.

Tytuł oryginału: Stalin: The Career of a Fanatic.

PRACE NAUKOWE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU ORAZ LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ I KRYTYKA PRZEKŁADU

Książki

1. Lew Tołstoj. Życie i dzieła. Zarys biograficzno-krytyczny. Kraków: D.E. Friedlein; Warszawa: E. Wende 1904, 138 s.

Recenzje: 

1. W. JABŁONOWSKI. „Książka” 1904 nr 1.

2. [b.a.]: Sprawozdania. „Krytyka” 1904 z. 3. 

3. J. FLACH. „Przegląd Polski” 1904/1905 t. 2.

2. Najłatwiejsza metoda języka międzynarodowego esperanto. Napisał wierszem Leo Belmont. Warszawa: M. Arct 1906, 48 s.

3. Jak nauczyć się esperanta? Warszawa: „Język Międzynarodowy” 1936 [1935], s. [16]. 

Artykuły

1. Języki naturalne i sztuczne. „Ateneum” 1888 t. 3 z. 8; w esperanto pt.: Volapük i lingvo internacia. „La Esperantisto”, Norymberga 1891.

L. Belmont podpisany: Leop. Bl.

2. Поэзия народной скорби. По поводу литературного юбилея Марии Конопницкой. „Ежемесячные сочинения”, Sankt-Petersburg 1902 nr 11 [dotyczy M. Konopnickiej].

L. Belmont podpisany: Лев Горский.

3. Современные общественныe течения в польской литературе. „Вестник знания” 1903 nr 1 [dotyczy m.in. A. Asnyka, M. Konopnickiej, T. Micińskiego, G. Daniłowskiego, A. Świętochowskiego, A. Niemojewskiego].

L. Belmont podpisany: Лев Горский.

4. О международном языке эсперанто. „Вестник знания” 1903 nr 3 [dotyczy języka esperanto].

L. Belmont podpisany: Лев Горский.

5. „Свадьба” и „Освобождение” Выспянского. Из литературы и жизни.„Вестник знания” 1903 nr 4 [dotyczy dramatów S. Wyspiańskiego]. 

L. Belmont podpisany: Лев Горский.

6. Буря вокруг Сенкевича. „Вестник знания” 1903 nr 7 [dotyczy m.in. wypowiedzi S. Brzozowskiego o H. Sienkiewiczu].

L. Belmont podpisany: Лев Горский.

7. Странные души современности. „Вестник знания” 1903 nr 7 [dotyczy twórczości R. de Gourmonta i G. Simmela].

L. Belmont podpisany: Л. Долинов.

8. Искатель истины. „Вестник знания” 1903 nr 8 [dotyczy L. Tołstoja].

L. Belmont podpisany: Л. Долинов.

9. Исторический опыт и историческая истина. „Вестник знания” 1903 nr 9. 

L. Belmont podpisany: Л. Долинов.

10. Декадентская поэзия на пути в Россию... III. Далее вниз по течению. Польский модернизм. „Вестник знания” 1903 nr 10. 

L. Belmont podpisany: Лев Горский.

11. Новый гениальный польский драматург. „Вестник знания” 1904 nr 4 [dotyczy W. Czekalskiego].

 L. Belmont podpisany: Лев Горский.

12. Lew Tołstoj. Z powodu 50-lecia działalności literackiej. „Kraj” 1902 nr 37 dodatek „Życie i Sztuka”.

13. О Льве Толстом отрывочные мысли. Этюд. Пер. [В.] М-ов. „Вестник знания” 1903 nr 8 [przekład rozdziałów XX-XXIV z książki L. Belmonta o L. Tołstoju].

14. О Максиме Горьком. Пер. У. Ульрих. „Пермский край” 1901 nr 200 [przekład artykułu L. Belmonta o M. Gorkim].

15. Postparolo [Posłowie]. W: A. Świętochowski: Aspazio. Tragedio en 5 aktoj. El pola lingvo tradukis Leono Zamenhof. Postparolo: Leo Belmont. Paris 1908, 154 s. Esperanto Kolekto de la Revuo; przedr. w języku polskim: Przedmowa do esperanckiego przekładu Aspazji. „Wolne Słowo” 1908 nr 34/35.

16. Z rosyjskiego Parnasu. „Wolne Słowo” 1909 nr 58-59.

17. Guwernantki narodu polskiego. „Wolne Słowo” 1910 nr 98/99.

18. Czego nie wiecie o waszych mężach. „Wolne Słowo” 1910 nr 94-95 [rozdz. Żony wielkich poetów: pani Natalia Puszkin, pani Annabella Byron, pani Matylda Heine].

19. Zwyczaje w kraju opery. (À propos „Eugeniusza Oniegina”). „Wolne Słowo 1911 nr 123.

20. Najmędrszy przeciwnik esperanto. „Wolne Słowo” 1912 nr 174 [odpowiedź K. Irzykowskiemu].

21. Jak Pan Włodzimierz Łada dowodził po polsku w „Kurierze Warszawskim”, że esperanto jest żargonem. „Wolne Słowo” 1912 nr 172-173 [odpowiedź na tekst „Kuriera Warszawskiego” 1912 nr 235].

22. Mowa Leo Belmonta wygłoszona podczas odsłonięcia pominka Dr. L.L.  Zamenhofa. „Pola Esperantisto” 1926 nr 5. Dostępny w Internecie: https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e1c&datum=1926&page=95&size=45&qid=M0B28K17UR400UBMDVOXHZ3CQKYF8U [dostęp:  20.01.2021].

LISTY I MATERIAŁY W SPRAWACH PRZEKŁADOWYCH

L. Belmont do L. Zamenhofa z 1887. „Wolne Słowo” 1912 nr 172/173; „Pola Esperantisto” 1912 nr 8; przedruk „Pola Esperantisto” 1935 nr 3. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

TŁUMACZ O SOBIE:

1. Jak nas uczono rozumu. Wspomnienia gimnazjalne. „Wolne Słowo” 1910 nr 66/67.

2. Przyczynki autobiograficzne, czyli cztery historyczne anegdoty. „Wolne Słowo” 1911 nr 132/133.

3. Notatka autobiograficzna. W: Sprawa pomiędzy dwoma trupami. Przez szczelinę drzwi zamkniętych. Warszawa 1925.

4. Moja autobiografia. „Wolnomyśliciel Polski” 1935 nr 7; „Literatura Mondo” 1935 nr 1.

WYWIADY OGÓLNE

[b.a.]: Wywiad z Leo Belmontem. „Świat”  1930 nr 45.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. Большая энциклопедия. Pед. Ю.Х. Южаков. Т. 21. Санкт-Петербург [1907].

2. [J.N. BAUDOUIN DE COURTENAY] Я. Б-де-К. Новый энциклопедический словарь Брокгауз и Эфрон. Т. 6. Санкт-Петербург [191-].

3. [З. ЛЕНСКИЙ] З.Л.: Энциклопедический словарь. Гранат. Изд. 7-е. Т. 5. Санкт-Петербург [191-].

4. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. T. 13. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Warszawa 1970.

5. J. GOLEC: Słownik biograficzny adwokatów polskich. T. 2: Życiorysy adwokatów zmarłych w l. 1919-1944. A-G. Warszawa 1980.

6. E. SZULC. W tegoż: Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie. Zmarli i ich rodziny. Warszawa 1989. Biblioteka Syrenki.

7. H. MĄCZNIK: Puławski słownik biograficzny. [T.] 1. A-K. Puławy 1994. 

8. K. POL: Poczet prawników polskich. Warszawa 2000.

9. G. ZALEWSKA. W: A. CAŁA, H. WĘGRZYNEK, G. ZALEWSKA: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa 2000. 

10. M. KAŁUSKI: Ku pamięci i w podzięce Jankielom. Mały leksykon Żydów-patriotów polskich. Warszawa 2001. 

11. J. GOLEC: Słownik biograficzny esperantystów polskich. Cieszyn 2010.

OMÓWIENIA

1. А. ЛАХТИН: Современные польские юмористы и сатирики. „Вестник знания” 1908 nr 1 [dot. m.in. L. Belmonta].

2. А.И. ЯЦИМИРСКИЙ: Леопольд Блюменталь (Лео Бельмонт). W: tegoż Новейшая польская литература. Т. 2. Санкт-Петербург 1908.

3. [b.a.]: Pan Belmont i młoda Rosja. „Votum Separatum” 1908 nr 3.

4. [И.А. Клейнман] J. CLEMENS: Высылка Лео Бельмонта [из Варшавы]. „Речь” 1909 nr 106.

5. Библиография. „Вестник знания” 1910 nr 9.

6. W. NAŁKOWSKI: Leo Belmont i jego stosunek do prasy. „Społeczeństwo” 1910 nr 38-39, 41. 

7. Литературные альманахи „Вестника знания”. Книга 1. Санкт-Петербург 1911.

8. Н. ЛОПАТИН: Граф Роникер и Лео Бельмонт. „Утро России”, Moskwa 1912 nr 85.

9. В. БИТНЕР: Бесе ды с читателем. Одинокая душа. По поводу 25-летия литературной деятельности Лео Бельмонта. „Вестник знания” 1914 nr 3.

10. H. LUKREC: Profil Belmonta (z powodu 25-lecia działalności pisarskiej). „Widnokrąg” 1914 nr 2.

11. [A. NOWACZYŃSKI] Antisperanto: Pan Smarzewski proteguje esperanto-belmonto. „Myśl Narodowa” 1922 nr 25. 

12. Z. DĘBICKI: Powieści sensacyjne Leo Belmonta. „Kurier Warszawski” 1928 nr 17.

13. L.F. ERDTRACHT: O autorze. [Wstęp do:]. L. Belmont: Człowiek, z którego świat się śmieje. Powieść osnuta na tle „Cyrku” Charlie Chaplina. Warszawa  1928.

14. J. WASERCUG-WASOWSKI: O pisarzu Leo Belmoncie. „Wiadomości Literackie” 1931 nr 5.

15. E. Wiesenfeld: Leo Belmont – en kalejkoskopo. „Literatura Mondo”, Budapeszt 1935 nr 1.

16. „Pola Esperantisto” 1935 nr 3. 

17. Nekrolog L. Belmonta: „Esperanto” 1942 nr 1.

18. R. KLEBER-DAKOWSKA: Korespondencja w sprawie śmierci Belmonta. „Odrodzenie” 1949 nr 44.

19. E. KOZIKOWSKI: L. Belmont. W: Więcej prawdy niż plotki. Wspomnienia o pisarzach czasów minionych. Warszawa 1964.

20. С.И. БЭЛЗА: Брюсов и Польша. W: История и культура славянских народов. Москва 1966 [dotyczy m.in. znajomości W. Briusowa i L. Belmonta].

З. РЫТЕР: Творчество Горького в польской литературной критике 1898-1917 гг. „Вестник Московского университета”. Филология 1968 nr 2 [dotyczy m.in. wypowiedzi L. Belmonta o twórczości M. Gorkiego].

13. A. GRZYMAŁA-SIEDLECKI: Nie pożegnani. Kraków 1972.

14. B. KUŚ: Tłumaczenia Leo Belmonta jako główna forma popularyzacji poezji rosyjskiej wśród czytelników polskich. W tejże: Poezja rosyjska w życiu literackim przełomu XIX i XX wieku. Z dziejów polskiej sztuki translatorskiej. Wrocław 1979.

15. M. SZULKIN: Leo Belmont. Pisarz i wolnomyśliciel. „Człowiek i Światopogląd” 1983 nr 7.

16. J. BENEŚIĆ: Osiem lat w Warszawie. Kronika. Wybór, posłowie, biogramy H. Kirchner. Warszawa 1985.

17. K. PĘDOWSKI. „Palestra” 1985 nr 3/4.

18. A. MAKOWIECKI: Leo Belmont, warszawski człowiek – instytucja. W: Pisarze Młodej Polski i Warszawa. Warszawa 1988. 

19. J. PRZEDPEŁSKI: Leo Belmont 1865-1941. „Słowo Żydowskie”=„Dos Jidisze Wort” 1996 nr 16.

20. M. ROCHOWICZ-LEWANDOWSKA: Wykład o Leo Belmoncie. „Słowo Żydowskie”=„Dos Jidisze Wort”  2002 nr 7/8.

21. Z. BANET-FORNALOWA: La pereintoj in memoriam. Czeladź 2003.

22. D. KISZCZAK: Twórczość publicystyczna i literacka Leo Belmonta. Łódź 2012, 279 s.

23. K. BADOWSKA: Wiele twarzy Belmonta [rec. książki D. Kiszczaka]. W: „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2013 nr 2.

ЛЬМОНТ Лео 

1865-1941

Правильные имя и фамилия: Блюменталь Леопольд.

Ошибочная форма фамилии: Блюментхал Blumenthal.

Другие псевдонимы и криптонимы: Acosta; B.; B-ski; Belmont; Biel.; Bielski L.; Bielski Leon; Bl... Le...; Fortado; Iturus; Kazimierz Domowicz; L.B.; L. B-ski; L.B-t; L. Belmont; L. Bielski; lb.; Le Bel.; Le-Bel; Leo Belmont; Leo Bl.; Leon Bielski; Leop. B.; Leop. Bl.; Le Biel.; Горский; Лев Горский; Долинов; Л. Долинов.

Ошибочно приписываемый псевдоним: Лев Горкий.

Романист, поэт, переводчик, публицист, литературный критик, сценарист, пионер эсперанто. 

Родился 8 марта 1865 в Варшаве в ассимилированной интеллигентской еврейской семье; сын Мауриция Блюменталя [Maurycy Blumental] и Франтишки из семьи Студентских [Franciszka ze Studenckich]. Учился в правительственной V Гимназии в Варшаве. Уже во время учебы в гимназии писал стихи (дебетировал поэмой Rozżalona [Расстроенная], опубликованном в еженедельнике „Świt” (1884 №27), пробовал переводить Горация и Александра Пушкина. В 1885 поступил на юридический факультет Варшавского императорского университета, который закончил в  1889. В студенческие годы заинтересовался языком эсперанто. В 1887 познакомился с создателем этого языка Людвиком Заменгофом [Ludwik Zamenhof] и написал брошюру O językach sztucznych i naturalnych [Об искусственных и натуральных языках], которую опубликовал на польском (1888) и эсперанто (1891). Тогда он в первый раз перевел на эсперанто несколько стихов Джорджа Байрона и Генриха Гейне (они были опубликованы Заменгофом позднее, в 1903 году в парижском сборнике: Fundamenta Krestomatio de la lingvo esperanto). В 1892 переехал в Санкт-Петербург, там до 1904 года работал адвокатом, занимался главным образом защитой политических заключенных, прежде всего поляков, пребывающих в чужбине. Одновременно вел активную публицистическую и переводческую деятельность. Сотрудничал с периодикой: „Prawda” (с 1889; здесь в 1893-95 постоянная рубрика Listy znad Newy [Письма с Невы]), с  1900 „Głos” (здесь постоянные рубрики: в 1902 Listy znad Newy [Письма с Невы], в 1903-04 Na mównicy [На трибуне]); исполнял обязанности литературного руководителя издававшегося там польского еженедельника „Kraj” (1902) (свои критические тексты публиковал в приложении „Życie i Sztuka” [Жизнь и искусство]). Делал переводы французской, немецкой, российской, английской, чешской, белорусской, греческой, латинской поэзии. Опубликовал их в 1900 году в последнем томе трехтомного собрания собственных сочинений. В 1902 издал перевод Евгения Онегина А. Пушкина. В Санкт-Петербурге был сооснователем первой организации эсперантистов Espero (Надежда) и в течение нескольких лет был заместителем главы организации. После возвращения в Польшу в 1904 работал адвокатом в варшавских судах (был в т.ч. после 1918 юрисконсультом Союза артистов польских сцен (Związek Artystów Scen Polskich, ZASP) и Союза артистов и театральных композиторов (Związek Artystów i Kompozytorów Scenicznych, ZAiKS)). Многократно был защитником на политических процессах. В том же году был крещен. В 1905-07 участвовал в тайных кружках борцов за свободу, которые делегировали его в 1907 на конференцию в Санкт-Петербург. Был одним из основателей Varsovia Esperantista Societo (Варшавское общество эсперанто). В 1905 на Конгрессе эсперантистов в Булонь-сюр-Мер был избран членом Академии эсперанто в Париже. Три года спустя (1908) был одним из создателей Польского общества эсперантистов (Polskie Towarzystwo Esperantystów), а также сотрудником его печатного органа „Pola Esperantisto” (1908-37). Продолжал литературную и переводческую работу. Переводил на эсперанто польскую, русскую, немецкую и английскую поэзию. Переводы публиковал в журналах эсперантистов („Pola Esperantisto” 1907, 1911, 1927; „Literatura Mondo”, Будапешт 1935), а также в собственном, редактируемом и издававшемся в Варшаве в 1907-13 годах еженедельнике «Wolne Słowo». В этом еженедельнике он публиковал также собственные литературные произведения, публицистические и языковедческие тексты, а также переводы поэзии с французского, немецкого и русского языков, а также поэзии, написанной на языке идиш, которую он переводил через переводы на немецкий и русский, хотя и знал идиш. Бескомпромиссные публицистические выступления приводили к частым процессам и арестам. Многократно ему назначали денежные штрафы за политическое содержание статей; один из них привел к двухнедельному заключению (1908). В 1914 он был сослан на два месяца в Московский арсенал за «оскорбление величества». В 1915 вернулся в Варшаву, а также к литературной деятельности. Издавал и редактировал периодик «Nowa Mucha Satyryczna» (1915), где публиковал переводы. Читал научно-популярные лекции, затрагивая политическую, общественную, философскую, литературную, историческую, криминологическую проблематику. После окончания Первой мировой войны не вернулся к адвокатской практике в столичных судах. В 1929 он стал референтом юридического отдела Министерства общественных работ. Однако продолжал и свою переводческую деятельность, теперь уже в качестве переводчика в основном немецкоязычной прозы – как художественной, так и популярной. В начале 1920-х и 1930-х годов также переводил научно-популярные книги, посвященные биографиям великих мастеров. Немногочисленные переводы российской прозы он издавал в еженедельнике „Romans i Powieść” (1924-25). В 1925 опубликовал улучшенный перевод Евгения Онегина А. Пушкина с подробным вступлением Вацлава Ледницкого. Всего в межвоенный период он перевел, переработал или «пересказал» около сорока романов, в основном на остросюжетные темы. Писал и разрабатывал сценарии фильмов, а также адаптировал их в романы. Активно проявлял себя как лектор и рецензент фильмов. Был членом Общества литераторов и переводчиков (Towarzystwo Literatów i Tłumaczy). Как активный эсперантист, вел десятки курсов языка эсперанто. Был автором двух учебников: эсперанто-польской грамматики в стихотворной форме (1906), а также справочника (1936). 50-летний юбилей его творчества как популяризатора этого языка (1935) торжественно отмечался в кругах эсперантистов в Польше и за границей. Во многих периодических изданиях эсперантистов публиковались его биография и произведения. В том же году он стал Почетным членом Варшавского общества эсперанто Конкордо [Konkordo]. В 1937 был награжден на 29 Международном конгрессе эсперантистов в Варшаве «Золотой звездой»  [Złota Gwiazda] в качестве пионер. 

Умер в ночь с 18 на 19 октября 1941 от сердечного приступа в варшавском гетто; похоронен на евангелическо-аугсбургском кладбище на ул. Млынарской [Młynarska] в Варшаве.

Архив переводчика частично находится в Национальной библиотеке (Biblioteka Narodowa), в Публичной библиотеке Варшавы (Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy), в Оссолинеуме (Ossolineum), в Городской библиотеке города Быдгощ (Biblioteka Miejska w Bydgoszczy).

1865-1941

Eigentlich: Blumental, Leopold.

Falsche Form des Nachnamens: Blumenthal.

Pseudonyme und Kryptonyme: Acosta; B.; B-ski; Belmont; Biel.; Bielski L.; Bielski Leon; Bl... Le...; Fortado; Iturus; Kazimierz Domowicz; L.B.; L. B-ski; L.B-t; L. Belmont; L. Bielski; lb.; Le Bel.; Le-Bel; Leo Belmont; Leo Bl.; Leon Bielski; Leop. B.; Leop. Bl.; Le Biel.; Горский; Лев Горский; Долинов; Л. Долинов.

Ihm fälschlicherweise zugeschriebenes Pseudonym: Лев Горкий.

Romanschriftsteller, Dichter, Übersetzer, Publizist, Literaturkritiker, Drehbuchautor, Esperanto-Pionier.

Geboren am 8. März 1865 in Warschau in einer bildungsbürgerlichen, assimilierten jüdischen Familie; Sohn von Maurycy Blumental und Franciszka, geborene Studencka. Er besuchte das russischsprachige V. Gymnasium in Warschau. Schon als Gymnasiast schrieb er Gedichte (1884 debütierte er mit dem Poem Die Betrübte [Rozżalona] in der Zeitschrift „Świt“, Nr. 27) und versuchte sich an Übersetzungen von Horaz und Alexander Puschkin. 1885 nahm er an der juristischen Fakultät der Kaiserlichen Universität Warschau [Cesarski Uniwersytet Warszawski] sein Studium auf, das er 1889 abschloss. Während seiner Studienzeit begann er, sich für Esperanto zu interessieren. 1887 lernte er Ludwik Zamenhof, den Begründer dieser Sprache, kennen und verfasste die Broschüre Über künstliche und natürliche Sprachen [O językach sztucznych i naturalnych], die auf Polnisch (1888) und auf Esperanto (1891) erschien. Er übersetzte damals zum ersten Mal einige Gedichte von George Byron und Heinrich Heine ins Esperanto (die Zamenhof 1903 im Pariser Sammelband Fundamenta Krestomatio de la lingvo esperanto publizierte). 1892 zog er nach St. Petersburg, wo er bis 1904 als vereidigter Rechtsanwalt arbeitete und hauptsächlich politische Gefangene vertrat, insbesondere polnische Emigranten. Gleichzeitig entfaltete er eine rege Tätigkeit als Publizist und Übersetzer. Er publizierte in den Zeitschriften „Prawda“ (ab 1889; 1893-95 eine feste Kolumne: Briefe von der Newa [Listy znad Newy]) und „Głos“ (ab 1900; feste Kolumnen: 1902 Briefe von der Newa [Listy znad Newy] und 1903-1904 Am Rednerpult [Na mównicy]) und war literarischer Leiter der in St. Petersburg erscheinenden polnischsprachigen Zeitschrift „Kraj“ (1902) (seine literaturkritischen Texte erschienen in der Beilage „Życie i Sztuka“). Er übersetzte französische, deutsche, russische, englische, tschechische, belarusische, griechische und lateinische Lyrik und publizierte sie 1900 im dritten und letzten Band seiner gesammelten Werke. 1902 gab er eine Übersetzung von Puschkins Versroman Jewgeni Onegin heraus. In St. Petersburg wurde er Mitbegründer der ersten Esperanto-Organisation „Espero“ (Hoffnung) und war mehrere Jahre deren stellvertretender Vorsitzende. Nach der Rückkehr nach Polen arbeitete er als Rechtsanwalt an Warschauer Gerichten (nach 1918 war er u.a. als Jurist für die Vereinigung der Polnischen Bühnenkünstler [Związek Artystów Scen Polskich, ZASP] und die Vereinigung der Bühnenautoren und -komponisten [Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych, ZAiKS] tätig). Er trat häufig als Verteidiger in politischen Prozessen auf. Im selben Jahr ließ er sich taufen. 1905-1907 war er in geheimen Unabhängigkeitszirkeln aktiv, die ihn 1907 als ihren Delegierten zu einer Konferenz nach St. Petersburg entsandten. Er war Mitbegründer der Warschauer Esperanto-Gesellschaft [Varsovia Esperantista Societo]. 1905 wurde er auf dem Esperantisten-Kongress in Boulogne-sur-Mer in die Esperanto-Akademie in Paris gewählt. Drei Jahre später (1908) wurde er einer der Gründer der Polnischen Esperantisten-Gesellschaft [Polskie Towarzystwo Esperantystów] und Mitarbeiter des offiziellen Organs der polnischen Esperantisten „Pola Esperantisto“ (1908-37). Er setzte seine literarische und übersetzerische Arbeit fort. Übertrug polnische, russische, deutsche und englische Lyrik ins Esperanto. Seine Übersetzungen erschienen in Esperanto-Zeitschriften („Pola Esperantisto“ 1907, 1911, 1927; „Literatura Mondo“, Budapest 1935) sowie in der von ihm redigierten und 1907-13 in Warschau herausgegebenen Zeitschrift „Wolne Słowo“. In dieser Zeitschrift veröffentlichte er auch eigene literarische Werke, publizistische und sprachwissenschaftliche Texte, Übersetzungen französischer, deutscher und russischer Lyrik sowie jiddischer Gedichte und Prosa, die er mit Hilfe deutsch- und russischsprachiger Übertragungen anfertigte, obwohl er das Jiddische beherrschte. Seine kompromisslosen publizistischen Äußerungen brachten ihm wiederholt Gerichtsverfahren und Verhaftungen ein. Mehrfach wurde er wegen des politischen Inhalts seiner Artikel zu Geldstrafen verurteilt; eine davon wandelte er in eine zweiwöchige Haft um (1908). 1914 wurde er wegen „Majestätsbeleidigung“ für zwei Monate ins Moskauer Arsenal verbracht. 1915 kehrte er nach Warschau zurück und nahm wieder seine literarische Tätigkeit auf. Er war Redakteur und Herausgeber der Zeitschrift Nowa Mucha Satyryczna (1915), in der er seine Übersetzungen publizierte. Er hielt populärwissenschaftliche Vorträge, in denen er politische, gesellschaftliche, philosophische, literarische, geschichtliche und kriminologische Themen erörterte. Nach dem Ersten Weltkrieg hörte er auf, als Anwalt zu arbeiten. 1929 wurde er Referent in der Rechtsabteilung des Ministeriums für Öffentliche Arbeiten [Ministerstwo Robót Publicznych]. Seine Übersetzertätigkeit setzte er hingegen fort; er konzentrierte sich dabei vor allem auf deutschsprachige Prosa, sowohl Hoch- als auch Populärliteratur. Zu Beginn der Zwanziger- und während der Dreißigerjahre übersetzte er zudem populärwissenschaftliche Werke über das Leben großer Künstler. Einige wenige Übertragungen russischer Prosa veröffentlichte er in der Wochenzeitschrift „Romans i Powieść“ (1924-25). 1925 publizierte er eine verbesserte Übersetzung von Puschkins Jewgeni Onegin mit einer ausführlichen Einleitung von Wacław Lednicki. Seine Übersetzerbibliografie der Zwischenkriegszeit umfasst insgesamt vierzig Romane, zumeist Kriminalgeschichten, die er übertrug, überarbeitete oder „zusammenfasste“. Er verfasste und bearbeitete Drehbücher für Filme und benutzte sie als Stoff für eigene Romane. Außerdem hielt er Vorträge und schrieb Filmrezensionen. Er war Mitglied der Gesellschaft der Literaten und Übersetzer [Towarzystwo Literatów i Tłumaczy]. Als engagierter Esperanto-Aktivist leitete er dutzende Esperantokurse und war Autor zweier Lehrbücher: einer Polnisch-Esperanto-Grammatik in gereimter Form (1906) sowie eines Sprachratgebers (1936). Sein fünfzigjähriges Jubiläum als Förderer dieser Sprache (1935) wurde in Esperanto-Kreisen im In- und Ausland feierlich begangen. Es erschien eine Biografie von ihm und zahlreiche Texte in Esperanto-Zeitschriften. Im selben Jahr wurde er Ehrenmitglied der Warschauer Esperanto-Gesellschaft „Konkordo“. 1937 wurde er auf dem 29. Esperanto-Weltkongress in Warschau als Esperanto-Pionier mit dem „Goldenen Stern“ ausgezeichnet.

Er starb in der Nacht vom 18. auf den 19. Oktober 1941 an einem Herzinfarkt im Warschauer Ghetto; auf dem Evangelisch-Reformierten Friedhof an der ul. Młynarska in Warschau begraben.

Das Archiv des Übersetzers befindet sich in der Nationalbibliothek [Biblioteka Narodowa], der Stadtbibliothek Warschau [Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy], der Ossolinski-Nationalbibliothek [Biblioteka Ossolineum] in  Wrocław und der Stadtbibliothek [Biblioteka Miejska] in Bydgoszcz.