CZERNY Anna Ludwika

CZERNY Anna Ludwika

1891-1968

Pseudonimy i kryptonimy: ALC; alcz; Anna C.; LC; LP.

Poetka, tłumaczka.

Urodzona 29 sierpnia 1891 we Lwowie; córka Konstantego Pierożyńskiego, radcy Namiestnictwa Galicji we Lwowie, i Karoliny z Zellingerów. Pobierała edukację, uczęszczając do szkół we Lwowie. W tym okresie debiutowała jako poetka wierszem Na dzień 250 rocznicy Ślubów Jana Kazimierza, opublikowanym w 1906 na łamach „Naszego Kraju” (nr 12; podpisany Isia Pierożyńska). W 1911 zdała maturę w Wyższym Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie (tzw. III Gimnazjum) i rozpoczęła studia w zakresie filologii romańskiej i klasycznej na Uniwersytecie Lwowskim. W 1913 wyszła za mąż za Zygmunta Czernego, romanistę. W tym samym roku, dzięki przezeń otrzymanemu stypendium naukowemu, wyjechała wraz z mężem kontynuować naukę w Paryżu. We Francji spędziła siedem kolejnych lat, studiując malarstwo na Uniwersytecie Paryskim, podejmując próby poetyckie i przekładowe i podróżując w celu zebrania materiałów do przyszłych książek (odwiedziła m.in. miejsca związane z czasami średniowiecza: Guillestre, Embrun, Beaucaire, Aniane, opactwo Saint-Gillesi Saint-Guilhem-le-Désert). Pracowała zarobkowo w fabryce lalek. Brała udział w działalności Towarzystwa Pomocy dla Żołnierzy Polaków we Francji i Towarzystwa Artystów Polskich. W 1919 urządziła w Grenoble dwie wystawy swoich pejzaży alpejskich. Po powrocie do Lwowa w 1919, pracowała jako nauczycielka języka francuskiego w szkołach średnich oraz na kursach dla dorosłych. Jednocześnie rozwijała twórczość literacką, ogłaszając wiersze, przekłady z poezji francuskiej oraz artykuły m.in. w „Kurierze Lwowskim” i jego dodatku „Tydzień Literacki” (1920-26), „Skamandrze” (1922-25), „Zwrotnicy” (1923), „Wiadomościach Literackich” (1924-25), „Przeglądzie Warszawskim” (1924-25, 1927), „Bluszczu” (1928) i „Świecie Kobiecym” (1928-31). W 1922 została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP); w 1927-39 była zastępcą sekretarza, a potem sekretarzem Oddziału Lwowskiego Związku. Po 1933, z powodu złego stanu zdrowia, zakończyła pracę pedagogiczną i zajęła się twórczością literacką, głównie przekładami z literatury francuskiej. Wygłaszała odczyty z dziedziny ludoznawstwa, historii kultury i z literatury francuskiej. Przygotowywała również opowiadanie dla młodzieży na podstawie Pieśni o Rolandzie, ale jego rękopis uległ zniszczeniu w czasie wojny. Po wybuchu II wojny światowej pozostała we Lwowie. Wstąpiła do Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy. Podczas okupacji niemieckiej brała udział w tajnym życiu kulturalnym, m.in. opublikowała wiersz Memento w wydanej w podziemiu antologii Wierne płomienie. Po zakończeniu wojny w ramach tzw. repatriacji przyjechała wraz z mężem do Krakowa, a w styczniu 1946 przeniosła się z nim do Torunia. Tu, jako zastępca przewodniczącego Oddziału Pomorskiego Związku Literatów Polskich (ZLP), zajmowała się organizowaniem akcji odczytowej i „Czwartków literackich”. Brała też udział w pracach Towarzystwa Ludoznawczego. Od 1952 mieszkała w Krakowie. Rozwijała twórczość przekładową, tłumacząc głównie nieznaną w Polsce literaturę starofrancuską, opatrywaną zwykle omówieniami przez jej męża, z którym przełożyła wspólnie Don Kichote’a Miguela de Cervantesa. Uczestniczyła w działalności Oddziału Krakowskiego ZLP, m.in. w Sekcji Poezji i Sekcji Tłumaczy, której przewodniczyła w 1955-65. Równocześnie współpracowała z Wojewódzkim Ośrodkiem Kształcenia Nauczycieli. W 1958 została członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1964 otrzymała nagrodę PEN Clubu za przekłady z literatur romańskich. Nie ukończyła podjętej w latach 60. pracy nad przygotowaniem antologii najnowszej poezji francuskiej. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 13 września 1968 w Krakowie; pochowana tamże na Cmentarzu Salwatorskim.

Lokalizacja archiwum tłumaczki nieznana. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. Antologia nowej liryki francuskiej. Przełożyła, dokonała wyboru i opatrzyła wstępem A.L. Czerny. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1925, 143 s.

Tu również uwagi od tłumacza.

2. Pięć pieśni. Na głos wysoki z fort[epianem]. [Muzyka]: Cz. Marek. [Na francuski przełożyła] A.L. Czerny. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej 1932, 27 s.

3. „Na wsi” (Polskie pieśni ludowe). Na śpiew i orkiestrę kameralną: układ na głos wysoki. [Muzyka:] Cz. Marek. [Na francuski przełożyła] A.L. Czerny]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej 1933, 38 s.

4. M. Polo: Opisanie świata. [Pamiętnik]. Z oryginału starofrancuskiego z uwzględnieniem redakcji starowłoskich i łacińskich przełożyła A.L. Czerny. Wstępem i przypisami opatrzył M. Lewicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 805 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże 1975; wydanie 3 Warszawa: Alkazar 1993; wydanie 4 Przedmowa: U. Eco. Przełożyła J. Wajs. Warszawa: W.A.B. 2010.

Tytuł oryginału: Le divisament dou monde.

Tu również Słowo od tłumacza A.L. Czerny.

Recenzje:

1. W. JABŁOŃSKI. „Przegląd Orientalistyczny” 1955 nr 3.

2. A. ZAJĄCZKOWSKI. „Przegląd Orientalistyczny” 1955 nr 2.  

5. M. de Cervantes Saavedra: Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy. [Powieść]. Cz.1-2. Przełożyli: A.L. Czerny i Z. Czerny. Posłowiem i przypisami opatrzył: Z. Czerny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 573 + 622 s. Wydania następne: tamże: wydanie 2 1957. Biblioteka Arcydzieł: najsławniejsze powieści świata, wydanie 3 1966, wydanie 4 1972. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej, wydanie 5 1983, wydanie 6 1986; wydanie z posłowiem J. Gondowicza Warszawa: Świat Książki 2004. Arcydzieła Literatury Światowej; Kraków: Zielona Sowa 2003. Arcydzieła Literatury Światowej, tamże: 2004, 2006, 2007, wydanie 2 2009; wydanie  z ilustracjami J. Wilkonia Warszawa: Chain Fundacja Chem Poland na rzecz Kultury 2016.

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: Czyta J. Kiss. Warszawa: Fundacja Klucz 2009, 2 płyty CD w formacie mp3.

Tytuł oryginału: El ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha.

Adaptacja radiowa: pt. Dulcynea wymyślona. Adaptacja: T. Kubiak. Reżyseria: J. Kierst. Polskie Radio 1966. 

Adaptacje teatralne: Zob. strona internetowa http://www.encyklopediateatru.pl

Opracowania muzyczne:

Trzy sonety do Don Kichota na bas-baryton i fortepian. [Partytura]. [Muzyka:] R. Twardowski. Słowa: M. de Cervantes Saavedra. Przekład A.L. Czerny. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 2014, 5 k.

Recenzje:

1. K. NIKLEWICZÓWNA. „Kwartalnik Neofilologiczny” 1956 z. 4. 

2. S. CIESIELSKA-BORKOWSKA: Cervantesa „Don Quijote” w polskich przekładach. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1957 nr 13. 

3. F. ŚMIEJA: Nowe przekłady z hiszpańskiego. „Kultura”, Paryż 1957 nr 7/8.

6. P. Vergilius Maro: Georgiki. [Poemat]. Przełożyła i objaśniła A.L. Czerny. Wstępem opatrzył L. Joachimowicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 122 s.

Tytuł oryginału: Georgica.

Przekład z  języka francuskiego wg H. Goelzera (Paryż 1926) i włoskiego wg Castiglone-Sabbadiniego (Turyn 1945).

7. P. Gascar: Ziarno. [Powieść]. Przełożyła A.L. Czerny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 153 s.

Tytuł oryginału: La Graine.

8. P. Gascar: Trawa na ulicy. [Powieść]. Przełożyła A.L. Czerny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy1958, 185 s.

Tytuł oryginału: L’Herbe des rues.

9. F. Mistral: Pamiętniki i opowieści. Moje początki. Przełożyła i przypisami opatrzyła: A.L. Czerny. Posłowiem opatrzył Z. Czerny. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1959, 363 s.

Tytuł oryginału: Moun espelido.

10. B. Diaz del Castillo: Pamiętnik żołnierza Korteza czyli Prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii. Wybór przekład i przypisy  A.L. Czerny. Ilustracje: K. M. Sopoćko. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej 1962, 531 s. Wydanie następne: Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1986.

Tytuł oryginału: Historia verdadera de la conquista de la Nueva-Espana.

Zawiera także wstęp Od autorki przekładu.

11. Rzecz o Alkasynie i Nikolecie. Z oryginału starofrancuskiego przełożyła A.L. Czerny. Wstępem opatrzył Z. Czerny. Ilustracje: J. Srokowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 93 s. Biblioteka „Jednorożca”.

Tytuł oryginału: C’est du Aucassin et de Nicolette.

12. J. d’Arbaud: Stwór znad zalewu. [Powieść]. Z prowansalskiego przełożyła i opatrzyła przypisami A.L. Czerny. Posłowiem opatrzył Z. Czerny. Drzeworyty: M. Hiszpańska-Neumann. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965, 105 s.

Tytuł oryginału: La Bèstio dóu vacarès.

13. Pieśń o Cydzie. Przełożyła i opracowała A.L. Czerny. Posłowiem opatrzył Z. Czerny. Opracowanie graficzne: J. Wilkoń. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1970, 134 s; Wydanie następne Kraków: Zielona Sowa 2003, Arcydzieła Literatury Światowej.

Tytuł oryginału: Poema de mio Cid.

14. K. Kolumb: Pisma. Przełożyła, przypisami i przedmową opatrzyła A.L. Czerny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 407 s.

Przekładu dokonano według dzieł: C. Colón: Coleccion de los viajes y descubrimientos que hicieron por mar los españoles des de fines del siglo XV; Los cuatro viajes del almirante Cristóbal Colón.

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE

J. de Lacretelle: Silbermann. Przekład złożony w latach 20. XX wieku w wydawnictwie Altenberg we Lwowie.

Informacja tłumaczki za wykazem prac załączonym do listu do Stanisława Pazurkiewicza zdeponowanego w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego. Lokalizacji rękopisu przekładu nie udało się ustalić.

PARAFRAZA

1. O wojewodzie Gwilemie Krzywonosie. Powieść rycerska. Z ksiąg starych wskrzesiła A.L. Czerny. Warszawa: Instytut Literacki 1934, 353 s. 

Powieść inspirowana nieznaną w Polsce starofrancuską epopeją rycerską o Guillaumie d’Orange.

Wywiad z tłumaczką: Skok w średniowiecze. Rozmowa z A. L. Czerny. Rozmawiała R. Aberdam. „Wiadomości Literackie” 1934 nr 37.

Recenzje:

1. Z. STAROWIEYSKA-MORSTINOWA: [O wojewodzie Gwilemie Krzywonosie] „Przegląd Powszechny” 1934 t. 204.

2. M. PAWLIKOWSKI: O najciekawszej książce 1935 r. „Prosto z mostu” 1935 nr 3.

3. A. LOBA: La geste de Guillaume d’Orange en polonais: Le cas d’un hapax littéraire? W: Le savant dans les Lettres. Rennes 2014.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

Ankiety dla IBL PAN 1953, 1956, 1957.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. Słownik współczesnych pisarzy polskich. [Seria I]. T. 1. Warszawa 1963.

2. J. CHUDEK. „Rocznik Literacki 1968” wyd. 1970.

3. [E. GŁĘBICKA] E.G. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. T. 2, T. 10 (Uzupełnienia). Warszawa 1996, 2007.

4. M. JENTYS. W: Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000.

OMÓWIENIA 

1. S. PIECZARA: Anna Ludwika Czerny i prof. dr Zygmunt Czerny jako filologowie i tłumacze z języków romańskich. „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” 1968 nr 2.

2. W. BODNICKI: Anna Ludwika Czerny. „Życie Literackie” 1968 nr 41.

3. A. SUSUŁOWA: Anna Ludwika Czerny. „Tygodnik Powszechny” 1968 nr 39.

4. A. LOBA: „La geste de Guillaume d’Orange en polonais: Le cas d’un hapax littéraire?” Le savant dans les Lettres. Rennes 2014.

CZERNY Anna Ludwika

1891-1968

Pseudonymes et cryptonymes : ALC ; alcz ; Anna C. ; LC ; LP.

Poétesse, traductrice.

Née le 29 août 1891 à Lvov, elle est la fille de Konstanty Pierożyński, conseiller au Gouvernement de Galicie à Lvov, et de Karolina née Zellinger. Elle fréquente les écoles de Lvov. À cette époque, elle fait ses débuts poétiques avec le poème Na dzień 250 rocznicy Ślubów Jana Kazimierza, publié en 1906 dans la revue « Nasz Kraj » (numéro 12 ; signé Isia Pierożyńska). En 1911, elle passe son baccalauréat au Gymnase supérieur François Joseph à Lvov (IIIe Gymnase) et commence ses études en philologie romane et classique à l’Université de Lvov. En 1913, elle se marie avec Zygmunt Czerny, un romanisant. La même année, elle obtient une bourse d’études et elle part continuer son éducation à Paris, accompagnée de son mari. Elle vit en France pendant sept ans, étudiant la peinture à l’Université de Paris, s’initiant à l’écriture poétique et à la traduction ; elle voyage afin de se documenter pour les livres qu’elle a l’intention d’écrire (elle visite, entre autres, les sites médiévaux suivants : Guillestre, Embrun, Beaucaire, Aniane, l’abbaye de Saint-Gilles, Saint-Guilhem-le-Désert). Pour gagner sa vie, elle travaille dans une fabrique de poupées. Elle participe aux activités de l’Association d’aide aux soldats polonais en France [Towarzystwo Pomocy dla Żołnierzy Polaków we Francji] et de l’Association des artistes polonais [Towarzystwa Artystów Polskich]. En 1919, elle organise à Grenoble deux expositions de ses paysages alpins. De retour à Lvov, elle travaille comme enseignante de la langue française dans des écoles secondaires et dans des institutions proposant des cours pour adultes. En même temps, elle poursuit son travail de création littéraire, en publiant ses poèmes, ses traductions du français et ses articles dans des revues telles que « Kurier Lwowski » et son supplément « Tydzień Literacki » (1920-26), « Skamander » (1922-25), « Zwrotnica » (1923), « Wiadomości Literackie » (1924-25), « Przegląd Warszawski » (1924-25, 1927), « Bluszcz » (1928) et « Świat Kobiecy » (1928-31). En 1922, elle devient membre de l’Union professionnelle des gens de lettres polonais [Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZZLP] ; dans les années 1927-1939, elle est secrétaire adjoint, et ensuite secrétaire de la filiale de Lvov de la ZZLP. Après 1933, pour des raisons de santé, elle arrête ses activités pédagogiques et se consacre à la création littéraire, surtout à la traduction de la littérature française. Elle donne des conférences sur le folklore, l’histoire de la culture et la littérature française. Elle travaille sur un récit pour le jeune public inspiré de La Chanson de Roland ; le manuscrit est détruit pendant la Seconde Guerre mondiale. Quand la guerre éclate, elle reste à Lvov. Elle entre à l’Union des écrivains soviétiques d’Ukraine [Związek Pisarzy Radzieckich Ukrainy]. Durant l’occupation allemande, elle participe à la vie culturelle clandestine ; elle publie notamment son poème Memento dans l’anthologie clandestine Wierne płomienie. La guerre terminée, elle est « rapatriée », tout comme son mari, à Cracovie ; en janvier 1946, ils partent pour Toruń. En tant que vice-présidente de la filiale de Poméranie de la ZZLP, elle organise des conférences et des « jeudis littéraires ». Elle participe également aux travaux de la Société Ethnologique [Towarzystwo Ludoznawcze]. À partir de 1952, elle réside à Cracovie. Elle s’adonne à la traduction, surtout des textes de la littérature française ancienne, inconnue en Pologne. Ses traductions sont souvent commentées par son mari. À deux, ils traduisent Don Quichote de Cervantès. Elle participe également aux travaux de la filiale de Cracovie de l’Union des gens de lettres polonais [Związek Literatów Polskich, ZLP], surtout ceux de la section « poésie » et de la section « traduction », dont elle devient présidente dans les années 1955-1965. Parallèlement, elle collabore avec le Centre régional de la formation des instituteurs. En 1958, elle devient membre du PEN Club polonais. En 1964, elle se voit décerner le prix du PEN Club pour ses traductions d’œuvres des littératures romanes.

Elle reçoit la Croix d’Officier de l’Ordre Polonia Restituta. Décédée le 13 septembre 1968 à Cracovie, elle est enterrée au cimetière de Salwator dans cette ville.

La localisation des archives de la traductrice est inconnue.

CZERNY Anna Ludwika

1891-1968

Seudónimos y criptónimos: ALC; alcz; Anna C.; LC; LP

Poeta y traductora.

Nacida el 29 de agosto de 1891 en Lwów (actualmente Lviv / Ucrania); hija de Konstanty Pierożyński, consejero del gobierno de Galitzia en Lwów y de Karolina, de soltera Zellinger. Frecuentó las escuelas de su ciudad natal y en 1906 debutó como poeta publicando su poema Para el día del 250 aniversario de los votos de Juan Casimiro [Na dzień 250 rocznicy Ślubów Jana Kazimierza] en la revista Nasz Kraj (núm. 12; firmado Isia Pierożyńska). Aprobó el examen de bachillerato en 1911 en el Instituto Superior de Bachillerato de Francisco José  [Wyższe Gimnazjum im. Franciszka Józefa] en Lwów /Lviv (llamado III Gimnazjum) y empezó los estudios de filologías románica y clásica en  la Universidad de Lwów/Lviv. En 1913 se casó con el romanista Zygmunt Czerny. El mismo año, gracias a la beca que había obtenido su esposo, la pareja se marchó a París para continuar los estudios. Pasó en Francia los siguientes siete años, estudiando pintura en la Universidad de París, realizando intentos de traducción y de creación poética, viajando con el fin de recopilar material para sus futuros libros (visitó, entre otros, los lugares relacionados con la Edad Media: Guillestre, Embrun, Beaucaire, Aniane, abadía de Saint-Gilles, Saint-Guilhem-le-Désert). Para ganar dinero trabajó en una manufactura de muñecas. Participó en las actividades de La Asociación de Ayuda a los Soldados Polacos en Francia y la Asociación de los Artistas Polacos. En 1919 organizó en Grenoble dos exposiciones de sus paisajes alpinos. Después de regresar a Lwów en 1919, trabajó como profesora de francés en escuelas de educación segundaria y en cursos para adultos. A la vez desarrollaba su trabajo literario publicando poemas, traducciones de poetas franceses y artículos, entre otros en Kurier Lwowski y su suplemento Tydzień Literacki (1920-26), Skamander (1922-25), Zwrotnica (1923), Wiadomości Literackie (1924-25), Przegląd Warszawski (1924-25, 1927), Bluszcz (1928) y Świat Kobiecy (1928-31). En 1922 fue admitida como miembro de la Asociación Profesional de Escritores Polacos (ZZLP), de que en los años 1927-39 desempeñaría la función de vicesecretario y más tarde de secretario de la delegación de Lwów.  En 1933, por su mal estado de salud, dejó el trabajo pedagógico y pasó a ocuparse de la creación literaria, ante todo de las traducciones de literatura francesa. Daba conferencias sobre folklore, historia, cultura y literatura francesa. Escribió un relato juvenil basado en el Cantar de Roldán cuyo manuscrito fue destruido durante la guerra. Se quedó en Lwów/Lviv después de estallar la II Guerra Mundial. Ingresó en la Unión de Escritores Soviéticos de Ucrania. Durante la ocupación alemana participó en la vida cultural clandestina, entre otros, publicó el poema „Memento” en la antología publicada por la resistencia: Las llamas fieles [Wierne płomienie]. Al terminar la guerra fue repatriada junto con su marido a Cracovia y en enero de 1956 el matrimonio se trasladó a Toruń. Ocupó el cargo de vicepresidente de la Delegación de Pomerania de la Asociación de Escritores Polacos  (ZLP), llevando a cabo la organización de conferencias y de los así llamados „Jueves literarios”.  Participó en los trabajos de la Sociedad Etnológica. A partir de 1952 se estableció en Cracovia. Desarrolló la labor de traducción, centrándose ante todo en la literatura francesa antigua, desconocida en Polonia cuyas ediciones iban normalmente acompañadas por los comentarios de su esposo, con quien tradujo El Quijote de Cervantes. Participó en los trabajos de la Delegación de Cracovia de la Asociación de Escritores Polacos, entre otras, en la Sección de Poesía y Sección de Traductores, siendo presidenta de esta última en los años 1955-65. También colaboró con el Centro Provincial de Educación del Profesorado. En 1958 fue admitida como miembro del PEN Club polaco. En 1964 recibió el premio del PEN Club por las traducciones de literaturas románicas.

Condecorada con la Cruz de Oficial de la Orden Polonia Restituta. Falleció el 13 de septiembre de 1968 en Cracovia y está enterrada en el cementerio de San Salvador.

Se desconoce la ubicación de archivo de la traductora.