BERENT Wacław

1873-1940

Imiona metrykalne: Wacław Karol.

Pseudonimy i kryptonimy: S.A.M.; W.B.; Wcł. Rawicz; Wł. Rawicz.

Powieściopisarz, eseista, tłumacz. 

Urodzony 28 września 1873 w Warszawie w rodzinie mieszczańskiej pochodzenia niemieckiego; syn Karola Berenta, znanego warszawskiego optyka, i Pauliny z domu Deike (zmarła w 1878). Początkowo pobierał naukę w domu, gdzie opanował języki: niemiecki, francuski, rosyjski, a następnie po krótkim okresie nauki w gimnazjum rosyjskim przeniósł się w 1885 do prywatnego gimnazjum Wojciecha Górskiego (Prywatne Gimnazjum Wojciecha Górskiego). Znał także łacinę, angielski i włoski. W 1890, bez matury filologicznej, wyjechał do Zurychu. Tam rozpoczął studia przyrodnicze i dołączył do grupy polskich studentów-socjalistów sympatyzujących z Socjaldemokracją Królestwa Polskiego i Litwy. Po roku przeniósł się na uniwersytet w Monachium (Uniwersytet w Monachium). W 1893 wrócił do Zurychu, gdzie kontynuował studia, a także podjął pierwsze próby literackie. W tym okresie zainteresował się filozofią Fryderyka Nietzschego, która silnie wpłynęła na jego poglądy i twórczość. W 1894 debiutował jako prozaik opowiadaniem Nauczyciel, zamieszczonym w „Ateneum” (Ateneum t. 1) pod pseudonimem Wł. Rawicz, oraz polemizującą z filozofią pozytywizmu powieścią Fachowiec, ukazującą się w odcinkach na łamach „Gazety Polskiej” (Gazeta Polska 1894 nr 188-198, 1895 nr 1-38). W 1895 obronił pracę doktorską z ichtiologii pt. Zur Kenntnis des Parablattes und Keimblätterdifferenzirung im Ei der Knochenfische, wydaną w 1896 w Jenie. W 1897 przez semestr był studentem nadzwyczajnym na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego). W trakcie studiów i po ich ukończeniu podróżował po Europie. Wielokrotnie odwiedzał Niemcy, Szwajcarię, Austro-Węgry, Francję oraz Włochy. Mieszkał w Monachium, Krakowie, Paryżu czy Wiedniu. W 1901 zadebiutował w „Chimerze” (Chimera t. 4 z. 10-11-12) przekładem fragmentu Tako rzecze Zaratustra, który przetłumaczył w 1894. Z pismem współpracował do 1907, publikując tam powieści, artykuły i przekłady, m.in. Upaniszady. W 1905 na jej łamach ukazał się jego artykuł Źródła i ujścia nietzscheanizmu, stanowiący wstęp do edycji dzieł zebranych Nietzschego, które z inicjatywy Berenta wydał Jakub Mortkowicz w latach 1905-12. W 1911 roku był związany z „Miesięcznikiem Literackim i Artystycznym” (Miesięcznik Literacko-Artystyczny). Po 1916 osiadł w Warszawie. W latach 1920-21 należał do redakcji „Nowego Przeglądu Literatury i Sztuki” (Nowy Przegląd Literatury i Sztuki). W 1924 redagował serie wydawnicze Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów oraz Błękitną Biblioteczkę. W obu ogłosił kilka własnych przekładów. W 1925 wszedł w skład, a od 1926 pełnił funkcję sekretarza, Straży Piśmiennictwa Polskiego (Straż Piśmiennictwa Polskiego), która przygotowała projekt utworzenia Polskiej Akademii Literatury. W latach 1929-30 był redaktorem naczelnym „Pamiętnika Warszawskiego” (Pamiętnik Warszawski). W 1929 otrzymał Nagrodę Literacką miasta Warszawy za całokształt twórczości. W latach 1929-33 uczestniczył w obradach Sądu Koleżeńskiego oraz w pracach Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie (Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich). W 1933 otrzymał państwową nagrodę literacką za Wywłaszczenie muz i został dożywotnim członkiem Polskiej Akademii Literatury (Polska Akademia Literatury). Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1923) oraz Krzyżem Komandorskim (1933) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 20 listopada 1940 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Archiwum Wacława Berenta zaginęło podczas II wojny światowej. Dwa rękopisy jego utworów znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej, a pojedyncze zespoły jego korespondencji w Archiwum J.Z. Pachońskiego, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Bibliotece Jagiellońskiej, Bibliotece PAN w Krakowie, Bibliotece XX. Czartoryskich w Krakowie, Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego, Bibliotece Polskiej w Paryżu, Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu, Muzeum im. J. Iwaszkiewicza w Stawisku, Bibliotece Publicznej Miasta Stołecznego Warszawy, Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Narodowym w Warszawie, zbiorach Jana Krzyżanowskiego w Warszawie, Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem, Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. Ch.D. Grabbe: Żart, satyra, ironia i głębsze znaczenie. Komedia w 3 aktach. Przełożył W. Berent. „Chimera” 1901 t. 2 z. 6, s. 463-497; t. 3 z. 7-8, s. 41-102. Wystawienia: teatralne: Reżyseria: B. Leśmian. Warszawa, Teatr Artystyczny 1911; radiowe: Reżyseria: Z. Kopalko. Polskie Radio 1969.

Tytuł oryginału: Scherz, Satire, Ironie und tiefere Bedeutung.

Wystawienia następne – zob. na stronie [https://www.encyklopediateatru.pl/wyszukaj?type=&search=%C5%BCart+satyra+i+g%C5%82%C4%99bsze+znaczenie].

2. F. Nietzsche: Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. [Powieść filozoficzna]. Przełożył W. Berent. Warszawa: J. Mortkowicz 1906, 458 s. Dzieła Fryderyka Nietzschego, t. 1. Wydania następne: tamże: wydanie tanie, całkowite [1908], wydanie 3 przejrzane i ponownie porównane z oryginałem 1913; Wydanie nowe, przejrzane, przekład i wstęp W. Berenta. Toruń: Ignis [1922]; Kraków: [b.w. 1981]; Warszawa: [Warexpo, 1981]; t. 1. Warszawa: Kolegium Otryckie 1981; Warszawa: bis 1990. Dzieła Fryderyka Nietzschego; Gdynia: Tenet 1991; Poznań: Zysk i S-ka 1995. Seria z Orką, tamże: 1998, 2000. Seria z Orką; Warszawa: De Agostini: we współpracy z Ediciones Altaya Polska 2002. Arcydzieła Wielkich Myślicieli; wydanie poprawione i uzupełnione Kęty: Antyk 2004. Biblioteka Europejska; Poznań: Zysk i S-ka 2005. Seria z Orką; Poznań: Vesper 2006; T. 1-2. Koszalin: Kurtiak i Ley, Wydawnictwo Artystyczne 2007. Piękne książki [wydanie bibliofilskie]; Wydanie uzupełnione i poprawione. Warszawa: Hachette Livre Polska 2008. Biblioteka Filozofów; Kraków: Vis-à-vis Etiuda 2010. Meandry Kultury; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2011]; [b.m.]: Masterlab 2013; pt. Tako rzecze Zaratustra. Wydanie 2 Kraków: Vis-à-vis Etiuda 2014. Meandry Kultury; wydanie 1 w tej edycji Poznań: Zysk i S-ka 2014; Wydanie 2 (!) Kraków: Vis-à-vis Etiuda 2015. Meandry Kultury, tamże: 2016. Meandry Kultury, 2017. Meandry Kultury, wydanie 3 2019. Seria z Kalliope: od Platona do Nietzschego.

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta: T. Piotrkowicz. [b.m.] Biblioteka Akustyczna 2020, plik w formacie mp3.

E-book: m.in. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2011; [b.m.]: Masterlab 2013, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Also sprach Zarathustra: ein Buch für Alle und Keinen.

Recenzje i omówienia:

ADAM R. „Krytyka” 1906 t. 1.

W. MORACZEWSKI. „Krytyka” 1906 t. 1.

C. J. [C. JELLENTA]: Nietzsche po polsku. „Dziennik Poznański” 1908 nr 187.

S. FRYCZ. „Przegląd Filozoficzny” 1911 z. 2.

S. PIEŃKOWSKI: Nie tak mówił Zaratustra. „Gazeta Warszawska” 1922 nr 239.

S. PIEŃKOWSKI: Jedwabiste zające i lisy biurkowe. „Myśl Narodowa” 1934 nr 11.

O. LEWICKA: „Also sprach Zarathustra” übertragen von Wacław Berent – eine jungpolnische Fassung der Nietzscheanischen Dichtung oder ein selbständiges literarisches Werk? Versuch einer Übersetzungsanalyse. „Germanica Wratislaviensia” 1997 nr 119.

S. LISIECKA, Z. JASKUŁA: Od tłumacza. W: F. Nietzsche: Tak rzekł Zaratustra. Przełożyli S. Lisiecka, Z. Jaskuła. Warszawa 1999.

M. CIESZKOWSKI: „Tako rzecze Zaratustra” czy „Tak rzekł Zaratustra” – uwag kilka o polskich tłumaczeniach niepokornego tekstu. W: Recepcja, Transfer, Przekład. T. 2. Redakcja J. Koźbiał. Warszawa 2004.

Z. JASKUŁA: Polskie przypadki „Zaratustry”. „Tygiel Kultury” 2005 nr 10/12.

3. F. Nietzsche: Z psychologii sztuki. Przełożył i uzupełnił dopiskami W. Berent. „Chimera” 1902 z. 17, s. 214-237; z. 18, s. 384-405. Przedruk w: W. Berent: Pisma rozproszone; Listy. Kraków 1992, s. 100-126.

Zbiór aforyzmów F. Nietzschego dotyczących sztuki. W dopiskach obszerne uwagi W. Berenta na temat przekładu.

Omówienie:

J.T. BAER: Nietzsche and Polish modernism. „The Polish Review” 1993 nr 1.

4. J.W. Goethe: Gawęda o duchach oraz Historia moralna. Z „Gawęd uchodźców niemieckich 1794-1795”. Przełożył W. Berent. Warszawa: B. Rudzki 1924, 95 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 9. Wydanie następne: Sandomierz: Armoryka 2019.

Wydania elektroniczne:

E-book: Sandomierz: Armoryka 2019, plik tekstowy w formacie PDF.

Tytuł oryginału: Unterhaltungen deutscher Ausgewanderten.

5. K. Hamsun: Włóczęga. [Opowiadania]. Przełożył W. Berent. Warszawa: B. Rudzki 1924, 98 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 6.

Tytuły oryginału: Vaganondsdager; På bankerne.

Zawiera również: Na ławicach.

6. L. Hearn: Historia gejszy oraz Mniszka i Żona. Ze zbiorku „Kokoro”. [Opowiadania]. Przełożył W. Berent. Ozdobił J. Hollak. Warszawa: J. Sidorowski 1924, 108 s. Biblioteczka Błękitna, t. 1.

Tytuł oryginału: Kokoro. Hints and echoes of Japanese inner life.

Zawartość: Historia gejszy Kimiko; Mniszka z klasztoru Amidy; Haru. Historia małżonki.

7. L. Hearn: Opowieści niesamowite i upiorne. Ze zbiorku „Kwaidan”. Przełożył W. Berent. Warszawa: J. Sidorowski 1924, 102 s. Biblioteczka Błękitna, t. 2.

Tytuł oryginału: Kwaidan. Stories and studies of strange things.

Zawartość: Zaślubiny po śmierci; Pożeracz zmarłych; Dyplomacja kata; Tajemnica nieboszczki; Sen, Kraina Szczęśliwości.

8. G. de Maupassant: Baryłeczka. [Opowiadanie]. Przełożył W. Berent. Warszawa: B. Rudzki 1924, 96 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 5. Przedruk w: Wieczory medańskie. [Opowiadania]. Przełożyli W. Berent, H. Kowzan, T. Kowzan. Opracował i opatrzył wstępem T. Kowzan. Wrocław: Ossolineum 1962.

Tytuł oryginału: Boule de Suif.

We wstępie T. Kowzana omówienie m.in. przekładu W. Berenta.

9. R. Rolland: Żywot Michała Anioła. [Biografia]. Przełożył W. Berent. [Poezje Michała Anioła w przekładzie L. Staffa]. Warszawa: Wydawnictwo B. Rudzki 1924, 219 s.

Tytuł oryginału: Vie de Michel-Ange.

10. Stendhal: Z kronik włoskich. Vittoria Accoramboni oraz Księżna de Paliano. [Opowiadania]. Przełożył W. Berent. Warszawa: B. Rudzki 1924, 118 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 3.

Tytuły oryginału: Chroniques italiennes. La Duchesse de Palliano; Vittoria Accoramboni, duchesse de Bracciano.

11. H. Ibsen: Wróg ludu. Sztuka w pięciu aktach. Przełożył W. Berent. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska” [1926], 124 s. Wielka Biblioteka, nr 120. Wystawienie: Reżyseria: J. R. Bujański, Warszawa, Teatr Kameralny 1933.

Tytuł oryginału: En folkefiende.

Wystawienia następne – zob. na stronie [http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/69212/wrog-ludu].

12. Ch. Kingsley: Heroje, czyli klechdy greckie o bohaterach. [Opowiadania]. Przełożył W. Berent. Ilustracje i okładka: Studio Lewitt i Him. Warszawa: Gebethner i Wolff 1926, 188 s. Wydania następne: tamże: wydanie 2 1933, wydanie 3 1935, wydanie 4 1938, wydanie 5 1950; Wydanie nowe, przejrzane przez A. Wróblewską. Ilustrował Cz. Wielhorski. Warszawa: Iskry 1953, tamże: 1957, 1967, wydanie 3 [!] 1986; pt. Greckie bajanie… czyli Trzy najpiękniejsze opowieści o bohaterach mitologii. Warszawa: Ethos [2000], tamże: [ca 2002]; Herosi, czyli Klechdy greckie o bohaterach. Ilustrował M. Szajkowski. Poznań: Zysk i S-ka 2013.

Tytuł oryginału: The heroes: or, Greek fairy tales for my children.

Krytyka przekładu

W sprawie przekładu: Upaniszady: Kena, Isa oraz fragment z Wielkiej Aranyaki. „Chimera” 1907 t. 10 z. 28-30 s. 284-287. Przedruk w tegoż: Pisma rozproszone; Listy. 1992 s. 192-195.

Listy w sprawach przekładowych

1. z redaktorami wydawnictw i czasopism:

• Listy do A. Gmachowskiego, Z. Lubicz Zaleskiego. W: W. Berent: Pisma rozproszone; Listy. Kraków 1992 s. 507-509, 551-552.

1. z tłumaczami:

• Listy do P. Hulki-Laskowskiego, Z. i Z. Jachimeckich, J. Gajkowskiego, B. Hulewicza, J. Iwaszkiewicza, J. i L. H. Morstinów, P. Cazina, J. Effenbergera-Śliwińskiego, J. Ujejskiego. W: W. Berent: Pisma rozproszone; Listy. Kraków 1992 s. 431-434, 440-442, 446-451, 461-462, 466-467, 469-477, 482, 485-489, 495-496, 520-521, 532-534, 542-544, 556, 579-580.

1. o przekładach:

• List do W. Heinricha, W. Rogowiczowej. W: W. Berent: Pisma rozproszone; Listy. Kraków 1992 s. 385-386, 505-506.

Prace redakcyjne

1. J. Zeyer: Trzy legendy o krucyfiksie. [Opowiadania]. Przełożył [Z. Przesmycki] Miriam. [Redagował W. Berent]. Warszawa: B. Rudzki 1924, 158 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 1.

2. P. Merimée: Lokis. Rękopis profesora Wittembacha. [Opowiadanie] Przełożył L. Staff. [Redagował W. Berent]. Warszawa: B. Rudzki 1924, 96 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 2.

3. A. Villiers de L’Isle-Adam: Vox populi i inne wybrane „Opowieści okrutne”. Wybrał i przełożył [Z. Przesmycki] Miriam. [Redagował W. Berent]. Warszawa: B. Rudzki 1924, 118 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 4.

4. H. Pontoppidan: Straż nocna. [Opowiadanie]. Przełożył L. Staff. [Redagował W. Berent]. Warszawa: B. Rudzki 1924, 155 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 7.

5. W.B. Yeats: Hanrahan rudy. [Opowiadanie]. Przełożył [Z. Przesmycki] Miriam. [Redagował W. Berent]. Warszawa: B. Rudzki 1924, 94 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 8.

6. E. de Amicis: Kamilla. [Opowiadanie]. Przełożył L. Staff. [Redagował W. Berent]. Warszawa: B. Rudzki 1924, 109 s., Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 10.

Opracowania ogólne (wybór)

Słowniki i bibliografie

1. Z. RASZKOWSKA. W: Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego. T.1. Warszawa 1978.

2. Encyklopedyczny słownik sławnych Polaków. Warszawa 1996.

3. Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850-1918. A-D. Kraków 1999.

4. J. GARBACZOWSKA. W: Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000.

5. A. POLAKOWSKA. W: Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny. T. 1. Warszawa 2000.

Omówienia

1. W. STUDENCKI: O Wacławie Berencie. Cz. 1. (1873-1918). Cz. 2. (1918-1940). Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1968, 1969, 121 s. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Seria B: Studia i Monografie, nr 21, 25.

2. H. MUSZYŃSKA-HOFFMANNOWA: W kręgu Berenta. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1986, 211 s.

3. M. DANIELEWICZOWA: Wacław Berent w żywym wspomnieniu. W tejże: Pierścień z Herkulanum i płaszcz pokutnicy. Szkice literackie. Londyn 1960.

4. H. MORTKOWICZ-OLCZAKOWA: O Wacławie Berencie. W tejże: Bunt wspomnień. Warszawa 1961.

5. I.E. RUSEK: Wstęp. W: W. Berent: Fachowiec. Wrocław 2018.

1873-1940

Given names: Wacław Karol.

Pseudonyms and cryptonyms: S.A.M.; W.B.; Wcł. Rawicz; Wł. Rawicz.

Novelist, essayist, translator. 

Born on 28 September 1873 in Warsaw into a Polish bourgeois family of German origin; son of the renowned Warsaw optician Karol Berent and Paulina, née Deike (who died in 1878). He was initially home-taught and thus learned German, French and Russian. He then briefly joined a Russian-language secondary school before transferring in 1885 to the private Wojciech Górski secondary school. He also knew Latin, English and Italian. He left for Zurich in 1890 having completed secondary education without philological subjects and took a degree in natural sciences. He joined a group of Polish student socialists who sympathized with the Marxist-leaning Social Democracy of the Kingdom of Poland and Lithuania (Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy, SDKPiL). He transferred to university in Munich after a year before returning to Zurich in 1893 to continue his studies. It was at this time, that he wrote his first literary pieces and became interested in the philosophy of Friedrich Nietzsche, which had a strong influence on his views and works. He made his debut as a prose writer in 1894 with the short story Nauczyciel [Teacher], which appeared under the pen-name Wł. Rawicz in “Ateneum” (vol. 1), and the novel Fachowiec [Professional], which presented a polemic with positivist philosophy and was serialized in the daily “Gazeta Polska” (nos 188-198, 1894 and nos 1-38, 1895). He defended his doctoral thesis, Zur Kenntnis des Parablattes und Keimblätterdifferenzirung im Ei der Knochenfische, in the field of ichthyology in 1895. It was published in Jena in 1896.  He spent one semester in 1897 as an extramural student at the Faculty of Philology of the Jagiellonian University (UJ) in Krakow. During and after his studies, he travelled around Europe, visiting Germany, Switzerland, Austria-Hungary, and France on several occasions. He lived in Munich, Krakow, Paris, and Vienna. In 1910, he made his debut in “Chimera” (vol. 4, issues 10, 11 and 12) with a translation of an excerpt of Nietzsche’s Thus Spoke Zarathustra (in Polish as: Tako rzecze Zaratustra), which he first translated in 1894. He continued to collaborate with the periodical until 1907, publishing articles, translations, and novels there (including Upaniszady [The Upanishads]). In 1905, the periodical featured his article Źródła i ujścia nietzscheanizmu [The sources and outlets of Nietzscheanism], which formed the introduction to the edition of Nietzsche’s collected writings that was published on Berent’s initiative by Jakub Mortkowicz between 1905 and 1912. In 1911, Berent was associated with the monthly “Miesięcznik Literacki i Artystyczny”. He moved to Warsaw after 1916. In 1920/21, he was a member of the editorial board of “Nowy Przegląd Literatury i Sztuki”. In 1924, he edited the publication series Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów [Compact Stories: A library of translations]and Błękitną Biblioteczkę [The sky-blue library], publishing several of his translations in both. In 1925, he joined the Guard of Polish Writing (Straż Piśmiennictwa Polskiego), serving as its secretary from 1926. The Guard was responsible for conceptualizing the Polish Academy of Literature (Polska Akademia Literatury, PAL). Between 1929 and 1930, he was editor-in-chief of the periodical “Pamiętnik Warszawski”. In 1929, he was awarded the Literary Prize of the City of Warsaw in recognition of his entire oeuvre. Between 1929 and 1933, he was involved in the activities of the Association Polish of Writers and Journalists (Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich) in Warsaw as well as with its Arbitration Committee. He was awarded the state literary prize in 1933 for Wywłaszczenie muz [Dispossession of the Muses] and appointed a lifetime member of the Polish Academy of Literature. He was awarded the Officer’s Cross (1923) and the Commander’s Cross (1933) of the Order of Polonia Restituta. He died on 20 November 1940 in Warsaw, where he is buried at the Powązki Cemetery.

1873-1940

Prénoms inscrits dans l’acte de naissance : Wacław Karol.

Pseudonymes et cryptonymes : S.A.M. ; W.B. ; Wcł. Rawicz ; Wł. Rawicz.

Romancier, essayiste, traducteur.

Né le 28 septembre 1873 à Varsovie, dans une famille bourgeoise d’origine allemande, il est le fils de Karol Berent, un opticien varsovien renommé, et de Paulina, née Deike (morte en 1878). Il commence son éducation à domicile et ne tarde pas à maîtriser les langues allemande, française, russe ; après une brève période d’études dans un collège russe, il le quitte, en 1885, pour le collège privé de Wojciech Górski. Il parle également le latin, l’anglais et l’italien. En 1890, sans avoir obtenu son baccalauréat en philologie, il part pour Zürich. Il entame des études en sciences naturelles et adhère au groupe d’étudiants socialistes polonais sympathisant avec la Social-démocratie du royaume de Pologne et de Lituanie [Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy]. Après une année, il se déplace à l’université de Munich. En 1893, il rentre à Zürich pour continuer ses études et faire ses premières tentatives littéraires. Au cours de cette période, il commence à s’intéresser à la philosophie de Friedrich Nietzsche qui aura une forte influence sur ses idées et son œuvre. En 1894, il débute comme prosateur avec sa nouvelle Nauczyciel publiée dans « Ateneum » (volume 1) sous le pseudonyme Wł. Rawicz ainsi qu’avec son roman Fachowiec qui paraît en épisodes dans le journal « Gazeta Polska » (1894, no 188-198, 1895, no 1-38) et où il se montre critique envers la philosophie positiviste. En 1895, il soutient sa thèse de doctorat en ichtyologie Zur Kenntnis des Parablattes und Keimblätterdifferenzirung im Ei der Knochenfische, publiée en 1896 à Jena. En 1897, pendant un semestre, il est étudiant extraordinaire à la Faculté de Philosophie à l’Université Jagellonne. Pendant ses études et plus tard, il voyage à travers l’Europe. À plusieurs reprises, il visite l’Allemagne, la Suisse, l’Autriche-Hongrie, la France et l’Italie. En 1901, il débute dans la revue « Chimera » (volume 4, cahiers 10-11-12) avec un fragment de Ainsi parlait Zarathoustra [Also sprach Zarathustra] qu’il a traduit en 1894. Il collabore avec la revue jusqu’en 1907, en publiant des romans, des articles et des traductions, notamment celles des Upanishad. En 1905, paraît son article Źródła i ujścia nietzscheanizmu qui constitue une introduction aux œuvres complètes de Nietzsche publiées à son initiative par Jakub Mortkowicz dans les années 1905-1912. En 1911, il se lie avec le mensuel « Miesięcznik Literacki i Artystyczny ». Après 1916, il s’installe à Varsovie. Dans les années 1920-1921, il est membre de la rédaction de « Nowy Przegląd Literatury i Sztuki ». En 1924, il dirige les collections Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów et Błękitna Biblioteczka. Il y insère un certain nombre de ses propres traductions. En 1925, il entre à la Garde des lettres polonaises [Straż Piśmiennictwa Polskiego] qui élabore le projet pour la fondation de l’Académie polonaise de littérature [Polska Akademia Literatury] ; depuis 1926, il est secrétaire de la Garde. Dans les années 1929-1930, il est rédacteur en chef de « Pamiętnik Warszawski ». En 1929, il remporte le Prix Littéraire de la ville de Varsovie pour l’ensemble de son œuvre. Dans les années 1929-1933, il participe aux travaux du Comité d’Arbitrage et à ceux de la Société des gens de lettres et des journalistes polonais [Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich] à Varsovie. En 1933, il se voit décerner un prix littéraire national pour Wywłaszczenie muz et devient membre à vie de l’Académie polonaise de littérature. Décoré entre autres par la Croix d’Officier (1923) et la Croix de Commandeur (1933) de l’Ordre Polonia Restituta. Décédé le 20 novembre 1940 à Varsovie, il est enterré à Varsovie, au cimetière de Powązki.

Les archives de Wacław Berent disparaissent pendant la Deuxième guerre mondiale. Deux manuscrits de ses ouvrages sont disponibles dans les fonds de la Bibliothèque nationale de Pologne [Biblioteka Narodowa], et des unités séparées de sa correspondance aux archives de J.Z. Pachoński, ceux de l’Université Jagellonne [Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego], de la Bibliothèque Jagellonne [Biblioteka Jagiellońska], de la Bibliothèque de l’Académie polonaise des sciences [Biblioteka PAN] à Cracovie, de la Bibliothèque Czartoryski [Biblioteka XX. Czartoryskich] à Cracovie, de la Bibliothèque de l’Université de Łódź [Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego], de la Bibliothèque polonaise [Biblioteka Polska] à Paris, de la Bibliothèque universitaire [Biblioteka Uniwersytecka] à Poznań, du Musée Jarosław Iwaszkiewicz à Stawisko, de la Bibliothèque publique de la ville capitale de Varsovie [Biblioteka Publiczna Miasta Stołecznego Warszawy], du Musée de la littérature Adam Mickiewicz [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] à Varsovie, du Musée national [Muzeum Narodowe] à Varsovie, des collections de Jan Krzyżanowski à Varsovie, de la Bibliothèque de l’Institut national Ossoliński [Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich] à Wrocław, du Musée Jan Kasprowicz à Harenda [Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie] à Zakopane, du Musée des Tatra [Muzeum Tatrzańskie] à Zakopane.

1873-1940

Taufnamen: Wacław Karol.

Pseudonyme und Kryptonyme: S.A.M.; W.B.; Wcł. Rawicz; Wł. Rawicz.

Romanschriftsteller, Essayist, Übersetzer. 

Geboren am 28. September 1873 in Warschau in einer deutschstämmigen bürgerlichen Familie; Sohn von Karol Berent, einem bekannten Warschauer Optiker, und von Paulina, geborene Deike (gestorben 1878). Er wurde anfangs zu Hause unterrichtet, wo er die deutsche, französische und russische Sprache zu beherrschen lernte, und wechselte 1885, nach kurzzeitigem Unterricht im russischen Gymnasium, ins private Gymnasium von Wojciech Górski. Er kannte auch Latein, Englisch und Italienisch. Ohne philologische Matura ging er 1890 nach Zürich. Dort begann er Naturwissenschaften zu studieren und schloss sich einer Gruppe sozialistischer polnischer Studierender an, die mit der Partei Sozialdemokratie des Königreichs Polen und Litauens [Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy] sympathisierten. Nach einem Jahr wechselte er an die Universität in München. 1893 kehrte er nach Zürich zurück, wo er sein Studium fortsetzte und auch literarische Versuche unternahm. In dieser Zeit interessierte er sich für die Philosophie Friedrich Nietzsches, die seine Ansichten und sein Schaffen stark beeinflusste. Als Prosaschriftsteller debütierte er 1894 mit der Erzählung Der Lehrer [Nauczyciel], die in der Zeitschrift „Ateneum“ (Bd. 1) unter dem Pseudonym Wł. Rawicz veröffentlicht wurde, sowie mit dem Roman Der Fachmann [Fachowiec], der gegen die positivistische Philosophie polemisierte und der in Abschnitten in der Zeitung „Gazeta Polska“ (1894 Nr. 188-198, 1895 Nr. 1-38) erschien. 1895 verteidigte er seine Doktorarbeit aus dem Bereich der Ichthyologie mit dem Titel Zur Kenntnis des Parablastes und der Keimblätterdifferenzierung im Ei der Knochenfische, die 1896 in Jena herausgegeben wurde. Während eines Semesters war er 1897 außerordentlicher Student an der Philosophischen Fakultät der Jagiellonen-Universität [Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego]. Während des Studiums und nach dessen Abschluss reiste er durch Europa. Mehrmals besuchte er Deutschland, die Schweiz, Österreich-Ungarn, Frankreich und Italien. Er wohnte in München, Krakau, Paris oder Wien. Mit der Übersetzung von Fragmenten aus Also sprach Zarathustra, die er 1894 angefertigt hatte, debütierte er 1901 in „Chimera“ (Bd. 4 Heft 10-11-12). Mit dieser Zeitschrift arbeitete er bis 1907 zusammen und veröffentlichte dort Romane, Artikel und Übersetzungen, u. a. der Upanishaden [Upaniszady]. 1905 erschien in ihr sein Artikel Quellen und Implikationen des Nietzscheanismus [Źródła i ujścia nietzscheanizmu], der zugleich die Einleitung zu den gesammelten Werken Nietzsches, die Jakub Mortowicz in den Jahren 1905-12 auf Initiative Berents herausgab, darstellte. 1911 stand er mit der Zeitschrift „Miesięcznik Literacki i Artystyczny” im Kontakt. Nach 1916 ließ er sich in Warschau nieder. In den Jahren 1920-21 gehörte er der Redaktion der Zeitschrift „Nowy Przegląd Literatury i Sztuki“ an. 1924 redigierte er die Verlagsreihen Bündige Erzählungen. Kleine Bibliothek von Übersetzungen [Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów] sowie Błękitna Biblioteczka [Kleine himmelblaue Bibliothek]. In beiden veröffentlichte er einige eigene Übersetzungen. 1925 wurde er in den Wachdienst des Polnischen Schrifttums [Straż Piśmiennictwa Polskiego], der das Projekt zur Errichtung einer Polnischen Akademie der Literatur [Polska Akademia Literatury] vorbereitete, aufgenommen und war ab 1926 dessen Sekretär. In den Jahren 1929-30 war er Chefredakteur der Zeitschrift „Pamiętnik Warszawski”. Für sein Gesamtwerk erhielt er 1929 den Literaturpreis der Stadt Warschau [Nagroda Literacka miasta Warszawy]. In den Jahren 1929-33 nahm er an den Sitzungen des Kollegialgerichts sowie an der Arbeit des Verbands Polnischer Schriftsteller und Journalisten [Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich] in Warschau teil. Für Die Enteignung der Musen [Wywłaszczenie muz] erhielt er 1933 den Staatspreis für Literatur [Państwowa Nagroda Literacka] und wurde zum Mitglied der Polnischen Akademie der Literatur auf Lebenszeit. Ausgezeichnet u. a. mit dem Offizierskreuz (1923) sowie dem Komturkreuz (1933) des Ordens Polonia Restituta [Krzyż Oficerski/Komandorski Orderu Odrodzenia Polski]. Starb am 20. November 1940 in Warschau; dort auf dem Powązki-Friedhof beigesetzt.

Das Archiv von Wacław Berent ging im Zweiten Weltkrieg verloren. Zwei Handschriften seiner Werke befinden sich in den Sammlungen der Nationalbibliothek [Biblioteka Narodowa], einzelne Einheiten mit seiner Korrespondenz im J.-Z.-Pachoński-Archiv [Archiwum J.Z. Pachońskiego], im Archiv der Jagiellonen-Universität [Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego], in der Jagiellonen-Bibliothek [Biblioteka Jagiellońska], der Bibliothek der Polnischen Akademie der Wissenschaften [Biblioteka PAN] in Krakau, der Czartoryski-Bibliothek [Biblioteka XX. Czartoryskich] in Krakau, der Universitätsbibliothek in Łódź [Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego], der Polnischen Bibliothek in Paris [Biblioteka Polska w Paryżu], der Universitätsbibliothek [Biblioteka Uniwersytecka] in Posen, im J.-Iwaszkiewicz-Museum [Muzeum im. J. Iwaszkiewicza] in Stawisk, in der Öffentlichen Bibliothek der Hauptstadt Warschau [Biblioteka Publiczna Miasta Stołecznego Warszawy], im A.-Mickiewicz-Literaturmuseum [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] in Warschau, im Nationalmuseum [Muzeum Narodowe] in Warschau, in den Sammlungen von Jan Krzyżanowski in Warschau, in der Bibliothek des Ossoliński-Nationalinstituts [Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich] in Wrocław, im Jan-Kasprowicz-Museum in Harenda/Zakopane [Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem] sowie im Tatra-Museum [Muzeum Tatrzańskie] in Zakopane.

1873-1940

Födelseförnamn: Wacław Karol.

: S.A.M.; W.B.; Wcł. Rawicz; Wł. Rawicz.

Romanförfattare, essäist, översättare. 

Född den 28 september 1873 i Warszawa i en borgerlig familj av tyskt ursprung; son till Karol Berent, känd Warszawaoptiker, och Paulina, född Deike (död 1878). Till en början undervisades han hemma, där han lärde sig: tyska, franska och ryska. Från 1885, efter en kort tid vid ett ryskt gymnasium, fortsatte han vid Wojciech Górski privatgymnasium. Han kunde även latin, engelska och italienska. 1890, utan gymnasieexamen i humanistiska ämnen, flyttade han till Zürich. Där började han studera naturkunskap och anslöt sig till den polska socialiststudentgruppen som sympatiserade med Socialdemokrater i Kungariket Polen och Litauen [Socjaldemokracja Królestwo Polskiego i Litwy]. Efter ett år bytte han till universitetet i München. 1893 återvände han till Zürich, där han fortsatte med sina studier och även påbörjade sin litterära verksamhet. Under den här tiden intresserade han sig för Friedrich Nietzsches filosofi som påverkade hans åsikter och hans verk.  Han debuterade som författare 1894 med berättelsen Nauczyciel som publicerades i  ”Ateneum” (band 1) under pseudonym Wł. Rawicz, samt med romanen Fachowiec där han polemiserar mot positivismens filosofi. Denna kom ut i avsnitt i tidningen ”Gazeta Polska” (1894 nr 188-198, 1895 nr 1-38). 1895 disputerade han i iktyologi på avhandlingen Zur Kenntnis des Parablattes und Keimblätterdifferenzirung im Ei der Knochenfische, som publicerades 1896  i Jena. 1897 var han under en termin student, inskriven med dispens, vid filosofiska fakulteten vid Jagellonska universitetet. Under studietiden och senare reste han i Europa. Han besökte flera gånger Tyskland, Schweiz, Österrike-Ungern, Frankrike och Italien. Han var bosatt i München, Karków, Paris och Wien. 1901 debuterade han i ”Chimera” (b. 4 häfte 10-11-12) med översättningen av ett fragment ur Tako rzecze Zaratustra som han hade översatt 1894. Med denna tidskrift samarbetade han fram till 1907 och publicerade där romaner, artiklar och översättningar, bl.a. Upaniszady. 1905 publicerades där en artikel av honom med titeln Źródła i ujścia nietzscheanizmu som också utgjorde inledningen till utgåvan av Nietzsches samlade verk. Dessa publicerades på Berents initiativ av Jakub Mortkowicz under åren 1905–1912. 1911 samarbetade han med tidskriften ”Miesięcznik Literacki i Artystyczny”. Efter 1916 bosatte sig Berent i Warszawa. 1920–1921 var han med i redaktionen för ”Nowy Przegląd Literatury i Sztuki”. 1924 redigerade han serier Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów och Błękitna Biblioteczka. I båda kom han ut med några egna översättningar. Från 1925 var han medlem och från 1926 även sekreterare i Polska tidskrifters kår [Straż Piśmiennictwa Polskiego], som förberedde bildandet av Polska litteraturakademin [Polska Akademia Literatury, PAL]. Under åren 1925–1930 var han huvudredaktör för ”Pamiętnik Warszawski”. 1929 belönades han för sin verksamhet med Warszawastadens litteraturpris. Under åren 1929–1933 medverkade han i Kollegiala Rättens [Sąd Koleżeński] sammanträden i Warszawa samt i Polska författar- och journalistsamfundets [Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich] arbeten. 1933 belönades han med nationella litteraturpriset för Wywłaszczenie muz samt blev livslång medlem i Polska litteraturakademin (PAL). Han belönades med bl.a. Polonia Restituta-officerskorset [Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski] (1923) och Polonia Restituta-kommendörskorset [Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski] (1933). Berent avled den 20 november 1940 i Warszawa; han begravdes på Powązki-kyrkogården. 

Berents arkiv gick förlorat under andra världskriget. Två manuskript av hans verk finns i Nationalbibliotekets samlingar och enstaka samlingar av hans brevväxlingar finns i J.Z. Pachońskis arkivet, Jagellonska universtitets arkiv, på Jagiellonska biblioteket, Polska vetenskapsakademins bibliotek i Kraków, XX. Czartoryski-biblioteket kommendörskorset i Kraków, Universitetsbiblioteket i Łódź, Polska biblioteket i Paris, Universitetsbiblioteket i Poznań, Iwaszkiewicz-museet i Stawisko, Statsbiblioteket i Warszawa, A. Mickiewicz’ litteraturmuseum i Warszawa, Nationalmuseet i Warszawa, Jan Krzyżanowski-samlingar i Warszawa, Ossolineumbiblioteket i Wrocław, Kasprowicz-musset vid Harenda i Zakopane och Tatramuseet i Zakopane.