BUKOWSKA Hermina

BUKOWSKA Hermina

1879-1960

Imiona metrykalne: Hermina Aleksandra.

Kryptonim: H.B.

Dziennikarka, tłumaczka.

Urodzona 15 września 1879 w Jarosławiu; córka Kazimierza Franciszka Bryka, nauczyciela szkoły realnej, i Kamilli Huschek von Rautenstrauch pochodzenia austriackiego. Przyswajała od matki język niemiecki. Od 1887 mieszkała z rodziną we Lwowie. W 1892-94 uczyła się gry na fortepianie w szkole muzycznej Ludwika Marka we Lwowie. W 1895-1900 uczęszczała do Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego. W 1899 zdała eksternistycznie egzamin dojrzałości w Gimnazjum Franciszka Józefa we Lwowie. Następnie studiowała filologię klasyczną na tamtejszym uniwersytecie. Od 1900 należała do Czytelni Akademickiej we Lwowie (Czytelnia Akademicka we Lwowie); udzielała się w kółku germanistycznym (1900-01) i w sekcji chemicznej kółka przyrodników (1903-04). W 1905 poślubiła inżyniera Romana Bukowskiego (1882-1928). W sierpniu tegoż roku podróżowała do Stanów Zjednoczonych. Po powrocie mieszkała we Lwowie. W 1906 była członkinią English-American Club we Lwowie. Jako tłumaczka zadebiutowała w 1909 przekładem powieści Giełdziarze Uptona Sinclaira. W tymże roku opublikowała tłumaczenie Opowiadania Izmaiłowa Ilii Seliwanowa na łamach „Gazety Robotniczej” (Gazeta Robotnicza). Jednocześnie przygotowywała doktorat z chemii na Uniwersytecie we Lwowie pod kierunkiem profesora Bronisława Radziszewskiego. W 1912 uzyskała stopień doktora na podstawie rozprawy O ancylo-dwufenylo-glyokoalnie i jej pochodnych. W kolejnych latach współpracowała jako publicystka i tłumaczka z niemieckiego, francuskiego i rosyjskiego z lwowską prasą codzienną, w tym z „Kurierem Lwowskim” (Kurier Lwowski), „Gazetą Poranną” (Gazeta Poranna) i „Gazetą Wieczorną” (Gazeta Wieczorna). W 1915 była redaktorką „Gazety Wieczornej”. W 1920-21 była lwowską korespondentką warszawskiego dziennika Rzeczpospolita. W 1920 pełniła funkcję skarbniczki w zarządzie Syndykatu Dziennikarzy Lwowskich (Syndykat Dziennikarzy Lwowskich). W 1921 należała do lwowskiego Koła Literacko-Artystycznego (Koło Literacko-Artystyczne). W tymże roku zasiadała w komitecie organizacyjnym spółdzielni produkcyjnej spożywców „Zagon”, zajmującej się gospodarczą samopomocą lwowskiej inteligencji. Po 1921 przeprowadziła się z rodziną do Warszawy. W 1925-27 pracowała w redakcji dziennika Polak-Katolik jako tłumaczka i referentka przeglądu prasy, a od 1933 w redakcji „Kuriera Porannego” (Kurier Poranny. Zajmowała się tłumaczeniem tekstów literackich, technicznych i specjalistycznych z niemieckiego i angielskiego. Publikowała przekłady w czasopismach: Dziennik Bydgoski (1929), Echo (1929), 7 Dni (1929), Przegląd Wieczorny (1930), „Kurier Poranny” (1933-39), a także artykuły o tematyce społecznej w „Tygodniku Kobiety” (Tygodnik Kobiety) (1936). W 1936 została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi za zasługi na polu pracy dziennikarskiej. W 1937 należała do Syndykatu Dziennikarzy Warszawskich (Syndykat Dziennikarzy Warszawskich (Związek Syndykatów Dziennikarzy RP)). Była też jedną z założycielek Towarzystwa Szkoły Prywatnej na Żoliborzu (Towarzystwo Szkoły Prywatnej na Żoliborzu). Jej przekłady ukazywały się w „Dzienniku Polskim” (Dziennik Polski) (1937-39), „Nowym Dzienniku” (Nowy Dziennik) (1938) i „Kurierze Białostockim” (Kurier Białostocki) (1939). Podczas okupacji niemieckiej przebywała w stolicy. W 1941-42 pracowała jako tłumaczka prasy niemieckiej dla gadzinowego dziennika Nowy Kurier Warszawski. Zadeklarowała się jako obywatelka Rzeszy; jednocześnie ukrywała dziennikarzy żydowskiego pochodzenia. W czasie powstania warszawskiego straciła całą spuściznę i dokumenty. Po upadku powstania znalazła się w obozie przejściowym w Pruszkowie. Następnie przebywała w majątku Skrzeszowice pod Krakowem. Przez krótki czas mieszkała w Kwidzynie. Uczyła tam języka angielskiego i niemieckiego oraz muzyki. Ostatecznie osiadła w Sopocie. Współpracowała z „Expressem Wieczornym” (Express Wieczorny). Podjęła naukę hebrajskiego. Krótko przed śmiercią przeprowadziła się do Szczecina. Miała pięcioro dzieci: Anzelmę (Selmę) (ur. 1906), Roberta (ur. 1907) i Dorotę (ur. 1908), Wojciecha (ur. 1914) i Andrzeja (ur. 1917). Zmarła 14 grudnia 1960 w Szczecinie; pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 

Archiwum tłumaczki uległo zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. U. Sinclair: Giełdziarze. [Powieść]. [Tłumaczyła H. Bukowska]. Lwów: Kurier Lwowski 1909, 316 s.

Tytuł oryginału: The money changers.

2. [E. Binder von Krieglstein] E. Binder-Krieglstein: Atsumi Shibato. [Powieść]. Tłumaczyła Dr. H. Bukowska. „Gazeta Wieczorna” (Lwów) 1914 nr 2109-2125, 2127, 2129-2134.

Tytuł oryginału: Atsumi Shibato.

3. T. Dreiser: Ręka. [Opowiadanie]. Tłumaczyła Dr H. Bukowska. „7 Dni” 1929 nr 33 s. 18, 20, nr 34 s. 18-20, nr 35 s. 20-21.

Tytuł oryginału: The hand.

4. [W.H. Wright] S.S. Van Dine: Martwy krzyk. [Powieść]. Przekład autoryzowany H. Bukowskiej. T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1929], 145 + 136 s. Biblioteka Groszowa, 679-680.

Tytuł oryginału: The Canary murder case.

5. S. Williams: Złote węże. Powieść. Przekład autoryzowany H. Bukowskiej. „Echo” [Łódź] 1929 nr 23-76. Wydanie następne: „Dziennik Bydgoski” 1929 nr 112-171. Wydanie osobne: T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1930], 135 + 142 s. Biblioteka Groszowa, 704-705.

Tytuł oryginału: The body in the Blue Room.

6. A.E. Dingle: Kobieta z wyspy. [Powieść]. Przekład autoryzowany H. Bukowskiej. „Gazeta Poranna” [Lwów] 1930 nr 9173, 9180, 9187, 9194, 9199, 9205, 9212, 9219, 9226, 9232, 9240, 9246, 9253, 9259, 9264, 9266, 9273, 9281, 9287, 9295, 9302, 9308, 9315, 9322, 9329, 9336, 9343, 9350, 9357, 9371, 9378, 9392, 9399, 9406, 9413, 9420, 9427, 9434, 9444. Wydanie następne: „Dziennik Poznański” 1930 nr 180-189, 191-195, 197-201, 203-207, 209-213, 215-219, 221-225, 227-231, 233-237, 239-249, 251-254, 256-260, 262-264.

Wydanie osobne: Warszawa: Wydawnictwo Współczesne [1933], 245 s. Cykl Powieści Kryminalnych. Wydania następne: pt. Złodzieje pereł. [Powieść]. Przekład autoryzowany H. Bukowskiej. Warszawa: Świat [1933]. Premie Powieściowe „Świata”; pt. Wyspa poławiaczy pereł. Przekład autoryzowany H. Bukowskiej. T. 1-2. Warszawa: [b.w.] [1933]. Biblioteka Literacka, t. 47-48.

Tytuł oryginału: The island woman.

7. H.Z. Smith: Pasierbice wojny. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. „Kurier Poranny” 1933 nr 210-215, 217-222, 224-229, 231-236, 238-243, 245-248, 250, 252, 254-257, 259-260, 262, 264. Wydanie osobne: Warszawa: Płomień 1934, 242 s. Wydanie następne tamże 1938.

Tytuł oryginału: Not so quiet. Stepdaughters of war.

Recenzja:

Wigo. „Gazeta Literacka” 1933 nr 1.

8. W.B. Maxwell: Podróż przez życie. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Cz. 1-2. Warszawa: Płomień 1934, 244 + 226 s. 

Tytuł oryginału: The day’s journey.

9. H. Adams: Dama w czerni. Powieść kryminalna. [Tłumaczyła H. Bukowska]. Warszawa: Płomień 1935, 244 s. Biblioteka Sensacyjno-Kryminalna.

Tytuł oryginału: The woman in black.

Informacja o przekładzie za: Bibliografia Polska 1901-1939. T. 1. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum 1986 oraz E. Kurowska: Recepcja literatury angielskiej w Polsce (1932-1939) Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum 1987, s. 245.

Recenzja:

W. TARNAWSKI: Przekłady z literatur obcych. „Nowa Książka” 1936 z. 4.

10. H.Z. Smith: Kobiety-cienie. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. „Kurier Poranny” 1934 nr 358-361; 1935 nr 1-12, 14-26, 28-33, 35-40, 42-47, 49-54, 56-59, 61, 63-68, 70-77.

Tytuł oryginału: Shadow women.

11. R. Sabatini: Maska wenecka. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. [T. 1]. Warszawa: Płomień 1935, 233 s.

Tytuł oryginału: Venetian masque.

Ciąg dalszy pt. Zdemaskowany, zob. poz. 13.

12. R. Sabatini: Odyseja skazańca. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. „Kurier Poranny” 1935 nr 195-199, 201-206, 208-213, 215-220, 222-225, 227, 229-230, 232-234, 236-240, 243-248, 250-255, 257-262, 264-269, 271-276, 278-283, 285-290, 292-297, 299-302, 306-311, 314-315. 

Wydanie osobne: [T. 1] Odyseja skazańca; [T. 2] Kapitan Blood. Warszawa: Płomień 1935, 194 + [?] s. Wydanie następne: pt. Kapitan Blood. Warszawa: Księgarnia J. Kubickiego 1946, 292 s.

Przedruk: pt. Kapitan Blood. „Głos Wielkopolski” 1948 nr 95-204, 206-207, 209-215.

Tytuł oryginału: Captain Blood. His Odyssey.

13. R. Sabatini: Zdemaskowany. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. [T. 2]. Warszawa: Płomień 1935, 236 s.

Kontynuacja powieści Maska wenecka, zob. poz. 11.

14. P.G. Wodehouse: Goście spod ciemnej gwiazdy. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła H. Bukowska. „Kurier Poranny” 1935 nr 329-332, 334-339, 341-346, 349-353, 357-358, 360-361; 1936 nr 1-4, 6-11, 13-18, 20-25, 27-32, 34-39, 41-46, 48-53. 

Wydanie osobne: Warszawa: Rój 1936, 282 s. Biblioteka Powieściowa Roju, nr 6.

Tytuł oryginału: Hot water.

15. R.J. Horton: Zapomniane góry. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Płomień 1936, 266 s. Dziki Zachód. Wydanie następne: Warszawa: Powszechne Towarzystwo Wydawnicze [1939].

Tytuł oryginału: The forgotten hills.

16. J. O’Hara: Spotkanie w Samarze. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego 1936, 282 s. Wydanie następne: Warszawa: Płomień 1937.

Tytuł oryginału: Appointment in Samarra.

17. R. Sabatini: Zdeptane lilie. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Płomień 1936, 267 s. 

Tytuł oryginału: The trampling of the lilies.

18. H.Z. Smith: Kobiety zbytku. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Płomień 1936, 300 s.

Tytuł oryginału: Luxury ladies.

19. P.G. Wodehouse: Panna dr Sally. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła H. Bukowska. „Kurier Poranny” 1936 nr 146-149, 151-156, 158-163, 165-178. 

Wydanie osobne: Warszawa: Rój 1937 [i.e. 1936], 282 s.

Tytuł oryginału: Doctor Sally.

20. D. Wheatley: Eunuch ze Stambułu. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła H. Bukowska. „Kurier Poranny” 1936 nr 181-222, 224-237, 239-279.

Wydanie osobne: Warszawa: Rój 1937, 400 s. 

Tytuł oryginału: The Eunuch of Stamboul.

21. P.S. Buck: Na wygnaniu. [Powieść biograficzna]. Autoryzowany przekład H. Bukowska. Pierwodruk: „Kurier Poranny” 1937 nr 87-98, 100-105, 107-112, 114-119, 121, 123-126, 128-140, 142-147, 149-154, 156-160. 

Wydanie osobne pt. Wygnanie. Warszawa: Rój 1937, 323 s.

Tytuł oryginału: The exile. Portrait of an American mother.

22. F. Grierson: Bezgłośny strzał. Powieść kryminalna. Przekład z angielskiego [H. Bukowskiej] H.B. Warszawa: Płomień 1937, 269 s.

Tytuł oryginału: The Monkhurst murder.

23. W.B. Maxwell: Prorok. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowska. Pierwodruk: „Kurier Poranny” 1937 nr 164-168, 170-175, 177-182, 184-189, 191-196, 198-203, 205-210, 212-217, 219-224, 226-238, 240-245, 247, 249-252, 254-259, 261-266, 268-273. 

Wydanie osobne: Warszawa: Płomień 1937, 261 s. Wydanie następne pt. Przekleństwo milionów. Powieść. Tamże 1938.

Tytuł oryginału: The ragged messenger.

24. P. Reboux: Cartouche, zdobywca serc. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Płomień 1937 [i.e. 1936], 295 s.

Tytuł oryginału: Bandit Cartouche roi des coeurs.

25. R. Sabatini: Hrabia Sforza. Powieść. Autoryzowany przekład z angielskiego H. Bukowskiej. Warszawa: Płomień 1937, 227 s. 

Tytuł oryginału: Love at arms.

26. M. Székely-Lulofs: Kulis. [Powieść]. Tłumaczyła M. [sic!] Bukowska. „Dziennik Poznański” 1937 nr 90-154. Wydanie następne: Przekład H. Bukowskiej. „Dziennik Polski” 1937 nr 281-286, 288-293, 295, 297-299, 304-305, 307, 309-311, 313, 316-320, 323-328, 330-334, 337-338, 340, 342, 344-349, 351-353, 356-357, 359; 1938 nr 1, 4-6, 8, 11-16, 18-23, 25-29. 

Wydanie osobne: Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego 1937, 244 s. Wydanie następne tamże 1938. Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego.

Tytuł oryginału: Koelie.

Omówienia:

1. M. GĄSKA: Der indirekten Translation auf der Spur – „Koelie“ von Madelon Székely-Lulofs in polnischer Übersetzung. „Studia Translatorica” 2020 nr 11.

2. M. GĄSKA: Elementy trzeciej kultury w procesie tłumaczenia prozy Holenderskich Indii Wschodnich na języki polski i niemiecki. Kraków 2021, passim.

27. L.R. Gribble: Brylanty Malverne’ów. Powieść kryminalna. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Pierwodruk: „Kurier Poranny” 1938 nr 216-280. Wydanie osobne: Warszawa: Powszechne Towarzystwo Wydawnicze [1939], 247 s.

Tytuł oryginału: The case of the Malverne diamonds.

28. A.E.W. Mason: Königsmark. [Powieść]. Przekład autoryzowany H. Bukowskiej. „Dziennik Polski” 1938 nr 342, 344-349, 351-354, 357-360; 1939 nr 3-6, 8, 10-14, 17-22, 24-28, 31-33, 35, 38-42, 45-49, 52-56, 59-63, 66-70, 73-77, 80-84, 87-91, 94-97, 100-103, 107-110, 114-117, 119-120, 122, 126-130, 134-135, 137, 140-144, 147-150, 153-155, 157, 160-164, 167-171, 174-176, 178, 181-185, 188-192, 202-207, 209-214, 216-221, 223, 225-228, 230-234, 238-239.

Tytuł oryginału: Königsmark. 

Druk powieści nie został ukończony. Odcinek 175. ukazał się 1 września 1939 r.

29. A. Ransome: Jaskółki i Amazonki. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła H. Bukowska. [T. 1]. Warszawa: Rój 1938, 339 s. Wydanie następne: wydanie 2 Opracowanie na podstawie tłumaczenia z angielskiego H. Bukowskiej. Warszawa: Nasza Księgarnia 1975.

Tytuł oryginału: Swallows and Amazons.

Ciąg dalszy pt. Jaskółczyn, zob. poz. 37.

30. R. Sabatini: Kondotier rewolucji. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. [T. 4]. Warszawa: Płomień [1938], 251 s. 

[T. 3] pt. Twórca królów, zob. poz. 31.

[T. 1] pt. Scaramouche i [T. 2] pt. Stal o stal ukazały się w tłumaczeniu Ewy Przysuskiej (Warszawa: Płomień 1935).

31. R. Sabatini: Twórca królów. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. [T. 3]. Warszawa: Płomień [1938], 266 s.

Tytuł oryginału: Scaramouche the king-maker.

Ciąg dalszy [T. 4] pt. Kondotier rewolucji, zob. poz. 30.

T. 1 pt. Scaramouche i T. 2 pt. Stal o stal ukazały się w tłumaczeniu Ewy Przysuskiej (Warszawa: Płomień 1935).

32. K. Said: Ali i Nino. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. „Dziennik Polski” 1938 nr 91-93, 95-100, 102-106, 108-111, 114-119, 121, 123-126, 128-130, 132, 135-139, 142-143, 145-146, 149-153, 156-159, 162-164, 165-167, 169-174, 176-177, 179-181, 183-188, 190-195, 197-202, 204-209, 211-216, 218-223, 225-230, 232-234, 236, 239-243, 246-248.

Wydanie osobne: Warszawa: Płomień [1938], 286 s. 

Tytuł oryginału: Ali und Nino.

33. P.G. Wodehouse: Pod gazem. Powieść. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. „Nowy Dziennik” (wydanie wieczorne) 1938 nr 73-78, 80-85, 87-92, 94-99, 101-104, 107-111, 113-118, 121-125, 127-132, 134-139, 141-146, 148-153, 156-159, 161.

Wydanie osobne: Warszawa: Rój 1938, 308 s.

Tytuł oryginału: Laughing gas.

34. P.S. Buck: Nieugięte serce. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Rój 1939, 455 s.

Pierwodruk fragmentu: „Gazeta Polska” 1938 nr 317, 1939 nr 39.

Tytuł oryginału: This proud heart.

35. W. Deeping: Zdobyte serce. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Bukowskiej. Warszawa: Powszechne Towarzystwo Wydawnicze [1939], 345 s.

Tytuł oryginału: Marriage by conquest.

36. A.D. Divine: Gospoda nad rzeką. [Powieść]. Autoryzowany przekład H. Bukowska. „Kurier Poranny” 1939 nr 60-126. Wydanie następne: „Kurier Białostocki” 1939 nr 1-67.

Tytuł oryginału: The pub on the pool.

37. A. Ransome: Jaskółczyn. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła H. Bukowska. Ilustracje C. Webba. [T. 2]. Łódź: Książka 1946, 479 s. Wydanie następne: Opracowanie na podstawie tłumaczenia z angielskiego H. Bukowskiej. Warszawa: Nasza Księgarnia 1975, 392 s.

Tytuł oryginału: Swallowdale.

Ciąg dalszy powieści pt. Jaskółki i Amazonki, zob. poz. 29.

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE WRAZ Z LOKALIZACJĄ

E. Knobloch: Kismet. Powieść z 1001 nocy w 3 aktach. [Utwór dramatyczny]. [Tłumaczyła H. Bukowska]. 

Tytuł oryginału: Kismet.

Egzemplarze teatralne przekładu znajdują się w Bibliotece Śląskiej w Katowicach.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

Korespondencja elektroniczna z Joanną Malecką, wnuczką Herminy Bukowskiej, z 7 lutego 2024 roku.

OMÓWIENIA

1. K. HRABYK: Wspomnienia, cz. VII. „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1927 11/2.

2. K. HRABYK: Wrześniowe dni „Kuriera Porannego”. „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1982 nr 21/3–4.

3. K.-P. FRIEDRICH: Publizistische Kollaboration im sog. Generalgouvernement. Personengeschichtliche Aspekte der deutschen Okkupationsherrschaft in Polen (1939-1945). „Journal of East Central European Studies” 1999 nr 1, passim.

4. J. SUCHMIEL: Działalność naukowa kobiet na Uniwersytecie we Lwowie do roku 1939. Częstochowa 2000, passim.