GODLEWSKA Maria

1880-1945

Tłumaczka.

Urodzona 18 stycznia 1880 w majątku Skrzeszew (w dawnej guberni siedleckiej), w rodzinie ziemiańskiej; córka Karola Ochenkowskiego i Marii z Szydłowskich; siostra Henryka Ochenkowskiego, historyka sztuki; kuzynka Anieli Zagórskiej, tłumaczki. Studiowała malarstwo w Monachium i w Paryżu. Zadebiutowała przekładem na język angielski powieści Pieśń przerwana Elizy Orzeszkowej (The Interrupted Melody. London 1912). W związku z popularnością tłumaczenia w Anglii zamierzała przełożyć również inne utwory Orzeszkowej, lecz przeszkodził temu wybuch I wojny światowej. W czasie wojny pełniła służbę sanitarną w polskim oddziale Czerwonego Krzyża (Czerwony Krzyż) w 1914, a także działała w Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego (Liga Kobiet Pogotowia Wojennego). Podczas wojny polsko-bolszewickiej angażowała się w działalność Koła Polek (Koło Polek). W 1921 wyszła za Franciszka Godlewskiego, działacza społecznego i literata, i zamieszkała wraz z nim w Siedlcach. W 1926 wyjechała z mężem do Francji, gdzie ten ukończył studia agronomiczne na Sorbonie. Przed 1930 podróżowali po Francji, do Egiptu, Syrii, Palestyny, Grecji, Turcji i Algierii. Jej pierwszym tłumaczeniem na język polski była biografia Charles Dickens G.K. Chestertona. Publikowała przekłady literackie z angielskiego na łamach czasopism, m.in. „Gazety Polskiej” (Gazeta Polska) (1933), „Kobiety Współczesnej” (Kobieta Współczesna) (1933), „Chwili” (Chwila)(1934), „Pionu” (Pion) (1934) i „Kuriera Porannego” (Kurier Poranny) (1936). Po śmierci męża w 1937 przebywała w Warszawie. Prawdopodobnie do grudnia 1943 mieszkała z Anielą Zagórską, z którą omawiały swoje przekłady. Należała do Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club); w 1939 otrzymała nagrodę Polskiego PEN Clubu za twórczość przekładową za rok 1938. W czasie II wojny światowej była właścicielką przedsiębiorstwa zajmującego się handlem butelkami. W trakcie powstania warszawskiego prowadziła wraz z Jadwigą Korniłowiczową kuchnię polową dla żołnierzy na ul. Polnej. Po upadku powstania znalazła się w Krakowie, gdzie zmarła 6 czerwca 1945; pochowana tamże na Cmentarzu Rakowickim.

Lokalizacja archiwum tłumaczki nieznana.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. E. Orzeszkowa: The Interrupted Melody. [Powieść]. Translated from the Polish of Eliza Orzeszko by M. Ochenkowska. London: A. Melrose 1912, 140 s.
Tytuł oryginału: Pieśń przerwana.

2. G.K. Chesterton: Charles Dickens. [Biografia]. Autoryzowany przekład z angielskiego M. Godlewskiej. Warszawa: Alfa 1929, 283 s.
Tytuł oryginału: Charles Dickens.
Recenzja:
A. TRETIAK. „Pamiętnik Warszawski” 1929 nr 4.

3. A. Huxley: Ostrze na ostrze. [Powieść]. Przełożyła M. Godlewska. T. 1–2. Warszawa: Rój 1932, 301 + 305 s. Wydanie następne pt. Kontrapunkt: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 615 s., tamże: 1974, 1992.

Tytuł oryginału: Point counter point.
Adaptacja radiowa pt. Kontrapunkt. Adaptacja: K. Kraśniewska. Reżyseria: R. Bobrowska. Wystawienie: Kraków, Teatr Polskiego Radia 1993.
Recenzje:
1. M. CZAPSKA. „Kobieta Współczesna” 1932 nr 32.
2. Z. GRABOWSKI: Sonda w serce współczesne. „Kurier Literacko-Naukowy” 1932 nr 51.
3. H. IWASZKIEWICZÓWNA. „Praca Obywatelska” 1934 nr 3.
4. S. JAROCIŃSKA-MALINOWSKA. „Pamiętnik Warszawski” 1931 z. 3.
5. W. KRAGEN: Fascynujący pisarz. „Nowy Dziennik” 1932 nr 257.
6. A. ZAHORSKA. „Przegląd Katolicki” 1932 nr 37.

4. J. Galsworthy: Kwiat na pustyni. Z upoważnienia autora przełożyła M. Godlewska. „Gazeta Polska” 1933 nr 60–70, 72–75, 77, 79–85, 87–91, 93–98, 100–110, 112–117, 119–124, 126–131, 133–138, 140–152, 154–158, 160–165. Wydanie osobne: Warszawa: Rój 1933, 348 s. Wydania następne: Warszawa: Wydawnictwo „Gazety Polskiej” 1933; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, tamże: 1962, 1974; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1993; Katowice, Chorzów: Videograf II 2009.
Tytuł oryginału: Flowering wilderness, stanowi część 2. części 3 pt. Koniec rozdziału cyklu The Forsyte Saga (Saga rodu Forsyte’ów). 
Recenzja:
1. W. CHWALEWIK. „Rocznik Literacki” 1933. 

5. K. Mansfield: Listy. Autoryzowany przekład M. Godlewskiej. Przygotował do druku i słowo wstępne napisał J. Middleton Murry. T. 1–2. Warszawa: Rój 1934–35 [i.e. 1934], 242 + 274 s. Wydanie następne: Przedmowa: J. Koprowski. Warszawa: Czytelnik 1978, 488 s.
Recenzje:
1. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1935 nr 9.
2. Z. GRABOWSKI: Dusza subtelna. „Kurier Poranny” 1935 nr 191.
3. Z. GRABOWSKI: Katarzyna Mansfield. „Tygodnik Ilustrowany” 1935 nr 29.

6. A. Huxley: Drwiący Piłat. [Literatura podróżnicza]. Przekład autoryzowany M. Godlewskiej i S. Kuszelewskiej. Warszawa: Rój 1935, 313 s.
Tytuł oryginału: Jesting Pilate. The diary of a journey.
Recenzje:
1. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1935 nr 23.
2. K. KURYLUK. „Nowe Czasy” 1935 nr 13.
3. A. MIKUŁOWSKI: Nawrócenie Piłata. „Prosto z mostu” 1935 nr 11.

7. J. Galsworthy: Za rzeką. [Powieść]. Przekład autoryzowany M. Godlewskiej, „Gazeta Polska” 1936 nr 19–20, 22–32, 34–36, 38–42, 44–48, 50–55, 57–58, 60–62, 64–67, 69, 71–74, 76, 79, 81, 83–93, 95–100, 103–107, 110–111, 113–115, 117–122, 124–131, 134–136, 138–150, 152–186. Wydanie osobne: Warszawa: Rój 1936, 435 s. Wydania następne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, tamże: 1975; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1993; Katowice: Videograf II 2009.
Tytuł oryginału: Over the river, stanowi część 3. cyklu części 3 pt. Koniec rozdziału The Forsyte Saga (Saga rodu Forsyte’ów). 

8. L. Strachey: Królowa Elżbieta i hrabia Essex. Historia tragiczna. [Biografia]. Przekład autoryzowany M. Godlewskiej. Warszawa: Rój 1937, 260 s. Wydanie następne: Elżbieta i Essex. Historia tragiczna. Przełożyła M. Godlewska. Opracowała W. Jedlicka. Warszawa: Czytelnik 1958.
Tytuł oryginału: Elizabeth and Essex, a tragic history.
Recenzje:
1. (KAROL): W wirze stolicy. Niepełne tłumaczenie. „Słowo” 1937 nr 108.
2. A. MIKUŁOWSKI: Biografie rewolucyjne. „Prosto z mostu” 1937 nr 19.

9. K. Grahame: O czym szumią wierzby. [Powieść dla dzieci]. Z upoważnienia autorki [!] przełożyła Maria Godlewska. Ilustracje Ernesta H. Sheparta [!]. Warszawa: Rój 1938, 297 s. Wydania następne: Warszawa: Książka 1946; Łódź: Książka 1946; Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, tamże: 1969, 1972, 1982, 1990; Toruń: Algo 1993; Warszawa: Rytm; Waza 1995; tamże: 1999; Warszawa: Rytm; Waza 2000; Warszawa: Świat Książki 2005; Kraków: Polskapresse. Oddział Prasa Krakowska; Zielona Sowa 2005; Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa 2006; tamże: 2007, 2008; Kraków: Księgarnia, Wydawnictwo Skrzat, Stanisław Porębski 2010, tamże: 2011; Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg 2012, tamże 2013; Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk 2015; Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2016; Tłumaczyły M. Godlewska, W. Berezowska. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk 2016; Poznań; Żychlin: Wydawnictwo Ibis 2017; Warszawa: Edipresse Polska 2017; Przełożyły M. Godlewska, Z. Baumanowa. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa 2018; Warszawa: Wydawnictwo Zielona Sowa 2018; Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk 2019.
Wydania elektroniczne:
Audiobook: Czyta I. Kwiatkowska. Warszawa: Polski Związek Niewidomych. Zakład Wydawnictw i Nagrań 1984, 7 kaset; Czyta K. Tyniec. Warszawa: Biblioteka Akustyczna 2016, 1 płyta (CD); Czyta T. Bielawiec. Piaseczno: Storybox.pl [2020], 1 płyta (CD).
E-book, m.in.: Tłumaczyły M. Godlewska, Z. Baumanowa. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2017, plik w formacie PDF; dostępny w Internecie: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/o-czym-szumia-wierzby.
Adaptacja teatralna pt. Ropuszy dwór: Adaptacja: I. Sawin. Reżyseria: L. Chojnacki. Wystawienie: Poznań, Teatr Animacji 1996.
Tytuł oryginału: Wind in the willows.

10. A. Huxley: Niewidomy w Gazie. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożyła M. Godlewska. T. 1–2. Warszawa: Rój 1938, 283 + 287 s. Wydanie następne: Bydgoszcz: Pomorze 1993.
Tytuł oryginału: Eyeless in Gaza.
Recenzje:
1. B. DUDZIŃSKI: Nowe książki. Aldous Huzley [!]. Niewidomy w Gazie. „Robotnik” 1938 nr 88.
2. M. KRUCZKOWSKA. „Polityka” 1938 nr 9.
3. W. TARNAWSKI: Pośród ciekawych książek. Czy „Ślepiec z Gazy” jest istotnie Samsonem? „Kurier Poznański” 1938 nr 352.

11. E. Waugh: Czarna zaraza. [Powieść]. Autoryzowany przekład M. Godlewskiej. Warszawa: Rój [po 1932], 265 s.
Tytuł oryginału: Black mischief.

KRYTYKA PRZEKŁADU

1. M. Godlewska: „Kwiat na pustyni”. Ostatnia powieść Galsworthy’ego. „Gazeta Polska” 1933 nr 38.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE 

1. T. TATARKIEWICZOWA. Polski Słownik Biograficzny. T. 8. Wrocław Kraków Warszawa 1959–60.

2. Czy wiesz, kto to jest?. Redakcja S. Łoza. Warszawa 1938. 

OMÓWIENIA 

1. J. SOBESTO: Katarzyna Mansfield. Obecność i recepcja twórczości Katherine Mansfield w Polsce. [Praca magisterska]. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego 2018.

1880-1945

Translator

Born into a landowning family on 18 January 1880 on the Skrzeszew estate in the former Siedlce gubernia of Russian-ruled Poland; daughter of Karol Ochenkowski and Maria, née Szydłowska; sister of the art historian Henryk Ochenkowski; cousin of the translator Aniela Zagórska. Maria Ochenkowska, as she was then, studied painting in Munich and Paris. She made her debut with a translation into English of Eliza Orzeszkowa’s novel Pieśń przerwana [The Interrupted Melody. London 1912]. Given the popularity of the translation in the United Kingdom, she had intended to produce English versions of some of Orzeszkowa’s other works, but the outbreak of World War I hindered those plans. During the war, she served as a military medic in the Polish Red Cross (1914) and was also active in the Women's Military Ambulance League (Liga Kobiet Pogotowia Wojennego). During the subsequent Polish-Soviet War, she was involved in the activities of the Polish Women’s Circle (Koło Polek). She married the social activist and writer Franciszek Godlewski in 1921 and lived with him in Siedlce. In 1926, she and her husband left for France, where he graduated from the Sorbonne with a degree in agricultural science. Before the end of the 1920s, they visited France, Egypt, Syria, Palestine, Greece, Turkey, and Algeria. Her first translation into Polish was of G.K. Chesterton’s eponymous biography of Charles Dickens. She published translations of English-language literary works in periodicals including “Gazeta Polska” (1933), “Kobieta Współczesna” (1933), “Chwila” (1934), “Pion” (1934) and “Kurier Poranny” (1936). Following the death of her husband in 1937, she moved to Warsaw. Until, most probably, December 1943, she lived with fellow translator Aniela Zagórska and they discussed their work together. Godlewska was a member of the Polish PEN Club, receiving its prize in 1939 in recognition of her translation work in 1938. During World War II, she owned a business that sold bottles. During the 1944 Warsaw Uprising, she ran alongside Jadwiga Korniłowiczowa a field kitchen for soldiers on Polna Street. Following the defeat of the uprising, she went to Krakow, where she died on 6 June 1945. She is buried at the city’s Rakowicki Cemetery. 

The location of her archive is unknown.