BOYÉ Edward

BOYÉ Edward

1897-1943

Imiona metrykalne: Edward Grzegorz.

Kryptonimy: E.B.; eb.

Tłumacz, poeta, krytyk literacki, publicysta.

Urodzony 9 maja 1896 w Warszawie; syn Wilhelma Karola Boyégo, kupca, i Jadwigi Emilii z domu Eberlein. Ukończył 5 klas szkoły im. M. Reja w Warszawie (Szkoła im. M. Reja w Warszawie). Z powodu choroby naukę przerwał i przez rok przebywał za granicą. Po powrocie wstąpił do szkoły realnej im. E. Konopczyńskiego (Szkoła realna im. E. Konopczyńskiego) (od 1913 – Gimnazjum im. A. Mickiewicza), którą ukończył w 1915. Tegoż roku, pod warunkiem dopełnienia egzaminu z języka łacińskiego, został przyjęty na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego(UW). W 1916-17 redagował i wydawał czasopismo Pro Arte et Studio, na którego łamach debiutował w 1916 jako poeta wierszem Przedśpiew (z. 1), a jako krytyk literacki artykułem Liryzm Jana Kasprowicza (z. 4; podpisany: E.B.). W styczniu 1917 uczestniczył w Budapeszcie w spotkaniu młodzieży Uniwersytetu Warszawskiego, Jagiellońskiego i Budapeszteńskiego, zorganizowanym z okazji proklamowania niepodległości Polski. Był współzałożycielem, a od kwietnia 1917 prezesem Studenckiego Koła Naukowego im. J. Kochanowskiego (Studenckie Koło Naukowe im. J. Kochanowskiego). Studia przerwał i ponownie je podjął (na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym) (Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego) w semestrze zimowym 1917/18. Wiosną 1918 opuścił Warszawę i kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (Uniwersytet Jagielloński), gdzie w 1919 uzyskał magisterium, a w 1920 doktorat na podstawie rozprawy pt. U kolebki modernizmu (wydany w 1922 pt. U kolebki modernizmu. Estetyczne poglądy na łamach krakowskiego „Życia”). Kontynuował twórczość poetycką. W 1922 przebywał w Niemczech, gdzie prowadził prace nad przekładami tekstów renesansowych pisarzy Pietra Aretina i Giovanniego Boccaccia. Wydanie tych tekstów w 1923 spowodowało wytoczenie Boyému procesu o „rozpowszechnianie pornografii”. W 1924 zawarł związek małżeński z Anną Dytlówną, siostrą współredaktora „Pro Arte et Studio”, Zdzisława Dytla. W 1924 rozpoczął, trwającą do 1939, współpracę z „Wiadomościami Literackimi” (Wiadomości Literackie) (nr 7) recenzją pt. Carducci po polsku (dotyczyła tłumaczenia Julii Dicksteinówny utworu Giosuègo Carducciego Ody barbarzyńskie.  Po uznaniu w 1925 (m.in. przez Zarząd Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy) artykułów o współczesnej literaturze włoskiej opublikowanych w „Wiadomościach Literackich” (1924 nr 35, 39, 49) za plagiat, podjął próbę samobójczą. W 1926 uczestniczył w Paryżu w międzynarodowym kongresie krytyków muzycznych i teatralnych. Artykuły na temat literatury włoskiej, hiszpańskiej i francuskiej oraz przekłady z tych literatur ogłaszał następnie m.in. w „Głosie Prawdy” (Głos Prawdy) (1927-33, 1937) i „Cyruliku Warszawskim” (Cyrulik Warszawski) (1928, 1930, 1932; tu także wiersze).Od 1928 był tłumaczem i redaktorem Biblioteki Literatury Hiszpańskiej i Hispanoamerykańskiej wydawnictwa Rój, gdzie ogłaszał też liczne przekłady z literatury włoskiej i francuskiej. W 1929, po rozwodzie z pierwszą żoną, zawarł związek małżeński z Wandą z domu Skrzypiciel (1 voto Odolską, 2 voto Odolską-Boyé), dziennikarką radiową. Został sportretowany (jako Michal Bove) przez Zbigniewa Uniłowskiego w powieści Wspólny pokój (1932). W 1932 drukował cykle artykułów z podróży po Hiszpanii pt. Rajd po czerwonym półwyspie i Reflektorem po czarnych koszulach na łamach „Dziennika Ludowego” (Dziennik Ludowy) i „Robotnika” (Robotnik); w tychże pismach w 1937-38 opublikował wiele artykułów na temat wojny domowej w Hiszpanii, opowiadając się po stronie Republiki. Był członkiem Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club); w 1937 otrzymał nagrodę  tego stowarzyszenia za przekłady z języków obcych. W okresie II wojny mieszkał w Warszawie; korzystał z pomocy finansowej konspiracyjnego funduszu, mającego działać po wojnie wydawnictwa Wisła, zorganizowanego przez Zbigniewa Mitznera. Zmarł w wyniku udaru słonecznego 12 sierpnia 1943 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim.

Miał z drugiego małżeństwa córkę.

Lokalizacja archiwum tłumacza nieznana.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. P. Aretino: Jak Nana córeczkę swą Pippę na kurtyzanę kształciła. [Opowiadanie]. Tłumaczył z włoskiego, przedmową i objaśnieniami opatrzył dr E. Boyé. Warszawa: Hulewicz i Paszkowski 1923, XXXIII, 85 s. Wydanie następne: Warszawa: Biblion 1928.

Tytuł oryginału: Dialogo nel quale la Nonna insegna alla Pippa sua figlida.

Omówienie:

G. WRONA: Krakowska cenzura w walce z demoralizacją (1918–1939) „Klio” 2011 nr 2 [dot. konfiskaty książki w 1938].

2. P. Aretino: Żywoty kurtyzan. [Nowele]. Przełożył z włoskiego i objaśnieniami opatrzył  Dr. E. Boyé. Warszawa: [b.w.] 1923, 81 s. Wydania następne: Warszawa: Biblion 1928, XIII, 131 s.; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958; Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1983. Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych, tamże: 1985, 1988; Białystok: Łuk 1994. Erotica Obscena; wydanie łączne z poz. 12 pt. Żywoty kurtyzan; O łajdactwach męskich. Przełożył oraz wstępem i opisami opatrzył E. Boyé. Kraków: Zielona Sowa 2003, 172 s. Arcydzieła Literatury Światowej.

W wydaniu z 1928 szkic pt. Aretino jako pisarz; podpisany: Tłumacz.

Wydania z 1983, 1985, 1988  ilustrował: J. Stanny.

Tytuł oryginału: Capriciosi e piacevoli Ragionamenti. 

Omówienie:

G. WRONA: Krakowska cenzura w walce z demoralizacją (1918–1939), „Klio” 2011 nr 2 [dot. konfiskaty książki w 1938 z powodu „treści gorszącej”].

3. G. Bocaccio: Labirynt miłości albo skrzeczący kruk. [Satyra]. Tłumaczył z włoskiego, wstępem i objaśnieniami opatrzył E. Boyé. Warszawa: Hulewicz i Paszowski 1923, [XIII], 64 s. Wydania następne: Warszawa: Biblioteka Romansów i Powieści 1930; Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1984, tamże 1990. Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych.

W wydaniu z 1923 przedmowa tłumacza.

W wydaniach z 1984 i 1990 ilustracje: J. Kępkiewicz.

Tytuł oryginału: Laberentho d’amore.

4. G. Boccacio: Żywot Dantego. [Biografia]. Tłumaczył z włoskiego i wstępem opatrzył E. Boyé. Warszawa: Hulewicz i Paszkowski 1923, 97 s. Cykl wielkich żywotów pod redakcją Owida, t. 2.

Tytuł oryginału: Vita di Dante Alighieri.

Recenzja: 

P. HULKA-LASKOWSKI: Żywy Dante. „Tygodnik Ilustrowany” 1934 nr 24. 

5. N. Machiavelli: Mandragola czyli napój zapładniający. [Komedia w 5 aktach]. Tłumaczył z włoskiego i wstępem opatrzył Dr. E. Boyé. Warszawa: J. Sidorowski 1924, XXXI, 78 s. Biblioteka Włoska; t. 5. Biblioteca Italiana; vol. 5. Wydanie następne: Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1986. Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych.

W wydaniu z 1986 ilustracje: J. Kępkiewicz.

Tytuł oryginału:  La mandragola. 

Adaptacje przekładu: zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/ 

6. F.T. Marinetti: Ognisty dobosz. (Sztuka w 3 aktach).

„Skamander” 1925 z. 40-42, s. 218-231; 304-319; 374-381.

Wystawienie przygotowywane przez Arnolda Szyfmana w warszawskim Teatrze Polskim w 1925 nie doszło do skutku.

Tytuł oryginału: Il tamburo di fuoco.

  7. C. Goldoni: Sługa dwóch panów. Komedia w 3 aktach 6 odsłonach. Wystawienie: Reżyser: L. Schiller, Warszawa, Teatr Polski 1927. Maszynopis z poprawkami i skreśleniami ołówkiem z 1927, 124 k., Biblioteka Narodowa, Mus. 3681/Libretto. 

Tytuł oryginału: Il servitore di due padroni.

Adaptacja radiowa: Adaptacja i reżyseria: H. Rozen. Polskie Radio 1997.

Omówienie:

P.  KWAŚNIEWSKA-URBAN: Potencjał teatralny w komedii „Il servitore di due padroni” Carla Goldoniego i w jej przekładach na język polski. [Rozprawa doktorska. Kraków 2020; dostępna: Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego].

P. KWAŚNIEWSKA-URBAN: Służąc dwóm panom. Carlo Goldoni w polskim przekładzie. Kraków: Pasaże 2020, 432 s.

8. P. Baroja: Jarmark głupców. [Powieść]. Przełożył z hiszpańskiego E. Boyé. Warszawa: Rój 1928, 280 s.

Tytuł oryginału: La feria de los discretos.

9. M. de Unamuno: Mgła. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożył z hiszpańskiego Dr. E. Boyé. Warszawa: Rój 1928, XIX, 202 s. Biblioteka Hiszpańska i Hispanoamerykańska. Wydanie następne: Wstęp: S. Ciesielska-Borkowska. Warszawa: Książka i Wiedza 1958.

W wydaniu z 1928 obszerny wstęp datowany: Paryż-Warszawa 1926-7 r.

Tytuł oryginału: Niebla.

Adaptacje przekładu: zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl 

10. M. de Unamuno: Po prostu człowiek. Nowele. Przełożył z hiszpańskiego i wstępem opatrzył E. Boyé. Warszawa: Rój [1928], 199 s. Biblioteka Hiszpańska i Hispanoamerykańska. Wydanie następne pt. Po prostu człowiek = Tres novelas ejemplares y un prologo. Sandomierz: Wydawnictwo Armaryka [2019]. Por. poz. 25.

Wydanie z [2019] w języku polskim i hiszpańskim.

Tytuł oryginałów: Tres novelas ejemplares y un prólogo. [Prólogo; Dos madres; El marqués de Lumbría; Nada menos que todo un hombre].

Zawartość: Prolog do trzech nowel wzorowych; Markiz de Lumbria; Dwie matki; Po prostu człowiek. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: pt. Po prostu człowiek = Tres novelas ejemplares y un prologo Sandomierz: Wydawnictwo Armaryka [2019], plik tekstowy w formacie MOBI.

Adaptacje teatralne przekładu – zob. na stronie internetowej http://www.encyklopediateatru.pl

11. V. Blasco  Ibáñez: Gabriel Luna (El catedral). [Powieść]. Przełożył z hiszpańskiego, wstępem i komentarzami opatrzył Dr. E. Boyé. Warszawa: Rój 1930, 303 s. Biblioteka Hiszpańska i Hispanoamerykańska, t. 3.

Tytuł oryginału: La catedral. 

12. G. Boccaccio: Dekameron. Pełne wydanie stu opowieści. Przełożył z włoskiego, komentarzami i posłowiem opatrzył E. Boyé. Słowo wstępne: K. Makuszyński. Warszawa: Biblioteka Arcydzieł Literatury 1930, XXXII, 745 s. Biblioteka Arcydzieł Literatury. Wydania następne: T. 1-2. Przedmową opatrzył, tekst poprawił i uzupełnił M. Brahmer. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Wiedza 1948; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, tamże: wydanie 2 [!] 1957, wydanie 5 1971, wydanie 6 1972, wydanie 7 1974, wydanie 8 1975, wydanie 9 1983, wydanie 10 1986, wydanie 11. T. 1-5. Z drzeworytami Augustino de Zaniego. 1989; T. 1-2. Warszawa: C&S 1993. Literatura Świata; T. 1-2. Tekst poprawił i uzupełnił M. Brahmer. Posłowie: K. Pysiak. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1994. Biblioteka Klasyki; T. 1-2. Warszawa: Agencja  Wydawnicza Morex 1995. Lektury Szkolne;  T. 1-2. Tekst poprawił i uzupełnił M. Brahmer. Z oryginałem porównał, przedmową i przypisami opatrzył K. Żaboklicki. Warszawa: Książka i Wiedza 1997; Kraków: Zielona Sowa 2004; Warszawa: Bertelsmann Media 2005; Warszawa: Wydawnictwo MG 2017, 838, [7] s.; Wrocław: Wydawnictwo Astrum [2020], 387 s.

Wydanie w wyborze: Wybór dla szkół. Wybór, wstęp i przypisy: D. Kułakowska. Warszawa: Kama [1995], 70 s., wydanie 2 tamże [1996]; pt. Dekameron. Wybór nowel. Wstęp: J. Koźbiel. Warszawa: „Twój Styl” 1996, 198 s.; pt. Dekameron. (Wybór). Wybór i opracowanie A. Badowska. Wrocław: Siedmioróg 1996, 141 s. Lektury dla Każdego, tamże dodruk: 1997, 1999, 2000, 2004; pt. Dekameron. Wybór. Wybór i redakcja Z. Cesul. Warszawa: Towarzystwo Upowszechniania Czytelnictwa 1996. Jeżyk; Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000.

Wydanie osobne opowiadania Sokół: Wstęp: J. Starnawski. Łódź: ŁTN [Łódzkie Towarzystwo Naukowe] 1993, 14 s.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Wydawnictwo MG 2010, plik tekstowy w formacie EPUB; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2015], plik tekstowy w formacie PDF.

Audiobooki: Czyta: Paweł Kutny. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2008. Klub Czytanej Książki. MP3, 4 płyty CD; Czyta: P. Chimiak. Piaseczno: Storybox.pl [2020].

W wydaniu z 1930 E. Boyé’go: Kilka słów na marginesie przekładu, nadto szkic: U świtu Renesansu.

Adaptacje: radiowa: Cz. 1-8. Adaptacja i reżyseria: A. Piszczatowski. Polskie Radio 1990 – teatralne: zob. na stronie internetowej http://www.encyklopediateatru.pl.

W wydaniach z 1983, 1989, 2010, 2015, 2017 ilustracje: A. Zani, w wydaniu z 1993 ilustracje: L. Goliński.

Tytuł oryginału: Il Decameron.

Recenzja:

M. BRAHMER: „Rocznik Literacki 1933” wyd. 1934 [m.in. dot. przekładu „Dekamerona”].

13. P. Aretino: O łajdactwach męskich. [Nowele]. Warszawa: Biblion 1931, 122 s. Biblioteka Literatur Romańskich. Wydania następne: Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1984. Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych, tamże 1988; wydanie łączne z poz. 2. pt. Żywoty kurtyzan; O łajdactwach męskich. Przełożył oraz wstępem i opisami opatrzył E. Boyé. Kraków: Zielona Sowa 2003, 172 s. Arcydzieła Literatury Światowej.

Fragmenty z Ragionamenti. (La seconda parte).

Tytuł oryginału: I tradimenti degli uomini.

14. P. Baroja: Perwersyjna zmysłowość. [Powieść]. Przełożył z hiszpańskiego i wstępem opatrzył E. Boyé. Warszawa: Rój 1931, 291 s. Biblioteka Hiszpańska i Hispanoamerykańska, t. 4. Wydanie następne: Tekst przekładu z 1931 przejrzał i uzupełnił M.L. Kalinowski. Warszawa: Czytelnik 1983.

Tytuł oryginału: La sensualidad pervetida.

15. M. de Cervantes Saavedra: Przedziwny hidalgo Don Kichot z Manczy. Powieść. Przełożył z hiszpańskiego, przedmową i komentarzami opatrzył E. Boyé. Z dwudziestoma czterema drzeworytami S. Mrożewskiego. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza. Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie [1932], XLII, 524 s. Wydania następne: pt. Przygody Don Kichota w przekładzie z hiszpańskiego i opracowaniu E. Boyé. Lwów; Warszawa: Książnica Atlas [1934], 192 s.; pt. Przedziwny hidalgo don Kichot z Manczy. T. 1-4 Kraków: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza. Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie 1937-1938; pt. Przemyślny hidalgo don Kichot z Manczy. Tekst przejrzany, poprawiony i uzupełniony na podstawie skolacjonowania z oryginałem: Z. Szmydtowa, Z. Szleyen, T. Jodełka. T. 1-2. Warszawa: Książka i Wiedza 1952; pt. Don Kichot. Warszawa: Muza 1995. Spectrum; pt. Don Kichot z La Manczy. Warszawa: Wydawnictwo MG, Ewa Malinowska-Grupińska 2014.

Wydanie w wyborze: Wydanie w wyborze dla szkół pt. Don Kichot: Wybór dla szkół, [wybór, streszczenia, wstęp i przypisy: W. Nawrocki]. Warszawa: Kama 1998, 251 s.; pt. Don Kichot z Manczy. Wstęp i opracowanie:  A. Badowska. Wrocław Siedmioróg 2000. Lektury dla Każdego, wydanie następne tamże 2013 [w aneksie także fragmenty: Opowieści Okrągłego Stołu]; Przygody Don Kichota. Warszawa: Polskapresse 2005. Lektury Wszech Czasów, 9.

Wydanie elektroniczne:

E-book: pt. Don Kichot z La Manczy. Warszawa: Wydawnictwo MG, Ewa Malinowska-Grupińska 2014, plik tesktowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: El ingenioso hidalgo don Quijote de la Mancha.

Wydanie 1 ukazywało się poszytami. W wydaniu z 1937 w  t. 1: Przypisy tłumacza, w wydaniu z 1938 w t. 3: Przypisy tłumacza; w t. 4: TŁUMACZ: Na marginesie przekładu. Wydanie z 1934 ilustrowane 15 rysunkami wg G. Doré’go.

Adaptacje przekładu - zob. na stronie internetowej http://www.encyklopediateatru.pl

Wywiady i recenzje: 

1. Z.B.: Kronika literacka. „Kurier Warszawski” 1932 nr 181.

2. S. ESSMANOWSKI: Od mistyków do Pitigrillego. Dialog romantyczny. „Wiadomości Literackie” 1933 nr 42.

3. S. ESSMANOWSKI. „Rocznik Literacki 1932” wyd. 1933. 

4. S. ESSMANOWSKI. Nowy przekład Don Kichota. „Polonista” 1934 nr 1/2.

16. G. Papini: Skończony człowiek. [Autobiografia]. Przełożył z włoskiego i przedmową poprzedził E. Boyé. Warszawa: Płomień 1934, 326 s.

Tytuł oryginału: Un hombre acabado.

Recenzja: 

P. HULKA-LASKOWSKI: Skończony człowiek. „Tygodnik Ilustrowany” 1935 nr 17.

17. G. Papini: Żywy Dante. [Biografia]. Przełożył z włoskiego [i wstępem opatrzył] E. Boyé. Warszawa: Wydawnictwo J. Przeworskiego 1934, 358 s. Wydanie następne: pt. Dante żywy. Warszawa: Pax 1959, 244 s.

Tytuł oryginału: Dante vivo.

Recenzje: 

1. M. BRAHMER. „Rocznik Literacki 1934” wyd. 1935.

2. P. HULKA-LASKOWSKI: Żywy Dante. „Tygodnik Ilustrowany” 1934 nr 24.

18. R. Blanco-Fombona: Zdobywcy Nowego Świata. [Szkice]. Przełożył z hiszpańskiego, wstępem i dodatkowymi komentarzami opatrzył E. Boyé. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1935, XV, 295 s.

Tytuł oryginału: Conquistador espanol en el siglo XV-XVI.

19. C. Gozzi: Król Jeleń. [Komedia; fragmenty]. Przełożył E. Boyé.  Polskie Radio 1935.

Tytuł oryginału: Il re cervo.

20. A. Segre: Dom Handlowy „Abram Lewis”. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył E. Boyé. Warszawa: Księgarnia Popularna 1935, 302 s. Wydanie następne: T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Echa Polskiego 1935, 162 + 163-302 s. Biblioteka Echa Polskiego, t. 106. 

Tytuł oryginału: Agenzia Abram Lewis.

21. A. Ferro: Dyktator współczesnej Portugalii Salazar. [Szkic biograficzny]. Przełożył z portugalskiego i przypisami opatrzył E. Boyé. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1936, XXXIII, 137 s. 

Tytuł oryginału: Salazar - o homem e a sua obra.

22. V. Tornius:  Między światłem a cieniem. Życie Rembrandta. Powieść. Przełożył [z niemieckiego] E. Boyé. Warszawa: Nowe Wydawnictwo [1936], 319 s. Wydanie następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1957.

Tytuł oryginału: Zwischen Hell und Dunkel. Ein Rembrandt-Roman.

23. P. Calderon de la Barca: Życie snem. Sztuka w 3 aktach. „Droga” 1936 s. 779-800; 944-973; 1937 nr 12 s. 944-973. Wystawienie: Reżyseria: A. Cwojdziński. Lwów, Teatry Miejskie 1937. Wydanie osobne:  Przełożył z oryginału hiszpańskiego E. Boyé. Wstępem i komentarzami opatrzyła M. Strzałkowa. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1956, 176 s. Biblioteka Narodowa II, 102. Wydanie następne: Kraków: Zielona Sowa 2003; wydanie łączne z: J. Słowacki: Książę niezłomny pt. Życie snem; Książę niezłomny Opracowanie [i wstęp]: B. Baczyńska. Wrocław-Kraków: Ossolineum 2003, CV, 289 s. Biblioteka Narodowa II, 249.

Tytuł oryginału: La vida es sueño. 

Wystawienia polskie także pt. Życie jest snem.

24. F. Funck-Brentano: Odrodzenie. [Szkice]. Przełożył z francuskiego E. Boyé. Warszawa: Płomień 1937, 345 s.

Tytuł oryginału: Renaissance.

25. A. Ossorio y Gallardo: Przyszłość Hiszpanii. (Odczyt wygłoszony w Paryżu dn. 20 lutego 1937). Przełożył z francuskiego E. Boyé. Warszawa: [Drukarnia] Blok 1937, 31 s.

Tytuł oryginału: L’avenir de l'Espagne.

26. P. Calderon de la Barca: Od kolebki do grobu. [Dramat alegoryczny]. Wystawienie: Reżyseria: E. Strycki. Warszawa, Zespół Teatru Misterium 1939.

Skrót dramatu: El gran teatro del mundo. (Wielki teatr świata).

27. Dawna nowela włoska. Wybór: J. Gałuszka. Przełożyli: J. Gałuszka, E. Boyé, L. Staff. Wstęp: M. Brahmer. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 215 s. Wydanie 2 tamże 1978.

Tu w przekładzie E. Boyé 6 nowel G. Boccacia: Spowiedź Ciappelletta; Trzy pierścienie; Ghismonda i Guiscardo; Sokół; Jednonogi żuraw; Poczciwy Calandrino.

Tytuły oryginałów: Ser Cepparello con una falsa confessione inganna un santo frate…; Melchisedech Giudeo con una novella di tre anella…; Tancredi, prenze di Salerno, uccide l’amante della figliuola…; Feredigo degli Alberighi ama e non è amato…; Chichibio, cuoco di Currado Gianfigliazzi, con una presta parola…; Calandrino, Bruno e Buffalmacco giù per lo Mugnone vanno… 

KRYTYKA PRZEKŁADU

[b.a.]: Popisy grafomanów. (o przekładach teatralnych). „Comoedia” 1927 nr 8-10.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

TŁUMACZ O SOBIE: 

Curriculum vitae. W: Teczka studencka. Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, nr albumu 677. 

WYWIAD: 

S. ESSMANOWSKI: Od mistyków do Pitigrillego. Dialog romantyczny. „Wiadomości Literackie” 1933 nr 42. 

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1.  Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

2.  [A. SZAŁAGAN] A.Sz. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 1, T. 10 (Uzupełnienia). Warszawa 1994, 2007.

3. M. JENTYS. W: Literatura polska XX wieku. Przewodnik  encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000.  

OMÓWIENIE

S.R. DOBROWOLSKI: Niezapomniany humanista. (Wspomnienie o E. Boyé). „Robotnik” 1946 nr 231.

BOYÉ Edward 

1897-1943

Prénoms inscrits dans l’acte de naissance : Edward Grzegorz.

Cryptonymes : E.B. ; eb.

Traducteur, poète, critique littéraire, journaliste.

Né le 9 mai 1896 à Varsovie, il est le fils de Wilhelm Karol Boyé, négociant, et de Jadwiga Emilia née Eberlein. Il termine 5 classes de l’école Mikołaj Rej à Varsovie. Il interrompt son éducation à cause d’une maladie et passe une année à l’étranger. De retour en Pologne, il fréquente le collège Edward Konopczyński (devenu, à partir de 1913, le collège Adam Mickiewicz) qu’il termine en 1915. La même année il est admis à la Faculté de Philosophie de l’Université de Varsovie, la seule condition étant celle de réussir son examen de latin. En 1916-1917 il rédige et publie la revue « Pro Arte et Studio », où il débute en 1916 en tant que poète avec le poème Przedśpiew (cahier 1), et en tant que critique littéraire avec l’article Liryzm Jana Kasprowicza (cahier 4, signé E.B.). En janvier 1917, à Budapest, il participe à la rencontre de la jeunesse des Universités de Varsovie, Jagellonne et de Budapest, rencontre organisée pour célébrer la proclamation de l’indépendance de la Pologne. Il est l’un des fondateurs, et à partir du mois d’avril 1917, le président du Cercle scientifique des étudiants Jan Kochanowski. Il interrompt ses études, puis les reprend (à la Faculté de Mathématiques et Sciences Naturelles) pendant le semestre d’hiver 1917/1918. Au printemps 1918, il quitte Varsovie et continue sa formation à l’Université Jagellonne de Cracovie, où il obtient, en 1919, son diplôme de maîtrise, et en 1920, son doctorat sur la base de la dissertation intitulée U kolebki modernizmu (publiée en 1922, U kolebki modernizmu. Estetyczne poglądy na łamach krakowskiego „Życia”). Il continue à écrire de la poésie. En 1922, il séjourne en Allemagne, où il travaille à la traduction des écrits des auteurs renaissants Pietro Aretino et Giovanni Boccaccio. À la publication de ces traductions en 1923, un procès lui est intenté pour „propagation de la pornographie”. En 1923, il épouse Anna Dytlówna, sœur de Zdzisław Dytel, un collègue du comité de rédaction de « Pro Arte et Studio ». En 1924, il commence une collaboration avec la revue « Wiadomości Literackie » en publiant, dans le numéro 7, une recension intitulée Carducci po polsku et portant sur la traduction, par Julia Dicksteinówna, de l’œuvre de Giosuè Carducci Odi barbare; cette collaboration durera jusqu’à 1939. Ses articles sur la littérature contemporaine italienne publiés dans « Wiadomości Literackie » (1924, no 35, 39, 49) étant considérés comme du plagiat (entre autres, par le conseil d’administration de la Société des gens de lettres et des journalistes), il fait une tentative de suicide. En 1926, à Paris, il participe au congrès international des critiques musicaux et théâtraux. Il publie des articles sur les littératures italienne, espagnole et française ainsi que ses traductions de ces littératures, dans des revues telles que « Głos Prawdy » (1927-1933, 1937) et « Cyrulik Warszawski » (1928, 1930, 1932; ici également sa poésie). À partir de 1928, il est traducteur et directeur de la collection Biblioteka Literatury Hiszpańskiej i Hispanoamerykańskiej de la maison d’édition Rój qui publie aussi ses nombreuses traductions de l’italien et du français. En 1929, ayant divorcé de sa première femme, il épouse Wanda née Skrzypiciel (nom d’usage après le premier mariage : Odolska, nom d’usage après le remariage : Odolska-Boyé), journaliste à la radio. Zbigniew Uniłowski le décrit (sous le nom de Michał Bove) dans son roman Wspólny pokój (1932). En 1932, il publie des cycles de récits de voyage en Espagne, intitulés Rajd po czerwonym półwyspie et Reflektorem po czarnych koszulach, dans les revues « Dziennik Ludowy » et « Robotnik » ; dans les années 1937-1938, il publie, dans ces deux revues, de nombreux articles portant sur la guerre civile en Espagne où il prend parti pour la République. Membre du PEN Club polonais, en 1937 il remporte le prix de cette association pour ses traductions vers le polonais. Pendant la Deuxième guerre mondiale, il réside à Varsovie ; il réçoit la subvention d’un fonds clandestin d’aide aux gens de lettres instauré par Zbigniew Mitzner au nom de la future maison d’édition Wisła. Décédé d’une insolation le 12 août 1943 à Varsovie, il est enterré dans cette ville, au cimetière évangélique de la confession d’Augsbourg.

De son second mariage, naît une fille.

La localisation des archives du traducteur est inconnue.

BOYÉ Edward 

1897-1943

Nomi all’anagrafe: Edward Grzegorz.

Criptonimi: E.B.; eb.

Traduttore, poeta, critico letterario, pubblicista.

Nato il 9 maggio 1896 a Varsavia; figlio di Wilhelm Karol Boyé, commerciante, e Jadwiga Emilia Boyé, nata Eberlein. Frequentò per 5 anni la scuola M. Rej a Varsavia. A causa di una malattia interruppe gli studi e trascorse un anno all’estero. Al ritorno entrò alla scuola reale E. Konopczyński (dal 1913 – ginnasio A. Mickiewicz), che terminò nel 1915. Quell’anno venne ammesso alla facoltà di Filosofia dell’Università di Varsavia, a condizione che si impegnasse a sostenere un esame di riparazione in latino. Tra il 1916 e il 1917 fu redattore ed editore della rivista “Pro Arte et Studio”, sulle cui pagine debuttò nel 1916 come poeta con la poesia Przedśpiew [Preludio] (quaderno 1) e come critico letterario con l’articolo Liryzm Jana Kasprowicza [Il lirismo di Jan Kasprowicz] (quaderno 4; firmato: E.B.). Nel gennaio del 1917 prese parte a Budapest all’incontro della gioventù delle università di Varsavia, di Budapest e la Jagellonica di Cracovia, organizzato in occasione della proclamazione dell’indipendenza polacca. Fu cofondatore, e dall’aprile 1917 presidente, del Circolo Scientifico Studentesco J. Kochanowski [Studenckie Koło Naukowe im. J. Kochanowskiego]. Interruppe gli studi per riprenderli (alla facoltà di Matematica e Scienze Naturali) nel semestre invernale dell’anno 1917/18. Nella primavera del 1918 abbandonò Varsavia e continuò gli studi all’Università Jagellonica di Cracovia, dove nel 1919 ottenne la laurea magistrale, e nel 1920 il dottorato con una tesi intitolata U kolebki modernizmu [Nella culla del modernismo] (pubblicata nel 1922 con il titolo U kolebki modernizmu. Estetyczne poglądy na łamach krakowskiego „Życia” [Nella culla del modernismo. Prospettive estetiche sulle pagine della rivista cracoviana “Życie”]). Continuò la sua produzione poetica. Nel 1922 trascorse del tempo in Germania, dove lavorò alle traduzioni dei testi degli scrittori rinascimentali Pietro Aretino e Giovanni Boccaccio. La pubblicazione di tali testi nel 1923 portò a un processo intentato contro Boyé per “promozione della pornografia”. Nel 1924 sposò Anna Dytlówna, sorella di un coredattore di “Pro Arte et Studio”, Zdzisław Dytel. Nel 1924 cominciò la collaborazione, che durò fino al 1939, con “Wiadomości Literackie” (nel numero 7) con una recensione dal titolo Carducci po polsku [Carducci in polacco] (sulle traduzioni di Julia Dicksteinówna dell’opera di Giosuè Carducci Odi barbare).  Dopo che nel 1925 i suoi articoli sulla letteratura italiana contemporanea pubblicati su “Wiadomości Literackie” (1924 nr 35, 39, 49) vennero accusati di plagio (tra gli altri dal Consiglio della Società dei Letterati e Giornalisti [Zarząd Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy]), tentò il suicidio. Nel 1926 partecipò a Parigi a un congresso internazionale di critici musicali e teatrali. Successivamente pubblicò articoli sulla letteratura italiana, spagnola e francese nonché traduzioni da queste letterature su riviste come, tra le altre, “Głos Prawdy” (1927-33, 1937) e “Cyrulik Warszawski” (1928, 1930, 1932; qui pubblicò anche poesie). Dal 1928 fu traduttore e redattore per la Biblioteka Literatury Hiszpańskiej i Hispanoamerykańskiej [Collana di letteratura spagnola e ispanoamericana] della casa editrice Rój, per la quale pubblicò anche numerose traduzioni dall’italiano e dal francese. Nel 1929, dopo aver divorziato dalla prima moglie, sposò Wanda Odolska, nata Skrzypiciel (dal primo matrimonio aveva assunto il cognome Odolska, dal secondo si sarebbe chiamata Odolska-Boyé), una giornalista radiofonica. Venne ritratto (come Michal Bove) da Zbigniew Uniłowski nel romanzo Wspólny pokój [Camera comune] (1932). Nel 1932 pubblicò due serie di articoli ispirati ai suoi viaggi spagnoli, Rajd po czerwonym półwyspie [Un giro per la penisola rossa] e Reflektorem po czarnych koszulach [Con un riflettore tra le camicie nere] sulle pagine di “Dziennik Ludowy” e “Robotnik”; su queste riviste nel 1937-38 pubblicò diversi articoli sulla guerra civile spagnola, prendendo le parti della Repubblica. Fu membro del PEN Club polacco, dal quale nel 1937 ricevette un premio per le sue traduzioni. Durante la seconda guerra mondiale visse a Varsavia, ricevendo aiuti finanziari dal fondo clandestino organizzato da Zbigniew Mitzner per la casa editrice Wisła, la quale sarebbe dovuta diventare operativa dopo la guerra. Morì a causa di un’insolazione il 12 agosto 1943 a Varsavia, dove è sepolto al Cimitero Evangelico-Asburgico.

Dal secondo matrimonio ebbe una figlia.

Non si conosce l’ubicazione dell’archivio del traduttore.

BOYÉ Edward 

1897-1943

Nombres: Edward Grzegorz.

Criptónimos: E.B.; eb.

Traductor, poeta, crítico literario, publicista.

Nacido el 9 de mayo de 1896 en Varsovia; hijo de Wilhelm Karol Boyé, comerciante, y de Jadwiga Emilia, de soltera Eberlein. Cursó 5 cursos en la escuela M. Rej de Varsovia. Debido a una enfermedad, tuvo que interrumpir los estudios y pasar un año en el extranjero. A su regreso, se matriculó en el instituto de bachillerato E. Konopczyński (desde 1913, Mickiewicz Gimnazjum), donde se graduó en 1915. Este mismo año fue admitido en la Facultad de Filosofía de la Universidad de Varsovia, bajo la condición de superar el examen de latín. Entre 1916-17 dirigió y publicó la revista Pro Arte et Studio, en la que debutó en 1916 como poeta con el poema “Procanto” [Przedśpiew] (núm. 1) y como crítico literario con el artículo “El lirismo de Jan Kasprowicz” [Liryzm Jana Kasprowicza] (núm. 4; firmado: E.B.). En enero de 1917 participó en Budapest en una reunión de jóvenes universitarios de la Universidad de Varsovia, la Universidad Jaguelónica de Cracovia  y la Universidad de Budapest, organizada con motivo de la proclamación de la independencia polaca. Fue cofundador y, desde abril de 1917, presidente del Círculo Académico Estudiantil J. Kochanowski. Interrumpió sus estudios para reanudarlos en la Facultad de Matemáticas y Ciencias Naturales, en el semestre de invierno de 1917/18. En la primavera de 1918 abandonó Varsovia, continuándolos en la Universidad Jaguelónica de Cracovia, donde en 1919 obtuvo el grado de licenciado y en 1920 de doctor en 1920 por la tesis titulada En la cuna del modernismo [U kolebki modernizmu] (publicada en 1922 con el título En la cuna del modernismo. Puntos de vista estéticos en las páginas del Życie de Cracovia) [U kolebki modernizmu. Estetyczne poglądy na łamach krakowskiego Życia]. Continuó su creación  poética. En 1922 vivió en Alemania, trabajando en las traducciones de textos de los escritores renacentistas Pietro Aretino y Giovanni Boccaccio. La publicación de estos escritos en 1923 provocó que Boyé fuera demandado por “difusión de la pornografía”. En 1924 se casó con Anna Dytl, hermana del coeditor de Pro Arte et Studio, Zdzisław Dytl. En 1924 comenzó a colaborar con Wiadomości Literackie (núm. 7) ─ labor que continuaría hasta 1939 ─ con una reseña titulada “Carducci en polaco” [“Carducci po polsku”] (sobre la traducción de Julia Dickstein de la obra de Giosuè Carducci Odas bárbaras).  Después de que, en 1925, sus artículos sobre la literatura italiana contemporánea publicados en Wiadomości Literackie (1924 números 35, 39 y 49) fueran considerados plagio (entre otros por la Junta de la Sociedad de Escritores y Periodistas), intentó suicidarse. En 1926 participó en París en el congreso internacional de críticos de música y teatro. Posteriormente publicó artículos sobre literatura italiana, española y francesa, así como traducciones de estas literaturas, entre otros, en  Głos Prawdy (1927-33, 1937) y Cyrulik Warszawski (1928, 1930, 1932; aquí también poemas). A partir de 1928, fue traductor y editor de la Biblioteca de Literatura Española e Hispanoamericana  [Biblioteka Literatury Hiszpańskiej i Hispanoamerykańskiej] de la editorial Rój, donde también publicó numerosas traducciones de literatura italiana y francesa. En 1929, tras divorciarse de su primera esposa, se casó con Wanda, de soltera Skrzypiciel (de primeras nupcias Odolska, de segundas nupcias Odolska-Boyé), periodista de radio. Fue retratado (como Michal Boyé) por Zbigniew Uniłowski en su novela Una habitación común [Wspólny pokój] (1932). En 1932, publicó una serie de artículos de sus viajes por España titulados Rally por la Península Roja [Rajd po czerwonym półwyspie] y Foco sobre los Camisas Negras [Reflektor po czarnych koszulach] en los periódicos Dziennik Ludowy y Robotnik. En estas revistas, entre 1937 y 1938, publicó numerosos artículos sobre la Guerra Civil española, tomando parte de la República. Fue miembro del PEN Club polaco; en 1937 recibió el premio de la Asociación a las traducciones de lenguas extranjeras. Durante la Segunda Guerra Mundial vivió en Varsovia; se benefició de la ayuda financiera de la editorial clandestina Wisła, que funcionaría después de la guerra, organizada por Zbigniew Mitzner. Murió de una insolación el 12 de agosto de 1943 en Varsovia; allí fue enterrado en el cementerio de la Iglesia Evangélica de la Confesión de Augsburgo. Tuvo una hija de su segundo matrimonio.

Se desconoce la ubicación del archivo del traductor.