MORAWSKI Kazimierz

1852-1925

Pełna forma nazwiska: Dzierżykraj-Morawski herbu Nałęcz.

Filolog klasyczny, historyk, tłumacz.

Urodzony 29 stycznia 1852 w Jurkowie pod Kościanem w Poznańskiem w rodzinie ziemiańskiej; syn Kajetana Piotra Dzierżykraj-Morawskiego, działacza politycznego, i Józefiny z Łempickich. W 1861-69 uczył się w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu (Königlichen Marien-Gymnasiums zu Posen). Większość przedmiotów w szkole wykładano po niemiecku, nauczano języka francuskiego, ale szczególny nacisk kładziono na  łacinę i grekę. Wpływ na rozwój jego zainteresowań kulturą antyczną odegrali profesor August Wannowski oraz ksiądz Jan Koźmian, w którego internacie mieszkał jako uczeń gimnazjum. Po zdaniu egzaminu maturalnego wyjechał do Berlina, gdzie podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma (Uniwersytet Fryderyka Wilhelma) (Humboldt-Universität zu Berlin). W 1874 uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy Quaestiones Quintilianeae (promotor prof. Emil Hübner). Pozostał jeszcze na dwa semestry na studiach w Berlinie. W 1875 przystąpił tam do egzaminu na nauczyciela gimnazjalnego i otrzymał świadectwo stopnia pierwszego (ein Zeugnis ersten Grades) uprawniające do nauczania filozofii, historii, geografii, języków klasycznych oraz francuskiego w wyższych klasach gimnazjalnych. W 1875/76 odbywał praktykę w Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu (Matthiasgymnasium zu Breslau). Tu też został powołany do wojska pruskiego, a po trzech miesiącach zwolniony z powodu słabego wzroku. W 1877 zwrócił się do Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ) (Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego) w Krakowie o nostryfikację dyplomu doktorskiego oraz o udzielenie prawa docentury w zakresie filologii klasycznej, na podstawie dotychczasowego dorobku naukowego. W tymże roku po raz pierwszy wyjechał w pięciomiesięczną podróż do Włoch, zwiedził  Bolonię, Wenecję, Florencję, Rzym, Neapol, Pizę i Sienę. W następnych latach jeszcze wielokrotnie podróżował do Włoch i Grecji. W listopadzie 1877 wygłosił wykład habilitacyjny na Wydziale Filozoficznym UJ i w 1878  otrzymał stanowisko docenta prywatnego filologii klasycznej UJ (Uniwersytet Jagielloński). W tymże roku rozpoczął wykłady na Wydziale Filozoficznym tejże uczelni, w 1880 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1887 – profesorem zwyczajnym. Jako tłumacz debiutował przekładem wierszy Ady Negri (Przeznaczenie, Powitanie nędzy, Zamieć Przegląd Polski 1896 t. 121). W 1902-03 pełnił urząd dziekana Wydziału Filologicznego, 1903-04 – prodziekana, 1906-07 – rektora UJ. Działał wiele na rzecz odrodzenia filologii klasycznej w Polsce. W 1883 został członkiem korespondentem, a w 1887 – członkiem czynnym Akademii Umiejętności (AU) (Akademia Umiejętności w Krakowie). W 1890-1918 był dyrektorem Wydziału Filologicznego AU (Wydział Filologiczny Akademii Umiejętności w Krakowie), w 1917 został wiceprezesem, w 1918-25 – prezesem. W 1912 utworzył Komisję Filologiczną AU (Komisja Filologiczna Akademii Umiejętności w Krakowie), która dawała adeptom nauki możliwość prowadzenia wykładów publicznych i drukowania prac (aż do likwidacji Akademii w 1951). W 1918 przyczynił się do przekształcenia tej instytucji w Polską Akademię Umiejętności (PAU) (Polska Akademia Umiejętności). Obok naukowej rozwijał także działalność publicystyczną; należał do komitetu redakcyjnego „Przeglądu Polskiego” (1893), publikował na łamach „Czasu” (Czas) (1881-1911) i „Głosu Narodu” (Głos Narodu) (1915-20). Był inicjatorem serii wydawniczej Corpus Antiquissimorum Poetarum Poloniae Latinorum oraz autorem wielu wstępów do wydań twórczości pisarzy antycznych. Odznaczony austriackim Orderem Żelaznej Korony klasy 3 (Kaiserlicher Orden der Eisernen Krone, 1898, Orderem Orła Białego (1921) i francuską komandorią Orderu Legii Honorowej (Commandeur de la Légion d’honneur). Był dwukrotnie żonaty: w 1882 poślubił Helenę z Wężyków primo voto Badeni (zm. 1884; ich synem był historyk i publicysta, Kazimierz Marian, w 1900 – Marię Chłapowską (z tego małżeństwa miał troje dzieci: syna Krzysztofa oraz córki Helenę i Zofię). Zmarł 25 sierpnia 1925 w Krakowie; pochowany tamże na Cmentarzu Rakowickim. 

Lokalizacja archiwum tłumacza nieznana. Rozproszona korespondencja znajduje się w kolekcjach wielu instytucji, w tym: Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka PAN w Krakowie, Biblioteka Narodowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. Sofokles: Antygona. Tragedia w 5 aktach. Przełożona na język polski przez K. Morawskiego. [Wstęp tłumacza]: Przygrywka do polskiej Antygony. „Przegląd Polski” 1897 t. 126 s. 177-229. Wydanie osobne: Kraków: Nakładem Autora 1898, 59 s. Wystawienie: Kraków, Teatr Miejski 1903. Wydania następne: Z przedmową i objaśnieniami A. Strzeleckiego. Warszawa-Poznań: M. Arct 1904, 77 s. Książki dla Wszystkich, 157, tamże: wydanie 2 1915, wydanie 3 1919. Arcydzieła Literatury Wszechświatowej, nr 4; Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1921]. Biblioteka Narodowa II, 1, tamże: wydanie 2 [1922], wydanie 3 [1923], wydanie 4 1924, wydanie 4[!] 1926, wydanie 5 [1928], wydanie 6 Lwów: Ossolineum [1935]. Biblioteka Narodowa II, 1, tamże: wydanie 7 [1937]; wydanie 7 [!] [1939]; wydanie 8 zmienione. Wstępem i objaśnieniami zaopatrzył S. Srebrny. Wrocław: Ossolineum 1950, 55 s. Biblioteka Narodowa II, 1, tamże: wydanie 9 zmienione. Opracował S. Srebrny 1959, 1960, wydanie 10 1969; wydanie 1 masowe Warszawa: Książka i Wiedza 1972. Koliber; wydanie 11 Opracował S. Srebrny. Przejrzał i uzupełnił J. Łanowski. Wrocław-Gdańsk etc: Ossolineum 1984. Biblioteka Narodowa II, 1, tamże: wydanie 12 1995, wydanie 13 1999, wydanie 13 [!] 2009 dodruk;  Wstępem opatrzył Z. Kubiak. Warszawa: Iskry 1985; [Wstęp Z. Kubiak] Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza 1990. Lektura Szkolna; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1992. Lektury; Łódź: Inicjał 1994. Lektura Szkolna Warszawa: Twój Styl. 1995. Seria z Krukiem; Bielsko-Biała: Klasyka [1996]; [Opracowała J. Rodziewicz] Wrocław: Siedmioróg 1996, tamże: 1997, 1998, 1999. Lektury dla Każdego; wydanie 3 [!] [Ilustrował P. Kozera]. Warszawa: Kama [1997]. Lektury Szkolne z Opracowaniem; Wstęp i objaśnienia S. Stabryły. Opracowali dydaktycznie K. Heska-Kwaśniewicz, B. Zeler. Katowice: Książnica 1997. Lektura Szkolna, tamże: 1998, 1999, 2000, 2001; [Wstęp T. Miłkowskiego]. Warszawa: Książka i Wiedza 1998. Lektura Szkolna; Kraków: Zielona Sowa 1999, tamże: 2000, [2002], 2003, 2004, 2006, Opracowała T. Cieśla. tamże 2004, 2005. Lektura z Opracowaniem; Warszawa: Sara 2000. Lektury Szkolne; Wstęp i objaśnienia S. Stabryły. Opracowali dydaktycznie K. Heska-Kwaśniewicz, B. Zeler. Katowice: Książnica 1999, tamże 2000; Z opracowaniem dla uczniów i nauczycieli. Wstęp J. Uhmy. Wrocław: Promocja 2002; Wrocław: Siedmioróg 2003. Klasyka; Opracowała A. Popławska. Ilustrował J. Siudak. Kraków: Greg [ca 2000]. Lektura, tamże:  [2002?], 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2009; Opracowała E. Zarych. Kraków: Zielona Sowa 2002. Arcydzieła Literatury Światowej, Opracowała T. Cieśla tamże 2004. Lektura z Opracowaniem; tamże Opracowała E. Zarych 2006, 2007; [Opracowała A. Sabak]. Ilustrowali P. Olszówka, K. Wasilewski. Kraków: Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski 2009. Lektura Dobrze Opracowana; Opracowały A. Popławska, M. Muniak. [Ilustracje J. Siudak]. Kraków: Greg 2010. Lektura), tamże: wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione 2010, 2011, wydanie 3 poprawione 2016, 2017, wydanie 2 [!] poprawione 2019, wydanie 4 rozszerzone 2020, 2021. Lektura, 2020. Kolorowa Klasyka; Opracowała A. Nożyńska-Demianiuk. Poznań: Ibis 2010. Lektura z Opracowaniem, tamże: 2012, 2014, Poznań-[Żychlin]: Ibis – Books 2017. Lektura z Opracowaniem; Konin-Żychlin: Books Sp. z o.o. Sp. k. 2020. Lektura z Opracowaniem); Ożarów Mazowiecki: Olesiejuk 2012. Lektury dla Szkół Licealnych; [Opracowała J. Rodziewicz]. Wrocław: Siedmioróg 2017. Biblioteka Literatury Pięknej, 23; Poznań-Żychlin: Ibis-Books 2017; Ożarów Mazowiecki: Olesiejuk 2012. Lektury dla Szkół Licealnych; wydanie 1 [Opracowała A. Willman]. Warszawa: SBM 2019. Klasyka Literatury / Lektura z Opracowaniem / Szkoła Twórczego Czytania. Przedruk zob. poz. 6.

Wydania łączne: z poz. 2 i 4 pt. Król Edyp; Edyp w Kolonie; Antygona. Opracowanie E. Zarych. Kraków: Zielona Sowa 1999, 203 s. Wydania następne: tamże 2003. Złota Seria, 2004; - z poz. 2 i 3 pt. Antygona; Król Edyp; Elektra. Przełożył K. Morawski. [Przełożył i opracował] S. Srebrny. [Przejrzał i uzupełnił J. Łanowski]. Wrocław: Ossolineum, Warszawa: De Agostini Polska 2003. Arcydzieła Kultury Antycznej, tamże: 2004; - z poz. 2 pt. Antygona; Król Edyp. W opracowaniu E. Zarych. Kraków: Zielona Sowa 2006, 2008. Arcydzieła Literatury Światowej, tamże 2007. Lektura; - z poz. 2 pt. Król Edyp; Antygona. Opracował J. Olczyk. Warszawa: Polskapresse 2005, 115 s. Lektury Wszech Czasów, 24;  Warszawa: Orkla Press Polska 2005. Lektury Wszech Czasów, 24; Warszawa: Wilga [2021].  

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czytają: B. Lubos-Święs, A. Radzikowska, Z. Leraczyk. Czechowice-Dziedzice: Logotuba [2011], 1 płyta CD, pliki w formacie mp3.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2007], plik tekstowy w formacie PDF; Kraków: Zielona Sowa 2008. Arcydzieła Literatury Światowej, pliki tekstowe w formacie PDF, EPUB, MOBI; [Opracowali: R. Kołton, J. Zając]. Tarnów: Wydawnictwo Edukacyjne Zajon 2012, pliki tekstowe; Warszawa: Ktoczyta. Pl – Ventigo Media 2016, pliki tekstowe w formacie EPUB, MOBI, PDF. 

Tytuł oryginału: Antigoné.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/   

Recenzje i omówienia: 

1. [b.a.]: Nowy przekład Antygony Sofoklesa. „Gazeta Lwowska” 1897 nr 279.

2. J. PAWELSKI. „Przegląd Powszechny” 1897 t. 56.

3. K.J. HECK. „Eos” 1898/99 z. 2.

4. F. HOESICK: Nowy przekład „Antygony”. „Kurier Warszawski” 1921 nr 230.

5. J. BIRKENMAJER: Zanosiło się w r. 1935 na plon znacznie obfitszy. „Rocznik Literacki” 1935 s. 152-153.

6. S. ZABIEROWSKI: Polskie Antygony. „Roczniki Komisji Historyczno-Literackiej” 1978.

2. Sofokles: Edyp król. Tragedia. Przełożył K. Morawski. „Przegląd Polski” 1904 t. 151 s. 414-442, t. 2 s. 74-97; Odbitka Kraków: [b.w.] 1904, 77 s. Wystawienie: Kraków, Amatorskie Koło Miłośników Dramatu Klasycznego przy Uniwersytecie Jagiellońskim 1908. Wydanie osobne pt. Król Edyp. Przełożył i opracował K. Morawski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1921], 88 s. Biblioteka Narodowa II, 5. Wydania następne: wydanie 2 tamże 1922; wydanie 2 [!] Kraków: Ossolineum 1947. Biblioteka Narodowa II, 5, wydanie 2 [!] tamże 1951; pt. Edyp królem (król Edyp). Tłumaczył K. Morawski. Goleszów: Publisher-Innowacje 2002; pt. Król Edyp. Gdańsk: Tower Press 2000. Magia Słowa; Opracował i wstępem opatrzył J. Uhma. Wrocław: Siedmioróg 2002. Lektura w opracowaniu; Białystok: Elan [2002]. Baza Lektur Szkolnych; Warszawa: Sara 2003, tamże 2005; Opracowała T. Cieśla. Kraków: Zielona Sowa 2004. Lektura z Opracowaniem;  Opracowała E. Zarych. Kraków: Zielona Sowa 2002. Arcydzieła Literatury Światowej, tamże: 2003, 2004, 2005, 2006, 2007;  Opracowała W. Girys-Czagowiec. Warszawa: Sara [2005]. Lektura); Opracował W. Rzehak. Ilustrowała J. Adamus-Ludwikowska. Kraków: Greg [2000]. Lektura, tamże: [2001], 2002. Wydanie z opracowaniem. Lektura, 2003, 2004. Lektura, 2005, 2006, 2007, 2008; [Opracowała I. Bolińska]. Kraków: Spes [2005]. Lektura z Opracowaniem, toż 2006; Opracowali W. Rzehak, K. Duda-Kaptur. [Ilustrowała J. Adamus-Ludwikowska]. Kraków: Greg 2009. Lektura), tamże: wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, wydanie 3 poprawione tamże 2017, 2018, 2019, 2020; [Opracowała A. Sabak]. Ilustrowali P. Olszówka i K. Wasilewski. Kraków: Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski 2009. Lektura Dobrze Opracowana; Opracowały J. Szczepanik, A. Marszał. Warszawa: Buchmann 2011. Lektura plus Opracowanie; Opracowała A. Nożyńska-Demianiuk. Poznań: Ibis 2010. Lektura z Opracowaniem, tamże 2014; (Fragmenty we współczesnej adaptacji J. Uhmy). Opracował i wstępem opatrzył J. Uhma. Wrocław: Siedmioróg 2003. Lektura w opracowaniu, tamże: 2005, 2017. Kanon lektur; Warszawa: SBM 2020. Klasyka Literatury; [Opracowała A. Willman]. Warszawa: SBM 2020. Lektura z Opracowaniem (Wydawnictwo SBM); Warszawa: Wilga [2021]. Lektura. Przedruk zob. poz. 6.

Wydania łączne: z poz. 1 i 4 pt. Król Edyp; Edyp w Kolonie; Antygona. Opracowała E. Zarych. Kraków: Zielona Sowa 1999, 203 s. Złota Seria, tamże 2003, 2004; - z poz. 1 pt. Antygona; Król Edyp. W opracowaniu E. Zarych. Kraków: Zielona Sowa 2006. Arcydzieła Literatury Światowej; pt. Król Edyp; Antygona. Opracował J. Olczyk. Warszawa: Polskapresse 2005, 115 s. Lektury Wszech Czasów, 24;  Warszawa: Orkla Press Polska 2005, 115 s. Lektury Wszech Czasów, 24; Warszawa: Wilga [2021], 174 s. Lektura.   

Wydania elektroniczne:

E-booki: [Opracowali R. Kołton, J. Zając]. Tarnów: Wydawnictwo Edukacyjne Zajon 2012, pliki tekstowe; Warszawa: Ktoczyta.pl – Ventigo Media 2015, pliki tekstowe w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2017], plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.  

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/   

Tytuł oryginału: Oidípous Týrannos.

Recenzje:

1. [K. MAKUSZYŃSKI] K.M. „Słowo Polskie” 1910 nr 129.

2. W. ŚMIAŁEK: Sofokles w wydawnictwach Biblioteki Narodowej. „Słowo Polskie” 1922 nr 84.

3. Sofokles: Elektra. Tragedia w 3 aktach. Słowo wstępne i tłumaczenie K. Morawskiego. „Przegląd Polski” 1905 t. 158 s. 193-216, 430-473; Odbitka Kraków: Przegląd Polski 1905, 79 s. Wystawienie: Kraków, Akademickie Koło Miłośników Dramatu Klasycznego przy Uniwersytecie Jagiellońskim 1913. Wydania następne: Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1921], 87 s. Biblioteka Narodowa, II, 9, wydanie 2 tamże 1925; wydanie 3 zmienione opracował S. Srebrny. Wrocław: Ossolineum 1951. Biblioteka Narodowa, II, 9; Białystok: Elan 2002. Baza Lektur Szkolnych. Przedruk zob. poz. 6.

Wydania łączne: z poz. 1 pt. Antygona; Król Edyp; Elektra. Przełożył K. Morawski. [Przełożył i opracował] S. Srebrny. [Przejrzał i uzupełnił J. Łanowski]. Wrocław: Ossolineum, Warszawa: De Agostini Polska 2003, 487 s. Arcydzieła Kultury Antycznej. Wydanie następne tamże 2004. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2014], plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB. 

Tytuł oryginału: Īléktra.

4. Sofokles: Edyp w Kolonie. Tragedia. Przekład K. Morawski. Wystawienie: Kraków, Akademickie Koło Miłośników Dramatu Klasycznego przy Uniwersytecie Jagiellońskim 1908. Druk: „Przegląd Polski” 1911 t. 182 s. 3-22, 313-327; 1912 t. 183 s. 52-67, 290-315. Odbitka Kraków: [b.w.] 1912; Wydanie następne: Białystok: Elan 2002. Baza Lektur Szkolnych. Przedruk zob. poz. 6.

Wydanie łączne: z poz.1 i 2 pt. Król Edyp; Edyp w Kolonie; Antygona. Opracowała E. Zarych. Kraków: Zielona Sowa 1999, 203 s. Złota Seria  Wyd. nast. tamże: 2003, 2004. 

Wydanie elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Oidipous epi Kolōnōi.

Recenzja:

A.E. BALICKI. „Przegląd Polski” 1909 t. 171.

5. Sofokles: Ajax. [Tragedia]. Przełożył K. Morawski. Druk w: Sofoklesa tragedie. Przełożył i wstępami opatrzył K. Morawski. Kraków 1916  s.  68-124. Zob. poz. 6. Wystawienie pt. Ajas. Adaptacja i reżyseria: M. Spiss. Kraków, Narodowy Stary Teatr im. H. Modrzejewskiej 2007.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Aias.

6. Sofoklesa tragedie. Przełożył i wstępami opatrzył K. Morawski. Kraków: Akademia Umiejętności 1916, 498 s. Biblioteka Przekładów z Literatury Starożytnej, nr 4. Wydania następne: Opracował i wstępem opatrzył Zygmunt Kubiak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969; Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000.

Wydanie elektroniczne Filoktetesa i Trachinek:

E-book: Warszawa: Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuły oryginałów: Antigónī; Aias; Īléktra; Oidípous Týrannos; Trachiniai; Filoktītīs; Oidipous epi Kolōnōi.

Zawartość: Antygona [poz. 1]; Ajax [poz. 5]; Elektra [poz. 3]; Edyp król [poz. 2]; Trachinki; Filoktetes; Edyp w Kolonie [poz. 4]. 

W wydaniu z 2000 opuszczono utwory: Ajax; Trachinki; Filoktetes; Edyp w Kolonie.

Recenzje: 

J. SAJDAK: Sofokles w przekładzie prof. Morawskiego. „Głos Narodu” 1916 nr 454; 457.

[b.a.]: Wydawnictwa Akademii Umiejętności. „Tygodnik Ilustrowany” 1917 nr 15.

7 J.M. Kulišer: Dzieje gospodarcze Europy Zachodniej. [Monografia historyczna]. Przełożył K. Morawski. Przejrzał J. Rutkowski. T. 1-2. Warszawa: Gebethner i Wolff [1923]-[1926]. Biblioteka Wyższej Szkoły Handlowej.

Tytuł oryginału: Allgemeine Wirtschaftsgeschichte des Mittelalters und der Neuzeit. 

T. 1. Wieki średnie. [1923], 300 s. Biblioteka Wyższej Szkoły Handlowej. 

Tytuł oryginału: Das Mittelalter.

T. 2. Czasy nowożytne. [1926], 245 s. Biblioteka Wyższej Szkoły Handlowej. 

Tytuł oryginału: Die Neuzeit.

8. Ajschylos, Sofokles, Eurypides. Antologia tragedii greckiej. Wybrał i opracował S. Stabryła. Przełożyli S. Srebrny, K. Morawski, J. Łanowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 472 s. Wydanie następne pt. Antologia tragedii greckiej. Ajschylos, Sofokles, Eurypides tamże 1989.

Tu w przekładzie K. Morawskiego: Antygona; Król Edyp.

9. Antologia tragedii greckiej. Król Edyp; Antygona / Sofoklesa. Prometeusz skowany; Oresteja (Agamemnon, Ofiarnice, Eumenidy) Ajschylosa. Przełożyli K. Morawski, Jan Kasprowicz. [Opracowali A. Popławska, W. Rzehak. Ilustrowała J. Adamus-Ludwikowska]. Kraków: Greg 2003, 378 s. [Lektura: wydanie z opracowaniem].  Wydania następne: tamże 2004, 2006, 2007, 2008, 2009, wydanie 3 poprawione pt. Antologia tragedii greckiej. Antygona; Król Edyp; Prometeusz skowany; Oresteja; Agamemnon; Ofiarnice; Eumenidy. Opracowali M. Irger-Kobierska, A. Popławska, W. Rzehak. Ilustrowała J. Adamus-Ludwikowska 2018. 

Tu w przekładzie K. Morawskiego: Antygona; Król Edyp.

PRACE EDYTORSKIE 

1. [A. Krzycki] Andreae Cricii Carmina. Edidit, praefatione instruxit, adnotationibus illustravit [K.] C. Morawski. Cracoviae: Academiae Litterarum Cracoviensis 1888, LXIII, 302 s. Corpus Antiquissimorum Poetarum Poloniae Latinorum usque ad Ioannem Cochanovium, vol. 3.

Recenzje:

1. J. KALLENBACH: Andrzej Krzycki. „Tygodnik Ilustrowany” 1888 nr 175; 293.

2. M. JEZIENICKI. „Kwartalnik Historyczny” 1889 z. 1.

3. S. PTASZYCKI: Poezje Krzyckiego. „Ateneum” 1889 t. 2.

4. M. SAS. „Biblioteka Warszawska” 1889 t. 2.

PRACE NAUKOWE DOTYCZĄCE LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ ORAZ KRYTYKA PRZEKŁADU

1. Studia do historii retoryki za czasów Augusta. [b.m.: b.w. 1870], 30 s. Odbitka z Rozpraw Akademii Umiejętności. 

2. Quaestiones Quintilianeae. Posnaniae: [b.w.] 1874, 68 s. Rozprawa doktorska.

3. Z dziejów Odrodzenia w Polsce. (Studia i notaty). Kraków: Wydanie Redakcji „Przeglądu Polskiego” 1884, 35 s.

4. De rhetoribus latinis observationes. Cracoviae: Apud Bibliopolam Societatis Librariae Polonicae (Spółka Wydawnicza Polska) 1892, 20 s.

5. De sermone scriptorum latinorum aetatis quae dictur argenta observationes. Leopoli: Societatis Philologae 1895, 12 s.

6. [Przedmowa do:] D. Chłapowski: Pamiętniki. Cz. 1-2. Poznań: nakładem Synów 1899, 164 + 126 s. Wydanie następne: Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986.

7. Rhetorum Romanorum ampullae. Cracoviae: Academiae Litterarum 1901, 20 s. 

8. Catulliana et Ciceroniana. Cracoviae: Academiae Litterarum 1903, 21 s.

9. Ovidiana. Cracoviae: Academiae Litterarum 1903, 16 s.

10. Historia literatury rzymskiej. T. 1-7. Kraków: Polska Akademia Umiejętności 1909-1921.

[T.1] Historia literatury rzymskiej za Rzeczypospolitej. Kraków: Akademia Umiejętności 1909, 365 s. Historia Literatury rzymskiej. 

[T.2] Proza w epoce cycerońskiej. M. Tullius Cicero. Życie i dzieła. Kraków: Akademia Umiejętności 1911, 329 s. Historia Literatury rzymskiej.

[T.3] Proza i prozaicy w okresie cycerońskim. Kraków: Akademia Umiejętności 1912, 243 s. Historia Literatury rzymskiej.

[T.4] Historia literatury rzymskiej za cesarza Augusta. Vergilius i Horatius. Kraków: Akademia Umiejętności 1916, 210 s. Historia Literatury rzymskiej.

[T.5] Owidiusz i elegicy w epoce Augusta. Kraków: Akademia Umiejętności 1917, 240 s. Historia Literatury rzymskiej.

[T.6] Historia literatury rzymskiej za cesarstwa. Od Augusta do czasów Hadriana. Kraków: Akademia Umiejętności 1919, 286 s. Historia Literatury rzymskiej.

[T.7] Schyłek literatury rzymskiej w drugim i trzecim wieku po Chr. Kraków: Akademia Umiejętności 1921, 184 s. Historia Literatury rzymskiej.

11. De contentionibus litterariis apud Romanos imprimis apud Ciceronem. Cracoviae: Societas Philologae 1913, 17 s.

12. [Przedmowa do:] K.M. Górski: Pisma literackie. Z badań nad literaturą polską XVII i XVIII wieku. Warszawa: Gebethner i Wolff ; Kraków: G. Gebethner 1913, 754 s. K.M Górskiego Pisma zebrane.

13. [Wstęp do:] Ody Horacyusza. W przekładzie L. Siemieńskiego. Kraków: K. Sechorz 1916, 128 s.

 14. [Przedmowa do:] J. Zawirowski: Pieśni Horacego na język polski przełożone. Kraków: [b.w.] 1920, 132 s.

15. [Słowo wstępne do:] Homera Ilias. Przekład: J. Czubek. Powstanie 1892-1921. Warszawa: Nakładem Gebethnera i Wolfa 1921, 558 s. Wydanie następne: tamże [ca 1925].

16. Życie i poezja Owidiusza. [Wstęp do:] Publius Ovidius Naso: Przemiany. Przekład B. Kicińskiego. Opracował i wydał J. Czubek. Warszawa; Kraków; Lublin; Łódź; Poznań: Gebethner i Wolff 1921; New York: The Polish Book Importing CO [ca 1923], 285 s. Wybór Pisarzów Polskich i Obcych dla Domu i Szkoły, nr 25; Wydanie następne: Warszawa: Gebethner i Wolff 1933. Biblioteczka Uniwersytetów Ludowych i Młodzieży Szkolnej, 255.

Tytuł oryginału: Metamorphoseon libri.

17. [Wstęp do:] Arystofanes: Ptaki. Przełożył i uwagami zaopatrzył B. Butrymowicz. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922, 146 s. Biblioteka Narodowa, II, 23.

Tytuł oryginału: Ornithes.

18. [Przedmowa do:] Setne rocznice wielkich mężów Francji = Les centenaires français. 1921-1922. [Ser. 1] Napoleon, Molière, Watteau, Flaubert, La Fontaine. Kraków: Stowarzyszenie Przyjaciół Francji [1922], 118 s. Biblioteka Stowarzyszenia Przyjaciół Francji w Krakowie, t. 2.

19. [Przedmowa do:] Setne rocznice wielkich mężów Francji = Les centenaires français. 1922-1923. Ser. 2, Ludwik Pasteur, St. François de Sales, Ernest Renan, J.H. Fabre, Octave Feuillet. Kraków: Stowarzyszenie Przyjaciół Francji [1923], 111 s. Biblioteka Stowarzyszenia Przyjaciół Francji w Krakowie, t. 4.

20. Walka o język polski w czasach Odrodzenia. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1923, 54 s. Z Historii i Literatury.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2015, plik tekstowy w formacie PDF.

21. Zarys literatury rzymskiej. Kraków: Akademia Umiejętności ; Warszawa: Gebethner i Wolf 1922, 412 s.

22. [Przedmowa do:] [F.S. Potocki] EF.PE.: Ernest Renan 1823-1892. Kraków: Stowarzyszenie Przyjaciół Francji [1923], s. 7. Biblioteka Stowarzyszenia Przyjaciół Francji w Krakowie, t. 4.

23. [Słowo wstępne do:] Q. Horatius Flaccus: Wybór poezji. T. 1. Pieśni i jamby. T. 2. Satyry i listy. Przekład: J. Czubek. Warszawa: Gebethner i Wolff 1923-1924, 184 + 152 s. Wybór Pisarzów Polskich i Obcych dla Domu i Szkoły, nr 26-27. Wydanie następne tamże 1933. Biblioteczka Uniwersytetów Ludowych i Młodzieży Szkolnej, nr 256-257.

24. [Słowo wstępne do:] Q. Horatius Flaccus: Poezje. Pieśni – jamby – satyry – listy. Przekład: J. Czubek. Wydanie zupełne. Warszawa: Gebethner i Wolff 1924, 496 s.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. M. PLEZIA. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 21. Wrocław 1976.

2. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. T. 15. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Warszawa 1977. 

3. A. KOŁODZIEJCZYK: W: Encyklopedia historii II Rzeczypospolitej. Warszawa 1999.

4. [I. TERESIŃSKA] I.T. W: Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. T. 3. Warszawa 2002.

OMÓWIENIA 

1. S. HAMMER: Kazimierz Morawski jako filolog i humanista. „Eos” 1925 nr 28.

2. S. HAMMER: Historia filologii klasycznej w Polsce. Kraków 1948 [tu m.in. o K. Morawskim].

3. Krzysztof MORAWSKI: O Kazimierzu Morawskim. Ze wspomnień i kronik rodzinnych. Kraków 1973, 255 s.

4. J. KRZYŻANOWSKI: Kazimierz Morawski, wspaniały humanista polski. W: Portrety uczonych polskich. Kraków 1974.

5. M. PLEZIA: Habilitacja Kazimierza Morawskiego w Krakowie. „Eos” 1983 nr 2.

6. M. PLEZIA: Kazimierz Morawski (1852-1925) – pierwszy prezes PAU. „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1986.

7. S. ŁEMPICKI: Kazimierz Morawski (1852-1925). W: H. Markiewicz: Poloniści Uniwersytetu Jagiellońskiego. Portrety i życiorysy. Kraków 1998, s. 227-44.

8. K. KORUS: Kazimierz Morawski (1852-1925) [online] Dostępny na stronie internetowej:  https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/265668/korus_kazimierz_morawski_1852-1925_2000.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp 18 grudnia 2022].

MORAWSKI Kazimierz 

1852-1925

Full family name: Dzierżykraj-Morawski herbu Nałęcz (Dzierżykraj-Morawski of the Nałęcz coat of arms)

Classical philologist, historian, and translator.

Born on 29 January 1852 into a landowning family in Jurkowo near Kościan in the Poznan region; son of the political activist Kajetan Piotr Dzierżykraj-Morawski and Józefina, née Łempicka. Between 1861 and 1869, he was a pupil at the St Mary Magdalen Grammar School in Poznan (Königliches Marien-Gymnasium zu Posen). Most subjects were taught in German, French was the foreign language and particular emphasis was placed on Latin and Ancient Greek. His interest in Classical culture developed under the influence of August Wannowski and Father Jan Koźmian. As a pupil, Morawski lived in a boarding house run by the latter. After completing his advanced secondary education, he left for Berlin, where he studied at the Faculty of Philosophy of the Friedrich Wilhelm University (now Humboldt University). He graduated with a doctoral degree in 1874, awarded for his dissertation Quaestiones Quintilianeae, which was supervised by Prof. Emil Hübner. He subsequently spent two further semesters studying in Berlin. In 1875, he took an exam to qualify as a secondary school teacher and was awarded a first-class certificate that enabled him to teach philosophy, history, geography, Classical languages, and French in higher grammar school classes. In 1875/76, he completed a traineeship at St Matthew’s Grammar School in Breslau (now Wroclaw). While there, he was called up to the Prussian Army before being discharged three months later owing to his poor eyesight. In 1877, he applied to the Jagiellonian University (UJ) in Krakow, requesting recognition of his doctoral degree to secure a position as a lecturer in Classical philology based on his academic achievements to date. The same year, he took his first trip Italy. Over five months, he visited Bologna, Venice, Florence, Rome, Naples, Pisa, and Siena. He took many more trips to Italy and Greece in subsequent years. In November 1877, he gave his habilitation lecture at the Faculty of Philosophy at UJ and in 1878 was appointed senior lecturer (Privatdozent). The same year, he started lecturing at the faculty before being appointed associate professor in 1880 and then full professor in 1887. He made his debut as a translator with Polish versions of works by Ada Negri (published as Przeznaczenie [Fate], Powitanie nędzy [Greeting poverty], and Zamieć [Blizzard] in “Przegląd Polski” in 1896, vol. 121). In 1902/03, he served as dean of the Faculty of Philology, then as associate dean in 1903/04 before becoming rector of UJ in 1906/07. He contributed significantly to the revival of Classical philology in Poland. In 1883, he became a corresponding member of the Academy of Learning (Akademia Umiejętności, AU) before being made a full member in 1887. Between 1890 and 1918, he served as director of the Philological Section of AU, where he was appointed vice-president in 1917 before serving as the Academy’s president between 1918 and 1925. In 1912, he founded the Philological Commission at AU, which provided early career researchers with opportunities to give public lectures and publish their research. The Commission existed until 1951, when the Academy was abolished. In 1918, Morawski was part of a group who transformed the AU into the Polish Academy of Arts and Sciences (PAU). Alongside his academic research, he was also active as a journalist and columnist, serving on the editorial board of “Przegląd Polski” (1893), while publishing in “Czas” (1881-1911) and “Głos Narodu” (1915-20). He founded the publication series Corpus Antiquissimorum Poetarum Poloniae Latinorum and wrote introductions to many works by Classical writers. He was awarded the Austrian Imperial Order of the Iron Crown in 1898, the Polish Order of the White Eagle in 1921, and made Commander of the French Legion of Honour. He was married twice: in 1882, he married Helena née Wężyk (Badeni after her first husband; she died in 1884; they had a son, the historian and journalist Kazimierz Marian Morawski); in 1900, he married Maria Chłapowska (they had three children together: two daughters, Helena and Zofia, and a son Krzysztof). Morawski died on 25 August 1925 in Krakow, where he is buried at the Rakowicki Cemetery.

The location of his archive is unknown. His correspondence is held across the collections of several institutions, including the Jagiellonian Library, the Library of the Polish Academy of Sciences (PAN) in Krakow, the National Library in Warsaw, and the Ossolineum – the Library of the Ossoliński National Institute in Wroclaw.

MORAWSKI Kazimierz 

1852-1925

Vollständige Namensform: Dzierżykraj-Morawski herbu Nałęcz [Wappengemeinschaft Nałęcz] 

Klassischer Philologe, Historiker, Übersetzer. 

Geboren am 29. Januar 1852 in Jurkowo bei Kosten [Jurkowo pod Kościanem] bei Posen in einer Landadelsfamilie, Sohn von Kajetan Piotr Dzierżykraj-Morawski, einem politischen Aktivisten, und von Józefina, geb. Łempicka. In den Jahren 1861-69 besuchte er das Königliche Marien-Gymnasium zu Posen [Gimnazjum św. Marii Magdaleny], in dem die meisten Fächer auf Deutsch unterrichtet wurden und man Französisch lehrte, eine besondere Sorgfalt aber dem Latein und dem Altgriechischen galt. Sein Interesse für antike Kultur wurde von Professor August Wannowski sowie durch den Priester Jan Koźmian, in dessen Internat er während der Gymnasialzeit wohnte, geprägt. Nach dem Abitur zog er nach Berlin, wo er das Studium an der Philosophischen Fakultät der Friedrich-Wilhelms-Universität (heute Humboldt-Universität) aufnahm. 1874 erlangte er dort den Doktortitel mit der Abhandlung Quaestiones Quintilianeae (Promotor Prof. Emil Hübner). Er setzte des Studium zwei weitere Semester in Berlin fort und legte 1875 die Prüfung zum Gymnasiallehrer ab, wobei er ein Zeugnis ersten Grades erlangte, das ihn zum Unterrichten von Philosophie, Geschichte, Geographie und den klassischen Sprachen befähigte. Im Jahr 1875/76 absolvierte er ein Praktikum im Matthiasgymnasium zu Breslau. Dort wurde er auch zum preußischen Militärdienst einberufen, aus dem er jedoch nach drei Monaten wegen Augenschwäche wieder entlassen wurde. 1877 wandte er sich an die Philosophische Fakultät der Jagiellonen-Universität [Uniwersytet Jagielloński – UJ] in Krakau mit dem Gesuch um Nostrifizierung seines Diploms und Zuerkennung einer Dozentenstelle im Bereich der klassischen Philologie aufgrund seiner bisherigen wissenschaftlichen Tätigkeit. Im gleichen Jahr brach er zu seiner ersten, fünfmonatigen Reise nach Italien auf und besuchte Bologna, Venedig, Florenz, Neapel, Pisa und Siena. In den darauffolgenden Jahren reiste er noch mehrmals nach Italien und nach Griechenland. Im November 1877 hielt er seinen Habilitationsvortrag an der Philosophischen Fakultät der UJ und erhielt 1878 die Stelle eines Privatdozenten für klassische Philologie. Im gleichen Jahr begann er, Vorlesungen an der Philosophischen Fakultät zu halten, 1880 wurde er außerordentlicher Professor und 1887 ordentlicher Professor an der Jagiellonen-Universität. Als Übersetzer debütierte er in der Zeitschrift „Przegląd Polski” (1896, Bd.121) mit der Übertragung der Gedichte von Ada Negri (Przeznaczenie/Fatalità, Powitanie nędzy/Buon dì, miseria, Zamieć/Nevicata). In den Jahren 1902-03 war er Dekan der Philologischen Fakultät, 1903-1904 Prodekan und in den Jahren 1906-07 Rektor der Jagiellonen-Universität. Er engagierte sich stark für die Wiederbelebung der klassischen Philologie in Polen. 1883 wurde er korrespondierendes Mitglied und 1887 wirkliches Mitglied der Akademie der Gelehrsamkeit [Akademia Umiejętności, AU]. In den Jahren 1890-1918 war er Direktor der Philologischen Fakultät der AU, 1917 war er Vize-Präsident und 1918-25 Präsident der Akademie. 1912 gründete er die Philologische Kommission der AU, die jungen Wissenschaftlern die Möglichkeit bot, öffentliche Vorträge zu halten und ihre Arbeiten zu publizieren (bis zur Auflösung der Akademie 1951). 1918 trug er wesentlich zur Umwandlung der Institution in die Polnische Akademie der Gelehrsamkeit [Polska Akademia Umiejętności, PAU] bei. Neben seiner wissenschaftlichen Tätigkeit betätigte er sich auch als Publizist, gehörte zum Redaktionskomitee von „Przegląd Polski” (1893) und veröffentlichte Beiträge in den Zeitschriften „Czas” (1881-1911) und „Głos Narodu” (1915-20). Er initiierte die Publikationsreihe Corpus Antiquissimorum Poetarum Poloniae Latinorum und verfasste zahlreiche Einleitungen zu den Ausgaben antiker Autoren. Er wurde mit dem österreichischen Kaiserlichen Orden der Eisernen Krone der 3. Klasse (1898), mit dem polnischen Orden des Weißen Adlers [Order Orła Białego] (1921) sowie mit der französischen  Ehrenlegion (Commandeur de la Légion d’honneur) ausgezeichnet. Er führte zwei Ehen: 1882 heiratete er Helena geb. Wężyk primo voto Badeni (gest. 1884), mit er den Sohn Kazimierz Marian, den späteren Historiker und Publizisten, hatte, und 1900 Maria Chłapowska, mit der er drei gemeinsame Kinder hatte – den Sohn Krzysztof und die Töchter Helena und Zofia. Er starb am 25. August 1925 in Krakau und wurde dort auf dem Rakowicki-Friedhof begraben.  

Der Verwahrungsort des Archivs von Kazimierz Morawski ist nicht bekannt, seine Korrespondenz ist in den Sammlungen vieler Institutionen nachweisbar, darunter in der Jagiellonen-Bibliothek, in der Bibliothek der Polnischen Akademie der Wissenschaften in Krakau, der Polnischen Nationalbibliothek und in der Ossoliński-Bibliothek [Zakład Narodowy im. Ossolińskich] in Breslau.