KORNIŁOWICZOWA Jadwiga

Do 1939 podpisywała przekłady nazwiskiem Sienkiewiczówna, po wojnie: Korniłowiczowa.

Tłumaczka, malarka.

Urodzona 13 grudnia 1883 w Warszawie; córka Henryka Sienkiewicza, pisarza, i Jadwigi z Szetkiewiczów (zmarła w 1885). Odbyła staranną edukację domową, w wyniku której opanowała kilka języków: biegle angielski i francuski oraz biernie niemiecki. Z powodu zagrożenia gruźlicą od wczesnego dzieciństwa, każdego roku spędzała wiele miesięcy w uzdrowiskach, w tym w Zakopanem, a od 1896, wraz z ojcem i bratem (Henrykiem Józefem) wielokrotnie wyjeżdżała do Francji, Włoch, Szwajcarii i Austrii, korzystając z tamtejszych lecznic. Bardzo wcześnie zainteresowała się malarstwem. W wieku 12 lat pobierała już lekcje rysunku u Józefa Nalborczyka, kolejnym nauczycielami byli uczniowie Wojciecha Gersona (Julian Maszyński, Jan Felicjan Owidzki) oraz Stanisław Witkiewicz i Leon Wyczółkowski,  z którym namalowała panneau zdobiące hall w Oblęgorku (1912). W 1899?-1906 była uczennicą prawdopodobnie prywatnej pensji żeńskiej Jadwigi Sikorskiej w Warszawie (Żeńska Pensja Jadwigi Sikorskiej),  lub ukrytej pod nazwą szkoły początkowej, pensji dla dziewcząt Jadwigi Papi (Szkoła Początkowa Jadwigi Papi), prowadzonej wówczas przez Leonię Rudzką. Do egzaminu maturalnego jednak nie zdążyła przystąpić z powodu pogorszenia stanu zdrowia. W połowie maja 1906 trafiła do szwajcarskiego uzdrowiska Weggis, w lipcu znalazła się w sanatorium przeciwgruźliczym Kazimierza i Bronisławy Dłuskich w Zakopanem (Sanatorium Przeciwgruźliczne Kazimierza i Bronisławy Dłuskich), gdzie pozostała do końca 1907. W 1908-13 z przerwami przebywała w Paryżu, gdzie w charakterze wolnej słuchaczki uczestniczyła w wykładach Henri Bergsona w Sorbonie (Sorbona) i Collège de France (Collège de France). Równolegle studiowała rysunek i malarstwo w Académie de la Grande Chaumiére (Académie de la Grande Chaumiére) oraz prywatnej szkole artystycznej Filipa Colarossiego (Prywatna Szkoła Artystyczna Filipa Colarossiego). W przerwie między wyjazdami do Paryża uczęszczała na kursy malarskie do prywatnej szkoły Miłosza Kotarbińskiego w Warszawie (Prywatna Szkoła Miłosza Kotarbińskiego)(1909). Od lat młodzieńczych pisała wiersze, jednak ich nie publikowała. Jako tłumaczka debiutowała przekładem pierwszego tomu powieści-rzeki Romain Rollanda pt. Jan Krzysztof (1910). Na przełomie 1912-13 odbyła w Warszawie i Krakowie kurs Samarytanina Polskiego w zakresie pierwszej pomocy przedlekarskiej oraz opieki pielęgniarskiej. Po wybuchu I wojny światowej, w sierpniu 1914, wraz z ojcem,  jego żoną, Marią z Babskich, i bratem na kilka tygodni przeniosła się z Oblęgorka do Krakowa. W połowie września wyjechała wraz z rodziną  do Wiednia,  a następnie do Szwajcarii, gdzie zatrzymali się w Vevey w Hotel du Lac. Pomagała tam przez blisko rok w obowiązkach ojcu, który przewodniczył Szwajcarskiemu Komitetowi Generalnemu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, mieszczącemu się w tymże hotelu. Zajmowała się głównie korespondencją, zwłaszcza w języku angielskim i francuskim. Tłumaczyła również teksty ojca zamieszczane w prasie angielskiej i francuskiej. Jesienią 1915 wróciła do Krakowa, by zaopiekować się schorowaną babką, Wandą Szetkiewicz. W 1916, wykorzystując wiedzę zdobytą na kursach medycznych, podjęła pracę w szpitalu legionowym jako pielęgniarka. W 1919 była tłumaczką w Komisji Międzysojuszniczej w Cieszynie (Komisja Międzysojusznicza), której celem było zdiagnozowanie sytuacji i sporządzanie raportu dla Konferencji Pokojowej. We wrześniu 1920, po śmierci Wandy Szetkiewicz, wstąpiła do wojska jako ochotniczka  Pomocniczej Służby Kobiet (Pomocnicza Służba Kobiet) i w tej formacji brała udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Wiosną 1921 została zdemobilizowana i wróciła do Oblęgorka. Tam kontynuowała prace translatorskie. W 1923 wyszła za mąż za Tadeusza Korniłowicza, psychologa, pułkownika Wojska Polskiego i działacza kulturalnego, z którym miała córkę, Marię, tłumaczkę. Podczas II wojny światowej przebywała z córką w Warszawie (mąż, uczestniczył w kampanii wrześniowej, aresztowany przez Sowietów, był przetrzymywany w obozie w Kozielsku, a następnie w więzieniu w Kijowie i prawdopodobnie w 1940 zamordowany). W czasie powstania warszawskiego, wraz z Marią Godlewską, prowadziła kuchnię dla powstańców przy ul. Polnej. Po upadku powstania znalazła się w transporcie więźniów do Częstochowy, z którego udało jej się zbiec. Po zakończeniu wojny zamieszkała z córką najpierw w Krakowie, a w 1950 w Warszawie, gdzie nadal zajmowała się pracą przekładową (tłumaczyła także wspólnie z córką).  W  tymże roku została członkiem Związku Literatów Polskich (Związek Literatów Polskich). W 1961 za pracę translatorską została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.  Zmarła 29 grudnia 1969 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Archiwum tłumaczki znajduje się w kolekcjach wielu  instytucji, w tym: Muzeum Narodowym w Kielcach, Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie, Bibliotece Polskiej w Paryżu, Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu, Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Państwowym Instytucie Wydawniczym, Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Narodowym w Warszawie, Bibliotece Narodowej w Warszawie, Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej, Muzeum Tatrzańskim im. T. Chałubińskiego w Zakopanem. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA 

1. R. Rolland: Jan Krzysztof. [Powieść]. Przełożyła z upoważnienia autora J. Sienkiewiczówna. [T.] 1-4. Warszawa: [Sfinks] 1911-1912. Biblioteka „Sfinksa”, t. 2-3, 6, 8-9. Wydanie następne: Warszawa: J. Czernecki [1923].

Tytuł oryginału: Jean Christophe.

[T.] 1. Świt. 1911, 175 s. Biblioteka „Sfinksa”, t. 2.  Wydanie następne: Warszawa: J. Czernecki [1923].

Tytuł oryginału: L’Aube.

[T.] 2. Poranek. 1911, 178 s. Biblioteka „Sfinksa”, t. 3. Wydanie następne: Warszawa: J. Czernecki [1923].

Tytuł oryginału: Le Matin.

[T.] 3. Młodzieniec. [1911, 236 s. Biblioteka „Sfinksa”, t. 6. Wydanie następne: Warszawa: J. Czernecki [1923].

Tytuł oryginału: L’Adolescent.

W wydaniu pierwszym fikcyjnie podano ze względów obyczajowych jako współautora przekładu ojca tłumaczki.

[T.] 4. Bunt. (Cz. 1-2). 1911, 1912, 224 + 211 s. Biblioteka „Sfinksa”, t. 8-9. Wydanie następne: Warszawa: J. Czernecki [1923].

Tytuł oryginału: La Révolte.

2. A. de Vigny: O niewoli i wielkości służby wojskowej.[Opowiadania]. Przekład J. Sienkiewiczówny. [Przedmowa: T. Korniłowicz]. Lwów: Ossolineum 1922, 260 s. 

Zawiera 3 opowiadania poprzedzone uwagami autora:  Laurette au le cachet rouge; La veillée de Vincennes; La vie et la mort du capitaine Renaud ou la canne de jonc.

Tytuł oryginału: Servitude et Grandeur militaire.

Recenzja: 

1. [W. HAHN] –r.-n. „Gazeta Lwowska” 1922 nr 219.

3. Ch. Saroléa: Listy o Polsce. Poprzedzone listem kardynała Merciera oraz przedmowami G.K. Chestertona i autora. Przetłumaczyła J. Sienkiewiczówna. Warszawa: Gebethner i Wolff [ca 1923], 179 s.

Tytuł oryginału: Letters on Polish affairs.

4. J. Conrad Korzeniowski: Smuga cienia = The shadow line. [Powieść. Tłumaczyła z angielskiego J. Sienkiewiczówna].  Warszawa: E. Wende i S-ka; Poznań: Fiszer i Majewski 1925, 404 s. Pisma wybrane, t. 17. Wydania następne:  Warszawa: Dom Książki Polskiej Spółka Akcyjna 1930. Pisma zbiorowe, t. 19; Rzym: Oddział Kultury i Prasy 2 Korpusu 1945. Biblioteka Orła Białego; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1950 tamże: 1958, pt. Smuga cienia. Wyznanie. Przełożyła J. Korniłowiczowa 1962. Z pism; Warszawa: Interart 1992. Klasyka.

Fragmenty powieści przedrukowano w wydawnictwie zbiorowym: Żagle znikają z oceanów. Żegluga w oczach J. Conrada. Wyboru z dzieł J. Conrada dokonał i komentarz opracował S. Ludwig. [Przełożyli: J. Korniłowiczowa et al. Terminologię morską w przekładach sprawdzili i poprawili: Sz. Milewski i K. Jurkiewicz]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1965. Miniatury Morskie. Epizody z Dziejów Żeglugi z. 7 s. 38-43.

Adaptacje: radiowe: Adaptacja: Cz. Czerniawski. Reżyseria: A. Skarżyński. Polskie Radio 1962. Adaptacja: Z. Orszulska. Reżyseria: H. Kajzar. Polskie Radio 1974; Reżyseria: D. Błaszczyk. Polskie Radio 2018. 

Recenzje i omówienia: 

1. M. DĄBROWSKA: O Smudze cienia. „Głos Prawdy” 1926 nr 24.

2. J. HERBST: Od i do czytelników. Smuga cienia. „Świat” 1958 nr 25.

3. J. SZCZEPAŃSKI: Rozterki tłumacza. „Litery” 1971 nr 11.

4. M. DĄBROWSKA: Szkice o Conradzie. Warszawa 1974.

5. A. ADAMOWICZ-POŚPIECH: Przekład wewnątrztekstowych nawiązań na podstawie tłumaczeń Smugi cienia Josepha Conrada. „Ruch Literacki” 2010 z. 6.

5. J. Conrad: Złota strzała. Opowieść opatrzona wstępnym i końcowym objaśnieniem. [Przekład powstał w 1939-1943]. [Przekład A. Zagórskiej i J. Korniłowiczowej. Kilka słów od autora przełożyła K. Zagórska. Słowo wstępne: J. Parandowski. ]  Kraków: Instytut Wydawniczy Poziom 1948, 366 s. Wydania następne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958. Z pism; tamże: pt. Złota strzała. Opowieść ze wstępem i zakończeniem. 1974. Dzieła, t. 19; wydanie 2 [!] Szczecin: Glob 1985. 

Wydanie łączne z powieścią Zwycięstwo.  pt. Zwycięstwo. Przełożyła A. Zagórska; Złota strzała. Przełożyły A. Zagórska, J. Korniłowiczowa. [Konsultacja marynistyczna: J. Miłobędzki]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987, 598 s. Biblioteka Klasyków. Dzieła wybrane, 5.

Tytuł oryginału: The arrow of gold.

Adaptacje radiowe: Cz. 1-12. Adaptacja: Z. Orszulska. Reżyseria: R. Bobrowska. Polskie Radio 1972; Adaptacja: A. Lisowska-Niepokólczycka. Reżyseria: Z. Dąbrowski. Polskie Radio 1980.

6. O. Wilde: Eseje, opowiadania, bajki, poematy prozą. Pod redakcją J. Żuławskiego. [Przełożyli E. Berberyusz et al.]. Ilustracje A. Stefanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 441 s. Wydanie następne 1 w tej edycji pt. Twarz, co widziała wszystkie końce świata. Opowiadania, bajki, poematy prozą, eseje. Ilustracje: P. Gidlewski tamże 2011. 

W przekładzie J. Korniłowiczowej opowiadania: Upiór z Canterville; Wzór milionera; Sfinks bez tajemnic; Eseje: Portret pana W.H.

Wybrane utwory pochodzą z tomów: The happy prince, and other tales; Lord Arthur Savile’s crime; A huse of pomegrantes; Intentions.

7. J.-A. Gérard: Życie Conrada. Przełożyła [J. Korniłowiczowa], M. Korniłowiczówna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 413 s. 

Tytuł oryginału: Vie de Conrad.

Według informacji A. Kowalskiej-Lasek w pracy„Panna na Oblęgorku i na frankach Nobla” książkę przełożyły wspólnie J. Korniłowiczowa i M. Korniłowiczówna.

8. J. Conrad: Nostromo. Opowieść z wybrzeża. Przełożyła J. Korniłowiczowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 618 s. Z Pism. Wydania następne: tamże: [1961], wydanie 3 1962. Z pism, wydanie 4 1970,  1972. Dzieła, t. 8. 

Tytuł oryginału: Nostromo. A tale of the seaboard.

Adaptacje radiowe: Cz. 1-3. Adaptacja: B. Prządka. Reżyseria: J. Kukuła. Polskie Radio 1990. 

9. K. Marmion: Zjednoczenie z Bogiem. [Korespondencja]. Tłumaczenia dokonały Siostra Katarzyna z Lasek i J. Korniłowiczowa. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1961, 254 s. 

Tytuł oryginału: Union à Dieu dans le Christ.

Na stronie tytułowej informacja, że stanowi część 1, część 2 zob. poz. 14.

10. J.M. Perrin: W tajemnicy Ojca. Tłumaczenia dokonały Siostra Katarzyna z Lasek i J. Korniłowiczowa. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1961, 172 s. 

Tytuł oryginału: Dans le secret du Père.

Na stronie tytułowej informacja, że stanowi część 2, część 1 zob. poz. 13.

11. T. Hardy: W pewnym miasteczku. [Opowiadanie]. Tłumaczyła J. Korniłowiczowa. Ilustrował A. Kurkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 102 s. Biblioteka Jednorożca. Wydanie 2 (łącznie z przekładem opowiadania Pierwsza hrabina Wessex. Tłumaczyła  K. Jurasz-Dąmbska) pt.  Pierwsza hrabina Wessex. Opowiadania. Tłumaczenie: K. Jurasz-Dąmbska, J. Korniłowiczowa. Warszawa: Książka i Wiedza 1977, 156 s. Koliber, 41.

Tytuł oryginału: Fellow townsmen.

Adaptacje radiowe: Adaptacja pt. Zmagania miłości i żalu i reżyseria: Z. Kopalko. Polskie Radio 1973; Adaptacja: H. Szof. Reżyseria: J. Werenycia. Polskie Radio 1999. 

12. G. de Pourtalès: Wagner. Historia artysty. Przełożyły J. Korniłowiczowa i M. Korniłowiczówna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 523 s.

Tytuł oryginału: Wagner, histoire d’un artiste.

13. O. Wilde: Upiór z Canterville. Tłumaczyła J. Korniłowiczowa. W: Duchy, zjawy, upiory. [Opowiadania]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1979, 192 s. Szczęśliwa siódemka. Wydanie osobne: Ilustracje: E. Lipiński. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1989, 169 s. Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych. Zob. poz. 10.

Tytuł oryginału: The Canterville ghost.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

TŁUMACZKA O SOBIE:

Ankiety dla Związku Literatów Polskich. Teczka osobowa Jadwigi Korniłowiczowej. Biblioteka Donacji Pisarzy Polskich w Warszawie.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

M. BOKSZCZANIN: Polski Słownik Biograficzny. T. 37. Kraków 1996-1997.

OMÓWIENIA

1. M. KORNIŁOWICZÓWNA: Onegdaj. Opowieść o Henryku Sienkiewiczu i ludziach mu bliskich. Szczecin 1985, passim.

2. A. KOWALSKA-LASEK: Panna na Oblęgorku i na frankach Nobla. Kielce 2019, passim.

3. A. KOWALSKA-LASEK: Listy Jadwigi Korniłowicz do córki Marii ze zbiorów Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 2015 t. 30.