- /
- Osoby
- /
- LEŚMIAN Bolesław
LEŚMIAN Bolesław
1877-1937
Pierwotne nazwisko: Lesman.
Pseudonimy i kryptonimy: B., B.L., Bol. L., Felicjan Kostrzycki, Jan Łubin, Jerzy Ziembołowski, L.B.
Poeta, prozaik, dramaturg, eseista, krytyk literacki i teatralny, tłumacz.
Urodzony 22 stycznia 1877 w Warszawie, w rodzinie spolonizowanej inteligencji żydowskiej; syn Józefa Lesmana, urzędnika kolejowego, redaktora czasopisma „Przyroda i Przemysł”, i Emmy Sunderland, córki właściciela fabryki fajansu w Iłży; siostrzeniec Antoniego Langego, poety, krytyka literackiego i tłumacza; brat stryjeczny Jana Brzechwy, poety, tłumacza. Młodość spędził w Kijowie, w którym przebywał od 1879. Uczył się tam w rosyjskim Gimnazjum Klasycznym przy Bibkowskim Bulwarze (Gimnazjum Klasyczne przy Bibkowskim Bulwarze). Tu rozpoczął naukę greki i najprawdopodobniej języka francuskiego. Ulegając presji ojca, w 1896 wstąpił na Wydział Prawny Uniwersytetu św. Włodzimierza (Wydział Prawny Uniwersytetu św. Włodzimierza), który ukończył w lipcu 1901. Będąc jeszcze w gimnazjum, angażował się w działania niepodległościowe, uczestniczył w patriotycznych manifestacjach antycarskich, przetrzymywany był z tego powodu w więzieniu na Łukianówce. Od 1895 brał aktywny udział w życiu literacko-artystycznym Kijowa, występował na wieczorach literacko-muzycznych towarzystw, współorganizował niektóre z nich. Debiutował w 1895 wierszem Sekstyny, opublikowanym w „Wędrowcu” (Wędrowiec nr 50). Kolejne utwory ogłaszał w krakowskim „Życiu” (Życie), warszawskiej „Chimerze” (Chimera). Z korespondencji z tego okresu wiadomo, że zajmował się także (lub planował zająć) tłumaczeniem drobnych utworów poetyckich francuskich symbolistów i artystów francuskojęzycznych oraz polskich na język rosyjski; większości z tych przekładów jest nieznana. Od 1901 przebywał w Warszawie. W 1903 udał się w podróż najpierw do Niemiec, a potem do Francji, gdzie zaprzyjaźnił się ze środowiskiem rosyjskich emigrantów. Tam poznał Konstantina Balmonta, Andrieja Biełego, Dmitrija Mereżkowskiego. Pisał wiersze w języku rosyjskim, publikując je w pismach moskiewskich „Zołotoje runo” (Zołotoje runo) i „Wiesy” (Wiesy 1906-1907). Podczas podróży po Europie, poznał w Paryżu, a w 1905 poślubił, malarkę Zofię Chylińską. Po powrocie do kraju w 1906 pracował jako radca prawny w biurze Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej (Koleje Warszawsko-Wiedeńskie). W 1909, po krótkim wyjeździe rodziny do Włoch, podjął współpracę z prasą warszawską (głównie jako krytyk literacki), w szczególności z „Nową Gazetą” (Nowa Gazeta), „Prawdą” (Prawda) i „Myślą Polską” (Myśl Polska). Wśród ogłaszanych tam tekstów recenzenckich i eseistycznych, znalazły się omówienia polskich przekładów literackich z języków, którymi władał biegle: rosyjskiego i francuskiego. W tym czasie został jednym ze współzałożycieli eksperymentalnego Teatru Artystycznego (Teatr Artystyczny). W 1911 zadebiutował w roli reżysera. Ostatecznie wystawił dwa spektakle i w listopadzie odciął się od działalności tego Teatru. Pod koniec 1912 ponownie wyjechał z rodziną do Francji, w której z przerwami mieszkał do 1914. W 1912 ogłosił pierwszy tom poezji Sad rozstajny. Według wzmianek w rosyjskim czasopiśmie „Apołon” z 1912 przygotował do druku tom przekładów poetyckich z K. Balmonta i tom szkiców krytycznych o rosyjskim symboliście; prawdopodobnie opracował również legendy flamandzkie Charlesa de Costera, zbiór tłumaczeń rosyjskich opowiadań Michaiła Sałtykowa-Szczedrina i przełożył kilka utworów poetyckich Tarasa Szewczenki; przekładów tych nie odnaleziono. W 1913 debiutował jako tłumacz, ogłaszając dwa tomy przekładów nowel Edgara Allana Poego, spolszczonych na podstawie translacji francuskiej Charlesa Baudelaire’a. W tymże roku ogłosił także inspirowane folklorem polskim baśnie dla dzieci oraz adaptacje translatorskie arabskich opowieści z Księgi tysiąca i jednej nocy: Klechdy sezamowe i Przygody Sindbada Żeglarza. W czasie I wojny światowej przebywał w Łodzi, gdzie pracował jako kierownik literacki w Teatrze Polskim (Teatr Polski w Łodzi, obecnie im. S. Jaracza). Jesienią 1918, przeniósł się do Hrubieszowa. Dzięki staraniom ówczesnego wiceministra Eugeniusza Śmiarowskiego otrzymał tam notariat i rozpoczął pracę zawodową zgodną z odebranym wykształceniem. W 1922 zamieszkał w Zamościu, gdzie prowadził własną kancelarię notarialną. Po początkowym okresie stabilizacji finansowej spotkały go wówczas poważne kłopoty związane z defraudacją dużej sumy przez pracownika kancelarii. W 1933 został członkiem Polskiej Akademii Literatury (Polska Akademia Literatury). W 1935 przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy, gdzie zajął się przede wszystkim pracą literacką. Zmarł 5 listopada 1937 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim w grobie siostry Aleksandry.
Miał dwie córki: Marię Ludwikę (1905-?; po mężu Mazurowa) i Wandę Irenę (1908-1986; po mężu Hills).
Znaczna część spuścizny literackiej Leśmiana zaginęła podczas wojny. Nie odnaleziona została korespondencji poety z wydawcami w Polsce, tłumaczami jego tekstów na języki obce oraz z literatami z Rosji. Pojedyncze dokumenty z archiwum poety znajdują się m.in. w Bibliotece Narodowej w Warszawie, Archiwum Państwowym w Zamościu, Muzeum Zamojskim w Zamościu, w zbiorach prywatnych Sławomira Bartnika, Andrzeja Kudlickiego, w archiwach Harry Ransom Center Uniwersytetu Teksańskiego w Austin (USA).
TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA
1. E.A. Poe: Opowieści nadzwyczajne. Przekład i słowo wstępne: B. Leśmian. T. 1-2. Warszawa: E. Wende i Spółka [1913], XXIX, [3], 212 + 247, [2] s. Muzy. Biblioteka Artystyczno-Literacka, 10-11.
Tytuły oryginałów: The island of the fay; Morella; The tell-tale heart; The cask of Amontillado; Silence. A fable;The pit and the pendulum; Shadow. A parable; The devil in the belfry; King Pest; The fall of the house of Usher; William Wilson; The oval portrait; The facts in the case of Mr. Valdemar; Metzengerstein; Hop-Frog; The man of the crowd; M.S. found in a bottle; The masque of the red death; The black cat; Berenice.
Zawartość wydania z 1913: Wyspa zaklęta; Morella; Serce oskarżycielem; Beczka Amontillada; Milczenie; Studnia i wahadło; Cień; Diabeł na wieży; Król Dżumiec; Zagłada domu Usherów; Wiliam Wilson; Portret owalny; Prawdziwy opis wypadku z panem Waldemarem; Metzengerstein; Hop-Frog; Człowiek z tłumu; Rękopis znaleziony w butli; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot; Berenice.
Zawiera słowo wstępne B. Leśmiana: Edgar Allan Poe. Przedruk w: B. Leśmian: Dzieła wszystkie. Szkice literackie. Warszawa 2011.
Wydania następne opowiadań E.A. Poego w przekładzie B. Leśmiana w tomach o zróżnicowanej zawartości:
E.A. Poe: Opowieści niesamowite. Przełożyli [z angielskiego] B. Leśmian i S. Wyrzykowski. [Wybór: A. Bejska. Ilustrował: J. Gaj]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 412 s. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej. Wydania następne tamże: wydanie 2 1976, wydanie 3 1984.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: William Wilson; Portret owalny; Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Metzengerstein; Rękopis znaleziony w butli; Serce – oskarżycielem; Beczka Amontillada; Czarny kot; Berenice; Zagłada domu Usherów; Studnia i wahadło; Król Dżumiec; Maska Śmierci Szkarłatnej; Hop-Frog; Diabeł na wieży.
E.A. Poe: Maska Śmierci Szkarłatnej. Przełożył B. Leśmian. Wydanie 1 w tej edycji. Warszawa: Latona 1992, 192 s.
Zawartość: William Wilson; Portret owalny; Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Metzengerstein; Rękopis znaleziony w butli; Serce – oskarżycielem; Beczka Amontillada; Czarny kot; Berenice; Zagłada Domu Usherów; Studnia i wahadło; Król Dżumiec; Maska śmierci szkarłatnej; Hop-Frog; Diabeł na wieży.
E.A. Poe: Opowieści niesamowite. Przełożyli B. Leśmian, S. Wyrzykowski. [Wyboru dokonała J. Łączyńska]. Warszawa: Muza 1993, 317 s. Biblioteka Bestsellerów. Wydania następne tamże: 1996. Biblioteka Bestsellerów, 2002, 2006. Klasyka.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Metzengerstein; Czarny kot; Berenice; Zagłada Domu Usherów; Studnia i wahadło; Król Dżumiec; Maska Śmierci Szkarłatnej; Diabeł na wieży.
E.A. Poe: Maska Śmierci Szkarłatnej i inne niesamowite opowieści. Przełożyli B. Leśmian i S. Wyrzykowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1996, 130 s. Koliber.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Rękopis znaleziony w butli; Beczka Amontillada; Hop-Frog; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot.
The cask of Amontillado/ Beczka Amontillada; The tell-tale heart/ Serce-oskarżycielem. Wybrał i wstępem opatrzył T. Piotrowski. [Tłumaczyli B. Leśmian, S. Wyrzykowski]. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski 1996, 47 s. Lektury Poligloty.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Beczka Amontillada; Serce-oskarżycielem.
Tekst w języku polskim i angielskim.
E.A. Poe: Opowieści niezwykłe. [Przełożyli B. Leśmian, K. Tarnowska, S. Wyrzykowski. Wstęp: M. Janion]. Wrocław: Siedmioróg 1997, 189 s. Lektury dla każdego. Wydania następne tamże: 2019. Biblioteka literatury pięknej, 105, 2021. Kanon literatury światowej.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Portret owalny, Zagłada Domu Usherów.
E.A. Poe: Opowieści nadzwyczajne. Warszawa: Agencja Informacji Wydawniczych IPS 1998, 239 s.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Wyspa zaklęta; Morella; Serce oskarżycielem; Beczka Amontillada; Milczenie; Studnia i wahadło; Cień; Diabeł na wieży; Król Dżumiec; Zagłada domu Usherów; Wiliam Wilson; Portret owalny; Prawdziwy opis wypadku z panem Waldemarem; Metzengerstein; Hop-Frog; Człowiek z tłumu; Rękopis znaleziony w butli; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot; Berenice.
E.A. Poe: Opowieści niesamowite. Przekład B. Leśmian. Wrocław: Wrocławskie 1999, 199 s.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Wiliam Wilson; Portret owalny; Prawdziwy opis wypadku z panem Waldemarem; Berenice; Zagłada domu Usherów; Studnia i wahadło; Król Dżumiec; Maska śmierci szkarłatnej; Hop-Frog; Czarny kot; Serce oskarżycielem; Rękopis znaleziony w butli; Diabeł na wieży; Beczka Amontillada; Metzengerstein.
E.A. Poe: Opowieści niesamowite. Tłumaczył B. Leśmian. Ilustrował: S. Vardanian. Kraków: Skrzat 2008, 239 s. Klasyka z Feniksem. Wydania następne tamże: wydanie 2 poprawione 2009, 2018.
Zawartość: Wyspa zaklęta; Morella; Serce – oskarżycielem; Beczka Amontillada; Milczenie; Studnia i wahadło; Cień; Diabeł na wieży; Król-Dżumiec; Zagłada Domu Usherów; Rękopis znaleziony w butli; Berenice; William Wilson; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot; Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Hop-Frog; Metzengerstein; Portret owalny.
E.A. Poe: Opowiadania. Przełożyli B. Leśmian, M. Kulak, P. Dobrowolski. Kraków: Zielona Sowa 2009, 299 s.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Rękopis znaleziony w butli; Berenice; Król-Dżumiec; Zagłada Domu Usherów; William Wilson; Diabeł na wieży; Studnia i wahadło; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot; Serce – oskarżycielem; Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Beczka Amontillada; Hop-Frog; Metzengerstein; Portret owalny.
E.A. Poe: Opowieści niesamowite. Mystery tales. Książka w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej. A dual Polish-English language edition. [Przełożyli A. Lange, B. Leśmian, Z. Niedźwiecki]. Sandomierz: Armoryka 2014, 467 s.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Metzengerstein; Rękopis znaleziony w butli; Berenice; Cień; Król-Dżumiec; Morella; Milczenie; Diabeł na wieży; William Wilson; Ligeja; Zagłada Domu Usherów; Człowiek z tłumu.
E.A. Poe: Opowieści niesamowite. Przełożył B. Leśmian. T. 1-2. Warszawa: CM 2018-2019, 130+134 s. CM Klasyka. Klasyka Literatury Amerykańskiej.
Zawartość: Wyspa zaklęta; Morella; Serce – oskarżycielem; Beczka Amontillada; Milczenie; Studnia i wahadło; Cień; Diabeł na wieży; Król-Dżumiec; Zagłada Domu Usherów; Rękopis znaleziony w butli; Berenice; William Wilson; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot; Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Hop-Frog; Metzengerstein; Portret owalny.
E.A. Poe: Opowieści nadzwyczajne. [Przełożyli B. Leśmian, S. Wyrzykowski]. Opracowanie: K. Marcińczak. Kraków: Greg 2022, 205 s.
Tu w przekładzie B. Leśmiana: Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Rękopis znaleziony w butli; Beczka Amontillada; Hop-Frog; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot.
E.A. Poe: Wybór opowiadań. Z angielskiego przełożył B. Leśmian. Warszawa: Świat Książki 2022, 292 s.
Zawartość: Wyspa zaklęta; Morella; Serce – oskarżycielem; Beczka Amontillada; Studnia i wahadło; Cień; Diabeł na wieży; Król-Dżumiec; Zagłada Domu Usherów; William Wilson; Portret owalny; Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Metzengerstein; Hop-Frog; Człowiek z tłumu; Rękopis znaleziony w butli; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot; Berenice.
E.A. Poe: Wybór opowiadań. Z angielskiego przełożył B. Leśmian. Wstęp: Ł. Orbitowski. Warszawa: Świat Książki 2023, 300 s. Seria Grozy według Łukasza Orbitowskiego.
Zawartość: Wyspa zaklęta; Morella; Serce – oskarżycielem; Beczka Amontillada; Studnia i wahadło; Cień; Diabeł na wieży; Król-Dżumiec; Zagłada Domu Usherów; William Wilson; Portret owalny; Prawdziwy opis wypadku z p. Waldemarem; Metzengerstein; Hop-Frog; Człowiek z tłumu; Rękopis znaleziony w butli; Maska śmierci szkarłatnej; Czarny kot; Berenice.
Przedruk w: Dzieła wszystkie. [T. 3]. Baśnie i inne utwory prozą. Zebrał i opracował J. Trznadel. Projekt graficzny P. Gidlewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2012. Wyd. nast. tamże 2017.
Wydania elektroniczne:
E-booki:
wydania osobne poszczególnych opowiadań przez oficynę: Warszawa: Nowoczesna Polska 2010, plik tekstowy w formacie PDF. Dostępne także w Internecie: http://wolnelektury.pl: Maska śmierci szkarłatnej; Berenice; Czarny kot; Diabeł na wieży; Hop-frog; Król Dżumiec; Maska śmierci szkarłatnej; Metzengerstein; Portret owalny; Rękopis znaleziony w butli;
wydania inne: Czarny kot. Redakcja: H. Milewska. Warszawa: Fundacja Festina Lente 2013 plik tekstowy w formacie PDF; Mystery tales/Opowieści niesamowite. Kórnik: Wymownia 2016, plik tekstowy w formacie PDF; Opowieści nadzwyczajne. FV Éditions 2016, plik tekstowy w formacie EPUB; Zagłada domu Usherów i inne opowiadania. Warszawa: Ktoczyta.pl – Ventigo Media 2016, plik tekstowy w formacie PDF; Opowieści nadzwyczajne. Warszawa: Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie EPUB; Opowieści niesamowite z językiem angielskim. Literacki kurs językowy. Środa Wielkopolska: Wydawnictwo Wymownia [2019], plik tekstowy w formacie pdf; Berenice. Warszawa: Nowoczesna Polska 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.
Audiobooki:
audiobooki poszczególnych opowiadań: Berenice; Czarny kot; Diabeł na wieży; Hop-frog; Król Dżumiec; Maska śmierci szkarłatnej; Metzengerstein; Portret owalny; Rękopis znaleziony w butli wydane osobno przez oficynę Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2010], plik w formacie mp3. Dostępne także w Internecie: http://wolnelektury.pl: Berenice. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: A. Bień.; Czarny kot. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: A. Bień.; Diabeł na wieży. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: M. Cisło; Hop-frog. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: A. Bień; Król Dżumiec. Czyta A. Sekuła. Reżyseria: M. Cisło; Maska śmierci szkarłatnej. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: A. Bień; Metzengerstein. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: A. Bień; Portret owalny. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: A. Bień; Rękopis znaleziony w butli. Czyta W. Korzeniewski. Reżyseria: A. Bień.
Opowieści niesamowite. Czyta K. Kołbasiuk. Johanneshov: MTM 2013, 1 płyta CD; Opowieści nadzwyczajne. T. 1-2. Czyta W. Masiak. Copenhagen: SAGA Egmont 2019, plik w formacie mp3.
Omówienia:
1. F. LYRA: Z polskich dziejów Poe’go. W tegoż: Edgar Allan Poe. Warszawa 1973.
2. M. GŁOWIŃSKI: Leśmian, Poe, Baudelaire. W: Wielojęzyczność literatury i problemy przekładu artystycznego. Wrocław 1984.
3. F. KUJAWINSKI: Bolesław Leśmian. W: Poe abroad. Influence. Reputation. Affinities. Iowa, IA 1999.
4. F. LYRA: Poe in Poland. W: Poe abroad. Influence. Reputation. Affinities. Iowa, IA 1999.
5. Ż. NALEWAJK: Nowele Poego w przekładach Bolesława Leśmiana. Źródła, inspiracje, repliki. „Tekstualia” 2009 nr 1.
6. E. KUJAWSKA-LIS: Clarification as the text killer. Analysis of selected Polish translations of Edgar Allan Poe’s „The fall of the house of Usher”. „Acta Neophilologica” 2010.
7. M. ROGACZEWSKA: „Kęs przestrzeni” dla tłumacza. Opisy natury w Leśmianowych przekładach nowel Poego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 2022, 173 s.
2. Przygody Sindbada Żeglarza. Powieść fantastyczna. Ilustrował J. Tom. Warszawa: J. Mortkowicz 1912 [1913], [4]+206 s. Wydania następne: tamże 1915; Opracowanie graficzne Atelier Girs-Barcz. Warszawa: Biblioteka Polska 1936. Biblioteka Miłośników Książki; Ilustrowały K. Domańska i A. Drwęska. Jerozolima: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1944. Biblioteczka szkolna na Wschodzie, 61; Ilustrował M. Piotrowski. Warszawa: Czytelnik 1950, tamże: 1954, Ilustrowała Z. Fijałkowska. 1955, 1957, Ilustrował J. Stanny 1965, 1972, 1977; Ilustrowała B. Batarska. Warszawa: Krąg 1991; Ilustrował P. Szmitke. [Cieszyn]: Damiro [1991]; Ilustrował W. Rosocha. Warszawa: Czytelnik 1991; Ilustrowała K. Lipka-Sztarbałło. Warszawa: Prószyński 1998. Klasyka dziecięca; Ilustrował A. Łobuś. Wrocław: Siedmioróg 1999; [Projekt okładki, rysunki: M. Szal]. Kraków: Zielona Sowa 2000; Ilustrował P. Głodek. Warszawa: Kama 2000; Ilustrowała L. Talejko-Kwiatkowska. Poznań: Rebis 2004; Opracowała B. Włodarczyk. Kraków: Greg [ca 2007]. Lektura. Wydanie z opracowaniem, tamże 2013; Sandomierz: Armoryka 2009, tamże 2010; Ilustrowały J. Ludwikowska, E. Ludwikowska. Warszawa: Rytm 2012, wydanie 2 tamże 2020; Ilustrował A. Łobuś. Wrocław: Siedmioróg 2017. Biblioteka literatury dziecięcej, 113.
Przedruk w: Dzieła wszystkie. [T. 3]. Baśnie i inne utwory prozą. Zebrał i opracował J. Trznadel. Projekt graficzny P. Gidlewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2012. Wydanie następne tamże 2017.
Wydania elektroniczne:
E-booki: Opracowała B. Włodarczyk. Kraków: Greg [ca 2007]. Lektura. Wydanie z opracowaniem, plik tekstowy w formacie EPUB; Warszawa: Bellona 2012, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI. Perły literatury młodzieżowej; pt. Nieznana przygoda Sindbada Żeglarza. Csorna: Booklassic 2016, plik w formacie EPUB.
Audiobooki: Adaptacja i reżyseria: E. Szymańska. Czyta K. Kolberger. Warszawa: Audio Liber 2003, 3 płyty CD, tamże 2019; pt. Przygody Sindbada Żeglarza na podstawie książki Bolesława Leśmiana „Przygody Sindbada Żeglarza”. Opowiada L. Piskorz. Kraków: Gamma 2005, 1 płyta CD; Czyta J. Kiss. Piaseczno: Heraclon International 2012; Czyta T. Sobczak. EmpikGo 2019, plik w formacie mp3; Czyta K. Biel. Copenhagen: Saga Egmont 2020, plik w formacie mp3.
Tytuł oryginału: Muġāmarāt as-Sindbād al-Baḥrī.
Adaptacje: radiowa: Adaptacja: M. Wroncka. Reżyseria: R. Tomaszewska. Polskie Radio 1956, - teatralna pt. Sindbad: Adaptacja i reżyseria: J. Güntner. Wystawienie: Kraków-Nowa Huta, Teatr Ludowy 1962.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
Omówienia:
1. B. GRODZKI: Leśmianowska baśń nowoczesna. O „Przygodach Sindbada Żeglarza” Bolesława Leśmiana. Lublin: Wydawnictwo UMCS 2012, 335 s.
2. K. GAJEWSKI: Leśmianowskie interpretacje „Księgi tysiąca i jednej nocy” w świetle krytyki postkolonialnej. W: Wschód muzułmański w ujęciu interdyscyplinarnym. Ludzie, teksty, historia. Białystok 2017.
3. P. ŁOPUSZAŃSKI: Noce arabskie Leśmiana. „Pamiętnik Literacki” 2019 z. 3.
3. Klechdy sezamowe. Opracował B. Leśmian. Ilustrował E. Dulec. Warszawa-Kraków: J. Mortkowicz 1913, 223 s. Wydania następne: Ilustrowała E. Różańska. Warszawa: Czytelnik 1950, tamże: 1954, Ilustrował J. Lenica. 1959, 1968, 1973, 1978, 1983; Ilustrował W. Kołyszko. Gdańsk: Atext 1994; Ilustrowała D. Krall. Warszawa: Prószyński 1997. Klasyka dziecięca; Ilustrował A. Piątek. Wrocław: Siedmioróg 1999. Polska literatura dla dzieci, tamże 2001; Projekt okładki i opracowanie graficzne L. Talejko-Kwiatkowska. Poznań: Rebis 2004; Ilustrowała J. Ludwikowska. Warszawa: Rytm 2010. Świat baśni; Ilustrował A. Piątek. Wrocław: Siedmioróg 2017; Ilustrował J. Lenica. Warszawa: Dwie Siostry 2017; Projekt okładki i opracowanie graficzne: L. Talejko-Kwiatkowska. Wydanie 2 w tej edycji. Poznań: Rebis 2021; Projekt okładki i opracowanie graficzne Z. Zabrzeska. Kraków: Skrzat 2021; Ilustrował A. Piątek. Wrocław: Siedmioróg 2021. Kanon literatury dziecięcej; Ilustrowała M. Brzozowska. Ożarów Mazowiecki: Olesiejuk 2022. Ilustrowana Klasyka.
Przedruk w: Dzieła wszystkie. [T. 3]. Baśnie i inne utwory prozą. Zebrał i opracował J. Trznadel. Projekt graficzny P. Gidlewski. Warszawa 2012, tamże 2017.
Zawiera: Baśń o Rumaku Zaklętym; Ali Baba i czterdziestu zbójców; Rybak i Ggeniusz; Opowiadanie króla Wysp Hebanowych; Baśń o Aladynie i o lampie cudownej; Baśń o pięknej Parysadzie i o ptaku Bulbulezarze.
Wydania elektroniczne:
Audiobooki: Czyta H. Kinder-Kiss. Piaseczno: Heraclon International 2012, 3 płyty CD; Czytają: P. Holtz, F. Kosior, M. Popczyński, J. Zadura, W. Zborowski. Katowice: Aleksandria 2020, 1 płyta CD.
Omówienia:
1. R. ZIMAND: Preliminaria do klechd Leśmiana. W: Studia o Leśmianie. Warszawa 1971 [dot. polskich, niemieckich i francuskich źródeł przekładu Leśmiana].
2. G. LESZCZYŃSKI: Wpływ grafiki francuskiej na teksty baśni Leśmiana. W: G. Leszczyński: Literatura i książka dziecięca. Słowo – obiegi – konteksty. Warszawa 2003 [dot. wpływu na przekład Leśmiana francuskiej publikacji angielskiej adaptacji utworu].
3. E. ZARYCH: Leśmianowski orient w typografii i ilustracji „Ali baby i czterdziestu zbójców”. Wokół „Klechd sezamowych”. „Sztuka Edycji” 2020 nr 1.
Wydania osobne poszczególnych baśni w kolejności alfabetycznej tytułów:
Ali Baba i czterdziestu zbójców. Ilustrowała E. Gaudasińska. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch” 1979, 94 s. Wydania następne: Ilustrował M. Szal. Kraków: Zielona Sowa 1999, 75 s. Lektura szkolna, tamże 2004; Wydanie z opracowaniem. Ilustrował L. Ławnicki. Kraków: Greg 2002, 71 s., tamże: 2016, 2017, 2019, 2023.
Wydania elektroniczne:
E-book: Csorna: Booklassic 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI. Dostępne w Internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/klechdy-sezamowe-ali-baba-i-czterdziestu-zbojcow/ [data dostępu: 20.10.2023]
Audiobooki: pt. Ali Baba i czterdziestu zbójców; Baśń o Aladynie i o lampie cudownej. Czyta H. Kinder-Kiss. Piaseczno: Heraclon International 2010, 2 płyty CD, tamże 2012.
Adaptacja: teatralna: Reżyseria: S. Ochmański. Wystawienie: Lublin, Teatr Lalki i Aktora im. H.Ch. Andersena 1974.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
Baśń o Aladynie i o lampie cudownej. [Ilustrował J. Szleszyński]. Wrocław: Ossolineum; Towarzystwo Przyjaciół Książki 1991, 90, [2] s.; Ilustrował M. Szal. Kraków: Zielona Sowa 1999, 88 s. Lektura szkolna; tamże 2004; pt. Baśń o Aladynie i o lampie cudownej. Notatki na marginesie, cytaty, które warto znać, streszczenie. Redakcja: B. Włodarczyk, L. Ławnicki. Kraków: Greg [2005], 72 s.; Opracowanie: D. Nosowska. Poznań: Ibis 2016, 82 s. Lektura z opracowaniem; pt. Baśń o Aladynie i o lampie cudownej. Notatki na marginesie, szczegółowe opracowanie, streszczenie. Redakcja: M. Zagnińska. Kraków: Greg 2019, 71 s.
Wydania elektroniczne:
E-booki: Warszawa: Ktoczyta.pl - Ventigo Media 2017; Csorna: Booklassic 2016; Copenhagen: Saga Egmont 2020, pliki tekstowe w formacie EPUB, MOBI.
Audiobooki: pt. Cudowna lampa Aladyna. [Bajka słowno-muzyczna wg Bolesława Leśmiana „Klechdy sezamowe” na podstawie „Baśni 1001 nocy”]. Czyta J. Piekarska. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2003. Bajkowe Abecadło. Do ucha malucha; Czyta W. Malajkat. Warszawa: Audio Liber 2019, plik w formacie mp3.
Adaptacje: teatralna pt. Cudowna lampa. Reżyseria: J. Dorman. Wystawienie: Będzin, Stowarzyszenie Teatr Dzieci Zagłębia 1956.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
Baśń o pięknej Parysadzie i ptaku Bulbulezarze. Ilustrował A. Boratyński. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1983, 61 s.
Wydania elektroniczne:
E-booki: Csorna: Booklassic 2016; Warszawa: Saga Egmont 2020, pliki tekstowe w formacie EPUB, MOBI;
Dostępne w Internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/klechdy-sezamowe-basn-o-pieknej-parysadzie-i-o-ptaku-bulbulezarze.html [data dostępu: 20.10.2023]
Audiobook: Czyta E. Sobczak. Warszawa: Saga Egmont 2020, plik w formacie mp3.
Adaptacje: teatralna: Reżyseria: J. Piekarska. Wystawienie: Poznań, Teatr Lalki i Aktora 1957, – radiowa: pt. O pięknej Parysadzie i ptaku Bulbulezarze. Adaptacja: K. Wodnicka. Reżyseria: S. Grotowska. Polskie Radio 1978.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
Baśń o rumaku zaklętym. Ilustrował A. Boratyński. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1990, 51 s. Wydania następne: Ilustrował J. Wilkoń. Warszawa: Olszynka 2006, 86 s. [Nagroda Honorowa „Książka Roku 2007” w konkursie IBBY]; Ilustrowała M. Brodacka. Kraków: Walor 2014, 59 s.
Wydania elektroniczne:
E-booki: Warszawa: Fundacja Festina Lente 2012; Csorna: Booklassic 2016; Copenhagen: Saga Egmont 2020, pliki tekstowe w formacie EPUB, MOBI.
Dostępne w Internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/klechdy-sezamowe-basn-o-rumaku-zakletym/ [data dostępu: 20.10.2023]
Audiobooki: Czyta J. Kopaczewski. [Warszawa]: Festina Lente 2012, 1 płyta CD; Czyta R. Show. [Warszawa:] Agencja artystyczna MTJ-SMPB 2016, plik w formacie mp3.
Adaptacje: radiowa pt. Zaklęty rumak: Reżyseria i adaptacja: Z. Kopalko. Polskie Radio 1955, – teatralna: Adaptacja: Z. Kopalko. Reżyseria: E. Czaplińska. Wystawienie: Słupsk, Państwowy Teatr Lalki „Tęcza” 1969.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
Opowiadanie króla Wysp Hebanowych. Wydania elektroniczne: E-book: Csorna: Booklassic 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Dostępne w Internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/klechdy-sezamowe-opowiadanie-krola-wysp-hebanowych/ [data dostępu: 20.10.2023]
Adaptacje: radiowa: Adaptacja: H. Szof. Reżyseria: J. Warenycia. Polskie Radio 1994, – teatralna scenariusz na podstawie baśni Rybak i geniusz oraz Opowiadania króla Wysp Hebanowych pt. Opowiadanie króla Wysp Hebanowych. Reżyseria i adaptacja: I. Dragan. Wystawienie: Kielce, Teatr Lalki i Aktora „Kubuś” 2011.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
Rybak i geniusz. Wydanie elektroniczne: E-book: Dostępne w Internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/klechdy-sezamowe-rybak-i-geniusz/ [data dostępu: 20.10.2023]
Adaptacja: radiowa: Adaptacja: H. Szof. Reżyseria: J. Warenycia. Polskie Radio 1994, – teatralna: scenariusz na podstawie baśni Rybak i geniusz oraz Opowiadania króla Wysp Hebanowych pt. Opowiadanie króla Wysp Hebanowych. Reżyseria i adaptacja: I. Dragan. Wystawienie: Kielce, Teatr Lalki i Aktora „Kubuś” 2011.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej: https://www.encyklopediateatru.pl/
RECENZJE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU ORAZ LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ I KRYTYKA PRZEKŁADU
1. Pieśni ludowe. Pieśni ludowe celtyckie, germańskie, romańskie – spolszczył Edward Porębowicz. „Kurier Warszawski” 1909 nr 322 [dot. przekładu E. Porębowicza].
2. „Ramayana”. „Kurier Warszawski” 1909 nr 343 [dot. m.in. przekładu A. Langego].
3. Epos. Zbiór arcydzieł poezji epickiej wszystkich czasów i narodów... Ułożył A. Lange. „Kurier Warszawski” 1909 nr 287 [dot. m.in. przekładu A. Langego].
4. Św. Franciszek z Asyżu. „Nowa Gazeta” 1910 nr 179 [dot. m.in. przekładu „Kwiatkow św. Franciszka z Asyżu” L. Staffa].
5. „Ptak niebieski” Maurycego Maeterlincka. „Kurier Warszawski” 1910 nr 16.
6. Miłość platońska. Platon: Uczta. „Prawda” 1910 nr 27 [dot. m.in. przekładu W. Witwickiego].
7. Liryka francuska. „Literatura i Sztuka” 1911 nr 4 [dot. przekładów B. Ostrowskiej].
8. Henryk Heine: „Pieśni współczesne”. „Literatura i Sztuka” 1911 nr 8 [dot. przekładu W. Nawrockiego].
9. Liryka francuska. Przekłady Bronisławy Ostrowskiej. „Literatura i Sztuka” 1911 nr 4.
10. Słowacki w przekładzie rosyjskim. „Literatura i Sztuka” 1912 nr 8 [dot. przekładu K. Balmonta].
11. Ise-Monogatari. „Kurier Warszawski” 1937 nr 202 [dot. przekładu N. Konrada z języka japońskiego].
OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)
SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE
1. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. T. 14. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Warszawa 1973.
2. J. TRZNADEL. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000.
3. [I. TERESIŃSKA] I.T. W: Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. T. 2. Warszawa 2001.
4. Nowa Panorama Literatury Polskiej. Dostęp online: https://nplp.pl/kolekcja/lesmian/
OMÓWIENIA
1. J. BRZECHWA: Niebieski wycieruch. W: Wspomnienia o Bolesławie Leśmianie. Lublin 1966 [o przyjaźni i korespondencji z K. Balmontem].
2. M.L. MAZUROWA: Podróże i praca twórcza Bolesława Leśmiana. W: Wspomnienia o Bolesławie Leśmianie. Lublin 1966.
3. Ż. NALEWAJK: Leśmian międzynarodowy – relacje kontekstowe. Studia komparatystyczne. Kraków 2015. passim.
4. J. TRZNADEL: Kalendarium leśmianowskie. Życie i twórczość w układzie chronologicznym. Warszawa 2016.
5. T. GÓRSKI: Bolesław Leśmian jako tłumacz. „Rocznik Przekładoznawczy” 2018 nr 13.
6. Walizka Leśmiana. Losy ocalonych rękopisów. Opracowanie i posłowie: D. Pachocki. Lublin 2019.
ЛЕСЬМЯН Болеслав LEŚMIAN Bolesław
1877-1937
Первая фамилия: Лесман Lesman.
Псевдонимы и криптонимы: B., B.L., Bol. L., Felicjan Kostrzycki, Jan Łubin, Jerzy Ziembołowski, L.B.
Поэт, прозаик, драматург, эссеист, литературный и театральный критик, переводчик.
Родился 22 января 1877 в Варшаве, в полонизированной интеллигентской еврейской семье; сын Юзефа Лесмана [Józef Lesman], железнодорожного чиновника, редактора периодика „Przyroda i Przemysł”, и Эммы Судерланд [Emma Sunderland], дочери собственника фаянсового завода в городе Илжа [Iłża]; племянник Антония Ланге [Antoni Lange], поэта, литератутрого критика и переводчика; двоюродный брат Яна Бжехвы [Jan Brzechwa], поэта и переводчика. Юность провел в Киеве, где жил с 1879. Учился в Русской классической гимназии на Бибиковском бульваре. Там начал изучать греческий и, скорее всего, французский языки. Под давлением отца, в 1896 году поступил на Юридический факультет университета Св. Владимира, который окончил в июле 1901. Еще учась в средней школе, участвовал в борьбе за независимость, в патриотических демонстрациях против царизма, был заключен в Лукьяновскую тюрьму. С 1895 принимал активное участие в литературной и художественной жизни Киева, выступал на литературно-музыкальных вечерах, был соорганизатором некоторых из них. Дебютировал стихотворением Sekstyny в журнале „Wędrowiec” (№50). Следующие произведения размещал в краковском издании „Życie” и варшавском „Chimera”. Из переписки этого периода известно, что он занимался (или планировал заняться) переводами на русский язык небольших поэтических произведений французских символистов, франкоязычных и польских авторов; большинство этих переводов неизвестны. С 1901 жил в Варшаве. В 1903 отправился в путешествие сначала в Германию, а затем во Францию, где познакомился с обществом русских эмигрантов. Там состоялись его встречи с Константином Бальмонтом, Андреем Белым, Дмитрием Мережковским. Писал стихи по-русски, публиковал их в московских журналах «Золотое руно» и «Весы» (1906-1907). Во время путешествия по Европе, в Париже познакомился с художницей Зофьей Хылинской [Zofia Chylińska]. После возвращения в Польшу в 1906 работал юрисконсультом в конторе варшавско-венской железной дороги. В 1909, после короткой семейной поездки в Италию, начал сотрудничать с варшавской прессой (главным образом как литературный критик), в первую очередь с изданиями „Nowa Gazeta”, „Prawda” и „Myśl Polska”. Там появлялись его рецензии и эссе, а также тексты на тему польских литературных переводов с языков, которыми он свободно владел: русского и французского. Тогда же стал одним из соучредителей экспериментального художественного театра. В 1911 дебютировал в качестве режиссера. Поставил два спектакля, после чего покинул театр, В конце 1912 снова отправился со своей семьей во Францию, где жил с перерывами до 1914. В 1912 выпустил первый поэтический сборник Sad rozstajny. Согласно данным в журнале «Аполон» за 1912, подготовил к печати сборник поэтических переводов К. Бальмонта, а также сборник критических очерков о нем; вероятно, также готовил к публикации фламандские легенды Шарля Де Костера (Charlesade Coster), сборник переводов рассказов Михаила Салтыкова-Щедрина и перевод нескольких поэтических произведений Тараса Шевченко; эти переводы не были найдены. В 1913 дебютировал как переводчик, опубликовав два сборника переводов рассказов Эдгара Аллана По. Эти переводы на польский были сделаны на основе французского перевода Шарля Бодлера. В том же году опубликовал сказки для детей, вдохновленные польским фольклором, и переводческие адаптации арабских сказок: Księgi tysiąca i jednej nocy: Klechdy sezamowe (Тысяча и одна ночь, Сказания о Сезаме) и Przygody Sindbada Żeglarza (Приключения Синдбада-морехода). В период первой мировой войны находился в Лодзи, где возглавлял литчасть в Польском театре (ныне театр им. С. Ярача). Осенью 1918 переехал в Хрубешув (Hrubieszów). Благодаря усилиям заместителя министра Евгениуша Смяровского [Eugeniusz Śmiarowski] начал работать там, в соответствии с полученным образованием, нотариусом. В 1922 переехал в город Замосць [Zamość], где открыл собственную нотариальную контору. После периода финансовой стабилизации столкнулся с серьезными проблемами, связанными с хищением большой суммы денег одним из сотрудников конторы. В 1933 стал членом Польской академии литературы [Polska Akademia Literatury]. В 1935 переехал с семьей в Варшаву, где посвятил себя литературной работе. Умер 5 ноября 1937 в Варшаве; похоронен на Повонзковском кладбище [Cmentarz Powązkowski] вместе с сестрой Александрой.
Имел детей: Марию Людвику [Maria Ludwika (1905-?; в замужестве Мазурова [Mazurowa]) и Ванду Ирэну [Wanda Irena] (1908-1986; в замужестве Хилс [Hills]).
Значительная часть литературного наследия Лесьмяна была потеряна во время войны. Не удалось найти его переписку с издателями в Польше, переводчиками и российскими писателями. Отдельные документы из архива можно найти, среди прочего: в Национальной библиотеке в Варшаве [Biblioteka Narodowa w Warszawie], Государственном архиве в городе Замосць [Archiwum Państwowe w Zamościu], Замосцком музее [Muzeum Zamojskie], в частных коллекциях Словимора Бартника [Sławomir Bartnik], Анджея Кудлицкого [Andrzej Kudlicki], а также в архиве Harry Ransom Center Техасского университета в Остине (США).
LEŚMIAN Bolesław
1877-1937
Name at birth: Lesman.
Pseudonyms and cryptonyms: B., B.L., Bol. L., Felicjan Kostrzycki, Jan Łubin, Jerzy Ziembołowski, L.B.
Poet, prose writer, playwright, essayist, literary critic, theatre critic, translator.
Born on 22 January 1877 in Russian-ruled Warsaw into a Polonized Jewish intelligentsia family; son of the railway clerk Józef Lesman, who was editor of the periodical Przyroda i Przemysł, and Emma Sunderland, daughter of the owner of the faience factory in Iłża; nephew of the poet, literary critic and translator Antoni Lange; cousin of the poet and translator Jan Brzechwa. He spent his youth in Kyiv, having moved there in 1879. He was a pupil at the city’s Russian Classical Grammar School on Bibkov Boulevard. It was here that he learned Ancient Greek and, most probably, French. Following pressure from his father, he joined the Law Faculty at the St Volodymyr University in Kyiv in 1896, graduating in July 1901. While still at secondary school, he was active in supporting Polish independence, participating in patriotic anti-tsarist demonstrations. He was arrested for doing so and held in the Lukianivska prison in Kyiv. From 1895, he was active in the literary and artistic scene of Kyiv, participating in literary and musical events of various societies, while also co-organizing some evening gatherings of this kind. He made his debut in 1895 with the poem Sekstyny [Sestinas], which appeared in Wędrowiec (no. 50). He published subsequent works in the Krakow-based Życie and the Warsaw-based Chimera. His correspondence from this period shows that he was also active as translator (or had the intention to do translate) short poems by French Symbolists, Francophone and Polish authors into Russia. Most of these translations remain unknown. He moved to Warsaw in 1901. In 1903, he travelled first to Germany then to France, where he became acquainted with Russian émigré circles. It was there that he became acquainted with Konstantin Balmont, Andrei Bely and Dmitry Merezhkovsky. He also wrote poetry in Russian, publishing in the Moscow-based periodicals Zolotoe runo and Vesy (1906/07). During his travels around Europe, he became acquainted with the painter Zofia Chylińska. They married in 1905. After returning to Poland in 1906, he worked as a legal counsel at the offices of the Warsaw-Vienna Railway. Following a short family trip to Italy, in 1909 he found employment with Warsaw-based press publications, primarily as a literary critic, writing mainly for Nowa Gazeta, Prawda and Myśl Polska. His review pieces and essays published there included discussions of Polish literary translations from the languages that he knew fluently, namely Russian and French. During this period, he co-founded the experimental Artystyczny Theatre, where he made his debut as a director in 1911. He staged two plays before leaving the theatre in November of that year. In late 1912, he and his family again travelled to France, where he lived intermittently until 1914. He published his debut volume of poetry, Sad rozstajny [Orchard at the Crossroads], in 1912. According to notes in the Russian magazine Apolon published that year, he had prepared a volume of translations of K. Balmont’s poetry and a volume of literary criticism pieces relating to the Russian Symbolist. Most probably, he also prepared a volume of Flemish legends by Charles de Coster, a translation of Mikhail Saltykov-Shchedrin’s Russian-language short stories, and several poetic works by the Ukrainian poet Taras Shevchenko. These translations could not be located. He made his debut as a translator in 1913, with two volumes of Edgar Allan Poe’s novellas in a Polish translation based on the French versions by Charles Baudelaire. The same year, he published a volume of fairy tales for children inspired by Polish folklore, while also producing adaptations as translator of the Arabic short stories, which appeared as Księgi tysiąca i jednej nocy: Klechdy sezamowe i Przygody Sindbada Żeglarza [Arabian Nights / One Thousand and One Nights: Sesame legends and The Adventures of Sinbad the Sailor]. He was in Lodz during World War I, working a literary director at the Polish Theatre (now named after Stefan Jaracz). In autumn 1918, he moved to Hrubieszów. Thanks to the efforts of the then deputy minister Eugeniusz Śmiarowski, he was granted a notaryship there, enabling him to work as a lawyer. He moved to Zamość in 1922, where he ran his own solicitor’s office. After an initial period of financial stability, he suffered financial insecurity having been defrauded by an employee of the office, causing him to lose a large sum of money. He joined the Polish Academy of Literature [Polska Akademia Literacka, PAL] in 1933. In 1935, he and his family moved to Warsaw, where he focused primarily on his literary work. He died on 5 November 1935 in Warsaw, where he his buried at the Powązki Cemetery in a grave shared with his sister Aleksandra.
He had two daughters: Maria Ludwika (b. 1905, d. ?; married name: Mazurowa) and Wanda Irena (1908-1986; married name: Hills).
A significant portion of his literary archive was lost during World War II. His correspondence with Polish publishing houses, with the translators of his works into foreign languages, and with Russian writers is lost. Individual documents from his archives are held in the National Library in Warsaw, the State Archive in Zamość, the Zamojski Museum in Zamość, the private collections of Sławomir Bartnik and Andrzej Kudlicki, and in the archives of the Harry Ransom Center at the University of Texas, USA.