HULKA-LASKOWSKI Paweł

1881-1946

Do 1919 używał nazwiska: Hulka.

Pseudonimy i kryptonimy: A. Sielski; Antoni Sielski; Bolesławski; Bronisław Siwik; F. Rosica; Fr. Ros.; Franciszek Rosica; Franciszek Sica; Fre.R.; H.K.; h.l.; H.L.; hp; J. Adamczyk; J. Zorecki; J.O; J. Oścień; Jan Oścień; Jan Stogarski; Kazimiera Laskowska; K.H.; K. Howorko; Kazimierz Howorko; Kazimierz Siuda; L; Lector; Paweł Hart (wątpliwe); Peel; PH; Phi.; phi; Phi; P.H.L.; P.H.-L.; phl; PHL; P.L.; P. Laskowski; St. Bolesławski; Stanisław Bolesławski; Sylwester Prałacik; T.G.; T-Gr.; T. Gruda; Tomasz Gruda; W. Ciżma; W. Kącki.

Przekłady podpisywał również: Paweł Laskowski, Paweł H.-Laskowski.

Prozaik, publicysta, tłumacz.

Urodzony 25 czerwca 1881 w Żyrardowie; syn Józefa Hulki i Elżbiety z Howorków, robotników w Fabryce Wyrobów Lnianych, potomków ewangelików czeskich. Wcześnie osierocony przez matkę, ukończył trzy oddziały przyfabrycznej szkoły elementarnej. W 1892, w wieku jedenastu lat, rozpoczął pracę w zakładach lniarskich Hiellego i Dittricha w Żyrardowie (Zakłady lniarskie Hiellego i Dittricha) najpierw jako goniec, później pomocnik rachmistrza. Wówczas dzięki koledze z pracy, Czechowi Procházce, poznał język czeski, z którego w domu już niewiele pamiętano. Jednocześnie uczył się samodzielnie według programu gimnazjalnego. Podjął samodzielną naukę innych języków obcych: łaciny, greki, czeskiego, francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego. Debiutował w 1901 przekładem z czeskiego powieści Svatopluka Čecha Jastrząb contra Hordliczka. Ze względu na problemy ze zdrowiem leczył się w szpitalu fabrycznym i w zakładzie przyrodoleczniczym w Grodzisku Mazowieckim. Otrzymawszy wsparcie finansowe od Karola Dittricha, w 1902 wyjechał na kurację sanatoryjną do Czech i Saksonii, a od maja 1903 studiował filozofię, religioznawstwo i teologię na uniwersytecie w Heidelbergu (Uniwersytet w Heidelbergu). W 1906 ożenił się z Kazimierą Uhlenfeld; w tymże roku urodziła się ich córka, Elżbieta. Na początku 1908 wrócił do kraju i zamieszkał w Grodzisku Mazowieckim. Nawiązał kontakt z Andrzejem Niemojewskim, w którego piśmie Myśl Niepodległa publikował recenzje literackie oraz przekłady (1908–13). W 1909 odbył podróż do Włoch. W 1910 został aresztowany wraz z żoną jako podejrzany o udział w zamachu na carskiego komendanta żandarmerii; przez kilka tygodni był więziony na Pawiaku w Warszawie. Po zwolnieniu przeniósł się do Żyrardowa. W tym czasie publikował w „Łączniku” (Łącznik 1910), „Sfinksie” (Sfinks 1910), „Jutrzence” (Jutrzenka 1912), „Bluszczu” (Bluszcz 1913), „Echu Literackim” (Echo Literackie 1914). W 1915 współtworzył Klub Robotniczy , prowadzący działalność oświatową wśród robotników. Działał społecznie w miejscowym stowarzyszeniu „Samokształcenie”, gdzie wykładał historię cywilizacji. W 1916 prowadził wykłady z pedagogiki, psychologii wychowawczej i literatury polskiej na kursach dokształcających dla nauczycieli. Był prelegentem Polskiej Macierzy Szkolnej (Polska Macierz Szkolna). W czasie I wojny światowej prowadził biuro pisania podań do urzędów okupacyjnych. Wiosną 1920 przez kilka miesięcy pełnił funkcję attaché prasowego w Polskim Poselstwie (Polskie Poselstwo) w Pradze. W 1921–24 współpracował z łódzkim Towarzystwem Wydawniczym „Kompas” (Towarzystwo Wydawnicze „Kompas”) oraz redagował związany z nim organ baptystów, tygodnik Nowe Drogi. Przy piśmie tym założył serię Biblioteczka „Nowych Dróg”; publikował tam również tłumaczenia. W tym okresie zaczął rozwijać twórczość przekładową z wielu języków: angielskiego, czeskiego, duńskiego, francuskiego, niemieckiego. Jego teksty publicystyczne i przekłady ukazywały się w czasopismach ewangelickich: „Ewangeliku” ( Ewangelik 1919–21), „Głosie Ewangelickim” ( Głos Ewangelicki 1921–30), „Zwiastunie Ewangelicznym” (Zwiastun Ewangeliczny 1925–39) i „Jednocie” (Jednota 1926–35). Został członkiem Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club). W 1928–31 organizował i prowadził Ewangelicko-Polskie Biuro Prasowe. W 1928–33 redagował organ metodystów Pielgrzym Polski. Jako krytyk literacki, publicysta i tłumacz współpracował z „Wiadomościami Literackimi” (Wiadomości Literackie, od 1927) i Pologne Littéraire (1927–33), publikował także m.in. w czasopismach: Droga (1923–32), Epoka (1928–33), Tygodnik Ilustrowany (1928–38), Wolnomyśliciel Polski (1929–33), Gazeta Polska (1930–38), Kultura (1932), Ogniwo (1932), Sygnały (1937–39), Czarno na białem (1938–39). Jego artykuły ukazywały się również w pismach zagranicznych: L’Europe Centrale i Slavische Rundschau . W 1926–34 prowadził kampanię prasową w obronie robotników żyrardowskich. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Żyrardowie. Jesienią 1940 został aresztowany wraz z grupą literatów i ludzi kultury; był więziony na Pawiaku. W marcu 1945 otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za demokratyczną działalność literacką. W sierpniu 1945 przeprowadził się do Wisły, a wkrótce potem do Cieszyna. Kontynuował działalność społeczną i publicystyczną, publikując w wielu pismach, m.in. w „Robotniku” (Robotnik), „Trybunie Robotniczej” (Trybuna Robotnicza) i „Odrodzeniu” (Odrodzenie). Zmarł nagle 29 października 1946 w Cieszynie; pochowany na miejscowym cmentarzu ewangelickim. 

W 1991 w jego mieszkaniu w Żyrardowie miejscowe Muzeum Mazowsza Zachodniego otworzyło Gabinet Pisarza z częścią jego archiwum, a w 1996 Rada Miejska przyznała mu tytuł Zasłużonego dla miasta Żyrardowa.

Archiwum tłumacza znajduje się także w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego. Korespondencja i dokumenty prywatne znajdują się również w posiadaniu rodziny w Żyrardowie.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA 

1. Ś. Čech: Jastrząb contra Hordliczka. Z notatek przyjaciela. [Powieść]. Za pozwoleniem autora z czeskiego przełożył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: A.T. Jezierski 1901, 133 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, nr 212.

Tytuł oryginału: Jastřáb contra Hrdlička.

2. I. Herrmann: Ojciec Kondelik i narzeczony Wejwara. [Powieść]. Za pozwoleniem autora z czeskiego przełożył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Część 1–3. Warszawa: A.T. Jezierski 1902, 160 + 158 + 159 s. Wydanie następne: Część 1–2. Przekład: [P. Hulka-Laskowski] P.L. Część 1–2. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych [ante 1924]. Książki Ciekawe, 55/56.

Tytuł oryginału: Otec Kondelík a ženich Vejvara. Drobné příběhy ze života spořádané pražské rodiny.

3. A. Niemojewski: Gott Jesus im Lichte Fremder und eigener Forschungen samt Darstellung der evangelischen Astralstoffe, Astralszenen und Astralsysteme. [Rozprawa]. T. 1–2. München: A. & R. Huber 1910, 248 + 325 s.

Tytuł oryginału: Bóg Jezus w świetle badań cudzych i własnych.

Brak informacji o tłumaczu na karcie tytułowej.

4. M. Pontoppidan: Odważnie a wesoło. [Rozważania o życiu i religii]. Z duńskiego tłumaczył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Łódź: Kompas [ca 1920], 213 s. Wydanie następne tamże [1930].

Tytułu oryginału nie udało się ustalić.

W wydaniu z [ca 1920] słowo wstępne tłumacza.

5. G. Stutzer: Tajemnice życia duchowego. [Praca popularno-naukowa]. Przełożył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Łódź: Kompas 1921, 181 s. Wydania następne: tamże [ca 1924]; z podtytułem: Zjawiska, których nauka jeszcze nie poznała. Toledo, Ohio: A.A. Paryski 1926; Łódź: Kompas 1931. 

Tytuł oryginału: Geheimnisse des Seelenlebens. 

6. S.Z. Batten: Nowy porządek świata. [Esej]. Łódź: Kompas 1922, 94 s.

Tytuł oryginału: The new world order.

Brak informacji o tłumaczu na karcie tytułowej. Zawiera przedmowę podpisaną P. Laskowski.

7. K. Havliček-Borovský: Chrzest św. Władymira. Legenda z dziejów Rosji. Z czeskiego przetłumaczył [P. Hulka-Laskowski] S. Prałacik. Frysztat: [b.w.] 1923, 48 s.

Tytuł oryginału: Křest svatého Vladimíra.

8. W. Bonsels: Lud Boży. Książka o kwiatach, zwierzętach i Bogu. Z 370 wydania przetłumaczył z niemieckiego [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: Zdrój [1924], 206 s. Wydanie następne: pt. Boży ludek. Książka o kwiatach, zwierzętach i Bogu. Opracowanie przekładu dokonanego przez [P. Hulkę-Laskowskiego] P. Laskowskiego: A. Polkowski. Ilustracje: M. Irzyk. Warszawa: Pelikan 1989. 

Tytuł oryginału: Gottesvolk.

9. J.F. Cooper: Ostatni Mohikanin. [Powieść]. Z angielskiego oryginału opracował dla polskiej młodzieży [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: Zdrój [1924], 121 s.

Tytuł oryginału: The last of the Mohicans. A narrative of 1757.

10. J.F. Cooper: Stary trapper. [Powieść]. Z angielskiego oryginału opracował dla polskiej młodzieży [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: Zdrój [1924], 137 s.

Tytuł oryginału: The prairie. A tale.

11. Jasiek Samochwał czyli Uroczystość śpiewacza u Króla Wargali. Bajka ilustrowana. Z duńskiego tłumaczył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Ilustracje J. Fabricius. Warszawa: Zdrój [1924], 20 s.

Tytuł oryginału: Hansje Bluf, of het zangersfeest van koning Langelip?

12. O.S. Marden: Siła, zdrowie, dobrobyt. Z angielskiego przetłumaczył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Łódź: Kompas [ca 1924], 184 s.

Tytuł oryginału: Peace, power, and plenty.

Popularna praca na temat higieny psychicznej.

13. Ch.M. Sheldon: W jego ślady. [Powieść]. Wolny przekład z angielskiego i słowo wstępne [P. Hulki-Laskowskiego] P. Laskowskiego. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas [1924], 216 s. Wydanie następne: Hüttental-Geisweid: Ku światłu [ca 1970]. Biblioteczka Chrześcijańska, nr 24a.

Tytuł oryginału: In his steps.

14. J. Swift: Podróże Gulliwera do krainy Liliputów i do krainy Olbrzymów. [Powieść]. Dla młodzieży opracował [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: Zdrój [post 1924], 118 s.

Tytuł oryginału: Gulliver’s travels.

15. G. Stutzer: Tajemnice snu. [Praca popularno-naukowa]. Z niemieckiego przetłumaczył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Łódź: Kompas 1924, 192 s. Wydanie następne tamże [1925].

Tytuł oryginału: Geheimnisse des Traumes.

16. H.G. Wells: Wyspa Aepiornisa. Dziwna przygoda poszukiwacza na wysepce w pobliżu Madagaskaru. [Opowiadanie]. Tłumaczył [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. W: Przygody łowieckie w krajach dziewiczych. Warszawa: Zdrój [1924] s. 5–20. Wydanie osobne: Warszawa: Zdrój [1924], 24 s. Biblioteczka Straszliwych Przygód, nr 2.

Tytuł oryginału: Aepyornis Island.

17. J.F. Cooper: Pogromca lasów. [Powieść]. Z angielskiego oryginału opracował dla polskiej młodzieży [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: Zdrój [1925], 111 s.

Tytuł oryginału: The Deerslayer, or, The first warpath.

18. J.F. Cooper: Skórzana Pończocha. [Powieść]. Z angielskiego oryginału opracował dla polskiej młodzieży [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: Zdrój [ca 1925], 128 s. Fotoreprodukcja wydania 1: Warszawa: Wydawnicza Agencja „BS” 1990.

Tytuł oryginału: The Pioneers, or, the sources of the Susquehanna. A descriptive tale.

19. J.F. Cooper: Tropiciel. [Powieść]. Z angielskiego oryginału opracował dla polskiej młodzieży [P. Hulka-Laskowski] P. Laskowski. Warszawa: Zdrój [1925], 118 s. 

Tytuł oryginału: The Pathfinder, or, the inland sea.

20. A.L. Grimm: Bajki z tysiąca i jednej nocy. W opracowaniu J. Wittlina i [P. Hulki-Laskowskiego] J. Zoreckiego. 10 plansz wielobarwnych i kilkanaście ilustracji ciemnych A. Stierena. Warszawa: Zdrój [1925], 340 s.

Tytuł oryginału: Märchen aus Tausend und Einen Nacht.

21. A.L. Grimm: Przygody Syndbada Żeglarza. Bajek z tysiąca i jednej nocy seria trzecia. Opracował [P. Hulka-Laskowski] J. Zorecki. Warszawa: Zdrój [1925], 104 s.

Tytuł oryginału: Die Sieben Reisen Sindbads des Seemannes. 

22. S. Stall: O czym każdy chłopiec wiedzieć powinien. [Poradnik]. Opracował z angielskiego P. Hulka-Laskowski. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1925, 151 s. Cnotą a Prawdą, t. 1.

Tytuł oryginału: What a young boy ought to know.

Omówienia:

1. J. SOBESTO: Przekład jako narzędzie projektowania przyszłości na przykładzie osobistych wyborów tłumaczeniowych Pawła Hulki Laskowskiego. W: (Re)projektowanie przyszłości. Między interwencją a spekulacją. Kraków 2020 s. 43–65 [dot. poz. 21–26].

2. J. SOBESTO: Wszechobecna niewidzialność. Pawła Hulki-Laskowskiego tożsamość tłumacza w kontekście spolszczeń serii amerykańskich książek edukacyjnych „Cnotą a prawdą”. „Porównania” 2020 nr 1 s. 217–233 [dot. poz. 21–26].

23. S. Stall: O czym młody człowiek wiedzieć powinien. [Poradnik]. Tłumaczył z angielskiego P. Hulka-Laskowski. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1925, 276 s. Cnotą a Prawdą, t. 2.

Tytuł oryginału: What a young man ought to know.

Omówienia:

1. J. SOBESTO: Przekład jako narzędzie projektowania przyszłości na przykładzie osobistych wyborów tłumaczeniowych Pawła Hulki Laskowskiego. W: (Re)projektowanie przyszłości. Między interwencją a spekulacją. Kraków 2020 s. 43–65 [dot. poz. 21–26].

2. J. SOBESTO: Wszechobecna niewidzialność. Pawła Hulki-Laskowskiego tożsamość tłumacza w kontekście spolszczeń serii amerykańskich książek edukacyjnych „Cnotą a prawdą”. „Porównania” 2020 nr 1 s. 217–233 [dot. poz. 21–26].

24. S. Stall: O czym młody małżonek wiedzieć powinien. [Poradnik]. Tłumaczył z angielskiego P. Hulka-Laskowski. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1925, 192 s. Cnotą a Prawdą, t. 3.

Tytuł oryginału: What a young husband ought to know.

Omówienia:

1. J. SOBESTO: Przekład jako narzędzie projektowania przyszłości na przykładzie osobistych wyborów tłumaczeniowych Pawła Hulki Laskowskiego. W: (Re)projektowanie przyszłości. Między interwencją a spekulacją. Kraków 2020 s. 43–65 [dot. poz. 21–26].

2. J. SOBESTO: Wszechobecna niewidzialność. Pawła Hulki-Laskowskiego tożsamość tłumacza w kontekście spolszczeń serii amerykańskich książek edukacyjnych „Cnotą a prawdą”. „Porównania” 2020 nr 1 s. 217–233 [dot. poz. 21–26].

25. M. Wood-Allen: O czym każda dziewczynka wiedzieć powinna. [Poradnik]. Opracował z angielskiego P. Hulka-Laskowski. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1925, 147 s. Cnotą a Prawdą, t. 4.

Tytuł oryginału: What a young girl ought to know.

Omówienia:

1. J. SOBESTO: Przekład jako narzędzie projektowania przyszłości na przykładzie osobistych wyborów tłumaczeniowych Pawła Hulki Laskowskiego. W: (Re)projektowanie przyszłości. Między interwencją a spekulacją. Kraków 2020 s. 43–65 [dot. poz. 21–26].

2. J. SOBESTO: Wszechobecna niewidzialność. Pawła Hulki-Laskowskiego tożsamość tłumacza w kontekście spolszczeń serii amerykańskich książek edukacyjnych „Cnotą a prawdą”. „Porównania” 2020 nr 1 s. 217–233 [dot. poz. 21–26].

26. M. Wood-Allen: O czym każda panna wiedzieć powinna. [Poradnik]. Tłumaczył z angielskiego P. Hulka-Laskowski. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1925, 219 s. Cnotą a Prawdą, t. 5.

Tytuł oryginału: What a young woman ought to know.

Omówienia:

1. J. SOBESTO: Przekład jako narzędzie projektowania przyszłości na przykładzie osobistych wyborów tłumaczeniowych Pawła Hulki Laskowskiego. W: (Re)projektowanie przyszłości. Między interwencją a spekulacją. Kraków 2020 s. 43–65 [dot. poz. 21–26].

2. J. SOBESTO: Wszechobecna niewidzialność. Pawła Hulki-Laskowskiego tożsamość tłumacza w kontekście spolszczeń serii amerykańskich książek edukacyjnych „Cnotą a prawdą”. „Porównania” 2020 nr 1 s. 217–233 [dot. poz. 21–26].

27. M. Wood-Allen: O czym młoda mężatka wiedzieć powinna. [Poradnik]. Opracował z angielskiego P. Hulka-Laskowski. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1925, 197 s. Cnotą a Prawdą, t. 6. 

Tytuł oryginału: What a young wife ought to know.

Omówienia:

1. J. SOBESTO: Przekład jako narzędzie projektowania przyszłości na przykładzie osobistych wyborów tłumaczeniowych Pawła Hulki Laskowskiego. W: (Re)projektowanie przyszłości. Między interwencją a spekulacją. Kraków 2020 s. 43–65 [dot. poz. 21–26].

2. J. SOBESTO: Wszechobecna niewidzialność. Pawła Hulki-Laskowskiego tożsamość tłumacza w kontekście spolszczeń serii amerykańskich książek edukacyjnych „Cnotą a prawdą”. „Porównania” 2020 nr 1 s. 217–233 [dot. poz. 21–26].

28. B. Němcová: Babunia. [Powieść]. Z czeskiego tłumaczył P. Hulka-Laskowski. Łódź: L. Fiszer 1927, 279 s. Wydanie następne ze słowem wstępnym M.R. Mayenowej i komentarzem J. Trzynadlowskiego. Wrocław: Ossolineum 1951. Biblioteka Narodowa, II, nr 65.

Tytuł oryginału: Babička.

Polemika:

P. HULKA-LASKOWSKI: O dyskwalifikację tłumaczenia [przez Komisję Oceny Książek do Czytania dla Młodzieży Szkolnej]. „Wiadomości Literackie” 1928 nr 11); Z. ZIEMBIŃSKI: Zdyskwalifikowany przekład. „Wiadomości Literackie” 1928 nr 15; P. HULKA-LASKOWSKI: O dyskwalifikację przekładu „Babuni”. „Wiadomości Literackie” 1928 nr 17.

29. P. Sabatier: Życie św. Franciszka z Asyżu. [Biografia]. Za pozwoleniem autora z francuskiego przetłumaczył P. Hulka-Laskowski. Cieszyn: B. Kotula 1927, 272 s.

Tytuł oryginału: Vie de S. François d’Assise.

Recenzja:

[A. PECHNIK] X.A.P. „Gazeta Kościelna” 1927 nr 32. Polemika: P. HULKA-LASKOWSKI. „Zwiastun Ewangeliczny” 1927 nr 46; [A. PECHNIK] X.A.P.: W odpowiedzi panu Hulka-Laskowskiemu. „Gazeta Kościelna” 1927 nr 50.

30. J. Hašek: Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej. [Powieść]. Autoryzowany przekład z czeskiego P. Hulki-Laskowskiego. T. 1–4. Warszawa: Rój 1929–1930 [i.e. 1929], 287 + 298 + 327 + 311 s. Wydania następne: T. 1–4. Warszawa: Książka i Wiedza 1949. Tygodniowa Biblioteka Obiegowa, P II-9; wydanie 3 tamże 1954; Posłowiem opatrzył S. Dębski. Z rysunkami J. Lady. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955. Biblioteka Pisarzy Czeskich i Słowackich; tamże 1957. Powieści XX Wieku; Przedmowa W. Nawrocki. Ilustracje: A. Czeczot. Katowice: Wydawnictwo Śląsk 1970. Biblioteka Pisarzy Czeskich i Słowackich; wydanie 7 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972. Seria Kieszonkowa PIW, wydanie 8 tamże 1972; wydanie 7. Przedmową opatrzył W. Nawrocki. Ilustrował A. Czeczot. Katowice: Wydawnictwo Śląsk. Biblioteka Pisarzy Czeskich i Słowackich; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974; wydanie 10 tamże 1976. Seria Kieszonkowa PIW; wydanie 11 tamże 1980. Seria Kieszonkowa PIW; wydanie 12 Posłowiem opatrzył E. Madany. Warszawa: Książka i Wiedza 1982; wydanie 13 tamże 1983; wydanie 13 [!] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983; wydanie 14 Posłowie: E. Madany. Warszawa: Książka i Wiedza 1985; wydanie 15 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987; wydanie 16. Posłowiem opatrzył E. Madany. Warszawa: Książka i Wiedza 1989; Bydgoszcz: Somix 1991; Warszawa: Elipsa 1994; Wstępem, posłowiem i przypisami opatrzył L. Mazan. Dokończenie dopisał K. Vaniek. Rysunki: J. Lada. Warszawa: Książka i Wiedza, Tetris 1995; Posłowie: A.R. Mochola. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1997. Biblioteka Klasyki; Warszawa: Kama 1997. Lektury Szkolne z Opracowaniem; Warszawa: Prószyński i S-ka 1998. Klasyka Powieści; Warszawa: Świat Książki 1998; pt. Przygody dobrego wojaka Szwejka. Szwejk na tyłach. Madrid: Club Internacional del Libro 1999, 252 s.; Warszawa: Porozumienie Wydawców 2000. Kanon na Koniec Wieku; Warszawa: Prószyński i S-ka 2003. Klasyka Powieści; Posłowie: T. Macios. Kraków: Zielona Sowa 2003, tamże 2004. Arcydzieła Literatury Światowej; Warszawa: Prószyński i S-ka [ca 2005]. Klasyka Powieści; Posłowie: T. Macios. Kraków: Zielona Sowa 2007. Złota Seria – Literatura Obca, tamże 2009; Warszawa: Agora 2011. Biblioteka Gazety Wyborczej. Literatura Czeska, 3-4; pt. Przygody dobrego wojaka Szwejka. Zilustrowała B. Kuropiejska-Przybyszewska. Warszawa: Bellona 2017; Ilustracje: L. Tomczyk. Bielsko-Biała: Dragon Sp. z o.o. 2020. Arcydzieła Literatury Światowej.

Wydania z 1929–30 i 1949 w czterech woluminach: T. 1. Szwejk na tyłach; T. 2. Szwejk na froncie; T. 3. Przesławne lanie; T. 4. Po bajecznym laniu [od 1949 pt. Po przesławnym laniu]. Wydania 1955-1989, 1995-1998 i 2011 w dwóch woluminach.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki:

pt. Przygody dobrego wojaka Szwejka. Czyta M. Konopczak. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2008, 3 płyty CD. Klub Czytanej Książki; Reżyseria: A. Piszczatowski. Warszawa: Wydawnictwo Mozaika 2006, 1 płyta CD. Wydania następne: tamże 2007, 2008; pt. Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej. Czyta L. Filipowicz. Warszawa: Biblioteka Akustyczna 2017, 2 płyty CD.

E-booki: Warszawa: Ktoczyta.pl 2016, plik tekstowy w formacie MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2017, plik w formacie PDF. 

Tytuł oryginału: Osudy dobrého vojáka Svéjka za svétove války: T. 1.V zázemi; T. 2. Na frontě; T. 3. Slavný výprask; T. 4. Pokračovani slavného výprasku.

Adaptacja teatralna: Reżyseria J. Bratkowski. Warszawa: Praski Teatr Ludowy 1963. Wystawienia następne lub adaptacje przekładu – zob. na stronie internetowej http://www.encyklopediateatru.pl 

Omówienie:

R. LESZCZYŃSKI: W sprawie polskiego przekładu „Przygód dobrego wojaka Szwejka”. „Przegląd Humanistyczny” 1967 nr 2.

31. E. Ludwig: Syn człowieczy. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył i wstępem opatrzył P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Renaissance 1929, 240 s. Budowniczowie Świata. Wydanie 2 Kraków: MG 2021.

Tytuł oryginału: Menschensohn. Geschichte eines Propheten.

32. E. Ludwig: Ameryka. Powieść o Lincolnie. Z upoważnienia autora przełożył P. Hulka-Laskowski. T. 1–2. Warszawa: Renaissance 1930, 376 + 288 s. Wydanie następne pt. Lincoln Warszawa: Książka i Wiedza 1957, 626 s.

Tytuł oryginału: Lincoln.

33. D.S. Mereżkowski: Napoleon. [Biografia]. Z oryginału przełożył P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Trzaska, Evert, Michalski [1930], 326 s.

Tytuł oryginału: Napoleon.

34. M. Boehn: Rokoko. Francja w XVIII stuleciu. Przekład P. Hulki-Laskowskiego. Warszawa: Trzaska, Evert, Michalski [1932], 581 s.

Tytuł oryginału: Rokoko. Frankreich im XVIII. Jahrhundert.

35. H. Van Loon: Człowiek ustokrotniony. Dzieje cywilizacji na wesoło. Przełożył P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Mathesis Polska 1933, 250 s. Z Dziedziny Nauki i Techniki. Biblioteka popularno-naukowa, t. 3. Wydanie 2 Wrocław–Katowice: Dobra Książka 1946.

Tytuł oryginału: Multiplex man, or the story of survival through invention.

36. E. Kretschmer: Ludzie genialni. [Poradnik]. Przełożył P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Dzwon 1934, 261 s. Wydanie 2 Warszawa: J. Przeworski 1938.

Tytuł oryginału: Geniale Menschen.

37. K. Čapek: Hordubal. [Powieść]. Przełożył z czeskiego P. Hulka-Laskowski. Warszawa: J. Przeworski 1935, 208 s. Wydania następne: Warszawa: Drukarnia Feniks 1937; Warszawa: Wiedza 1948. 

Wydania łącznie z poz. 37, 38 pt. Hordubal; Meteor; Zwyczajne życie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 511 s. Powieści XX wieku, tamże 1958, wydanie 2 1977, 444 s. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej.

Tytuł oryginału: Hordubal.

Wydanie z 1935 zawiera „Uwagę tłumacza”.

38. K. Čapek: Meteor. [Powieść]. Przełożył z czeskiego P. Hulka-Laskowski. Warszawa: J. Przeworski 1935, 242 s. Wydanie 2 Warszawa: Wiedza 1948.

Wydania łącznie z poz. 36, 38 pt. Hordubal; Meteor; Zwyczajne życie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 511 s. Powieści XX wieku, tamże: 1958, wydanie 2 1977, 444 s. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej.

Tytuł oryginału: Povětroň.

39. K. Čapek: Zwyczajne życie. [Powieść]. Przełożył z czeskiego P. Hulka-Laskowski. Warszawa: J. Przeworski 1935, 235 s. Wydanie 2 Warszawa: Wiedza 1948. 

Wydania łącznie z poz. 36, 37 pt. Hordubal; Meteor; Zwyczajne życie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 511 s. Powieści XX wieku, tamże: 1958, wydanie 2 1977, 444 s. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej.

Tytuł oryginału: Obyčejný život.

40. K. Royova: Bez Boga na świecie. [Opowiadanie dla młodzieży]. [Tłumaczył P. Hulka-Laskowski]. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas [1935], 55 s.

Tytuł oryginału: Bez Boha na svete.

41. Ch. Jope-Slade: Złoty wieniec. Komedia w 3 aktach. Przełożył P. Hulka-Laskowski. Reżyseria: J. Warnecki. Wystawienie: Warszawa, Teatr Letni 1936.

Tytuł oryginału: Britannia of Billingsgate.

42. R. Martin du Gard: Rodzina Thibault. [Cykl powieściowy; Cz. 3-6. Przełożył P. Hulka-Laskowski]. 

[Cz. 3]. Piękne czasy. Z upoważnienia autora przełożył P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Rój 1938, 301 s. Wydania następne [łącznie z częścią 1 i 2] pt. Szary zeszyt; Pokuta; Piękny czas. [T.] 1. Przekład: H. Gądkowa [cz. 1–2], P. Hulka-Laskowski [cz. 3]. Warszawa: Książka 1948, 556 s.; wydanie 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1951; [wydanie 3] Warszawa: Czytelnik 1987.

[Cz. 4]. Dzień przyjęć doktora Thibault. [Powieść]. Tłumaczenie: P. Hulka-Laskowski. „Gazeta Polska” 1938 nr 34–65. Wydanie łącznie z [częścią 5] pt. Dzień przyjęć dra Thibault; La Sorellina. Warszawa: Rój 1938, 264 s. Wydania następne [łącznie z częścią 5–6] pt. Dzień przyjęć doktora Thibault; Sorellina; Śmierć ojca. [T.] 2. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 399 s.; wydanie 3 Warszawa: Czytelnik 1987.

[Cz. 5]. La Sorellina. [Powieść]. Tłumaczenie P. Hulka-Laskowski. „Gazeta Polska” 1938 nr 65–111. Wydanie łącznie z [częścią 4] pt. Dzień przyjęć dra Thibault; La Sorellina. Warszawa: Rój 1938, 264 s. Wydania następne [łącznie z częścią 5–6] pt. Dzień przyjęć doktora Thibault; Sorellina; Śmierć ojca. T. 2. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 399 s., wydanie 2 tamże 1951; wydanie 3. Warszawa: Czytelnik 1987.

[Cz. 6]. Śmierć ojca. Z upoważnienia autora przełożył P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Rój 1939, 212 s. Wydanie łącznie z [cz. 4–5] pt. Dzień przyjęć doktora Thibault; Sorellina; Śmierć ojca. T. 2. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 399 s.; wydanie łącznie z częścią 5 pt. Sorelina; Śmierć ojca. [T.] 3; wydanie 2 Warszawa: Czytelnik 1957, 359 s.; wydanie łącznie z częścią 4-5 pt. Dzień przyjęć doktora Thibault; Sorellina; Śmierć ojca. T. 2. wydanie 3 Warszawa: Czytelnik 1987.

Tytuł oryginału całości: Les Thibault; [część 3]. La Belle Saison; [część 4]. La Consultation; [część 5]. La Sorellina; [część 6]. La Mort du Père.

43. E. Glaeser: Ostatni cywil. [Powieść]. Tłumaczenie P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Gebethner i Wolff [1938], 410 s.

Tytuł oryginału: Der letzte Zivilist.

44. K. Čapek: Fabryka absolutu. [Powieść]. Przełożył z języka czeskiego P. Hulka-Laskowski. Katowice: Mewa 1947, 194 s. Wydania następne: Ze wstępem E. Madany. Katowice: Śląsk 1971. Biblioteka Pisarzy Czeskich i Słowackich; wydanie 3 poprawione ze wstępem M. Szczygła. Warszawa: Dowody na Istnienie – Fundacja Instytut Reportażu 2015. Stehlík, toż wydanie 4 dodruk Warszawa: Fundacja Instytut Reportażu 2015; wydanie 4 [!] poprawione. Ilustracje: J. Čapek. Bielsko-Biała: Animi2 2021.

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2017, plik tekstowy w formacie PDF. 

Tytuł oryginału: Továrna na absolutno.

PRACE EDYTORSKIE, LEKSYKOGRAFICZNE I REDAKCYJNE

1. Historia biblijna Starego i Nowego Testamentu. Dla szkoły i domu. Opracował P. Hulka-Laskowski. Warszawa: Zbór Ewangelicko-Augsburski 1925, 220 s. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

TŁUMACZ O SOBIE:

1. Mój Żyrardów. Z dziejów polskiego miasta i z życia pisarza. Warszawa: J. Przeworski 1934. Reprint: Żyrardów: Towarzystwo Przyjaciół Miasta Żyrardowa 2019.

WYWIAD OGÓLNY

W pustelni żyrardowskiego eremity. Godzina z Pawłem Hulka-Laskowskim. Rozmawiał E.M. Schummer. „Wiadomości Literackie” 1935 nr 19.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

2. R. LESZCZYŃSKI. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 10. Wrocław-Warszawa-Kraków 1962-64.

3. J. GOSS. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 1984.

4. [B. DOROSZ] B.D. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 3, T. 10 (Uzupełnienia). Warszawa 1994, 2007.

OMÓWIENIA  

1. M. RUSINSKY: Torował drogi przyjaźni. „Zwrot”, Czeski Cieszyn 1967 nr 4.

2. E. MADANY: Paweł Hulka-Laskowski tłumacz i popularyzator literatury czeskiej w Polsce. W: Studia poświęcone stosunkom literackim polsko-czeskim i polsko-słowackim. Wrocław 1969.

3. M. SZULKIN: Paweł Hulka-Laskowski – pisarz i wolnomyśliciel. „Człowiek i Światopogląd” 1983 nr 10.

4. Z. KMIECIŃSKI: Geniusz-samouk. „Twórczość Robotników” 1984 nr 7.

5. R. LESZCZYŃSKI: Paweł Hulka-Laskowski wobec kultury czeskiej; A. Kroh: Paweł Hulka-Laskowski i jego przekład epopei Haška; M. Kuna: Spuścizna rękopiśmienna Pawła Hulki-Laskowskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi. W: Paweł Hulka-Laskowski (1881-1946). Szkice do portretu. Pod redakcją R. Leszczyńskiego. Żyrardów; Otwock: Petit 1995, s. 43–63, 55–63, 81–89. Zeszyty Naukowe Ośrodka Badania Kultury Miasta Towarzystwa Przyjaciół Żyrardowa im. P. Hulki-Laskowskiego, nr 4.

1881-1946

Until 1919 he used the surname Hulka.

Pseudonyms and cryptonyms: A. Sielski; Antoni Sielski; Bolesławski; Bronisław Siwik; F. Rosica; Fr. Ros.; Franciszek Rosica; Franciszek Sica; Fre.R.; H.K.; h.l.; H.L.; hp; J. Adamczyk; J. Zorecki; J.O; J. Oścień; Jan Oścień; Jan Stogarski; Kazimiera Laskowska; K.H.; K. Howorko; Kazimierz Howorko; Kazimierz Siuda; L; Lector; Paweł Hart (wątpliwe); Peel; PH; Phi.; phi; Phi; P.H.L.; P.H.-L.; phl; PHL; P.L.; P. Laskowski; St. Bolesławski; Stanisław Bolesławski; Sylwester Prałacik; T.G.; T-Gr.; T. Gruda; Tomasz Gruda; W. Ciżma; W. Kącki.

He also published translations under the names: Paweł Laskowski, Paweł H.-Laskowski.

Prose writer, journalist, translator.

Born on 25 June 1881 in Russian-ruled Żyrardów; son of Józef Hulka and Elżbieta née Howorko, who both worked at the Linen Products Factory in the town and were descendants of Czech Evangelicals. He lost his mother as a young child. He completed three classes of the factory primary school. In 1892, at the age of 11, he started work at the Hielle and Dittrich linen plant in Żyrardów, initially as a runner and then as a bookkeeper’s assistant. He learned Czech through a workmate, Czech Prochaźka, as he had largely forgotten what he had learned at home. At the same time, he took joined the grammar school education programme as a self-taught pupil. He learned several other languages independently: Latin, Greek, Czech, French, German, and Russian. He made his debut in 1901 with a translation from the Czech of Svatopluk Čech’s short story Jestřáb kontra Hrdlička (published in Polish as Jastrząb contra Hordliczka [The Hawk versus Hrdlička]). Owing to ill health, he sought treatment in the factory hospital and at the natural medicine institute in Grodzisk Mazowiecki. Having received financial support from Karol Dittrich, he received treatment at sanatoriums in Bohemia and Saxony in 1902, while from May 1903 he studied philosophy, religious studies, and theology at the University of Heidelberg. In 1906, he married Kazimiera Uhlenfeld, and their daughter, Elżbieta, was born the same year. In early 1908, he returned to Poland and settled in Grodzisk Mazowiecki. He became acquainted with Andrzej Niemojewski, publishing literary reviews and translation in Niemojewski’s journal “Myśl Niepodległa” between 1908 and 1913. In 1909, he travelled to Italy. He and his wife were arrested in 1910 on suspicion of being involved in an assassination attempt on an imperial commander of the gendarmerie. He was held in the Pawiak prison in Warsaw for several weeks. Following his release, he moved to Żyrardów. During this period, he published in “Łącznik” (1910), “Sfinks” (1910), “Jutrzenka” (1912), “Bluszcz” (1913), and “Echo Literackie” (1914). In 1915, he co-founded the Workers’ Club (Klub Robotniczy), which organized education activities for workers. He was socially engaged in the local self-education society “Samokształcenie”, where he gave lectures on the history of civilization. In 1916, he lectured on pedagogy, educational psychology, and Polish literature in additional training courses for teachers. He was also a lecturer for the Polish Educational Society (Polska Macierz Szkolna). During World War I, he ran an office assisting with the writing appeals of addressed to the occupying authorities. In spring 1920, he spent several months as the press attaché at the Polish Consulate in Prague. Between 1921 and 1924, he collaborated with the Lodz-based Kompas (Compass) Publishing Society and also edited the Baptist periodical “Nowe Drogi” that was associated with it. The journal established a book series, Biblioteczka “Nowych Dróg” [The Nowe Drogi Library], where he also published translations. During this time, he developed his career as a translator from many languages: English, Czech, Danish, French, and German. His journalism pieces and translations appeared in Evangelical periodicals: “Ewangelik” (1919–21), “Głos Ewangelicki” (1921–30), “Zwiastun Ewangeliczny” (1925–39), and “Jednota” (1926–35). He became a member of the Polish PEN Club. Between 1928 and 1931, he organized and led the Evangelical-Polish Press Office (Ewangelicko-Polskie Biuro Prasowe). Between 1928 and 1933, he was editor of the Methodist periodical “Pielgrzym Polski”. He collaborated as a literary critic, columnist, and translator with “Wiadomości Literackie” (from 1927) and “Pologne Littéraire” (1927–33), while he also published in the periodicals: “Droga” (1923–32), “Epoka” (1928–33), “Tygodnik Ilustrowany” (1928–38), “Wolnomyśliciel Polski” (1929–33), “Gazeta Polska” (1930–38), “Kultura” (1932), “Ogniwo” (1932), “Sygnały” (1937–39), and “Czarno na białem” (1938–39). His articles also appeared in the international publications “L’Europe Centrale” and “Slavische Rundschau”. From 1926 to 1934, he ran the press campaign in defence of Żyrardów workers. He was in Żyrardów during the German occupation. In 1940, he was arrested alongside a group of writers and cultural figures. He was held under arrest in the Pawiak prison. In March 1945, he received the prize of the Minster of Arts and Culture in recognition of his democratic literary activism. In August 1945, he moved to Wisła and then shortly afterwards to Cieszyn. He remained actively engaged in social organizations and continued to write as a journalist, publishing in numerous periodicals including “Robotnik”, “Trybuna Robotnicza”, and “Odrodzenie”. He died suddenly on 29 October 1946 in Cieszyn, where he is buried at the Evangelical cemetery.

In 1991, the local Museum of Western Mazovia (Muzeum Mazowsza Zachodniego) opened the Writer’s Room (Gabinet Pisarza), a branch holding part of his archive in his flat in Żyrardów, while in 1996 the Town Council posthumously made him an Honorary Citizen of the town.

His archive is held by the Library of the University of Lodz. Some of his correspondence and private documents are held by his family in Żyrardów.

1881–1946

Do roku 1919 používal příjmení: Hulka.

Pseudonymy a kryptonymy: A. Sielski; Antoni Sielski; Bolesławski; Bronisław Siwik; F. Rosica; Fr. Ros.; Franciszek Rosica; Franciszek Sica; Fre.R.; H.K.; h.l.; H.L.; hp; J. Adamczyk; J. Zorecki; J.O; J. Oścień; Jan Oścień; Jan Stogarski; Kazimiera Laskowska; K.H.; K. Howorko; Kazimierz Howorko; Kazimierz Siuda; L; Lector; Paweł Hart (nejasné); Peel; PH; Phi.; phi; Phi; P.H.L.; P.H.-L.; phl; PHL; P.L.; P. Laskowski; St. Bolesławski; Stanisław Bolesławski; Sylwester Prałacik; T.G.; T-Gr.; T. Gruda; Tomasz Gruda; W. Ciżma; W. Kącki.

Překlady podepisoval také: Paweł Laskowski, Paweł H.-Laskowski.

Prozaik, publicista, překladatel.

Narozen 25. června 1881 v Żyrardově; syn Józefa Hulky a Elżbiety Howorkové, dělníků v továrně na lněné výrobky, potomků českých evangelíků. Matka mu brzy zemřela. Ukončil tři třídy základní školy při zmíněné továrně. V roce 1892, ve věku jedenácti let, začal pracovat ve lnářském podniku Hielle a Dittrich v Żyrardově, nejprve jako poslíček, později jako pomocník účetního. Díky kolegovi z práce, Čechovi Procházkovi, se v té době seznámil s češtinou, kterou už si z domova příliš nepamatoval. Současně se samostatně vzdělával podle gymnaziálního programu. Sám se naučil několik cizích jazyků: latinsky, řecky, česky, francouzsky, německy a rusky. Debutoval v roce 1901 překladem románu Svatopluka Čecha Jastrząb contra Hordliczka [Jestřáb kontra Hrdlička]. Kvůli zdravotním problémům se léčil v tovární nemocnici a v léčebně v Grodzisku Mazowieckém. Získal finanční podporu od Carla Dittricha a v roce 1902 se odjel léčit do sanatorií v Čechách a Sasku, od května 1903 studoval filosofii, religionistiku a teologii na univerzitě v Heidelbergu. V roce 1906 se oženil s Kazimierou Uhlenfeldovou; ve stejném roce se jim narodila dcera Elżbieta. Na začátku roku 1908 se vrátil do Polska a usadil se v Grodzisku Mazowieckém. Navázal kontakt s Andrzejem Niemojewským, v jehož časopisu Myśl Niepodległa publikoval literární recenze a překlady (1908–13). Roku 1909 navštívil Itálii. V roce 1910 byl spolu s manželkou zatčen kvůli podezření z účasti na atentátu na carského velitele četnictva; několik týdnů byl držen ve varšavském vězení Pawiak. Po propuštění se přestěhoval do Żyrardova. V té době publikoval v časopisech Łącznik (1910), Sfinks (1910), Jutrzenka (1912), Bluszcz (1913) a Echo Literackie (1914). V roce 1915 spoluzakládal Dělnický klub [Klub Robotniczy], který se věnoval osvětové činnosti mezi dělníky. Působil v místním spolku Sebevzdělávání [Samokształcenie], kde přednášel o dějinách civilizace. V roce 1916 přednášel pedagogiku, pedagogickou psychologii a polskou literaturu v rámci doplňujících vzdělávacích kurzů pro učitele. Působil také v Polské školní matici [Polska Macierza Szkolna]. Za první světové války vedl kancelář pro podávání žádostí k okupačním úřadům. Na jaře 1920 plnil několik měsíců funkci tiskového atašé na polském vyslanectví v Praze. V letech 1921–24 spolupracoval s lodžským vydavatelstvím Kompas a byl redaktorem s ním spojeného baptistického týdeníku Nowe Drogi. Založil edici Biblioteczka „Nowych Dróg“ [Knihovnička Nových cest]; v ní vydával i překladové tituly. Ve stejné době začal rozvíjet vlastní překladatelskou činnost, překládal z mnoha jazyků – angličtiny, češtiny, dánštiny, francouzštiny i němčiny. Jeho publicistické texty a překlady vycházely v evangelických časopisech Ewangelik (1919–21), Głos Ewangelicki (1921–30), Zwiastun Ewangeliczny (1925–39) a Jednota (1926–35).

Stal se členem polského PEN Clubu. V letech 1928–31 organizoval a vedl Evangelicko-polskou tiskovou kancelář [Ewangelicko-Polskie Biuro Prasowe]. V letech 1928–33 redigoval metodistický časopis Pielgrzym Polski. Jako literární kritik, publicista a překladatel spolupracoval s periodiky Wiadomości Literackie (od roku 1927) a Pologne Littéraire (1927–33), publikoval např. i v časopisech Droga (1923–32), Epoka (1928–33), Tygodnik Ilustrowany (1928–38), Wolnomyśliciel Polski (1929–33), Gazeta Polska (1930–38), Kultura (1932), Ogniwo (1932), Sygnały (1937–39) a Czarno na białem (1938–39). Jeho články vycházely i v zahraničních časopisech L’Europe Centrale a Slavische Rundschau. V letech 1926–34 vedl tiskovou kampaň na podporu żyrardovských dělníků. Za německé okupace pobýval v Żyrardově. Na podzim 1940 byl spolu se skupinou literátů a lidí z oblasti kultury zatčen; vězněn byl ve varšavském Pawiaku. V březnu 1945 získal cenu ministra kultury a umění za demokratickou literární činnost. V srpnu 1945 se přestěhoval do Visly a krátce poté do Těšína. Pokračoval ve společenských aktivitách i publicistické tvorbě, publikoval v řadě periodik (mj. Robotnik, Trybuna Robotnicza a Odrodzenie). Zemřel náhle 29. října 1946 v Těšíně; pohřben je na tamějším evangelickém hřbitově.

V roce 1991 otevřelo v jeho bytě v Żyrardově tamější Muzeum západního Mazovska [Muzeum Mazowsza Zachodniego] expozici s částí jeho archivu, v roce 1996 mu městská rada udělila titul Zasloužilý o město Żyrardów.

1881-1946

Fram till 1919 använde han efternamnet: Hulka.

Pseudonymer och kodnamn: A. Sielski; Antoni Sielski; Bolesławski; Bronisław Siwik; F. Rosica; Fr. Ros.; Franciszek Rosica; Franciszek Sica; Fre.R.; H.K.; h.l.; H.L.; hp; J. Adamczyk; J. Zorecki; J.O; J. Oścień; Jan Oścień; Jan Stogarski; Kazimiera Laskowska; K.H.; K. Howorko; Kazimierz Howorko; Kazimierz Siuda; L; Lector; Paweł Hart (tveksamt); Peel; PH; Phi.; phi; Phi; P.H.L.; P.H.-L.; phl; PHL; P.L.; P. Laskowski; St. Bolesławski; Stanisław Bolesławski; Sylwester Prałacik; T.G.; T-Gr.; T. Gruda; Tomasz Gruda; W. Ciżma; W. Kącki.

Översättningar undertecknade han även med: Paweł Laskowski, Paweł H.-Laskowski.

Prosaist, journalist, översättare.

Född 25 juni 1881 i Żyrardów; son till Józef Hulka och Elżbieta, född Howorek, arbetare på Linfabriken, ättlingar till tjeckiska protestanter. Han blev moderlös vid tidig ålder, läste tre årskurser vid elementarskolan som bedrevs vid fabriken. 1892, vid 11 års ålder, började han arbeta på Hille och Dittrich’s Linfabrik, först som springpojke, senare som räknemästarens medhjälpare. Vid den tiden, tack vore en arbetskamrat, tjecken Procházka, lärde han sig tjeckiska som var nästan bortglömt på hemmaplan. Samtidigt läste han på egen hand enligt läroplanen för gymnasiet. Han började också själv lära sig andra främmande språk: latin, grekiska, tjeckiska, franska, tyska och ryska. Hulka debuterade 1901 med en översättning från tjeckiskan av Svatopluk  Čechs roman Jastrząb contra Hordliczka. På grund av hälsoproblem behandlades han på fabrikssjukhuset och naturmedicinska sanatoriet i Grodzisk Mazowiecki. Tack vore finansiell hjälp från Carl Dittrich åkte han 1902 för behandling till kurorter i Tjeckien och i Sachsen, och 1903 började han studera filosofi, religionsvetenskap och teologi vid universitetet i Heidelberg. 1906 gifte han sig med Kazimiera Uhlenfeld; samma år föddes deras dotter Elżbieta. I början av 1908 återvände han till Polen och bosatte sig i Grodzisk Mazowiecki. Han tog kontakt med Andrzej Niemojewski, i vars tidskrift ”Myśl Niepodległa” han publicerade litterära recensioner och översättningar (1908-1913). 1909 reste han till Italien. 1910 häktades han tillsammans med sin fru, misstänkta för medverkan i attentatet mot en av befälhavarna i tsarens gendarmeri; i några veckor fängslades han på Pawiak-fängelset i Warszawa. Efter frigivningen flyttade han till Żyrardów. Under denna tid publicerade han i ”Łącznik” (1910), ”Sfinksi” (1910), ”Jutrzenka” (1912), ”Bluszcz” (1913) och ”Echo Literackie” (1914). 1915 var han med och grundade Arbetarklubben [Klub Robotniczy], som bedrev bildningsverksamhet bland arbetarna. Han arbetade frivilligt i den lokala föreningen ”Samokształcenie”, där han undervisade i civilisationshistoria. 1916 höll han inom ramen för kompetensutvecklingskurserna för lärarna föreläsningar i pedagogik, fostringspsykologi och polsk litteratur. Han var föreläsare vid Polska utbildningssällskapet [Polska Macierz Szkolna]. Under första världskriget drev han skrivarbyrå för ansökningar till ockupationsmyndigheter. Våren 1920 var han i några månader pressattaché vid polska legationen i Prag. 1921–1924 samarbetade han med utgivningssällskapet ”Kompas” och redigerade veckotidskriften ”Nowe Drogi”, baptistorganet som samverkade med sällskapet. Inom ramen för denna tidskrift skapade han serien Biblioteczka „Nowych Dróg”; där publicerade han också översättningar. Under denna tid började han utveckla översättarverksamheten från flera språk: engelska, tjeckiska, danska, franska och tyska. Hans journalistiska texter och översättningar kom ut i protestantiska skrifter: ”Ewangelik” (1919–1921), ”Głos Ewangelicki” (1921–1930), ”Zwiastun Ewangeliczny” (1925–1939) och ”Jednota” (1926–1935). Han blev medlem i polska PEN-klubben [PEN Club]. 1928–1931 skapade han och ledde polsk-protestantiska pressbyrån. 1928–1933 var han redaktör för metodisternas ”Pielgrzym Polski”. Som litteraturkritiker, journalist och översättare samarbetade han med ”Wiadomościami Literackimi” (från 1927) och ”Pologne Littéraire” (1927–1933), han publicerade även i bl.a. ”Droga” (1923–1932), ”Epoka” (1928–33), ”Tygodnik Ilustrowany” (1928–1938), ”Wolnomyśliciel Polski” (1929–1933), ”Gazeta Polska” (1930–1938), ”Kultura” (1932), ”Ogniwo” (1932), ”Sygnały” (1937–39) och ”Czarno na białem” (1938–39). Hans artiklar kom också ut i utländska tidskrifter: ”L’Europe Centrale” och ”Slavische Rundschau”. Under åren 1926–1934 ledde han en presskampanj till försvar för arbetarna från Żyrardów. Under den tyska ockupationen bodde han i Żyrardów. Hösten 1940 häktades han tillsammans med en grupp författare och kulturmänniskor; han sattes i Pawiak-fängelset. I mars 1945 fick han för sin demokratiska litteraturverksamhet ta emot ett pris av kultur- och konstministern. I augusti 1945 flyttade han till Wisła och kort därefter till Cieszyn. Han fortsatte med sin sociala och journalistiska verksamhet genom att publicerera i flertalet skrifter, bl.a. i ”Robotnik”, ”Trybuna Robotnicza” och ”Odrodzenie”. Hulka-Laskowski avled plötsligt den 29 oktober 1946 i Cieszyn; han begravdes på den lokala protestantiska kyrkogården.

1991 öppnade Västra Masoviens museum i Hulkas lägenhet i Żyrardów ett författarkabinett med delar av hans arkiv, och 1996 tilldelades han av kommunalrådet titeln medborgare med särskilda förtjänster för staden Żyrardów [Zasłużony dla miasta Żyrardowa].

Översättarens arkiv finns också på Łódź’ universitetsbibliotek. Brevsamlingar och privata dokument finns även i familjens ägo i Żyrardów.