KARSKI Gabriel

1895-1978

Imiona metrykalne: Michał Gabriel.
Podpisywał utwory też: Michał Karski.
Pseudonimy i kryptonimy: G.K.; gk; (Jastrzębiec); M.G.K.; M.K.; Mikar; „Mikar”; Ob. Serwator; Symforian Depa; W. E. Redyk.
Poeta, prozaik, tłumacz, muzyk.

Urodzony 12 kwietnia 1895 w Warszawie; syn Karola Karskiego herbu Boleścic, inżyniera, i Marii z domu Depuichault (pół-Francuzki, córki Karola Depuichault i Michaliny Zabłockiej herbu Łada), tłumaczki. Po ukończeniu szkoły średniej w Warszawie studiował filologię polską i romańską w Wolnej Wszechnicy (Wolna Wszechnica Polska) oraz na Uniwersytecie Warszawskim (Uniwersytet Warszawski). Uczył się również w Konserwatorium Warszawskim (Konserwatorium Muzyczne w Warszawie). Jako tłumacz debiutował w 1911 przekładem wiersza Teofila Gautiera Ostatni liść, zamieszczonym w „Sowizdrzale” (Sowizdrzał, nr 6). Pierwsze opowiadanie Śmierć Langa, napisane wspólnie z Bronisławem Pulińskim, ogłosił tamże w 1913 (nr 52); z tygodnikiem tym współpracował do 1919, publikując przekłady z poezji francuskiej i liryki własne. Pracował jako urzędnik państwowy, m.in. był osobistym sekretarzem Gabriela Narutowicza w Ministerstwie Robót Publicznych (Ministerstwo Robót Publicznych, 1920-21), później zatrudniony w Departamencie Kultury Ministerstwa Oświaty (Ministerstwo Oświaty). W 1921 ożenił się z Ireną Janiną Depuichault. W tymże roku został członkiem Zawodowego Związku Literatów Polskich (Związek Zawodowy Literatów Polskich ZZLP; od 1949 Związek Literatów Polskich ). Tłumaczył w tym okresie głównie francuską poezję symbolistyczną i parnasistowską, powieści, opowiadania, eseje francuskie oraz prozę amerykańską. Przekłady publikował w takich pismach jak „Kurier Polski” (Kurier Polski, 1921-25), „Naród” (Naród, 1921), „Placówka Kultury i Sztuki” (Placówka Kultury i Sztuki, 1921), „Bluszcz” (Bluszcz, 1922-23), „Robotnik” (Robotnik, 1926-28), „Kobieta Współczesna” (Kobieta Współczesna, 1928-1933). W 1930 wyjechał na rok do Kairu jako pracownik Ambasady Polskiej (Ambasada Polska w Kairze). W 1937-38 współpracował z redakcją miesięcznika „Zwierciadło” (Zwierciadło), gdzie publikował także swoje tłumaczenia z poezji rosyjskiej i prozy francuskiej. W 1938 otrzymał nagrodę Polskiego PEN Clubu za przekłady z literatury francuskiej oraz pierwszą nagrodę w konkursie przekładów poetyckich ogłoszonym przez ZZLP. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w obronie Warszawy. Podczas okupacji mieszkał nadal w Warszawie. Był członkiem Armii Krajowej (Armia Krajowa, w pracy konspiracyjnej używał pseudonimu Jastrzębiec). Angażował się w akcję pomocy Żydom, ukrywał m.in. pianistę i prawnika Adolfa Goldfedera. Od wiosny 1943 prawdopodobnie pracował w redakcjach „Agencji Wschodniej” (Agencja Wschodnia) i „Agencji Zachodniej” (Agencja Zachodnia), wydawanych przez Wydział Propagandy Bieżącej Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK (Wydział Propagandy Bieżącej Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK). Po powstaniu warszawskim został wywieziony do obozu w Zakroczymiu, a później do Sulejowa, skąd zdołał uciec. Do końca wojny ukrywał się pod Piotrkowem Trybunalskim. Po powrocie do Warszawy pracował w Polskim Radiu (Polskie Radio), początkowo jako naczelnik wydziału (do 1950), a następnie współpracownik działu literackiego (referat literatury francuskiej). Kontynuował twórczość poetycką, prozatorską i przekładową. Tłumaczył lirykę rosyjską i radziecką, romantyczną poezję niemiecką, francuską klasycystyczną poezję XVII-wieczną. Przekłady publikował m.in. w „Odrodzeniu” (Odrodzenie, 1945-49), „Radiu i Świecie” (Świat i Radio, 1945-53), „Twórczości” (Twórczość, 1945-55), „Szpilkach” (Szpilki, 1946-68), „Warszawie” (Warszawa, 1946-48), „Kurierze Codziennym” (Kurier Codzienny, 1950-52), „Nowej Kulturze” (Nowa Kultura, 1950-57), „Przekroju” (Przekrój, 1952), „Kulturze” (Kultura, 1963-70). W latach pięćdziesiątych zainteresował się również nowożytną poezją grecką poezją armeńską i awarską, które tłumaczył za pośrednictwem translacji rosyjskich, liryką baszkirską, ukraińską, bułgarską i węgierską. Od 1950 współpracował z „Poradnikiem Językowym” (Poradnik Językowy, 1950–76), w którym publikował szereg recenzji, notatek, artykułów o języku polskim (także francuskim) i poprawności językowej,  podpisując je Ob. Serwator; W.E. Redyk, G.K. (prowadził dział „Połów perełek”). Był członkiem Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club), w latach 1949-55 wchodził w skład zarządu Sekcji Tłumaczy (Sekcja Tłumaczy Polskiego PEN Clubu), wygłaszał odczyty w Studium Przekładowym PEN Clubu (Studium Przekładowe PEN Clubu). W 1959,  jako stypendysta rządu francuskiego w Paryżu, ukończył na Sorbonie (Sorbona) kurs École Supérieure de Préparation et de Perfectionnement Professeurs de Français à l’Étranger. Tłumaczył na francuski listy dialogowe polskich filmów (m.in. w 1958 Popiół i diament i Pożegnania). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1965), Medalem za Warszawę 1939-1945 (1961), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966), belgijskim Krzyżem Kawalerskim Orderu Króla Leopolda II (1966). Zmarł 1 kwietnia 1978 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Archiwum tłumacza znajduje się m.in. w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. G. Duhamel: Żywoty męczenników = La vie de martyrs. 1914-1916. [Opowiadania]. Autoryzowany przekład z francuskiego M.G. Karskiego. Przedmowa: S. Posner. Toruń, Warszawa, Siedlce: Ignis 1922, XVIII, 192 s. Wydania następne Warszawa: Rój [ca 1922], tamże 1939.

Tu także wstęp: Od tłumacza.
Zawartość: Na terytorium; Carré i Lerondeau, Dziennik żywotów męczenników; Śmierć Mercier'a; Verdun (luty – kwiecień 1915); Ofiara; Symfonia; Łaska; Noce w Artois.

2. Tęcza. Liryka francuska w przekładach. [Antologia]. Seria 1. Poznań; Warszawa: Księgarnia św. Wojciecha [1922], 96 s.

Autor antologii podpisany: Michał Gabriel Karski.
Zawiera przekłady wierszy autorów: V. Hugo, A. de Musset, T. Gautier, L. Ackermann, A. Lacaussade, L. Valade, M. Rollinat, S. Proudhomme, A. Samain, P. Haag, L. Tiercelin, E. Rostand, R. Gérard, E. Haraucourt, J. Moréas, H. de Régnier.

Recenzja:
[K.W. ZAWODZIŃSKI] K.W.Z. „Przegląd Warszawski” 1922 nr 11.

3. E. Jaloux: Zmierzch pięknego dnia. [Powieść]. Autoryzowany przekład G. Karskiego. Warszawa: Bluszcz 1923, 238 s. Wydanie następne Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego 1929. Biblioteka Domu Polskiego, 136.

Tytuł oryginału: La fin d’un beau jour.

4. J. London: Odszczepieniec i inne nowele. [Przełożył z angielskiego G. Karski]. Warszawa: Ignis 1924, 163 s. Wydania następne: Warszawa: Biblioteka Groszowa 1925. Biblioteka Groszowa, 29; pt. Odszczepieniec: Warszawa: Wydawnictwo Kuriera Polskiego 1934. Biblioteka Kuriera Polskiego, t. 16; Warszawa: E. Kuthan 1948.

Tytuły oryginałów: The Apostate; A piece of steak; Under the deck Awnings; Just meat; To kill a man; The Chinago.
Zawartość: Odszczepieniec; Kawał pieczeni; Na pokładzie; Samo mięso; Zabić; „Chińczak”.

Adaptacje: opowiadania Zdarzenie: Adaptacja teatralna pt. Nocna przygoda: Adaptacja: J. Krasicki. Reżyseria: W.J. Dobrowolski. Warszawa, Teatr Młodego Widza 1955;opowiadania Odszczepieniec: Adaptacja telewizyjna pt. Dom pychy i zawiści człowieka. Przekład: K. Piotrowski, G. Karski. Adaptacja i reżyseria: O. Koszutska. Telewizja Polska 1961.

Przedruk przekładów poszczególnych utworów w tomach opowiadań J. Londona: 

Odszczepieniec; Zdarzenie w: J. London: Nowele. Wybrał i oprac. K. Piotrowski. Tłumaczyli: A. Glinczanka, Z. Glinka, G. Karski, K. Piotrowski, B. Zieliński. Warszawa 1954, s. 9-28, 70-83. Wydanie 2 1956. Biblioteka jaskółki. Wydanie 3 1957. Dzieła wybrane. T. 2.  

„Chińczak” w: J. London: Najciekawsze nowele. Warszawa: Iskry 1968 s. 212-226.

Odszczepieniec; „Chińczak”; Zabić człowieka w: J. London: Za zdrowie wędrowca na szlaku i inne opowiadania. Wybór: K. Piotrowski. [Przełożyli: Z. Glinka et al.]. Warszawa 1968 s. 208-224, 327-339, 405-416. 

Odszczepieniec; „Chińczak” w: J. London: Nowele. Warszawa 1972 s. 151-174, 224-242. Wydanie 2 1975. 

„Chińczak”; Na pokładzie w: J. London: Opowieści mórz południowych. [Przełożyli T.J. Dehnel et al.]. Warszawa 1987 s. 20-34, 246-254.

Odszczepieniec; „Chińczak” w: J. London: Dzieła wybrane. T. 3. Nowele. Gliwice 1991, s. 5-24, 210-224.

Na pokładzie; Zabić człowieka w: J. London: Dzieła wybrane. T. 4. Nowele. Zew krwi. Gliwice 1991 s. 74-95. 

5. J. London: Arcybestia. [Opowiadanie]. Przekład autoryzowany [G. Karski] M.K.. Warszawa: Rój 1926, 117 s. Wydanie następne: Kościana: [b.w.]. 1946, s. 70.

Tytuł oryginału: The abysmal brute.
Okładkę projektował: S. Norblin. 

6. G. Duhamel: O poezji. [Eseje]. Przełożył z francuskiego G. Karski. Warszawa: Drukarnia B. Wierzbickiego 1926, 57 s.

Tytuł oryginału: Les Poètes et la poésie.
Zawiera: O poetach i o miłośnikach poezji; O szczerości poetów; Wybór tematu; Zwięzły obraz szkół poetyckich; Przepis na układanie tomów poezji; O eklektyzmie.

7. H. Duvernois: Dzieje psiapsiusia. [Opowiadania]. Przełożył G. Karski. Warszawa: Rój 1927, 166 s.

Tytuł oryginału: Le Chien qui parle.
Zawiera: Dzieje psiapsiusia; Talerz; Adelajda; Dzień przyjęć; Pocałunek; Wywczasy; W kawiarni; Pan; Szpicel; W biurze; Zemsta; Zwierzenie; Wesele; Pani Arruya.

8. D. van Moppès: Pomoc tonącym. [Opowiadanie]. Przełożył G. Karski. Warszawa: Bluszcz 1927, 28 s. 

Tytuł oryginału nie udało się ustalić.

9. C. Farrère: Sto milionów w złocie. [Powieść]. Przełożył G. Karski. Warszawa: Rój 1928, 207 s. Klasyka Humoru. Wydanie następne Gdańsk: Graf 1991.

Tytuł oryginału: Cent millions d'or.

1. M. Renard: Żaba. [Opowiadania]. Z upoważnienia autora przełożył G. Karski. Warszawa: Rój 1931, 168 s.

Tytuł oryginału: La Grenouille.
Zawartość: Żaba; Przekleństwo krążownika ”Essen”; Na podsłuchach mroków; Człowiek, który chciał stać się niewidzialnym; Zwidzenie pani d’Estrailles; Partenopa.

Przedruk opowiadania Żaba w: Opowieści z dreszczykiem. Wybrali i opracowali: W. Żukrowski i T.A. Malanowski. Warszawa: Iskry 1957 s. 355-372.

11. H. Duvernois: Siostry Hortensias. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył G. Karski. Warszawa: Rój 1934 [antydat. 1933], 243 s. Nowa Seria.

Tytuł oryginału: Les Soeurs Hortensias.

12. F. Mauriac: Pustynia miłości. Powieść. [Przełożył G. Karski]. Warszawa; Poznań: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książek [1934], 195 s. Biblioteka Popularna „Tempo”.

Tytuł oryginału: Désert de l’amour. 

13. A. France: Wspomnienia mego przyjaciela. [Powieść]. [Przełożył G. Karski]. Warszawa, Kraków: J. Mortkowicz 1935, 277 s. Wydania następne: Łódź: Książka 1947; Warszawa: Książka i Wiedza 1949.

Tytuł oryginału: Le livre de mon ami.

14. R. Ferdinand: Kupiec i poeta. Komedia w 3 aktach. [Przełożył G. Karski]. Wystawienie: Reżyseria: S. Perzanowska. Warszawa, Teatr Ateneum 1938.

Tytuł oryginału: Chotard et Cie.

15. L. Daudet: Tragiczny żywot Wiktora Hugo. [Biografia]. Z upoważnienia autora przełożył G. Karski. Warszawa: Rój 1939, 309 s.

Tytuł oryginału: Tragique existence de Victor Hugo.

16. M. Daireaux: Kulisy zacnego żywota. [Powieść]. [Przełożył G. Karski]. Warszawa: Wiedza 1948, 254 s.

Tytuł oryginału: L'envers d’un homme de bien. 

17. E. Zola: Klęska. [Powieść]. Przełożył G. Karski. T. 1-2. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 361 + 209 s. Przedruk w: É. Zola: Dzieła wybrane. Wstęp: M. Żurowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1954 s. 887-1108. Wydanie następne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 493 s. Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa, 19.

Tytuł oryginału: La Débâcle.
Powieść jest częścią cyklu: Les Rougon-Macquart. Histoire naturelle et sociale d'une famille sous le Second Empire. 

18. A. Philippe: Michel Rondet. Powieść historyczna. [Przekład autoryzowany:] G. Karski. Przedmowa: M. Patinaud. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 240 s. Wydanie następne tamże 1951. Biblioteka „Gazety Poznańskiej”, 27.

Tytuł oryginału: Michel Rondet.

19. J. London: Opowieści z północy i południa. [Tłum. z angielskiego: Z. Glinka i G. Karski].  Wybór: Z. Mitzner. Ilustrował: B. Zieleniec. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 268 s. Wydania następne tamże: wydanie 2 poprawione 1953, wydanie 3 poprawione 1955, wydanie 4 1974.

Tu w przekładzie G. Karskiego: Odszczepieniec; Kawał pieczeni; „Chińczak” s. 5-67, 135-157.

20. G. Chevallier: Skandal w Clochemerle. [Powieść]. [Przełożył z francuskiego G. Karski]. Warszawa: Czytelnik 1953, 328 s. Biblioteka Satyry.

Tytuł oryginału: Clochemerle.

21. W. Hugo: Ruy Blas. Dramat w 5 aktach. Tłumaczył G. Karski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 187 s. Wystawienia: teatralne: Reżyseria: W. Horzyca. Kraków, Stary Teatr 1955, - radiowe: Reżyseria: B. Dardziński. Polskie Radio 1955.

Tytuł oryginału: Ruy Blas.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/

22. G. Ziegler: Zbrodnia w Kang-Se. [Powieść]. Tłumaczył G. Karski. Warszawa: Czytelnik 1955, 196 s.

Tytuł oryginału: Meurtre á Kang-Se. 

23. C. Marais, C. D’Ageih: Bezsenna noc Alfreda Musseta. [Komedia]. Przekład: G. Karski. Wystawienie radiowe: Reżyseria: R. Tomaszewska. Polskie Radio 1955.

Tytuł oryginału: La Nuit blanche de Monsieur de Musset.

24. J. London: Kawał pieczeni i inne opowiadania. Tłumaczyli: G. Karski, K. Piotrowski. Ilustrował: J.S. Miklaszewski. Warszawa: Czytelnik 1955, 169 s. 5-38, 91-122. Książka Nowego Czytelnika. 

Tu w przekładzie G. Karskiego: Odszczepieniec; Kawał pieczeni s. 5-38, 91-122.

25. J. Anouilh: Skowronek. [Utwór dramatyczny]. Przełożył G. Karski.  „Dialog” 1956 nr 6 s. 29-72. Wystawienie: Reżyseria: L. Benoit. Szczecin, Teatr Współczesny 1957.

Tytuł oryginału: L’Alouette.

26. J. Bruhat: Historia francuskiego ruchu robotniczego. T. 1. Od zarania ruchu robotniczego do powstania tkaczy lyońskich. [Tłumaczył A. Leyfell. Wiersze przełożył G. Karski]. Warszawa: Książka i Wiedza 1956, 316 s.

Tytuł oryginału: Histoire du mouvement ouvrier français. 

27. H. Heine: [Wiersze w:] R. Schumann: Miłość poety. Op[us] 48. (Cykl pieśni do słów H. Heinego w przekładzie G. Karskiego). Redakcja S. i J. Hoffmanowie. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1956, 47 s. Pieśni wybrane. Wydania następne tamże 1980. Musica Viva. Pieśń Solowa i Chóralna; 1985. Musica Viva. Pieśń Solowa i Chóralna.

Tytuł oryginału: Dichterliebe.

28. É. Zola: Prawda. [Powieść]. T. 1-2. Przełożył G. Karski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 378 + 358 s.

Tytuł oryginału: Vérité.

29. I. Gonczarow: Wieczór literacki. Opowiadania. Przełożył G. Karski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 222 s.

Tytuł oryginału: Literaturnyj večer.
Zawartość: Iwan Sawicz Podżabrin; Wieczór literacki. 

30. E. Triolet: Era nylonu. [1]. Róże na kredyt. [Powieść]. Przełożył G. Karski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 283 s. Klub Interesującej Książki.

Tytuł oryginału: Âge de nylon. 1, Roses à credit.

31. Don Kichot. Libretto opery: H. Cain. Przełożył G. Karski. Muzyka: J. Massenet. Reżyseria: T. Kantor, J. Biczycki. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego, Scena Operowa 1962.

Tytuł oryginału: Don Kichot.
Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/ 

32. A. Malraux: Droga Królewska. [Powieść]. Tłumaczył G. Karski. Posłowie napisał A. Kijowski. Warszawa: Czytelnik 1962, 261 s. Nike.

Tytuł oryginału: La voie royale.

33. F. Dostojewski: Z pism F. Dostojewskiego. Pod redakcją P. Hertza. [T. 1-3]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962-1964. 

[T. 1]. Sobowtór i inne opowiadania. 1846-1848. Tłumaczył S. Pollak, G. Karski. 1962, 403 s. 

Tu w przekładzie G. Karskiego: Połzunkow; Słabe serce; Uczciwy złodziej; Choinka i ślub; Cudza żona i mąż pod łóżkiem s. 240-279. 

[T. 2]. Białe noce i inne opowiadania 1848-1859. Tłumaczyli W. Broniewski, G. Karski, J. Jędrzejewicz 1963, 603 s. 

Tu w przekładzie G. Karskiego: Nietoczka Niezwanow; Mały bohater s. 56-249. 

[T. 3]. Gracz. [Powieść]; Opowiadania 1862-1869. Tłumaczył G. Karski.1964, 485 s. 

Tu w przekładzie G. Karskiego opowiadań: Paskudna historia; Notatki z podziemia s. 5-161.
Tytuły oryginałów: Polzunkov; Slaboe serdce; Čestnyj vor; Ёlka i svad'ba; Čužaja žena i muž pod kravatû; Netočka Nezvanova; Malenkij geroj; Skvernyj anegdot; Zapiski iz podpolâ.

Adaptacje:
Adaptacja telewizyjna opowiadania Cudza żona i mąż pod łóżkiem: Adaptacja: J. Jaxa. Reżyseria: A. Wajda. Telewizja Polska 1962. Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/
Adaptacja radiowa opowiadania Słabe serce pt. Wdzięczność bez granic: Adaptacja: H. Krzyżanowska. Reżyseria Z. Kopalko. Polskie Radio 1969.
Adaptacja teatralna opowiadania Notatki z podziemia: Adaptacja i reżyseria: B. Michalik. Warszawa, Teatr Powszechny 1983. Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/
Adaptacja radiowa opowiadania Uczciwy złodziej: Adaptacja i reżyseria Z. Kopalko. Polskie Radio 1993. 

Przedruk przekładów poszczególnych utworów w tomach opowiadań F. Dostojewskiego i antologii:

Mały bohater w: Królowa pocałunków. Opowiadania o miłości. [Wybrał: R. Śliwowski]. Warszawa 1975 s. 128-173. Wydanie 2: Warszawa 1992. Arcydzieła Literatury Rosyjskiej.

T. 1. Notatki z podziemia; Gracz. Tłumaczyli G. Karski, W. Broniewski. 1992, 247 s

Tu w przekładzie G. Karskiego z poz. 31: Notatki z podziemia s. 5-108. 

T. 5. Białe noce i inne utwory. [Przełożyli: W. Broniewski, G. Karski, Z. Podgórzec, A. Stawar. Przekłady przejrzał i poprawił: Z. Podgórzec. Wybór i przypisy: Z. Podgórzec]. 1992, s. 388. 

Tu w przekładzie G. Karskiego: Nietoczka Niezwanow [poz. 31]; Łagodna. Opowiadanie fantastyczne s. 171-321, 323-362; (zob. też poz. 40 t. 5).

T. 8. Wieczny mąż i inne utwory. [Tłumaczyli z rosyjskiego: G. Karski, J. Jędrzejewicz, J. Tuwim. Przekłady przejrzał i poprawił: Z. Podgórzec. Wybór i przypisy: Z. Podgórzec]. 1993, 293 s. 

Tu w przekładzie G. Karskiego z poz. 31: Uczciwy złodziej; Choinka i ślub s. 8-33.

T. 11. Paskudna historia i inne utwory. Przełożyli: W. Broniewski i G. Karski. Wybór i przypisy: Z. Podgórzec. 1993, 367 s. 

Tu w przekładzie G. Karskiego z poz. 31: Połzunkow; Słabe serce; Cudza żona i mąż pod łóżkiem; Mały bohater; Paskudna historia s. 7-142, 271-322.

34. M. Gogol: Płaszcz. [Opowiadanie]. Przełożył G. Karski. Ilustrował E. Markowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 55 s. Biblioteka „Jednorożca”. Wydanie następne: Ilustrował S. Ożóg. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988, 30 s. Lektura Szkolna.

Tytuł oryginału: Šinel'.

Recenzja:
R. LEWICKI: Dwa polskie przekłady opowiadania Gogola „Szynel”. „Slavia Orientalis” 1985 nr 1/2.

35. A. France: Jokasta. [Opowiadanie]. Tłumaczył G. Karski. Warszawa: Książka i Wiedza 1968, 111 s. Koliber.

Tytuł oryginału: Jocaste.

36. R. Ferdinand: Targowisko uczuć. [Opowiadanie]. Tłumaczył G. Karski. Adaptacja radiowa: Adaptacja i reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1968.

Tytuł oryginału: La Foire aux sentiments.

37. J. London: Odszczepieniec. [Opowiadania]. Tłumaczyli A. Glinczanka, G. Karski, K. Piotrowski. Wybór: K. Piotrowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1968, s. 3-31. Koliber. 

Tu w przekładzie G. Karskiego: Odszczepieniec.

38. T. Fleischman: Zbieg z Wyspy Świętej Heleny. [Powieść]. Przełożył G. Karski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 168 s. Klub Interesującej Książki.

Tytuł oryginału: L’Évadé Sainte-Hélène.
Adaptacja radiowa: Adaptacja: Z. Zawadzka. Reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1969.

39. C. Marais, C. D’Ageih: Ostatnia miłość Napoleona. [Komedia]. Przekład: G. Karski. Wystawienie radiowe: Adaptacja: J. Odojewska. Reżyseria: H. Kajzar. Polskie Radio 1969.

Tytuł oryginału: Je suis Napoléon.

40. Les lauréats du Pen Club polonais. [Słownik biograficzny]. [Redakcja] M. Lepecki. [Wstęp] J. Parandowski. [Przełożył z polskiego] G. Karski. Warszawa: Pen Club 1970, 140 s. 

Tytuł oryginału: Laureaci polskiego PEN Clubu.

41. C. Marais, C. D’Ageih: Wszyscy się tego domyślali. [Komedia]. Przekład: G. Karski. Wystawienie radiowe: Reżyseria i adaptacja: W. Opałek. Polskie Radio 1971.

Tytuł oryginału nie udało się ustalić.

42. F. Dostojewski: Potulna. Opowiadanie fantastyczne. Przełożył G. Karski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 54 s. Biblioteka Szkolna. Wydania następne tamże: wydanie 2 1974; wydanie 3 1976; wydanie 4 1978; wydanie 5 pt. Łagodna 1982. Przedruk pt. Łagodna w: F. Dostojewski: Dzieła wybrane. T. 3. Warszawa 1984, s. 737-781. Biblioteka Klasyków, wydanie 2 w t. 5 Warszawa 1987; F. Dostojewski: Białe noce. Opowiadania. Warszawa 1986 s. 97-170.

Tytuł oryginału: Krotkaâ.

Recenzja:
W. NATANSON: Sztuka translatorska Gabriela Karskiego. „Twórczość” 1972 nr 11.

Adaptacje: telewizyjna: Reżyseria: J. Warmiński. Telewizja Polska 1968, - teatralne: Reżyseria: Z. Rybka. Rzeszów: Teatr im. W. Siemaszkowej 1986. Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://www.encyklopediateatru.pl/

43. F. Dostojewski: Z dzieł Fiodora Dostojewskiego. T. 1, 5, 8, 11. Londyn: Puls 1992-1993.

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE WRAZ Z LOKALIZACJĄ

1. S. Guitry [A.G.P. Guitry]: Iluzjonista. Komedia. Przełożył G. Karski. 

Powstanie przekładu ante 1939. Egzemplarz w Muzeum Teatralnym w Warszawie [nr 1557]. 

Tytuł oryginału: L’Illusionniste.

ADAPTACJA

1. Molière: Mizantrop. Przełożył T. Boy-Żeleński. Opracowanie tekstu G. Karski. Wystawienie: Reżyseria: H. Szletyński. Warszawa: Teatr Narodowy 1967.

Tytuł oryginału: Le Misanthrope.

PRACA REDAKCYJNA

1. A. Fet: Liryki. Opracowanie i wstęp: G. Karski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, 163 s. Biblioteka Poetów.

Tu także m.in. przekład G. Karskiego.

PRACE DOTYCZĄCE LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ I KRYTYKA PRZEKŁADU

1. Kłopoty tłumacza. „Wiadomości Literackie” 1939 nr 809.

2. Praca tłumacza. „Gazeta Ludowa” 1946 nr 124. 

3. O sztuce przekładu. „Warszawa” 1946 nr 2.

4. W pracowniach pisarzy i uczonych. „Odrodzenie” 1946 nr 13 [wypowiedź G. Karskiego w ankiecie pisma dotyczy zaginionych podczas powstania rękopisów przekładów; trudności w pracy nad przekładami z liryki francuskiej i poezji rosyjskiej].

5. Kłopoty tłumacza. „Poradnik Językowy” 1955 nr 4 s. 133-43, nr 5 s. 173-84. Przedrukowane w: O sztuce tłumaczenia. Praca zbiorowa pod red. M. Rusinka. Wrocław 1955.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

Ankiety dla IBL PAN 1951, 1956, 1966.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

[A. SZAŁAGAN] A.Sz. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. T. 4, 10 (Uzupełnienia). Warszawa 1996, 2007.

OMÓWIENIA

1. Wywiad: Trzydzieści pięć lat z literaturą. Rozmawia A.B. „Nowa Kultura” 1955 nr 7.

2. M. SZEWCOW-SZEWCZYK: Uwagi o językowym kształcie burleski Paula Scarrona w tłumaczeniu Gabriela Karskiego. „Poradnik Językowy” 1970 nr 5 [omówienie dokonanego przez Karskiego przekładu parodii „Eneidy” Wergiliusza (Księga I, wersety 695-756) autorstwa P. Scarrona; druk w: Cudze piórka. Warszawa 1970 s. 19-27]; G. KARSKI. „Życie Włocławka” 1971 nr 15 [nawiązanie i uzupełnienie omówienia przekładu].

3. W. NATANSON: Niesprawiedliwość. „Twórczość” 1978 nr 7.

1895-1978

Prénoms inscrits dans l’acte de naissance : Michał Gabriel.
Il publie ses ouvrages aussi sous le nom : Michał Karski.
Pseudonymes et cryptonymes : G.K. ; gk ; (Jastrzębiec) ; M.G.K. ; M.K. ; Mikar ; „Mikar” ; Ob. Serwator ; Symforian Depa ; W. E. Redyk.
Poète, prosateur, traducteur, musicien.

Né le 12 avril 1895 à Varsovie, il est le fils de Karol de Boleścic Karski, ingénieur, et de Maria née Depuichault (fille d’un Français, Karol Depuichault, et d’une Polonaise, Michalina de Łada Zabłocka), traductrice. Après avoir terminé une école secondaire à Varsovie, il étudie la philologie polonaise et la philologie romane à l’Université libre [Wolna Wszechnica] et à l’Université de Varsovie. Il fréquente aussi le Conservatoire de Varsovie. Il fait ses débuts traducteurs en 1911, avec la traduction du poème de Théophile Gautier La dernière feuille publiée dans la revue hebdomadaire « Sowizdrzał » (numéro 6). C’est aussi dans cette revue qu’il publie son premier conte Śmierć Langa, écrit avec Bronisław Puliński (1913, numéro 52) ; il collabore avec cette revue jusqu’en 1919, en publiant des traductions de poètes français et ses propres poèmes. Il travaille comme fonctionnaire, notamment il est secrétaire personnel de Gabriel Narutowicz au Ministère des travaux publics (1920-1921) ; plus tard, il sera employé au département de la culture du Ministère de l’éducation. En 1921, il se marie avec Irena Janina Depuichault. La même année il devient membre de l’Union professionnelle des gens de lettres polonais [Zawodowy Związek Literatów Polskich, ZZLP], qui devient en 1949 l’Union des gens de lettres polonais [Związek Literatów Polskich]. Durant cette période, il traduit surtout de la poésie symboliste et parnasienne française, des romans, des contes, des essais français et de la prose américaine. Il publie ses traductions dans des revues telles que « Kurier Polski » (1921-25), « Naród » (1921), « Placówka Kultury i Sztuki » (1921), « Bluszcz » (1922-23), « Robotnik » (1926-28), « Kobieta Współczesna » (1928-33). En 1930, il part pour une année au Caire, en tant que fonctionnaire de l’Ambassade de Pologne. Dans les années 1937-1938, il collabore avec la rédaction de la revue mensuelle « Zwierciadło », où il publie aussi des traductions de poètes russes et de prosateurs français. En 1938, il reçoit le prix du PEN Club polonais pour ses traductions de la littérature française et le premier prix dans un concours des traductions poétiques lancé par la ZZLP. Après le déclenchement de la Seconde Guerre mondiale, il participe à la défense de Varsovie. Pendant l’occupation, il demeure à Varsovie. Il est membre de l’Armée de l’intérieur [Armia Krajowa, AK] (dans la clandestinité, il utilise le pseudonyme Jastrzębiec). Il s’engage dans l’aide aux Juifs, il cache notamment le pianiste et le juriste Adolf Goldfeder. À partir du printemps 1943, on pense qu’il travaille dans les rédactions des revues « Agencja Wschodnia » et « Agencja Zachodnia » éditées par le département de la propagande courante du Bureau d’information et de la propagande du Commandement suprême de l’AK. Après l’insurrection de Varsovie, il est déporté au camp de Zakroczym, et ensuite à celui de Sulejów, dont il réussit à s’échapper. Jusqu’à la fin de la guerre, il se cache près de Piotrków Trybunalski. De retour à Varsovie, il travaille pour la Radio Polonaise [Polskie Radio], d’abord en tant que chef de département (jusqu’en 1950), ensuite en tant que collaborateur de la division littéraire (section de la littérature française). Il continue à écrire de la poésie et de la prose, et à traduire. Il traduit des poètes lyriques russes et soviétiques, des poètes romantiques allemands, des poètes classiques français du XVIIe siècle. Il publie ses traductions dans des revues telles que « Odrodzenie » (1945-49), « Radio i Świat » (1945-53),  « Twórczość » (1945-55), « Szpilki » (1946-68), « Warszawa » (1946-48), « Kurier Codzienny » (1950-52), « Nowa Kultura » (1950-57), « Przekrój » (1952), « Kultura » (1963-70). Dans les années 1950, il s’intéresse aussi à la poésie moderne grecque, à la poésie armenienne et à la poésie avare (dans ces trois cas, il traduit par l’intermédiaire des traductions russes), à la poésie lyrique bachkire, ukrainienne, bulgare et hongroise. À partir de 1950, il collabore avec la revue « Poradnik Językowy » (1950-76), où il publie de nombreux comptes-rendus, notes, articles portant sur la langue polonaise et son emploi correct (aussi sur la langue française), en les signant comme Ob.Serwator, W.E. Redyk ou encore G.K. ; il rédige la rubrique « Połów perełek ». Il est membre du PEN Club polonais ; dans les années 1949-1955, il est au comité de direction de la Section des traducteurs ; il prononce des conférences au Studium Przekładowe, l’unité de formation des traducteurs au sein du PEN Club. En 1959, en tant que boursier du gouvernement français, il suit des cours à l’École supérieure de préparation et de perfectionnement des professeurs de français à l’étranger. Il traduit vers le français les dialogues de films polonais (entre autres, en 1958, Cendres et diamant et Les Adieux). Décoré, entre autres, de la Croix d’or de mérite (1965), de la Médaille pour la Varsovie 1939-1945 (1961), de la Croix d’Officier de l’Ordre Polonia Restituta (1966), ainsi que d’une décoration belge, la Croix de Chevalier de l’Ordre de Léopold II (1966). Il est mort le 1er avril 1978 à Varsovie. Il est enterré à Varsovie, au cimetière de Powązki.

Les archives du traducteur se trouvent entre autres au Musée de la littérature Adam Mickiewicz [Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza] à Varsovie.

1895-1978

Given names: Michał Gabriel
He also published as: Michał Karski.
Pseudonyms and cryptonyms: G.K.; gk; (Jastrzębiec); M.G.K.; M.K.; Mikar; „Mikar”; Ob. Serwator; Symforian Depa; W. E. Redyk.
Poet, prose writer, translator, and musician.

Born on 12 April 1895 in Russian-ruled Warsaw; son of the engineer Karol Karski herbu Boleścic (of the Boleścic coat of arms), and the translator Maria née Depuichault (she was half-French, and daughter of Karol Depuichault and Michalina Zabłocka herbu Łada [of the Łada coat of arms]). After graduating from middle school in Warsaw, he studied Polish and Romance philology at the private Free Polish University (Wolna Wszechnica Polska) and the University of Warsaw. He also graduated from the Warsaw Conservatory. He made his debut as a translator in 1911 with a Polish version of Théophile Gautier’s poem La dernière feuille [Polish: Ostatni liść; English: The last leaf], which appeared in “Sowizdrzal” (no. 6). His first short story, Śmierć Langa [The Death of Lang], co-authored with Bronisław Puliński, appeared in the same periodical in 1913 (no. 52). He continued to collaborate with the periodical until 1919, publishing translations of French poetry, as well as his own poems, there. He also worked as a state official, including serving as private secretary to Gabriel Narutowicz in the Ministry of Public Works (1920/21), before later working at the Department of Culture of the Ministry of Education. In 1921, he married Irena Janina Depuichault. The same year, he joined the Polish Writers’ Trade Union (ZZLP; which became the Polish Writers’ Union, ZLP, in 1949). During this period, he focused on translating primarily French symbolist and Parnassian poetry, novels, short stories, French-language “essays, and US-American prose. His translations appeared in periodicals including “Kurier Polski” (1921-25), “Naród” (1921), “Placówka Kultury i Sztuki” (1921), “Bluszcz” (1922-23), “Robotnik” (1926-28), and “Kobieta Współczesna” (1928-1933). In 1930, he left for Cairo to spend a year as an employee of the Polish embassy. In 1937/38, he collaborated with the editorial board of the monthly “Zwierciadło”, where he also published his translations of Russian- and French-language poetry. In 1938, he was awarded the prize of the Polish PEN Club for his translations of French-language literature and also received the first prize in a poetry translation competition organized by the ZZLP. Following the outbreak of the World War II, he fought in the defence of Warsaw. During the German occupation, he continued to reside in Warsaw. He was a member of the Home Army (AK), where his nom de guerre was Jastrzębiec. He was involved in providing assistance to Jews, including hiding the pianist and lawyer Adolf Goldfeder. In all probability, he served from spring 1943 on the editorial boards of “Agencja Wschodnia” and “Agencja Zachodnia”, published by the Department of Current Propaganda of the Office of Information and Propaganda of the High Command of the Home Army. Following the 1944 Warsaw Uprising, he was deported to a camp in Zakroczym and then in Sulejów, whence he managed to escape. He hid near Piotrków Trybunalski until the end of the war. He then returned to Warsaw and worked for Polish Radio, initially as head of a department until 1950 before finding employment with the literary division (the French literature section). He remained active as a poet, prose writer and translator. He translated poetry from Russian and other Soviet languages, German Romantic poetry, and seventeenth-century poetry French Classicist poetry. His translations appeared in periodicals including “Odrodzenie” (1945-49), “Radio i Świat” (1945-53), “Twórczość” (1945-55), “Szpilki” (1946-68), “Warszawa” (1946-48), “Kurier Codzienny” (1950-52), “Nowa Kultura” (1950-57), “Przekrój” (1952), and “Kultura” (1963-70). In the 1950s, he also took an interest in modern Greek, Bashkir, Ukrainian, Bulgarian, and Hungarian poetry, as well as Armenian and Avar poetry, which he translated using Russian versions. From 1950 to 1976, he contributed to the periodical “Poradnik Językowy”, where he published numerous reviews, notes, and articles on the Polish language (and French) and correct use of language under the pen names Ob. Serwator, W.E. Redyk and G.K., as well writing the column “Połów perełek” (Hunting gems). He was a member of the PEN Club, serving on the board of the Translators’ Section between 1949 and 1955. He also gave talks in the PEN Club’s Translation Course. Having been awarded a French government scholarship, he graduated in 1959 from the École Supérieure de Préparation et de Perfectionnement Professeurs de Français à l’Étranger at the Sorbonne in Paris. He translated Polish film scripts into French (including in 1958 Andrzej Wajda’s Ashes and Diamonds, and Wojciech Jerzy Has’ Farewells [aka Lydia Ate the Apple]). He received numerous honours, including the Gold Cross of Merit in 1965, the Warsaw 1939-1945 Medal in 1961, the Officer’s Cross of the Order of Polonia Restituta in 1966, and the Belgian Knight’s Cross of the Order of King Leopold II in 1966. He died on 1 April 1978 in Warsaw, where he is buried at the Powązki Cemetery.

His archive is held in institutions including the Adam Mickiewicz Museum of Literature in Warsaw.

КАРСКИЙ Габриель KARSKI Gabriel

1895-1978

Имена согласно метрике: Michał Gabriel.
Произведения подписывал также: Michał Karski.
Псевдонимы и криптонимы: G.K.; gk; (Jastrzębiec); M.G.K.; M.K.; Mikar; „Mikar”; Ob. Serwator; Symforian Depa; W. E. Redyk.
Поэт, прозаик, переводчик, музыкант.

Рожден 12 апреля 1895 в Варшаве; сын инженера Кароля Карского [Karol Karski] (дворянский герб Болесциц [Boleścic]) и переводчицы Марии, урожденной Депюишо [Depuichault] (наполовину француженки, дочери Кароля Депюишо [Karol Depuichault] и Михалины Заблоцкой [Michalina Zabłocka] (герб Лада [Łada]). После окончания средней школы в Варшаве изучал польскую и романскую филологию в Свободном польском университете [Wolna Wszechnica] и в Варшавском университете. Учился также в Варшавской консерватории. В качестве переводчика дебютировал в 1911 переводом стихотворения Теофиля Готье [Théophile Gautier] (польск. Ostatni liść), опубликованным в журнале „Sowizdrzał” (№ 6). Там же, в 1913 (№ 52) опубликовал первый рассказ Śmierć Langa [Смерть Ланга], написанный совместно с Брониславом Пулинским [Bronisław Puliński]. C этим еженедельником сотрудничал до 1919, публикуя переводы французской поэзии и собственную лирику. Работал государственным чиновником, был в т.ч. личным секретарем Габриеля Нарутовича [Gabriel Narutowicz] в Министерстве публичных работ [Ministerstwo Robót Publicznych] (1920-21), позднее работал в департаменте культуры Министерства просвещения [Departament Kultury Ministerstwa Oświaty]. В 1921 женился на Ирене Янине Депюишо [Irena Janina Depuichault]. В этом же году стал членом Профсоюза польских писателей [Zawodowy Związek Literatów Polskich, ZZLP], с 1949 – Союз польских писателей [Związek Literatów Polskich]. В этот период переводил прежде всего французскую символическую поэзию и поэзию парнасской школы, романы, рассказы, французские эссе и американскую прозу. Переводы публиковал в таких периодических изданиях как „Kurier Polski” (1921-25), „Naród” (1921), „Placówka Kultury i Sztuki” (1921), „Bluszcz” (1922-23), „Robotnik” (1926-28), „Kobieta Współczesna” (1928-1933). В 1930 на год выехал в Каир в качестве сотрудника Польского посольства. В 1937-38 сотрудничал с редакцией ежемесячника „Zwierciadło”, где публиковал также свои переводы русской поэзии и французской прозы. В 1938 получил награду Польского ПЕН-клуба за переводы французской литературы и первую премию в конкурсе поэтических переводов, объявленном ZZLP. После начала Второй мировой войны участвовал в защите Варшавы. Во время оккупации продолжал жить в Варшаве, был членом Армии Крайовой (в конспиративной работе использовал псевдоним Jastrzębiec). Принимал участие в акции помощи евреям, среди прочего скрывал у себя пианиста и юриста Адольфа Гольдфедера [Adolf Goldfeder]. C весны 1943 вероятно работал в редакциях журналов „Agencja Wschodnia” и „Agencja Zachodnia”, которые издавал отдел текущей пропаганды Бюро информации и пропаганды Главного командования Армии Крайовой [Wydział Propagandy Bieżącej Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK]. После Варшавского восстания был вывезен в лагерь в город Закрочим [Zkroczym] и позднее в город Сулеюв [Sulejów], откуда ему удалось бежать. До конца войны скрывался под городом Пётркув-Трыбунальски [Piotrków Trybunalski]. После возвращения в Варшаву работал на Польском радио, сначала начальником отдела (до 1950), а затем – сотрудником литературной секции (сектор французской литературы). Продолжал поэтическую, прозаическую и переводческую деятельность. Переводил российскую и советскую лирику, немецкую романтическую поэзию, французскую поэзию классицизма XVII века. Переводы публиковал, среди прочего, в периодических изданиях „Odrodzenie” (1945-49), „Radio i Świat” (1945-53), „Twórczość” (1945-55), „Szpilki” (1946-68), „Warszawa” (1946-48), „Kurier Codzienny” (1950-52), „Nowa Kultura” (1950-57), „Przekrój” (1952), „Kultura” (1963-70). В 50-ые годы заинтересовался новогреческой, а также армянской и аварской поэзией (переводил их через переводы на русский), башкирской, украинской, болгарской и венгерской лирикой. С 1950 сотрудничал с журналом „Poradnik Językowy” (1950–76), в котором опубликовал ряд рецензий, заметок, статей о польском (и также французском) языке и языковой правильности, подписывая их Ob. Serwator; W.E. Redyk, G.K. (был ведущим рубрики „Połów perełek”). Был членом Польского ПЕН-клуба, в 1949-55 входил в состав секции переводчиков, читал лекции в Cтудии перевода [Studium Przekładowe] ПЕН-клуба. В 1959, как стипендиат французского правительства в Париже, закончил на Сорбонне курс École Supérieure de Préparation et de Perfectionnement Professeurs de Français à l’Étranger. Переводил на французский диалоги польских фильмов (в т.ч. в 1958 Popiół i diament [Пепел и алмаз] и Pożegnania [Прощания]). Награжден, среди прочего, Золотым Крестом Заслуги [Złoty Krzyż Zasługi] (1965), медалью «За Варшаву 1939—1945» [Medal za Warszawę 1939-1945] (1961), Офицерским крестом Ордена Возрождения Польши [Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski] (1966), бельгийским Кавалерским крестом Ордена Леопольда II [Krzyż Kawalerski Orderu Króla Leopolda II, франц. Chevalier. L'ordre de Léopold II] (1966). Умер 1 апреля 1978 в Варшаве; похоронен там же на Повонзковском кладбище [Cmentarz Powązkowski].

Архив переводчика находится, среди прочего, в Литературном музее имени Адама Мицкевича [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] в Варшаве.