LANGE Antoni

1862-1929

Pseudonimy i kryptonimy: a. l.; A. L.; A. W.; (al); al.; (al.); Al; AL.; A. Wrz; A. Wrz....; A. Wrzesień; Antoni Wrzesień; Catullus; Katullus; Don Kichot; Don Kiszot; Napierski; S. Wrzesień; T. R.; Taciturnus; Wrzesień; Z. Kw.; Z. Kwieciński; (— ).

Poeta, pisarz, filozof, krytyk literacki, tłumacz, publicysta.

Urodzony 28 kwietnia 1862 w Warszawie; syn Henryka (Chaima) Langego, pośrednika handlowego i Zofii Eisenbaum, córki Antoniego Eisenbauma, pisarza, dziennikarza, tłumacza, dyrektora Warszawskiej Szkoły Rabinów, propagatora asymilacji Żydów; wuj Bolesława Leśmiana, spowinowacony z Janem Brzechwą i Henrykiem Elzenbergiem. Pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych; kilku spośród jego krewnych (w tym ojciec) było uczestnikami powstania styczniowego. Ukończył ośmioklasowe V Rządowe Gimnazjum Filologiczne w Warszawie, gdzie uczył się języków klasycznych. Następnie miał wstąpić na wydział przyrodniczy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, zaś  w czasie studiów angażować się w działalność radykalnych i patriotycznych kół młodzieży, za co miał zostać usunięty z uczelni, jednak zachowane archiwa Uniwersytetu nie odnotowują jego nazwiska na liście studentów. Przez pewien czas pracował jako nauczyciel w dworach ziemiańskich, podobno publikując w tym czasie pod pseudonimami Napierski i A. Wrzesień wiersze o charakterze patriotycznym (nie udało się ich odnaleźć).  Debiutował jako tłumacz w 1884  na łamach „Dziennika Łódzkiego” (Dziennik Łódzki) przekładem z czeskiego noweli Świętopełka Czecha pt. Motyl (nr 245; tłumaczenie podpisane A.L.). W 1886 wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował studia filozoficzne, literackie i językowe. Uczył także języka ojczystego w Szkole Narodowej Polskiej w dzielnicy Batignolles. Był korespondentem pism warszawskich: „Głosu” (Głos), „Przeglądu Tygodniowego” (Przegląd Tygodniowy) i „Życia” (Życie), publikował w nich w 1881-95 przekłady z literatur: francuskiej, amerykańskiej i angielskiej; m.in. w 1887 w „Przeglądzie Tygodniowym” (nr 49, 50, 51, 52) ogłosił streszczenie Historii ludu izraelskiego (Histoire du peuple d’Israël) Ernesta Renana. Pod pseudonimem Napierski związał się z niepodległościową Gminą Narodowo-Socjalistyczną (Gmina Narodowo-Socjalistyczna); w 1889 ogłaszał rewolucyjne wiersze w miesięczniku tej grupy pt. Pobudka („La Diane”). W tym czasie zawarł bliską znajomość ze Stéphanem Mallarmé, którego uważał za najwybitniejszego współczesnego poetę francuskiego; uczestniczył w organizowanych przezeń cotygodniowych spotkaniach, które wywarły silny wpływ na jego późniejszą twórczość poetycką. Przekłady, głównie z poezji francuskiej, ogłaszał w „Bluszczu” (Bluszcz) (1887), warszawskim „Życiu” (1888-91), „Myśli” (Myśl) (1891), „Tygodniku Mód i Powieści” (Tygodnik Mód i Powieści) (1892, 1896, 1897; tu także z literatury amerykańskiej), „Tygodniku Ilustrowanym” (Tygodnik Ilustrowany) (1892, 1898, 1899; tu w 1892 wiersze Edgara Allana Poe). Około 1888 zaczął wspólnie z Zofią Trzeszczkowską pracować nad przekładem Kwiatów grzechu Charlesa Baudelaire’a; pierwsze fragmenty zamieszczał w warszawskim „Życiu” (1890), Ateneum (1891) i „Głosie” (Głos) (1893). W 1890 powrócił do Warszawy. W tymże roku przeszedł z judaizmu na katolicyzm i przyjął chrzest. W 1892 powziął (niezrealizowany) zamiar stworzenia serii Biblioteka Poetów Zagranicznych z twórczością Percy Bysshe Shelleya, Ch. Baudelaire’a, Sandora Petöfiego, Henryka Ibsena, Giosuè Carducciego, Juan Zorrilla de San Martína oraz wyboru poezji portugalskiej. Pierwszym tomem serii miał być wybór wierszy Baudelaire’a. Współpracował jako prozaik, poeta, krytyk i tłumacz z licznymi czasopismami: petersburskim „Krajem” (Kraj) (1890-94; tu także przekłady z literatury amerykańskiej i serbskiej), „Głosem” (1896, 1898). Stale publikował w „Ateneum” (1893-97, 1899-1901, 1903-05), ogłaszając przekłady także z literatury angielskiej i staroindyjskiej, oraz w „Echu Muzycznym, Teatralnym i Artystycznym” (1894, 1896-98; tu m.in. w 1896 i 1897 wiersze E.A. Poe), a także w krakowskim „Życiu” (1897-99; tu także tłumaczenia z literatury amerykańskiej, angielskiej, belgijskiej, francuskiej i węgierskiej). Jesienią 1900 wyjechał do Wiednia, gdzie zamierzał studiować sanskryt. Kontynuował współpracę z czasopismami, publikując w „Nowej Gazecie” (Nowa Gazeta) (1906-1907, 1908-10; także w jej dodatku „Literatura i Sztuka”) i w piśmie Świat oraz jego dodatku „Romans i Powieść” (1911-12; tu także przekłady z literatury hiszpańskiej, japońskiej i niemieckiej). Został zaproszony do współpracy z pismami Écrits pour l’Art i Reuve Indépendante i w związku z tym planował przekład swoich utworów na język francuski, ale zamiaru nie zrealizował. W 1907, z powodu udziału w wydaniu w serii Książnica rewolucyjnego tomiku Edwarda Słońskiego pt. Przebudzenie (skonfiskowany), został skazany na trzy miesiące twierdzy w Brześciu; w trakcie odbywania kary spisywał pieśni rewolucyjne (wydane w 1909 w „Krytyce”) oraz wspomnienia (opublikowane po jego śmierci w piśmie „Niepodległość” 1930/31 t. 3-4). W 1909 ponownie wyjechał do Paryża, a następnie w 1911 przez jakiś czas mieszkał w Heidelbergu, gdzie oddał się studiom nad ocalałymi fragmentami zaginionego poematu Homera Kypria, tłumaczył też Don Juana Zorrilli de san Martína. Do kraju powrócił w 1912 i kontynuował prace literackie, translatorskie i edytorskie. W 1920-23 publikował w „Tygodniu Polskim” (Tygodnik Polski) przekłady z literatury ormiańskiej i perskiej. Około 1920 wraz z Alfredem Tomem zainicjował zaplanowaną na 80 zeszytów serię Panteon literatury wszechświatowej, jednak udało się zrealizować jedynie dwa z nich. Był propagatorem literatur obcych w Polsce, języka esperanto, a także filozofii i praktyki jogi. Jego rozległa działalność przekładowa odegrała w swoim czasie ważną rolę. W twórczości przekładowej opierał się bądź na oryginałach bądź na tłumaczeniach pośrednich; części tłumaczeń i adaptacji dokonywał z języka angielskiego i francuskiego. Odkrył dla czytelników polskich twórczość E. A. Poe. Za zasługi w promowaniu literatury węgierskiej został wybrany na członka zagranicznego Towarzystwa Literackiego im. S. Petöfiego w Budapeszcie.

Rodziny nie założył; ostatnie lata życia spędził w domu siostry w Warszawie. Zmarł 17 marca 1929 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Archiwum tłumacza (przekłady z poetów obcych z około 1900) znajdują się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, Bibliotece Narodowej w Warszawie (m.in. w Archiwum Zenona Przesmyckiego). Jego listy są zdeponowane w Bibliotece Jagiellońskiej, Bibliotece Naukowej PAN i PAU w Krakowie, Bibliotece Polskiej w Paryżu, Bibliotece Narodowej, Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN we Wrocławiu, Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA I PRZERÓBKI

1. Ś. Czech: Muzyka lasu. Powieść. Tłumaczył [A. Lange] A.L. „Dziennik Łódzki” 1885 nr 21-28. 

Tytułu oryginału nie udało się ustalić.

2. M. Jókai: Dwa wesela. Tłumaczył [A. Lange] A.L. „Dziennik Łódzki” 1885 nr 87-98.

Tytułu oryginału nie udało się ustalić.

3. M. Jókai: Krwawy anioł. Tłumaczył [A. Lange] A.L. Powieść. „Dziennik Łódzki” 1885 nr 138-151. 

Tytułu oryginału nie udało się ustalić.

4. M. Jókai: Oceania. Historia świata zaginionego. [Opowieść]. Z węgierskiego przełożył A. Lange. „Dziennik Łódzki” 1885 nr 229-268. Wydanie osobne Łódź: [b.w.]; Warszawa: Gebethner i Wolff 1886, 75 s., dodatek do „Dziennika Łódzkiego”. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: pt. Oceania, historia świata zaginionego. Opowieść o zagładzie Atlantydy. [Sandomierz]: Armoryka 2009, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Oceania. Historia zaginionego kontynentu: Warszawa: Ventigo Media 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI. 

Tytuł oryginału: Óceánia. Egy elsülyedt vilagrész története.

5. [H.B. de Condillac] Kondyllak: Traktat o wrażeniach zmysłowych. Pod redakcją H. Struvego. Przełożył z francuskiego A. Lange. Warszawa: Księgarnia E. Wende i S-ka 1887, XXXIV, 220 s. Biblioteka Filozoficzna. 

Tytuł oryginału: Traité des sensations. ‒ Przekład według wydania 2 z 1798 r.

Wydane z zapomogi Kasy im. J. Mianowskiego.

Recenzje:

1. J.K. DZWONECZEK. „Biblioteka Warszawska” 1887 t. 4. 

2. A. MAHRBURG. „Kraj” 1888 nr 18-19 dodatek „Przegląd Literacki”, polemika: H. STRUVE: W obronie „Biblioteki Filozoficznej”. Tamże nr 22.

6. M. Jósika: Ostatni Batory. Powieść. Przełożył z węgierskiego [A. Lange] A.L. Warszawa: M. Glücksberg 1887, 315 s. Wydanie następne z podtytułem: Powieść uwieńczona przez Akademię Nauk w Peszcie. Z węgierskiego przełożył A. Lange. Z przedmową J.A. Święcickiego. T. 1-2. Warszawa: Drukarnia A.T. Jezierskiego [1900], 176 + 176 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, 144-145.

Tytuł oryginału: Utolsó Bátori.

7. P. Bourget: Kłamstwa. [Powieść]. [Przełożył A. Lange]. Warszawa: Wydawnictwo „Przeglądu Tygodniowego” 1888, 474 s. 

Tytuł oryginału: Mensonges.

Informacja o przekładzie A. Langego w: A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 67-68.

8. A. Daudet: Nieśmiertelny. Powieść. [Przełożył A. Lange]. Warszawa: Wydawnictwo „Przeglądu Tygodniowego” 1888, 305 s. 

Tytuł oryginału: L’immortel.

Informacja o przekładzie A. Langego w: A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 82.

9. A. de Villers de L’Isle Adam: Klara Lenoir. Memoryał dr-a Tribulat Bonhomet, członka akademii, prof. fizyologii. O tajemniczym wypadku wdowy Klary Lenoir. [Przełożył A. Lange]. Warszawa: Wydawnictwo „Przeglądu Tygodniowego” 1888, 130 s.

Tytuł oryginału: Claire Lenoir.

Informacja o przekładzie A. Langego w: A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 81. 

10. T. de Banville: Pocałunek. Komedia w 1 akcie. Warszawa: Teodor Paprocki 1889, 24 s. Biblioteczka „Życia”. Arcydzieła Poezji Wszechświatowej, 4. Wystawienie: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1889.

Tytuł oryginału: Le Baiser. 

Recenzje: 

1. K. KASZEWSKI. „Kłosy” 1889 nr 1263.  

2. J. ŻUŁAWSKI. „Krytyka” 1903 t. 2. 

11. [Ch.-M.-R. Leconte de Lisle] Leconte de Lisle: Kain. Poemat. Tłumaczył z francuskiego A. Lange. „Myśl” 1891 nr 4-7, 9, 15. 

Tytuł oryginału: Qaïn.

12. E. Véron: Estetyka. Przełożył z oryginału francuskiego A. Lange. Warszawa: Nakładem Księgarni Teodora Paprockiego 1892, 437 s.

Tytuł oryginału: L’esthétique.

13. Ch. Baudelaire: Kwiaty grzechu. Przełożyli z francuskiego [Z. Trzeszczkowska] Adam M-ski i A. Lange. Warszawa: H. Cohn 1894, 111 s. 

Tu w przekładzie A. Langego: Albatros; Cyganie w podróży; Don Juan w piekle; Do Teodora de Banville; Epigraf na potępioną księgę; Ideał; Kara pychy; Litanie do szatana; Maska; Modlitwa; Mogiła wyklętego poety; Muza chora; Muza sprzedajna; Nieszczęście; Oddźwięki (Correspondances); Olbrzymka; Otchłań; Piękno; Podróż; Spleen; Śmierć nędzarzy; Zły mnich; Życie poprzednie; [Wiersz bez tytułu, inc.:] Ubóstwiam cię jak niebios północnych świątynię.

Informacje o przekładzie A. Langego: Listy A. Langego i [Z. Trzeszczkowskiej] A. M-skiego

Tytuł oryginału: Les fleurs du mal.

Recenzje i omówienia: 

1. J. BRZOZOWSKI: Pierwsi tłumacze „Kwiatów zła”. „Literatura na Świecie” 1993 nr 1/3.

2. A. KALISZ: Charles Baudelaire: Harmonie du soir. Przekłady dwóch epok. W: Szkice humanistyczne. Warszawa 2001 [analiza porównawcza przekładów Z. Trzeszczkowskiej, A. Langego i M. Leśniewskiej].

3. A. KASICA: Wokół poezji Charles’a Baudelaire’a i Leconte’a de Lisle w tłumaczeniu „łajdackiej trójki” - Antoniego Langego, Zofii Trzeszczkowskiej i Zenona Przesmyckiego. „Wiek XX” 2013.

14. A. Chassang i F.‒L. Marcou: Epos. Arcydzieła poezji epicznej wszystkich czasów i narodów. Przełożył i uzupełnił A. Lange. Kraków: Księgarnia L. Zwolińskiego; Warszawa: T. Paprocki 1894, 434 s. 

Tytuł oryginału: Les chefs-d’oeuvre épiques de tous les peuples. Notices et analyses Streszczenia najbardziej znanych epopei świata. Literaturę słowiańską uzupełnił tłumacz.

Recenzje: 

1. T. JESKE-CHOIŃSKI. „Wiek” 1893 nr 270. 

2. [P. CHMIELOWSKI] P. Chm. „Wędrowiec” 1894 nr 12. 

15. Królewicz Marko. Pieśń I. [Anonimowy poemat serbski]. „Kurier Lwowski” 1895 nr 38-42 dodatek „Tydzień”. Przedruk: „Kraj” 1907 nr 19-22. 

Tytuł oryginału: Marko Kraljević.

16. [R.D. Harcoland] Saint-Pol-Roux: Osoby osobnika. Monodramat. „Przegląd Tygodniowy. Dodatek Miesięczny” 1895 t. 2 s. 142-156.

Tytułu oryginału nie udało się ustalić.

17. K. Lamb, M. Lamb: Powieści Szekspira osnute na tle jego dramatów i tragedii. Przełożył [z francuskiego] A. Lange. Warszawa: Nakładem Księgarni Teodora Paprockiego 1895, XIII, 474 s. Wydania następne: wydanie 2 przełożył: N.J. i [A. Lange] A.L. Warszawa: druk. S. Orgelbranda i Synów 1915, 322 s.;  T. 1-2. Warszawa: [Ignis 1925], XV, 177 + 185 s. Biblioteka Groszowa, nr 665-666,  tamże [ca 1928]. 

Tytuł oryginału: Tales from Shakespeare.

Zawartość wydania 1: William Szekspir, notatka biograficzna; Powieść zimowa; Sen nocy letniej; Kupiec wenecki; Dwaj panowie z Werony; Sposób na sposób; Jak się wam podoba; Król Lear; Wiele hałasu o nic; Makbet; Cymbelin; Burza; Poskromienie złośnicy; Romeo i Julia; Wszystko dobre, co się dobrze kończy; Hamlet; Komedia pomyłek; Otello; Dzień Trzech Króli, albo: Co wolicie?; Tymon Ateńczyk; Perykles.

Przekład streszczeń dramatów i komedii W. Shakespeare’a.

Recenzja: 

„Ateneum” 1896 t. 2 [nota].

Wydanie osobne poszczególnych przekładów streszczeń dramatów: Poskromienie złośnicy. Warszawa; E. Wende i Spółka; Lwów: H. Altenberg [1916], 40 s. Złota Biblioteka, 12, ‒ Powieść zimowa pt. Opowieść zimowa. T. 1. Przełożył A. Lange. Wstęp podług F. Chasles’a. Warszawa: Drukarnia Bankowa [1934], XV, 177 s. Biblioteka Literacka, 7, ‒ Burza pt. Czary Prospera. Opowieści Szekspira. Według tłumaczenia A. Langego tekst wznowienia przygotował B. Dudziński. [Łódź]: Wydawnictwo Łódzkie 1958, 331 s.

18. E. d’Hervilly: Przygody chłopczyka przedhistorycznego. Dzieło uwieńczone przez Akademię Francuską podług E. d’Hervilly przerobił A. Lange. Warszawa: M. Arct 1896, 170 s. 

Tytuł oryginału: Aventures d’un petit garçon préhistorique en France.

19. N.-L. Michaux: O wyobraźni. Studium psychologiczne. Przełożył z francuskiego A. Lange. Warszawa: Nakład i druk S. Lewentala 1896, 128 s. Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej. Literatura Francuska.

Tytuł oryginału: L’Imagination. Étude psychologique. 

Recenzja:  

[J. POTOCKI] B. DARSKI. „Głos” 1897 nr 4. 

20. L. Fulda: Koledzy szkolni, czyli Pantoflowi bohaterzy. Komedia w 4 aktach. Przełożył [A. Lange] A.L. Wystawienie: Warszawa, Teatr Narodowy 1898. 

Tytułu oryginału nie udało się ustalić.

Informacja o wystawieniu: Dramat obcy w Polsce 1765-1965. T. 1. Kraków 2001 s. 256.

21. A. Lang: Mitologia. (Wierzenia pierwotne). Z encyklopedii brytańskiej przełożył [A. Lange] A.L. Kraków: Nakładem Bronisława Natansona 1899, 180 s.

Druk fragmentu pt. Nowa mitologia. „Głos” 1896 nr 28-29. 

Przekład artykułu pt. „Mythology” z Encyclopaedia Britannica.

Recenzja: 

[BO]. „Głos” 1899 nr 48. 

22. W. Shakespeare: Jak wam się podoba; Noc Trzech Króli, czyli co chcecie. W: Dzieła Wiliama Szekspira. T. 8. Komedie. Pod redakcją H. Biegeleisena. Lwów: Księgarnia Polska 1896 s. 1-84; 85-161. Przedruk w: Wybór dzieł Wiliama Szekspira. T. 8. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1907. Wystawienie: Układ sceniczny: H. Barwiński. Lwów, Teatr Lwowski 1924.

Tytuł oryginału: As you like it; Twelfth night.

Wydane łącznie z przekładem: Wszystko dobre, co się dobrze kończy. Przełożył E. Porębowicz.

Informacja o wystawieniu wg egzemplarza teatralnego w Bibliotece Teatru Lwowskiego na stronie internetowej: https://www.sbc.org.pl/publication/30134.

23. Valmiky: Ramayana. Starożytna powieść indyjska. Podług opracowania H. Fauche. Z francuskiego przełożył A. Lange. Warszawa: Nakładem Księgarni Teodora Paprockiego i S-ki 1896, XXIII, 310 s. Przedruk w: Epos. Zbiór arcydzieł poezji epickiej wszystkich czasów i narodów w streszczeniach i wyciągach. T. 3. Epos indyjskie. 1. Valmiki: Ramayana. Brody 1909. Wydania następne: pt. Ramajana. Epos indyjski. Sandomierz: Mandragora 2006. Religijne i Historyczne Teksty Źródłowe; Sandomierz: Armoryka 2006, Religijne i Historyczne Teksty Źródłowe; tamże: 2008. Święte Księgi, Święte Teksty, nr 5; pt. Ramajana. Epos staroindyjski. Przekład i opracowanie prozą A. Lange. Sandomierz: Armoryka 2010, Święte Księgi, Święte Teksty, nr 5. Zob. Prace redakcyjne i edytorskie poz. 1; Warszawa: Hachette Polska 2011. Biblioteka Filozofów, 76. 

Tytuł oryginału: Râmâyana.

Recenzje:

1. [H. CEYSINGER] H.C. „Tygodnik Mód i Powieści” 1896 nr 47. 

2. J. ŁOŚ. „Kraj” 1896 nr 40. 

3. I. MATUSZEWSKI. „Przegląd Tygodniowy” 1896 nr 41. 

4. W. HAHN. „Muzeum” 1897. 

5. B. LEŚMIAN. „Kurier Warszawski” 1909 nr 343, przedruk w tegoż: Szkice literackie. Warszawa 1959. 

24. C. Mendès: Ryszard Wagner. Przełożył i biografią Wagnera opatrzył A. Lange. Warszawa: Księgarnia Teodora Paprockiego i S-ki 1896, 199 s. Wydanie następne pt. Ryszard Wagner i jego dramaty muzyczne. Podług C. Mendèsa streścił A. Lange: Warszawa: M. Arct 1902, 114 s. Książki dla Wszystkich, nr 73. 

Tytuł oryginału: Richard Wagner.

Recenzja: 

[A. MILLER] Allegretto. „Śpiew Kościelny” 1918 nr 4. 

25. G. Flaubert: Kuszenie św. Antoniego. Fragment. Tłumaczył A. Lange. „Życie” 1899 nr 9, 12. Wydanie osobne całości Lwów: Polskie Towarzystwo Nakładowe 1907, 156 s. Wydania następne: Wrocław: Astrum [2019], 84 s., tamże [2021]. Przedruk fragmentów w: G. Flaubert: Legenda o św. Julianie Szpitalniku. Warszawa [1922] [zob. poz. 48]. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2016], plik tekstowy w formacie PDF.

Tytuł oryginału: Tentation de saint Antoine.

Recenzje: 

1. [H. ZBIERZCHOWSKI] h.z. „Nasz Kraj” 1907 t. 4 nr 26. 

2. W. JABŁONOWSKI. „Książka” 1908. 

3. W. MORACZEWSKI. „Nasz Kraj” 1908 t. 6 nr 8. 

26. Przekłady z poetów obcych. Cz. 1. Poeci francuscy; Cz. 2. Poeci angielscy, węgierscy i różni. Warszawa: Nakładem Redakcji „Gazety Polskiej” 1899, 160 + 160 s. Bezpłatny dodatek tygodniowy do „Gazety Polskiej”, t. 48 (61).

Zawiera przekłady autorów: Cz. 1. W. Hugo, L. de Lisle, T. de Banville, T. Gautier, S. Prudhomme, J. Richepin, E. Haranucourt, P. Verlaine, S. Mallarmé, H. De Regnier, F. Vielé Griffin, S. Meroll, R. Ghil, E. Verhaeren. ‒ Cz. 2. Poeci angielscy : J. G. Byron, P. B. Shelley, W. C. Bryant, A. Tennyson, H. Longfellow, D. G. Rosetti, K. A. Swindburne, E.A. Poe. – Poeci węgierscy: D. Berzsönyi, J. Garay, S. Vahott, K. Kisfaludy, S. Petöfi, J. Arany. – Poeci różni: P. Soutsos, A. Ypsilantis, J. Vrchlicky, W. Bergsöe, E. Tegner, E. Sjöberg, Z. Casanova, Corpancho, A. de Trueba, J. Giusti, G. Mazzoni.

27. J. Ruskin: Malarstwo i poezja. (Wybór pism. T. 1). Warszawa: Wydawnictwo Władysława Okręta 1900, 111 s. 

Wybór z tomu: Selection of Writings.

Recenzje: 

1. A. DROGOSZEWSKI. „Prawda” 1900 nr 18, 20. 

2. [W. SZULKIEWICZ] W.Sz. „Ateneum” 1900 t. 1. 

28. R. de Campoamor y Campoosorio: Licencjat Torralba. [Utwór dramatyczny]. „Chimera” 1901 z. 6 s. 361-397, z. 7/8 s. 1-40. Przedruk zob. poz. 40.

Wydanie elektroniczne:

E-book: pt. Licencjat Torralba (przedmowa). [b.m.:] Imprint 2010, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: El licenciado Torralba. Poema en ocho cantos.

29. A. Garde: Henryk Ibsen. Wykład zasadniczej idei zawartej w dramatach Ibsena. Spolszczył i przedmową opatrzył A. Lange. Lwów: Polskie Towarzystwo Nakładowe 1901, 79 s.

Tytuł oryginału: Der Grungedanke in Henrik Ibsens Dichtung. Eine literarische Untersuchung. 

30. Homer: Iliada. Streścił i opracował [A. Lange] A. Wrzesień. Warszawa: Nakład i druk M. Arct 1904, 167 s. Książki dla Wszystkich, [nr 130]. Przedruk w: Zbiór arcydzieł poezji epickiej wszystkich czasów i narodów w streszczeniach i wyciągach ułożył A. Lange. T. 5. Epos. [Cz. 1.] Epos greckie. Iliada. Brody 1912  Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta 1917. Arcydzieła Literatury Wszechświatowej, nr 1. Wydania następne tamże: wydanie 3 1922, wydanie 4 zmienione 1924, wydanie 5 zmienione 1928. Por. Prace redakcyjne i edytorskie poz. 1.

Tytuł oryginału: Ilias.

Recenzje: 

1. B. BANDROWSKI. „Muzeum” 1911 t. 2. 

2. T. SINKO. „Eos” 1911.  

3. M. KRIDL.  „Książka” 1913.  

4. M. POLLAK. „Muzeum” 1918. 

31. Homer: Odyseja. Streścił [A. Lange] A. Wrzesień. Warszawa: Nakład i druk M. Arct 1904, 178 s. Książki dla Wszystkich, nr 154. Wydania następne: Warszawa: [M. Arct 1912], tamże: wydanie 2 1919, wydanie 3 1922, wydanie 4 1924. 

Tytuł oryginału: Odysseia.

32. M. Jókai: Atlantyda. Historia zaginionej Oceanii. [Powieść]. [Przełożył A. Lange]. Warszawa: [Ignis] 1904, 158 s. Biblioteka Groszowa. Wydanie następne skrócone Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1985, 84 s. Biblioteka Groszowa.

Tytuł oryginału: Atlantisz. 

33. M. Maeterlinck: Joyzella. Sztuka w 5-ciu aktach. Przełożył [A. Lange] A.L. Warszawa: M. Arct 1904, 104 s. Książka dla Wszystkich, nr 155.

Tytuł oryginału: Joyzelle.

34. H.G. Wells: Nowele. [Wybór]. Przełożył [A. Lange] A. Wrz. Warszawa: Nakładem i drukiem M. Arcta 1905, 149 s. Książki dla Wszystkich, 226.

Zawartość: Jajo kryształowe; Człowiek, który mógł robić cuda; Pokusa Harringa; W otchłani; Jabłko.

35. Nal i Damayanti. Baśń staroindyjska z ksiąg Mahā-Bhāraty. Z sanskrytu przełożył A. Lange. Warszawa: Centnerszwer i Spółka 1906, 105 s. Wydania następne: wydanie 2 Warszawa, Kraków: J. Mortkowicz 1913, tamże 1921. Zob. też Prace redakcyjne i edytorskie poz. 1.

Tytuł oryginału: Mahābharāta.

Druk fragmentów: „Ateneum” 1903 nr 11/12; „Krytyka” 1905 t. 2; „Świat” 1906 nr 17.

Stanowi cz. 1 Mahâ-Bhâraty; cz. 2. Savitri czyli powieść o wiernej żonie zob. poz. 37.

Recenzje i omówienia: 

1. Z. DĘBICKI. „Biblioteka Warszawska” 1906 nr 28.  

2. [H. GALLE] hg. „Wędrowiec” 1906 nr 28. 

3. [H. GALLE] hg. „Tygodnik Ilustrowany” 1906 nr 28. 

4. J. KOTARBIŃSKI. „Gazeta Polska” 1906 nr 257. 

5. J. LORENTOWICZ. „Nowa Gazeta” 1906 nr 263.  

6. [E. LESZCZYŃSKI] E.L. „Krytyka” 1907 t. 3.

7. A. ŁOZOWSKA: „Bhagawadgita” w polskich przekładach. „Przegląd Orientalistyczny” 2008 nr 3/4.

36. Sintaisi-sho: poeci nowojapońscy. Spolszczył A. Lange. Z dodaniem zarysu dziejów literatury japońskiej w XIX w. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta; Kraków: S.A. Krzyżanowski 1908, 69 s. Książki dla Wszystkich, nr 345. 

Recenzja: 

T. SMOLEŃSKI. „Książka” 1909.

37. Savitri, czyli powieść o wiernej żonie. Przełożył z sanskrytu A. Lange. Warszawa: E. Wende i S-ka 1910, 48 s. Wydania następne: Sandomierz: Armoryka 2009. Wierzenia, Tradycje, Mity, Legendy i Baśnie Narodów Świata, nr 6, tamże: 2009, 2010. Zob. też Prace redakcyjne i edytorskie poz. 1.

Stanowi cz. 2 Mahâ-Bhâraty; cz. 1. Nal i Damayanti, zob. poz. 35.

Tytuł oryginału: Pativrâtâmahâlmya.

Druk fragmentów: „Krytyka” 1907 t. 1 s. 357-368; „Sfinks” 1908 t. 4 s. 86-101. 

Recenzje: 

1. SAWITRI. Przekład z sanskrytu. „Krytyka” 1907 t. 1, kwiecień. 

2. [Z. DĘBICKI] Z.D. „Kurier Warszawski” 1910 nr 321. 

38. [J. Zorilla de San Martín] J. Zorrilla: Don Juan. [Utwór dramatyczny]. Fragmenty: pt. Don Juan  Tenorio. „Museion” 1911 z. 9 s. 3-29; z. 10 s. 19-49; pt. Don Juan. Akt IV, scena III-cia. „Świat” dodatek „Romans i Powieść” 1911 nr 1 s. 4; Don Juan. Akt II. „Krytyka” 1911 t. 32 z. 10 s. 153-165; z. 11 s. 237-246; Don Juan (akt drugi). „Sfinks” 1912 t. 3 s. 189-211. Wydanie całości w: Przekłady. T. 1. Poeci hiszpańscy. Warszawa 1914 zob. poz. 40. Wydania następne: Warszawa 1915; 1916.

Tytuł oryginału: Don Juan Tenorio.

39. E.T.A. Hoffmann: Powieści fantastyczne. Przekład: A. Lange, J. Pracki. Słowo wstępne i układ A. Lange. T. 1-2. Warszawa: Nakład i druk  S. Orgelbrand i Synowie [1913], 260 + 286 s. Muzy. Biblioteka literacko-artystyczna,. Wydanie następne pt. Opowieści fantastyczne [reprint, 2 tomy w 1 woluminie]: Sandomierz: Armoryka 2017. 

Informacja tłumacza we wstępie, s. 17: „W niniejszym zbiorku korzystamy z niektórych dawnych tłumaczeń, pozostałe są naszego autorstwa”.

Zawartość: T. 1: Przedmowa; Majorat; Skrzypce z Cremony; Kawaler Gluck; Don Juan. – T. 2: Ślub; Wybór narzeczonej; Człowiek z piasku; Narożne okno.

Wydanie elektroniczne: 

E-book: [Warszawa]: Fundacja Nowoczesna Polska [2012], plik tekstowy tekstowy PDF.

Tytuł zbioru pochodzi od tłumaczy.

Omówienie: 

E. PIECIUL-KARMIŃSKA: Przekład literacki a światopogląd tłumacza. „Der Sandmann” E.T.A. Hoffmanna w przekładzie Antoniego Langego. W: Lingwistyka stosowana. Poznań  2016.

40. Przekłady. T. 1. Poeci hiszpańscy. [Dramaty i utwory poetyckie]. Przełożył A. Lange. Warszawa: [b.m.] 1914, XVI, 240 s. Wydania następne: Warszawa: K. Idzikowski 1915, wydanie 2 [!] Warszawa: F. Hoesick 1916.

Zawartość: T. 1 cz. 1: J. Zorrilla: Don Juan. Dramat fantastyczno-religijny [poz. 38]. ‒ Cz. 2: R. de Campoamor: Kobieta i mężczyzna, czyli Licencjat Torralba [poz. 28], – oraz Poeci różni: M. Corpancho, A. de Trueba, S. Casanova.

Recenzje: 

1. P. CHMIELOWSKI. „Tygodnik Ilustrowany” 1915 nr 7.

2. J. LORENTOWICZ. „Nowa Gazeta” 1915 nr 95. 

41. Eurypides: Bachantki. Fragment z tragedii. Tłumaczył A. Lange. „Myśl Polska” 1916 z. 6 s. 125-179. 

Tytuł oryginału: Bakchai.

42. Mieszczanin (podług dzieła W. Sombarta „Der Bourgeois”). Referat wygłoszony w Stowarzyszeniu „Zjednoczenie” 23 maja 1916 r. Warszawa: Zjednoczenie 1916, 34 s. Wydawnictwo Stowarzyszenia „Zjednoczenie”, 1.

43. J.B. Vico: Nowa nauka. Przedmową i komentarzem opatrzył F. Nicolini. Przełożył A. Lange. T. 1. Warszawa: E. Wende i Spółka 1916, LXXV, 335 s. Biblioteka Filozoficzna. Wydanie następne bez przedmowy pt. Nauka nowa. T. 1. Warszawa: Hachette Polska 2011. Biblioteka Filozofów, 79.

Tytuł oryginału: Principi di Scienza Nuova d’intorno alla Comune Natura delle Nazioni.

Na karcie tytułowej 1. wydania polskiego adnotacja: Drukowano za pozwoleniem cenzury wojennej.

Recenzje: 

1. [b.a.]: „Świat” dodatek „Romans i Powieść” 1916 nr 15, Z literatury. 

2. S. WĘDKIEWICZ. „Przegląd Warszawski” 1921 nr 1, Kronika.  

44. P.D. Saussaye de la Chantepie: Historia religii. Podług drugiej edycji francuskiej opracował [A. Lange] A.L. Warszawa: S. Olgelbrand Synowie 1917, XVIII, 559 s. Wydanie następne tamże 1918.

Tytuł oryginału: Lehrbuch der Religionsgeschichte.

Recenzja:

J. JANKOWSKI: Notatnik literacki. „Bluszcz” 1918 nr 4.

45. G. Meyrink: Golem. Powieść. Przełożył A. Lange. Warszawa: F. Hoesick 1919, 265 s. Wydania następne: Z upoważnienia autora przełożył A. Lange. Warszawa: Renaissance [1930]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958; wydanie 2 powojenne przejrzane i poprawione z posłowiem J. Prokopiuka. Warszawa: Alfa 1992, Biblioteka Dzieł Wyborowych Tukan; Kraków: Signum 1992; Kraków: Zielona Sowa 2004;  Czerwonak: Vesper 2014; Poznań: Zysk i S-ka 2015.

Wydania elektroniczne: 

Audiobook: Czyta W. Press. Piaseczno: Heraclon International 2011, 1 płyta CD. Wydanie następne tamże [2019].

E-book: [Warszawa]: Fundacja Nowoczesna Polska [2011], plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Golem.

Recenzje: 

1. W. FELDMAN. „Kurier Polski” 1919 nr 217. 

2. W. WOLERT. „Robotnik” 1919 nr 167. 

46.  [W.W. Atkinson] Jogi Rama-Czaraka [Yogi Ramacharaka]: Filozofia jogi i okultyzm wschodni. Przełożył A. Lange.  Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1921, 250 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże [1925]; pt. Filozofia Wschodu, okultyzm wschodni, terapeutyka tajemna. [b.m.]: Babilon II 1995, 163 s. Księgi Życia i Ducha – Wydawnictwo M. Arcta.

Tytuł oryginału: Advanced course in yogi philosophy and oriental occultism.

Recenzja: 

[S. PAPÉE] Stef. „Dziennik Poznański” 1921 nr 179. 

47. [W.W. Atkinson] Jogi Rama Czaraka [Yogi Ramacharaka]: Hatha-Joga. Nauka jogów o zdrowiu fizycznym i sztuce oddychania z licznymi ćwiczeniami. Przełożył A. Lange. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1922, 198 s. Wydania następne: tamże  [1930], [1992]; pt. Nauka jogów o zdrowiu. Warszawa: Comes 1993. Biblioteka Zdrowego Człowieka, 9, tamże 1998; pt. Hatha-joga. Nauka joginów o zdrowiu fizycznym i sztuce oddychania z licznymi ćwiczeniami  Kraków: Miniatura 1995, tamże 2005; pt. Yogi Ramacharaka. Hatha-joga. Warszawa: Tedson 2013.

Tytuł oryginału: Hatha joga. Or the Yogi philosophy of physical well-being. With numerous exercises.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Jogi Rama Czaraka [Yogi Ramacharaka]: Hatha-Joga. Nauka jogów o zdrowiu fizycznym i sztuce oddychania z licznymi ćwiczeniami. [Kazimierów]: NetPress Digital Sp. 2008, plik tekstowy w formacie EPUB.

48. G. Flaubert: Legenda o świętym Julianie Szpitalniku. Przełożył A. Lange. Warszawa: Książki Ciekawe [1922], 77 s. Por. poz. 25.

Tytuł oryginału: Légende de saint-Julien l’Mospitalier.

49. F. Carco: Osaczony. [Powieść]. Przełożył A. Lange. Poznań: Eos 1923, 222 s.

Tytuł oryginału: L’homme traqué.

50. [W.W. Atkinson]  Jogi Rama Czaraka [Yogi Ramacharaka]: Drogi dojścia jogów indyjskich. Przełożył A. Lange. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1923, 281 s. 

Zawartość: Światło na drodze; Świadomość duchowa; Głos milczenia; Karma-Joga, czyli droga czynu; Dżnani Joga czyli droga wiedzy; Bhatki Joga czyli droga modlitwy; Dharma czyli obowiązek; Zagadka wszechbytu; Materia i siła; Rozum i duch.

Tytuł oryginału: A Series of Lessons in Raja Yoga [?].

51. A. Czechow: Śmierć urzędnika. [Opowiadania]. Przekład: [A. Lange] A.W. Pod redakcją A. Langego. Warszawa: [Ignis 1926], 157 s. Biblioteka Groszowa. Wydanie następne: Warszawa: „Kurier Polski” 1938. Biblioteka „Kuriera Polskiego”, t. 105.

Wydania elektroniczne: 

E-booki: pt. Śmierć urzędnika. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2009], plik tekstowy w formacie PDF; pt. Opowiadania całkiem śmieszne. Przełożył A. Lange. Redakcja: H. Milewska. Warszawa: Fundacja Festina Lente 2014, plik tekstowy w formacie PDF; pt. Śmierć urzędnika. Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF.

Tytuł oryginału: Smertʹ činovnika.

52. A. Puszkin: Czarny orzeł (Dubrowski); Dama pikowa. [Opowiadania]; Murzyn Piotra Wielkiego. Powieść. Tłumaczył A. Lange. Warszawa: Rój 1926, 152 s. Biblioteka Groszowa, 141.

Wydania elektroniczne opowiadania Czarny orzeł:

E-booki: [Warszawa]: Avia Aris 2017, plik tekstowy w formacie PDF, EPUB; Konin: Wydawnictwo Psychoskok 2017, plik tekstowy w formacie MOBI.

Tytuły oryginałów: Dubrovskij; Pikovaâ dama; Arap Petra Velikago.

Wydanie osobne opowiadania Dama pikowa: Sandomierz: Armoryka 2015, 70 s. [tekst w języku polskim i rosyjskim].

53. W. Scott: Ryszard Lwie Serce. T. 1-4. Tłumaczył A. Lange. Warszawa: [Ignis]  [1926-1927], 159 + 159 + 166 + 159 s. Biblioteka Groszowa, 121-124.

Tytuł oryginału: Richard the Lionheart.

54. O. Chajjam: Rubajjaty. [Wiersze]. W przekładzie A. Langego i A. Gawrońskiego. Sandomierz: Armoryka 2010, 74 s. Biblioteczka Poetycka Armoryki, nr 3. Wydanie następne w przekładzie A. Gawrońskiego, A. Sarwy, A. Lange tamże 2015, 94 s. Por. Prace redakcyjne poz. 1.

Tytuł oryginału: Ruba’iyat.

PRACE HISTORYCZNOLITERACKIE

1. Studia z literatury francuskiej. Lwów: Nakładem Księgarni Polskiej [1897], 191 s. Biblioteka Mrówki, nr 314-316. 

Zawartość: Karol Baudelaire; Leconte de Lisle; Sully Prudhomme; O symbolizmie; O modernizmie; Dusza Paryża.

Omówienie: 

G. LEGUTKO: „Jeden z rzadkich w Polsce europejskich umysłów”. Antoni Lange i jego „Studia z literatury francuskiej”. W: Dziedzictwo i teraźniejszość. Polsko-europejski dialog kultur. Kielce 2009.

2. Lord Byron, jego żywot i dzieła. Warszawa: Nakładem i drukiem M. Arcta 1904, 80 s. Książki dla Wszystkich, nr 214. Wydanie następne tamże 1905.

Autor podpisany: A. Wrzesień.

3. Krótki zarys literatury powszechnej. Cz. 1-4. Warszawa: M. Arct 1908. Książki dla Wszystkich, nr 392, 408, 419, 470. 

T. 1. Literatura starożytna i średniowieczna, 84 s. Wydanie następne Toledo, OH: A. Paryski 1912.

T. 2. Literatura ludów romańskich, 82 s.

T. 3. Literatura ludów germańskich oraz uzupełnienie, 157 s. 

W uzupełnieniach opracowano literaturę Finlandii, Węgier, Turcji, Armenii, Gruzji i Japonii.

T. 4. Literatura ludów słowiańskich, 222 s. Wydania następne: Warszawa: Wydawnictwo Michała Arcta 1909.

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE

1. Cyceron: Katylina. Powstanie przekładu ca 1887.  

Informacja: list A. Lange do A. Wiślickiego z 19 XI 1887, w: A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 77. 

2. Sofokles: Elektra. Powstanie przekładu ca 1887. 

Informacja: list A. Lange do A. Wiślickiego z 19 XI 1887, w: A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 77. 

3. D. Hume: Badania dotyczące rozumu ludzkiego. Powstanie Przekładu ca 1887. 

Informacja: korespondencja z H. Struvem, w: A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 42-43, 51-53.

KORESPONDENCJA W SPRAWACH PRZEKŁADOWYCH

1. Listy zebrane. Wybór, wstęp, opracowanie: A. Kasica. Kraków: Księgarnia Akademicka 2013, 253 s. 

Tu m.in. dotyczące przekładów listy do W. Feldmana, A. Gawrońskiego, J. Kotarbińskiego, J. Łosia, L.H. Morstina, J.H. Retingera, J. Rozwadowskiego, L. Rydla, H. Struvego, Z. Trzeszczkowskiej, A. Wiślickiego.

PRACE REDAKCYJNE I EDYTORSKIE

1. Epos. Zbiór arcydzieł poezji epickiej wszystkich czasów i narodów w streszczeniach i wyciągach. Ułożył A. Lange. T. 1-5. Brody: Księgarnia Feliksa Westa  1909-1912.

T. 1. Epos babilońskie: Enuma Eliš. 1909, 106 s. 

Zawartość: I. Stworzenie świata; II. Kosmogonia chaldejska (Bitu ellim); III. Assur (ana ilu Aššur); IV. Drzewo Eridu (Eridu kiškanu); V. Rzeka żywota (atti naru); VI. Potop (Gilgameš ana šašuma); VII. Bel i Labbu; IX. [!] Legenda o wichroptaku Zu i o tablicach przeznaczeń; X. Historia Adapy (tašimtum irša); XI. Historia Etany (iddun ilani); XII. Gilgameš (Ša nagba imuru); XIII. Zejście Ištar do piekieł (ana iršiti tari).

Wydanie osobne eposu Gilgameš pt. Epos o Gilgameszu. Przełożył A. Lange. Sandomierz: Armoryka 2009, 62 s. Wierzenia, Tradycje, Mity, Legendy i Baśnie Narodów Świata, nr 1. Wydanie następne tamże 2010.

Wydanie osobne fragmentu pt. Enuma Elisz i inne teksty mezopotamskie. Przełożył A. Lange. Sandomierz: Armoryka 2010, 66 s. Święte Księgi, Święte Teksty, nr 9.

T. 2. Epos egipskie: Klechdy; Romanzero; Pen-Ta-Ur. 1909, 95 s. Wydanie następne [reprint]: Sandomierz: Armoryka 2018.

Zawartość: Cz. I. Klechdy: 1. Historia o dwóch braciach; 2. Żeglarz rozbitek; 3. Jak Thutti zdobył miasto Joppę; 4. Księga Thot; 5. Książę przeznaczony. – Cz. II. Epos zwierzęce. – Cz. III. Romanzero. – Cz. IV. Pentaura rapsod o Ramzesie.

T. 3. Epos indyjskie I: Valmiki: Ramayana. 1909, 166 s. Wydanie następne Sandomierz: Mandragora 2006, 178 s., Religijne i Historyczne Teksty Źródłowe, tamże: 2008, 2010. Święte Księgi, Święte Teksty, nr 5. Por. Twórczość przekładowa poz. 23. 

T. 4. Epos indyjskie: Vyāsa: Mahābhārata, 1911, LIX, 376 s. Wydanie następne pt. Mahabharata. Epos staroindyjski Vyâsa. Sandomierz: Armoryka 2008, 300 s., tamże 2010. Święte Księgi, Święte Teksty, nr 4. Por. Twórczość przekładowa poz. 35, 37. 

T. 5: Epos greckie 1. Homer: Iliada, 1912, XXVII, 234 s. 

Według informacji A. Kasicy (A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 167) fragmenty tekstu tłumaczyli: J. Kochanowski, A. Lange, S. Mleczko, P. Popiel, L. Rydel.

Tu na s. 105-234: Homer w Polsce: Uwaga wstępna; [Teksty autorów:] Jan Kochanowski, Krzysztof Woltazy, Franciszek Ksawery Dmochowski, Jacek Przybylski, Stanisław Staszic, Juliusz Słowacki, Augustyn Szmurło, Feliks Jezierski, Lucjan Rydel. – Słowniczek. – Wyjaśnienie w sprawie IV tomu Eposu.

2. Dywan wschodni. Wybór arcydzieł literatury egipskiej, asyro-babilońskiej, hebrajskiej, arabskiej, perskiej i indyjskiej. [Przełożył A. Lange i inni]. Ułożył A. Lange. Warszawa; Kraków: J. Mortkowicz 1921, VIII, 395 s. Wydanie następne: Poznań: Zysk i S-ka 2017, 451 s. Por. poz. 3.

Tłumacze: L. Dunin-Borkowski, W. Kwietniewski, A. Lange,  S.F. Michalski, L.H. Siemieński, J. Szujski [Informacja A. Kasica, w: A. Lange: Listy zebrane. Kraków 2013 s. 206].

Wydanie fragmentu pt. Dywan perski. Antologia arcydzieł dawnej poezji perskiej. Zebrał, opracował, wstępem opatrzył A. Lange. Redakcja tomu: W. Kot. Sandomierz: Armoryka 2010, 62 s. Biblioteczka Poetycka Armoryki, nr 1.

3. Panteon literatury wszechświatowej w opracowaniu A. Lange i A. Toma. [Przełożył A. Lange i inni]. [T.] 24-28: Italia; [T.] 77: Węgry. Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych 1921, 285 + 111 s.

Tomy 24-28 zawierają przekłady licznych tłumaczy, w tym J. Dickstein-Wieleżyńskiej, S. Grabowieckiego,  J. Jankowskiego, - tom 77 zawiera głównie przekłady A. Langego, kilka utworów przełożyli B. Jaroszewska i J. Jankowski.

Zapowiedziany w 1921, przygotowany do druku tom 6-7 pt. Literatura indyjska w opracowaniu A. Langego ukazał się jako Dywan wschodni [zob. poz. 2]; inne planowane tomy nie zostały zrealizowane.

Recenzje: 

1. Z. DĘBICKI. „Kurier Warszawski” 1921 nr 272. 

2. [E. ŁUNIŃSKI] eł. „Tydzień Polski” 1921 nr 48. 

3. W. JABŁONOWSKI. „Książka” 1922.

4. J. Korzeniowski: Wybór dzieł w streszczeniach i wyciągach. Ułożył i biografią autora poprzedził A. Lange. Warszawa: [b.w.] 1924, XII, 460 s. 

5. L. Hearn [Jakumo Koizumi]: Japonia. [Opowiadania]. Przekład B. Bieleckiej pod redakcją A. Lange. Warszawa: [Ignis 1926], 149 s. Biblioteka Groszowa, t. 91. Wydania następne: Warszawa: [b.w.] 1927 Biblioteka Dzieł Wyborowych, seria 3, t. 167; wydanie inne pod redakcją A. Lange i J. Stypułkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Echa Polskiego” 1932.

6. M. Jókai: Poruszymy z posad Ziemię. Wybór powieści pod redakcją A. Langego. T. 1-5. Warszawa [1927]. Wydawnictwo „Biblioteki Groszowej” nr  131-134a.

T. 1. Głos zza grobu, 155 s. 

T. 2. Synowie człowieka o kamiennym sercu, 153 s. 

T. 3. Inne czasy, inni ludzie, 164 s. 

T. 4. Poruszymy z posad Ziemię, 156 s.

T. 5. Poruszymy z posad Ziemię, 150 s.

Tytuł oryginału: És mégis mozog a föld.

Ponadto przedmowy do następujących przekładów: G. Keller: Legendka o tańcu i wybór poezji. Z niemieckiego przełożył A. Tom. Warszawa: Wydawnictwo K. Paszkowskiego 1924. Biblioteka „Sapho”, nr 16; J. Machar: Magdalena. Przełożył z czeskiego [Z. Trzeszczkowska] Adam M-ski. Warszawa: Nakładem Redakcji „Głosu” 1900, J. Zeyer: Jego i jej świat. Z czeskiego tłumaczyła J. Kutlińska-Rudzka. Warszawa: [F.J. Granowski] 1901 Biblioteka Dzieł Wyborowych, 196. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. J. PROKOP. Obraz literatury polskiej. Seria 5. Literatura okresu Młodej Polski. T. 1. Warszawa 1968.

2. M. PODRAZA-KWIATKOWSKA. Polski Słownik Biograficzny. T. 16. Kraków 1971.

3. Bibliografia Literatury polskiej „Nowy Korbut”. T. 14. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Warszawa 1973.

4. A. CAŁA, H. WĘGRZYNEK, G. ZALEWSKA: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa 2000.

5. I. TERESIŃSKA. W: Dawni pisarze polscy. T. 2. Warszawa 2001.

6. M. KAŁUSKI: Ku pamięci i w podzięce Jankielom. W tegoż: Mały leksykon Żydów-patriotów polskich. Warszawa 2001.

OMÓWIENIA

1. W. TARNAWSKI: O polskich przekładach dramatów Szekspira. Kraków 1914.

2. Z. DĘBICKI: Portrety. Warszawa 1927.

3. F. MACHALSKI. Orientalizm Antoniego Langego. Z zarysem bibliografii. Tarnopol 1937.

4. J. MAGNUSZEWSKI: Stosunki literackie polsko-czeskie w końcu XIX i na początku XX w. Wrocław 1951.

5. J. LORENTOWICZ: Spojrzenie wstecz. Kraków 1957.

6. S. BAŃCER: Materiały do dziejów recepcji Baudelaire’a w Polsce. „Przegląd Humanistyczny” 1967 nr 6. 

7. S. HELSZTYŃSKI: Przekłady Szekspirowskie w Polsce wczoraj i dziś. W tegoż: Moje szekspiriana. Warszawa 1964 [dot. edycji: Dzieła Wiliama Szekspira. T. 8. Komedie. Pod redakcją H. Biegeleisena. Lwów 1896]

8. T. SAMOCIUK: Antoni Lange — propagator literatury węgierskiej w Polsce. W: Studia z Dziejów Polsko-Węgierskich. Warszawa 1969.

9. J. ŚWIĘCH: Z problematyki tłumaczeń parnasistów i Baudelaire’a w Polsce. Studia z teorii i historii poezji. Seria 2. Wrocław 1970, passim.

10. A. DRZEWICKA: Tłumacze „tekstowcy”: Antoni Lange. W: Z zagadnień techniki tłumaczenia poezji. Studia nad polskimi przekładami liryki francuskiej w antologiach z lat 1899-1911. Kraków 1971.

11. J. TRZYNADLOWSKI: Orientalizm jako stylizacja. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczno-Literackie” 1989 z. 70 (932). 

12. A. LIBERA: Antoni Lange et Charles Baudelaire. [Przełożył na język francuski] E. Janczur. W: Tradition et modernité. Warszawa 1989 [A. Lange jako tłumacz i krytyk poezji Ch. Baudelaire’a].

13. Z. NALIWAJEK: Romain Rolland en Pologne (1910-1939). Warszawa 1990, passim .

14. P. ŚNIEDZIEWSKI: Krótka historia pewnego sporu ‒ Mallarmé w oczach Langego i Miriama. W: Dialog międzykulturowy w (o) literaturze polskiej. Szczecin 2008.

15. A. KASICA: „Badania dotyczące rozumu ludzkiego” Davida Hume’a w tłumaczeniu Antoniego Langego. „Pamiętnik Literacki” 2012 z. 2 [dot. niewydanego przekładu]. 

16. „L’ange noir” i „wirtuoz słowa”. Fragment wspomnienia Jana Iwańskiego o Antonim Langem. Oprac. tekstologiczne Aleksandra Błasińska  „Sztuka Edycji” 2015 nr 2, s. 87-93.

17. I. MILEWSKA: Mahabharata w literaturze polskiej. Przekłady, tłumaczenia, inspiracje. „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2016 z. 3.

18. A. CETERA-WŁODARCZYK, A. KOSIM: Polskie przekłady Shakespeare’a w XIX wieku. Warszawa 2019.

LANGE Antoni

1862-1929

Pseudonyms and cryptonyms: a. l.; A. L.; A. W.; (al); al.; (al.); Al; AL.; A. Wrz; A. Wrz....; A. Wrzesień; Antoni Wrzesień; Catullus; Katullus; Don Kichot; Don Kiszot; Katullus; Napierski; S. Wrzesień; T. R.; Taciturnus; Wrzesień; Z. Kw.; Z. Kwieciński; (— ).

Poet, writer, philosopher, literary critic, translator, journalist.

Born on 28 April 1862 in Russian-ruled Warsaw; son of the trade agent Henryk (Chaim) Lange, and Zofia Eisenbaum, the daughter of Antoni Eisenbaum, who was a writer, journalist, translator, head of the Warsaw Rabbi School, and proponent of the assimilation of Jews; uncle to Bolesław Leśmian and related to Jan Brzechwa and Henryk Elzenberg. He was raised in a family with a patriotic pedigree; several of his relatives, including his father, were involved in the 1863 January Uprising. He completed his schooling at the eight-year State Philological Secondary School No. V in Warsaw, where he learned Classical languages. He is said to have then enrolled in the faculty of natural sciences at Warsaw Imperial University, where he became involved in radical and patriotic youth circles, which led to his expulsion. However, his name does not feature on lists of matriculated students in the surviving University archives. For a certain time, he worked as a teacher for landowning families, while publishing during this period patriotic poems (now lost), most probably using the pseudonyms Napierski and A. Wrzesień. He made his debut as a translator in 1884 in “Dziennik Łódzki” (no. 245), with a Polish version of a novella by the Czech writer Svatopluk Čech. It appeared as Motyl [Butterfly] under the by-line A.L.. In 1886, he left for Paris, where he continued his studies in philosophy, literary studies, and languages. He also taught his native language, Polish, in the Polish School in Paris (Szkoła Narodowa Polska w Paryżu / École polonaise Paris), in the Batignolles district. He was a correspondent for the Warsaw-based periodicals “Głos”, “Przegląd Tygodniowy” and “Życie”, publishing translations of French, US-American, and British literature there between 1881 and 1895. His translations included a Polish summary of Ernest Renan’s Histoire du people d’Israël (Polish: Historia ludu izraelskiego; English: History of the People of Israel), which appeared in “Przegląd Tygodniowy” in 1887 (nos 49, 50, 51, and 52). Under the pseudonym Napierski, he became associated with the National-Socialist Commune (Gmina Narodowo-Socjalistyczna - GN-S), a group supporting Polish independence. In 1889, he published revolutionary poems in the group’s monthly “Pobudka” (“La Diane”). During this period, he established a close friendship with Stéphane Mallarmé, whom he considered the most outstanding French poet of the age. Lange was involved in Mallarmé’s weekly meetings that subsequently had a strong impact on his own poetry. Lange’s translations, mainly of French-language poetry, appeared in “Bluszcz” (1887), the Warsaw-based “Życie” (1888-91), “Myśl” (1891), “Tygodnik Mód i Powieści” (1892, 1896, and 1897; including here translations of US-American literature), and “Tygodnik Ilustrowany” (1892, 1898, and 1899; including in 1892 Polish version of Edgar Allan Poe’s potery). Around 1888, he started working with Zofia Trzeszczkowska on a translation of Charles Baudelaire’s Les Fleurs du mal [The Flowers of Evil; Polish: Kwiaty grzechu]. The first excerpts appeared in the Warsaw-based “Życie” (1890), “Ateneum” (1891), and “Głos” (1893). In 1890, he returned to Warsaw. That year, he converted from Judaism to Catholicism and was baptized into the faith. In 1892, he attempted (unsuccessfully) to establish the publication series Biblioteka Poetów Zagraniczych [Library of Foreign Poets] featuring the works of Percy Bysshe Shelley, Charles Baudelaire, Sándor Petőfi, Henrik Ibsen, Giosuè Carducci, Juan Zorrilla de San Martín, and a selection of Portuguese poetry. The first volume in the series was to have been a selection of Baudelaire’s poems. Lange collaborated as a prose writer, poet, critic, and translator with numerous periodicals: the Saint Petersburg-based “Kraj” (1890-94; including translations of US-American and Serbian literature) and “Głos” (1896 and 1898). He also published regularly in “Ateneum” (1893-97, 1899-1901, and 1903-05), publishing translations of English-language and Old Indian literature, in “Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” (1894 and 1896-98; including in 1896 and 1897 translations of the poetry of E.A. Poe), and in the Krakow-based “Życie” (1897-99; including translations of British, US-American, Belgian, French, and Hungarian poetry).  In autumn 1900, he left for Vienna, where he intended to study Sanskrit. He continued to collaborate with various periodicals, publishing in “Nowa Gazeta” (1906-1907 and 1908-10; likewise in its supplement “Literatura i Sztuka”) and the periodical “Świat”, together with its supplement “Romans i Powieść” (1911-12; here also translations of Spanish, Japanese and German literature). He was invited to collaborate with the periodicals “Écrits pour l’Art” and “Reuve Indépendente”, leading him to plan translations of his own works into French, though he never realized this intention. As a result of his involvement in the publication of Edward Słoński’s volume of poetry Przebudzenie [Awakening] in the Książnica [Library] series, he was sentenced to three months in prison in the Brześć (now Brest, Belarus) fortress in 1907. During his sentence, he wrote revolutionary songs (published in 1909 in “Krytyka”) and his memoirs (published posthumously in the periodical “Niepodległość” in 1930/31, vols 3/4). In 1909, he again left for Paris, and then in 1911 lived for a time in Heidelberg, where he dedicated himself to studying the surviving fragments of Homer’s lost epic poem Cypria. He also translated Zorrilla de San Martín’s Don Juan. Lange returned to Poland in 1912, where he remained active as a writer, translator, and editor. Between 1920 and 1923, he published translations of Armenian and Persian literature in “Tygodnik Polski”. Around 1920, together with Alfred Tom, he laid plans for an eighty-volume series, Panteon literatury wszechświatowej [Pantheon of Universal Literature], but only two appeared. He promoted foreign literature in Poland, as well as Esperanto, and both the philosophy and practice of yoga. His wide-ranging translation activities had a significant impact during his lifetime. As a translator, he based his versions either on the original works or on translations into a third language, with some of his translations and adaptations based on English or French. He was responsible for bringing Edgar Allan Poe to the attention of Polish-language readers. He was made an international member of the S. Petőfi Literary Society in Budapest in recognition of his activities promoting Hungarian literature.

He did not start a family; he spent the final years of his life living in his sister’s house in Warsaw. He died on 17 March 1929 in Warsaw, where he is buried at the Powązki Cemetery.

His archive (translations of foreign poets produced from around 1900) is held in the collections of the Jagiellonian Library in Krakow and the National Library in Warsaw (including in the Zenon Przesmycki Archive). His letters are held in the Jagiellonian Library, the PAN and PAU Scientific Library in Krakow, the Polish Library in Paris, the National Library in Warsaw, the Adam Mickiewicz Literary Museum in Warsaw, the Ossolineum – Ossoliński National Institute of the Polish Academy of Sciences (PAN) in Wroclaw, and the Jan Kasprowicz Museum in Harenda, near Zakopane.

LANGE Antoni

1862-1929

Seudónimos y criptónimos: a. l.; A. L.; A. W.; (al); al.; (al.); Al; AL.; A. Wrz; A. Wrz....; A. Wrzesień; Antoni Wrzesień; Catullus; Katullus; Don Kichot; Don Kiszot; Katullus; Napierski; S. Wrzesień; T. R.; Taciturnus; Wrzesień; Z. Kw.; Z. Kwieciński; (—).

Poeta, escritor, filósofo, crítico literario, traductor, publicista.

Nacido el 28 de abril de 1862 en Varsovia; hijo de Henryk (Chaim) Lange, intermediario mercantil y de Zofia Eisenbaum, hija de Antoni Eisenbaum, escritor, periodista, traductor, director de la escuela rabínica de Varsovia, propagador de la asimilación de los judíos; tío de Bolesław Leśmian, emparentado con Jan Brzechwa y Henryk Elzenberg. Provenía de una familia de tradición patriótica; algunos de sus allegados (entre ellos su padre) habían participado en el Levantamiento de Enero de 1863. Terminó el 5º Instituto Filológico de Bachillerato de 8 grados [V Rządowe Gimnazjum Filologiczne] en Varsovia, donde estudió lenguas clásicas. Se supone que después ingresaría en la Facultad de Ciencias Naturales de la Universidad Imperial de Varsovia de donde sería expulsado por participación activa en los círculos radicales y patrióticos, sin embargo en los archivos de la Universidad no aparece su nombre como estudiante. Durante un tiempo trabajó como profesor particular en las casas rurales de la nobleza y, al parecer, había publicado entonces poemas patrióticos bajo seudónimos de Napierski y A. Wrzesień (no se han encontrado). Debutó como traductor en 1884 publicando en Dziennik Łódzki la traducción del checo de la novela de Svatopluk Čech  titulada La mariposa [Motyl] (núm 245; traducción firmada A.L.). En 1886 se marchó a París donde continuó los estudios de filosofía, literatura e idiomas. También daba clases de su lengua natal en la Escuela Nacional Polaca en el barrio de Batignolles. Fue corresponsal de periódicos de Varsovia: Głos, Przegląd Tygodniowy y Życie, publicando en ellos, en los años 1881-95, traducciones de literaturas: francesa, americana e inglesa; entre otros, en 1887 en Przegląd Tygodniowy (núm. 49, 50, 51, 52) publicó el resumen de la Historia del pueblo de Israel [Historia ludu izraelskiego] (Histoire du peuple d’Israël) de Ernest Renan. Bajo el seudónimo de Napierski se juntó con la Comunidad Nacional Socialista de carácter independentista: en 1889 publicaría poemas revolucionarios en la revista mensual del grupo titulada Pobudka (La Diane). En aquel entonces se unió de amistad con Stéphane Mallarmé, a quien consideraba el mayor poeta francés coetáneo, participando en los encuentros semanales que este organizaba y que influyeron en su posterior creatividad poética. Publicaba las traducciones ─ante todo de poesía francesa─ en las revistas: Bluszcz (1887), Życie de Varsovia (1888-91), Myśl (1891), Tygodnik Mód i Powieści (1892, 1896, 1897; también de literatura americana), Tygodnik Ilustrowany (1892, 1898, 1899; en 1892 poemas de Edgar Allan Poe). Sobre el año 1888, conjuntamente con Zofia Trzeszczkowska, empezó a trabajar en la traducción de Las flores del mal [Kwiaty grzechu] de Charles Baudelaire; publicando los primeros fragmentos en Życie de Varsovia (1890), Ateneum (1891) y Głos (1893). En 1890 regresó a Varsovia. El mismo año se convirtió del judaísmo al catolicismo y fue bautizado. En 1892 tuvo la idea (que no llegó a llevar a cabo) de crear una serie llamada Biblioteca de Poetas Extranjeros  que incluiría las obras de Percy Bysshe Shelley, Ch. Baudelaire, Sándor Petöfi, Henrik Ibsen, Giosuè Carducci, José Zorrilla y una selección de poesía portuguesa. El primer tomo de la serie iba a ser una selección de poemas de Baudelaire. Colaboró como  prosista, poeta, crítico y traductor con numerosas revistas: Kraj de San Petersburgo (1890-94; publicando traducciones de literaturas norteamericana y serbia) y Głos (1896, 1898). Publicaba de manera constante en Ateneum (1893-97, 1899-1901, 1903-05) ─editando traducciones de literatura inglesa e hindú antiguo─ en Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne (1894, 1896-98; entre otros en 1896 y 1897 poemas de E. A. Poe), y también en Życie de Cracovia (1897-99; asimismo traducciones de literatura americana, inglesa, belga, francesa y húngara). En otoño de 1900 se marchó a Viena donde pensaba estudiar el sánscrito. Continuó la colaboración con las revistas publicando en Nowa Gazeta (1906-1907, 1908-10; también en su suplemento Literatura i Sztuka) y en la revista Świat así como en su suplemento Romans i Powieść (1911-12; ahí también salieron traducciones de literatura española, japonesa y alemana). Fue invitado a colaborar con las revistas Écrits pour l’Art y Reuve Indépendente, por lo que planeaba traducir sus obras al francés, algo que no llevó a cabo. En 1907 fue condenado a pasar tres meses en la fortaleza de Brest por su participación en la edición dentro de la serie Książnica de un tomo revolucionario de Edward Słoński titulado El despertar [Przebudzenie] (confiscado). Mientras cumplía la condena se dedicó a anotar las canciones revolucionarias (editadas en 1909 en Krytyka) y las memorias (publicadas después de su muerte en la revista Niepodległość 1930/31 tomos 3-4). En 1909 se marchó de nuevo a París y en 1911, durante un tiempo, vivió en Heidelberg, ocupándose de los estudios de los fragmentos conservados del poema de Homero Cipria y tradujo Don Juan de J. Zorrilla y Moral. Regresó al país en 1912 y continuó las labores dentro del campo de la literatura, la traducción y la edición. Entre 1920 y 1923 publicaba en Tydzień Polski  traducciones de la literatura armenia y persa. Sobre 1920 inició, junto con  Alfred Tom, la serie Panteón de la Literatura Mundial que iba a contar con 80 fascículos, de los que consiguió editar solo dos. Fue un propagador de las literaturas extranjeras en Polonia, de la lengua esperanto así como de la filosofía y la práctica del yoga. Su amplia actividad como traductor cumplió en sus tiempos un papel importante. En ella se basaba en obras originales o en traducciones intermediarias, traduciendo parte de obras del inglés y del francés.  Fue quien descubrió  la obra de E. A. Poe para los lectores polacos. Por los méritos de promover la literatura húngara, fue elegido miembro extranjero de la Sociedad Literaria de S. Petöfi en Budapest.

No llegó a formar una familia y pasó los últimos años de su vida en casa de su hermana en Varsovia donde moriría  el 17 de marzo de 1929; está enterrado en el Cementerio de Powązki.

El archivo del traductor (traducciones de poetas extranjeros de alrededor de 1900) se encuentra en la Biblioteca Jaguelónica de Cracovia,  Biblioteca Nacional de Varsovia (entre otros en el Archivo de Zenon Przesmycki). Sus cartas están depositadas en la Biblioteca Jaguelónica, Biblioteca Científica de la Academia de Ciencias (PAN) y Academia de los Conocimientos ( PAU) en Cracovia, Biblioteca Polaca en París, Museo de Literatura de A. Mickiewicz en Varsovia, Biblioteca de Ossoliński PAN en Breslavia, Museo de Jan Kasprowicz  en Harenda.

LANGE Antoni

1862-1929

Pseudonymes et cryptonymes : a. l. ; A. L. ; A. W. ; (al) ; al. ; (al.) ; Al ; AL. ; A. Wrz ; A. Wrz.... ; A. Wrzesień ; Antoni Wrzesień ; Catullus ; Katullus ; Don Kichot ; Don Kiszot ; Katullus ; Napierski ; S. Wrzesień ; T. R. ; Taciturnus ; Wrzesień ; Z. Kw. ; Z. Kwieciński ; (— ).

Poète, écrivain, philosophe, critique littéraire, traducteur, journaliste.

Né le 28 avril 1862 à Varsovie, il est le fils de Henryk (Chaïm) Lange, commerçant, et de Zofia Eisenbaum, fille d’Antoni Eisenbaum, écrivain, journaliste, traducteur, directeur de l’École des Rabbins à Varsovie, propagateur de l’assimilation des Juifs. Il est l’oncle de Bolesław Leśmian et l’allié de Jan Brzechwa et de Henryk Elzenberg. Il vient d’une famille aux traditions patriotiques : certains membres de sa famille (dont son père) combattent dans l’Insurrection de janvier. Il étudie au Gymnase philologique gouvernemental numéro V de Varsovie où il apprend des langues classiques. Il serait ensuite entré à la faculté des sciences naturelles de l’Universite impériale de Varsovie [Cesarski Uniwersytet Warszawski] et aurait alors été actif dans des cercles radicaux et patriotiques de jeunesse pour être en conséquence renvoyé ; cependant son nom n’apparaît pas sur la liste des étudiants dans les archives de l’Université. Pendant un certain temps, il travaille en tant que précepteur dans des résidences de propriétaires terriens ; il aurait alors publié des poèmes patriotiques en utilisant les pseudonymes de Napierski et A. Wrzesień, mais ces poèmes n’ont pas été retrouvés. Il fait ses débuts en tant que traducteur en 1884, dans la revue « Dziennik Łódzki », par la traduction du tchèque de la nouvelle de Svatopluk Ĉech Motyl (numéro 245 ; la traduction est signée A.L.). En 1886, il part pour Paris où il poursuit des études philosophiques, littéraires et linguistiques. Il enseigne également le polonais à l’École nationale polonaise de Batignolles. Il est correspondant des revues varsoviennes : « Głos », « Przegląd Tygodniowy » et « Życie », où il publie, dans les années 1881-1895 des traductions des littératures française, américaine et anglaise. En 1887, dans « Przegląd Tygodniowy » (numéros 49, 50, 51, 52), il publie notamment le résumé de L’Histoire du peuple d’Israël d’Ernest Renan. Sous le pseudonyme Napierski, il se lie avec la Commune nationale et socialiste [Gmina Narodowo-Socjalistyczna] œuvrant pour l’indépendance de la Pologne ; en 1889, il publie ses poèmes révolutionnaires dans la revue mensuelle de ce groupe « Pobudka ». Dans cette période, il devient un intime de Stéphane Mallarmé qu’il considère comme le plus grand poète français contemporain ; il participe à des réunions hebdomadaires qui vont fortement influencer son œuvre poétique future. Il publie ses traductions, principalement de la poésie française, dans les revues « Bluszcz » (1887), « Życie » de Varsovie (1888-91), « Myśl » (1891), « Tygodnik Mód i Powieści » (1892, 1898, 1899 ; ici il publie, en 1892, des traductions de poèmes d’Edgar Allan Poe). Vers 1888, il s’engage, en collaboration avec Zofia Trzeszczkowska, dans la traduction des Fleurs du mal de Charles Baudelaire ; les premiers fragments paraissent dans la revue « Życie » publiée à Varsovie (1890), « Ateneum » (1891) et « Głos » (1893). En 1890, il rentre à Varsovie. La même année il se convertit du judaïsme au catholicisme et se fait baptiser. En 1892, il forme un projet (qui ne sera pas réalisé) de fonder la collection Biblioteka Poetów Zagranicznych contenant des œuvres de Percy Bysshe Shelley, Charles Baudelaire, Sandor Petöfi, Henri Ibsen, Giosuè Carducci, Juan Zorrilla de San Martín et une sélection représentant la poésie portugaise. Le premier volume devait être une anthologie de poèmes de Baudelaire. En tant que prosateur, poète, critique et traducteur, il collabore avec de nombreuses revues telles que « Kraj » de Saint-Pétersbourg (1890-94 ; dans cette revue il publie également ses traductions d’ouvrages américains et serbes) et « Głos » (1896, 1898). Il publie regulièrement dans « Ateneum » (1893-97, 1899-1901, 1903-05), notamment des traductions des littératures anglaise et de l’Inde ancienne, et dans « Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne » (1894, 1896-98, ici entre autres en 1896 et 1897, des poèmes d’E.A. Poe), ainsi que dans « Życie » de Cracovie (1897-99 ; ici il publie également ses traductions des littératures : américaine, anglaise, belge, française et hongroise). En automne 1900, il part pour Vienne avec l’intention d’étudier le sanscrit. Il continue de collaborer avec des revues telles que « Nowa Gazeta » (1906-07, 1908-10, aussi avec son supplément « Literatura i Sztuka ») et « Świat » avec son supplément « Romans i Powieść » (1911-12, ici il publie également ses traductions des littératures espagnole, japonaise et allemande). Invité à collaborer avec les revues « Écrits pour l’Art » et « Revue Indépendante », il envisage de traduire ses propres poèmes vers le français, puis renonce à ce projet. En 1907, suite à la participation à la publication, dans la collection « Książnica », d’un volume de poésies révolutionnaires d’Edward Słoński intitulé Przebudzenie (confisqué), il est condamné à trois mois d’emprisonnement dans la forteresse de Brest ; dans sa cellule, il écrit des chants révolutionnaires (qui seront publiés en 1909 dans « Krytyka ») et des mémoires (qui seront publiés après sa mort dans « Niepodległość », 1930/31, volumes 3-4). En 1909, il repart pour Paris ; en 1911, il vit pour un temps à Heidelberg où il étudie les fragments conservés d’une épopée perdue attribuée à Homère Les chants cypriens [Kypria] et traduit Don Juan de Zorrilla de San Martín. Il rentre en Pologne en 1912 pour continuer des travaux littéraires, de traduction et d’édition. Dans les années 1920-1923, il publie dans « Tygodnik Polski » ses traductions des littératures arménienne et perse. Vers 1920, avec Alfred Tom, il lance la collection Panteon literatury wszechświatowej qui doit compter 80 cahiers ; finalement seuls deux cahiers sont publiés. Il est vulgarisateur, en Pologne, des littératures étrangères, de la langue espéranto, de la philosophie et la pratique du yoga. Son œuvre traductive, d’une ampleur impressionnante, joue, en son temps, un rôle important. Il traduit soit à partir de l’original, soit à partir des traductions, surtout anglaises et françaises. Il fait découvrir à des lecteurs polonais l’œuvre d’E. A. Poe. Pour ses mérites dans la propagation de la littérature hongroise, il est élu membre étranger de la Société des Lettres Sandor Petöfi à Budapest.

Il ne fonde pas de famille et passe les dernières années de sa vie chez sa sœur à Varsovie. Il décède le 17 mars 1929 à Varsovie. Il est enterré à Varsovie, au cimetière de Powązki.

Les archives du traducteur (traductions des poètes étrangers faites vers 1900) se trouvent à la Bibliothèque Jagellonne [Biblioteka Jagiellońska] à Cracovie et à la Bibliothèque Nationale [Biblioteka Narodowa] (notamment aux Archives Zenon Przesmycki) à Varsovie. Ses lettres sont conservées dans les fonds de la Bibliothèque Jagellonne, la Bibliothèque Scientifique des Académies des Sciences [Biblioteka Naukowa PAN i PAU] à Cracovie, la Bibliothèque Polonaise [Biblioteka Polska] à Paris, la Bibliothèque Nationale, le Musée de la littérature Adam Mickiewicz [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] à Varsovie, la Bibliothèque de l’Institut national Ossolinski [Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN] à Wrocław, le Musée Jan Kasprowicz [Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie].

ЛАНГЕ Антоний LANGE Antoni

1862-1929

Псевдонимы и криптонимы: a. l.; A. L.; A. W.; (al); al.; (al.); Al; AL.; A. Wrz; A. Wrz....; A. Wrzesień; Antoni Wrzesień; Catullus; Katullus; Don Kichot; Don Kiszot; Napierski; S. Wrzesień; T. R.; Taciturnus; Wrzesień; Z. Kw.; Z. Kwieciński; (— ).

Поэт, писатель, философ, литературный критик, переводчик, публицист.

Родился 28 апреля 1862 в Варшаве; сын торгового посредника Генриха (Хайма) Ланге и Зофии, урожденной Айзенбаум, дочери Антония Айзенбаума – писателя, журналиста, переводчика, директора варшавской школы раввинов [Warszawska Szkoła Rabinów], популяризатора идеи ассимиляции евреев; дядя Болеслава Лесьмяна [Bolesław Leśmian], состоящий в родстве с Яном Бжехвой [Jan Brzechwa] и Генрихом Эльзенбергом [Henrykiem Elzenbergiem]. Происходил из семьи с патриотическими традициями; несколько человек из его родственников (в том числе отец) были участниками Январского восстания. Закончил восьмиклассную правительственную филологическую гимназию № 5 [V Rządowe Gimnazjum Filologiczne] в Варшаве, где изучал классические языки. Возможно, что в дальнейшем поступил на природный факультет Императорского Варшавского университета [Cesarski Uniwersytet Warszawski] и во время обучения там участвовал в деятельности радикальных и патриотических молодежных организаций, за что его отчислили из вуза, однако сохранившиеся архивы университета не фиксируют его фамилии в списках студентов. Какое-то время работал учителем в поместьях, публикуя в это время, возможно, под псевдонимами Napierski и A. Wrzesień стихотворения патриотического характера (их не удалось найти). Дебютировал как переводчик в 1884 на страницах газеты „Dziennik Łódzki” переводом с чешского рассказа Сватоплука Чеха (чеш. Svatopluk Čech) под названием Мотылек (чеш. Motýl, польск. Motyl) (№ 245; перевод подписан A.L.). В 1886 выехал в Париж, где продолжал получать философское, литературное и языковое образование. Преподавал также родной язык в Национальной польской школе [Szkoła Narodowa Polska] в квартале Батиньоль [Batignolles]. Был корреспондентом варшавских изданий: „Głos”, „Przegląd Tygodniowy” и „Życie”, публиковал в них переводы французской, американской и английской литературы; среди прочего в 1887 в журнале w „Przegląd Tygodniowy” (№ 49, 50, 51, 52) напечатал резюме Истории израильского народа (польск. Historia ludu izraelskiego, фр. Histoire du peuple d’Israël) Эрнеста Ренана [Ernest Renan]. Под псевдонимом Наперский [Napierski] связался с национально-освободительной организацией Gmina Narodowo-Socjalistyczna; в 1889 публиковал революционные стихотворения в ежемесячнике этой группы „Pobudka” („La Diane”). В это время близко познакомился со Стефаном Малларме [Stéphane Mallarmé], которого считал наиболее выдающимся современным французским поэтом; участвовал в организуемых Малларме еженедельных встречах, которые оказали сильное виляние на его позднейшее поэтическое творчество. Переводы, прежде всего французской поэзии, публиковал в изданиях: „Bluszcz” (1887), варшавском журнале „Życie” (1888-91), „Myśl” (1891), „Tygodnik Mód i Powieści” (1892, 1896, 1897; здесь также переводы американской литературы), „Tygodnik Ilustrowany” (1892, 1898, 1899; здесь в 1892 стихотворения Эдгара Аллана По [Edgar Allan Poe]). Около 1888 начал совместно с Софьей Тшешковской [Zofia Trzeszczkowska] работать над переводом Цветов зла (фр. Les Fleurs du mal, польск. Kwiaty grzechu) Шарля Бодлера [Charles Baudelaire]; первые фрагменты публиковал в варшавском периодическом издании „Życie” (1890), в журналах „Ateneum” (1891) и „Głos” (1893). В 1890 вернулся в Варшаву. В этом же году перешел с иудаизма на католицизм и принял крещение. В 1892 намеревался основать серию (планы не удалось осуществить) Biblioteka Poetów Zagranicznych с творчеством Перси Биши Шелли [Percy Bysshe Shelley], Шарля Бодлера [Charles Baudelaire], Шандора Петёфи [Petőfi Sándor], Генрика Ибсена [Henrik Ibsen], Джозуэ Кардуччи [Giosuè Carducci], Хуана Соррильи де Сан-Мартина [Juan Zorrilla de San Martín], а также с избранной португальской поэзией. Первым томом серии планировалось выпустить сборник с избранными стихотворениями Бодлера. В качестве прозаика, поэта, критика и переводчика сотрудничал с множеством периодических изданий, такими как петербуржский „Kraj” (1890-94; здесь также переводы американской и сербской литературы), „Głos” (1896, 1898). Постоянно публиковал в „Ateneum” (1893-97, 1899-1901, 1903-05), печатая в т.ч. переводы английской и староиндийской литературы, а также в журнале „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” (1894, 1896-98; здесь, среди прочего, в 1896 и 1897 стихотворения Э.А. По) и в краковском журнале „Życie” (1897-99; здесь в т.ч. переводы американской, английской, бельгийской, французской и венгерской литературы). Осенью 1900 выехал в Вену, где собирался изучать санскрит. Продолжал сотрудничать с журналами, публикуя в изданиях „Nowa Gazeta” (1906-1907, 1908-10; также в приложении „Literatura i Sztuka”), „Świat” и приложении к нему „Romans i Powieść” (1911-12; здесь, среди прочего, переводы из испанской, японской и немецкой литературы). Был приглашен к сотрудничеству с журналами „Écrits pour l’Art” и „Reuve Indépendante”, в связи с чем планировал перевод своих произведений на французский язык, но не осуществил этих намерений. В 1907 из-за участия в издании революционного томика Эдварда Слонского [Edward Słoński] под названием Przebudzenie [Пробуждение] в серии Książnica (том был конфискован), приговорен к трем месяцам заключения в крепости в Бресте; во время отбывания наказания записывал революционные песни (изданные в 1909 в журнале „Krytyka”) и воспоминания (опубликованные после его смерти в журнале „Niepodległość” 1930/31 т. 3-4). В 1909 вновь выехал в Париж, а затем в 1911 какое-то время жил в Хайдельберге, где посвятил себя изучению сохранившихся фрагментов утерянной поэмы Гомера Киприи (др.-гр. Κύπρια), переводил также Дон Жуана Соррильи де Сан-Мартина. В Польшу вернулся в 1912 и продолжал литературную, переводческую и издательскую работу. В 1920-23 публиковал в газете „Tydzień Polski” переводы армянской и персидской литературы. Около 1920 вместе с Альфредом Томом [Alfred Tom] основал запланированную на 80 томов серию Panteon literatury wszechświatowej, однако удалось реализовать только два из них. Был популяризатором иностранной литературы в Польше, языка эсперанто, а также философии и практики йоги. Его разносторонняя переводческая деятельность сыграла в свое время важную роль. В переводческом творчестве опирался либо на оригиналы, либо на существующие переводы на другие языки: частично свои переводы и адаптации делал с французского или английского языков. Открыл для польских читателей творчество Э.А. По. За заслуги в популяризации венгерской литературы был выбран иностранным членом Литературного общества им. Шандора Петёфи в Будапеште. 

Не основал семьи, последние годы жизни провел в доме сестры в Варшаве. Умер 17 марта 1929 в Варшаве; похоронен там же на Повонзковском кладбище [Cmentarz Powązkowski].

Архив переводчика (переводы иностранных поэтов, сделанные около 1900) находится в Библиотеке Ягеллонского университета [Biblioteka Jagiellońska] в Кракове, Национальной библиотеке Польши [Biblioteka Narodowa] в Варшаве (в т.ч. в Архиве Зенона Пшесмыцкого [Archiwum Zenona Przesmyckiego]), Научной библиотеке Польской академии наук и Польской академии знаний [Biblioteka Naukowa PAN i PAU] в Кракове, Польской библиотеке [Biblioteka Polska] в Париже, Литературном музее им. Адама Мицкевича [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] в Варшаве, Национальной библиотеке имени Оссолинских [Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN] во Вроцлаве, Музее Яна Каспровича в Харенде [Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie].