PORĘBOWICZ Edward Franciszek

1862-1937

Pseudonimy: Dydym Kosturek; Egrot.

Tłumacz, poeta, komparatysta.

Urodzony 20 lutego 1862 w Warszawie; syn Władysława Porębowicza, przedsiębiorcy, i Anny z Sommerfeldtów. W 1864 mieszkał w Granicy (obecnie Maczki, dzielnica Sosnowca), a następnie w Sosnowcu, gdzie jego ojciec założył firmę handlującą węglem. Od 1872 uczył się w Cesarsko-Królewskim Wyższym Gimnazjum w Tarnowie (Cesarsko-Królewskie Wyższe Gimnazjum w Tarnowie) z polskim językiem nauczania; w 1880 zdał maturę i rozpoczął studia na filologii polskiej i klasycznej na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ) (Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego) w Krakowie. Po uzyskaniu w 1883 absolutorium, otrzymał stypendium Adama Stanisława księcia Sapiehy i rozpoczął wieloletnie studia zagraniczne. Już wówczas podjął naukę języka hiszpańskiego. Studiował romanistykę, germanistykę i anglistykę w Berlinie (1883-84), Monachium (1884-85), Montpellier (1885-87), Barcelonie (1887-1888), gdzie poznał poetę katalońskiego, Jacinta Verdaguera i Santaló, i Florencji (1888), a w końcu w Wiedniu, gdzie w 1890 doktoryzował się na filologii romańskiej (promotor prof. Adolf Mussafia). Od 1882 pisywał recenzje do pism: Ateneum, Kwartalnik Historyczny i Pamiętnik Literacki; także z zagranicy nadsyłał korespondencje i rozprawy. Jako tłumacz zadebiutował w 1882 fragmentem przekładu Don Juana George’a Gordona Byrona pt. Don Żuan w haremie. Ustęp z pieśni 6 Don Żuana (strofy 26-86), ogłoszonym w „Przeglądzie Literackim i Artystycznym” (Przegląd Literacki i Artystyczny) (nr 1). Równocześnie podjął twórczość literacką, debiutując w warszawskim „Życiu” (Życie) (1887 nr 29) poematem Dobro a piękno, stylizowanym na poezję baroku. Współpracował też z „Prawdą” (Prawda) Aleksandra Świętochowskiego, publikując tłumaczenia i rozprawy o literaturach obcych oraz przekładach (także w 1887-89  pod pseudonimem Egrot). W 1890-92 pracował jako bibliotekarz w Akademii Umiejętności w Krakowie (Akademia Umiejętności w Krakowie), jednocześnie wykładając historię literatury powszechnej na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego (Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego). W 1893 został przeniesiony do naukowej stacji Akademii Umiejętności przy Bibliotece Polskiej w Paryżu (Akademia Umiejętności przy Bibliotece Polskiej w Paryżu), gdzie podjął pracę jako bibliotekarz. W kwietniu 1895 zrezygnował z tej posady i rozpoczął kolejne studia: najpierw w Sorbonie (Sorbona), a następnie w École Pratique des Hautes Études, École Normale i w Collège de France. Zaprzyjaźnił się wtedy z grupą Felibrów (w tym z Fryderykiem Mistralem), którzy mieli na celu odrodzenie języka i literatury prowansalskiej i brał udział w organizowanych przez nich turniejach poetyckich. Po powrocie do kraju osiadł we Lwowie, gdzie w 1897 habilitował się na Uniwersytecie Jana Kazimierza (UJK) (Uniwersytet Jana Kazimierza) na podstawie rozprawy na temat hiszpańskiej fonetyki historycznej pt. Révision de la loi des voyelles finales en espagnol (Paryż 1897) i otrzymał stanowisko docenta prywatnego; w tymże roku ogłosił też studium z gramatyki porównawczej języków romańskich pt. Znaczenie synkopy dla ustroju form romańskich (Lwów 1897). W 1899 został profesorem nadzwyczajnym filologii romańskiej i kierownikiem katedry filologii romańskiej UJK. Należał do redakcji „Pamiętnika Literackiego” (1902-04) i „Ateneum” (1908). Równolegle z badaniami komparatystycznymi prowadził działalność przekładową, m.in. w 1899 rozpoczął pracę nad tłumaczeniem Boskiej komedii i Sonetów Dantego, gromadząc zarazem materiały do monografii o tym poecie. Przekładał twórczość poetów hiszpańskich, portugalskich, francuskich i włoskich oraz anonimową twórczość ludową narodów europejskich. W 1906 wziął udział w pierwszym międzynarodowym kongresie języka katalońskiego w Barcelonie, choć nie znał go biegle. Władał językiem baskijskim. W 1907 został profesorem zwyczajnym. W 1909 wstąpił do Società Dantesca Italiana we Florencji. Od 1910 był członkiem korespondentem, a od 1926 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności (PAU) (Polska Akademia Umiejętności). W semestrze 1911/12 pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego UJK (Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jana Kazimierza). Był prezesem lwowskiego Towarzystwa Neofilologów (Towarzystwo Neofilologów). W 1919 prowadził wykłady na romanistyce Uniwersytetu Warszawskiego (Uniwersytet Warszawski), równocześnie kierując departamentem literatury Ministerstwa Kultury i Sztuki (Ministerstwo Kultury i Sztuki), gdzie współpracował m.in. ze swym studentem, Stanisławem Miłaszewskim, tłumaczem z hiszpańskiego, i Emilem Zegadłowiczem; w 1920 powrócił do Lwowa. Od tegoż roku był członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (Towarzystwo Naukowe Warszawskie) i Towarzystwa Naukowego Lwowskiego (Towarzystwo Naukowe Lwowskie). W roku akademickim 1925/26 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Jana Kazimierza. Już wówczas cierpiał na kłopoty ze wzrokiem. Był autorem licznych haseł monograficznych w Ilustrowanej encyklopedii Trzaski, Everta i Michalskiego (Warszawa 1926-28). Opracowywał monograficzne rozdziały historii powszechnej do Wielkiej literatury powszechnej pod redakcją Stanisława Lama (1932-33). Prowadził badania komparatystyczne (był twórcą tego terminu. Pracował nad monografią Średniowieczna literatura łacińska w krajach romańskich i o trubadurach prowansalskich; projektów tych, z powodu postępującej choroby oczu i w konsekwencji utraty wzroku, nie udało mu się ukończyć. Wykształcił znawców i tłumaczy literatury romańskiej, m.in. Zygmunta Czernego, oraz inspirował do przekładów twórców, m.in. Leopolda Staffa. W październiku 1931 przeszedł na emeryturę, ale macierzysty uniwersytet w maju 1932 przyznał mu tytuł profesora honorowego z prawem do prowadzenia zajęć. W 1932 Uniwersytet Poznański nadał mu tytuł doktora honoris causa. W 1935 otrzymał Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury, a w 1937 nagrodę literacką miasta Lwowa. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Korony Włoch (1932). Zmarł 24 sierpnia 1937 we Lwowie; pochowany tamże na Cmentarzu Łyczakowskim. 

Z małżeństwa zawartego w 1904 z Zofią z domu Wolską (1878-1917) miał syna Stefana (1904-1984), architekta. 

Rękopisy tłumacza są przechowywane w Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Bibliotece Narodowej w Warszawie i Bibliotece Ossolineum we Wrocławiu. Jego akta osobowe pracownika akademickiego znajdują się w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. G.G. Byron: Don Juan. Przekład E. Porębowicza. Warszawa: S. Lewental 1885, XVIII, 22-562 s. Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej. Literatura Angielska. Wydanie następne: wydanie nowe przerobione T. 1-2. Przekład E. Porębowicza. Warszawa: Biblioteka Polska 1922, 318 + 316 s. Wielka Biblioteka, nr 15; wydanie w wyborze i z przedmową J. Żuławskiego. Przełożył E. Porębowicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, tamże: wydanie 2 1954, wydanie 3 1955, [wydanie 4] 1959, [wydanie 5] 1986. Biblioteka Poezji i Prozy; Wybór dzieł. T. 3. Tłumaczył E. Porębowicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1986, 648 s.

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2017], plik tekstowy w formacie PDF.

Tytuł oryginału: Don Juan.

Adaptacje: 

- teatralna: Wystawienie: Reżyseria: M. Kotlarczyk. Kraków, Teatr Rapsodyczny 1958.

- telewizyjne: Reżyseria: L. Zamkow. Teatr Telewizji 1961; Reżyseria: D. Michałowska. Wiersze tłumaczyli Cz. Jastrzębiec-Kozłowski, A. Lange, Z. Trzeszczkowska. Teatr Telewizji 1970.

Recenzje:

1. S. TARNOWSKI:  „Don Juan” Byrona w polskich tłumaczeniach. „Czas” 1883 nr 180, 182, 184.

2. K. KASZEWSKI: Lord Byron: Don Juan. Przekład Porębowicza. „Ateneum” 1885 t. 4 

2. Antologia prowansalska. Wybór poezji trubadurów i felibrów XI-XIX wieku dokonany i przetłumaczony przez E. Porębowicza. Warszawa: T. Paprocki 1887, 221 s. Biblioteczka „Życia”. Arcydzieła Poezji Wszechświatowej, 3.

Tom dedykowany prof. Camille Chabaneau.

Zawartość: Z biografii trubadurów. – [Przekłady wierszy autorów:] Guilhem IX hr. na Poitier; B. de Ventadorn; Marcabrus; J. Rudel; P. d’Alvernhe; G. de Cabestanh; A. de Moroill; P. Vidal; Alba nieznanej damy; [autor anonimowy:] Ballada; B. de Born; Ryszard Lwie Serce; G. de Borneil; Mnich z Montaudonu; D. Arnaut; Folquest z Marsylii; R. de Vaqueiras; Peyrols; G. Faidit; R. de Miraval; U. de Saint-Cire; S. de Maalleo; A. de Pegulhan; P. Cardinal; Sordel; G. Figuieira; A. de Carcasses; Ballada nieznanej damy; G. Riquier; R. de Cornet. – Dopełnienie do noweli Carcasses’a. – Uwagi i objaśnienia.

Omówienie:

A. DRZEWICKA: Literatura starofrancuska na użytek polskich czytelników lat trzydziestych w wersji Edwarda Porębowicza. W: Wielkopolska - Polska - Europa. Studia dedykowane pamięci Alicji Karłowskiej-Kamzowej. Poznań 2006.

3. P. Calderon de la Barca: Dramata. W przekładzie E. Porębowicza. Warszawa: Księgarnia Nakładowa S. Lewentala 1887, 530 s. Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej. Literatura Hiszpańska. 

Tytuły oryginałów: La devoción de la Cruz; Casa con dos puertas mala es de guardar; El mèdico de su honra; El alcade de Zalamea; Amor después de la muerte.

Zawartość: Uwielbienie Krzyża; Dwoje bram – trudna straż; Lekarz swego honoru; Alkad z Zalamei; Miłość za grobem.

Przedruk przekładów dramatów: „Lekarz swego honoru” i „Alkad z Zalamei” w: P. Calderon de la Barca: Dramaty. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975 s. 131-276.

Recenzje i omówienia:

1. J.A. ŚWIĘCICKI: Don Pedro Calderon: Dramaty w przekładzie E. Porębowicza. „Biblioteka Warszawska” 1888 t. 3; nawiązanie: [A. ŚWIĘTOCHOWSKI] Poseł Prawdy: Liberum veto. „Prawda” 1888 nr 42.

2. [L. KIELANOWSKI] L.K.: Edward Porębowicz tłumacz Calderona. „Comoedia” 1938 nr 3.

4. P. Calderon de la Barca: Dwoje bram – trudna straż. Przełożył E. Porębowicz. Przekład powstał 1887. Druk w: P. Calderon de la Barca: Dramata. W przekładzie E. Porębowicza. Warszawa 1887 s. 105-212 [zob. poz. 3]. Premiera: Reżyseria: Z. Kopalko. Wałbrzych, Teatr Dramatyczny 1967.

Tytuł oryginału: Casa con dos puertas mala es de guardar.

5. P. Calderon de la Barca: Tajna krzywda – skryta zemsta. Przełożył E. Porębowicz. „Przegląd Polski” 1888 z. 8 s. 189-233 i z. 9 s. 436-477.

Tytuł oryginału: A secreto agravio, secreta venganza. 

6. G. Leopardi: Wybór pism wierszem i prozą. W przekładzie E. Porębowicza. Warszawa: Księgarnia Nakładowa S. Lewentala 1887, 205 s. Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej. Literatura włoska. 

Zawartość:  E. Porębowicz: Wstęp. - Poezja. - Proza: I. Z dziełek moralnych; II. Myśli. - III. Z listów. Wstęp tłumacza s. 5-10.

Recenzje:

1. [A. NIEWIAROWSKI] AL. PÓŁKOZIC. „Kłosy” 1887 nr 1145.

2. E. GRABOWSKI. „Kraj” 1888 nr 19 dod. „Przegląd Literacki”.

7. L. Coloma: Kurrita. Powieść w dwóch tomach. Z oryginału hiszpańskiego przełożył E. Porębowicz.  Pierwodruk t. 1: „Słowo” 1892 nr 156-195. Wydanie osobne całości: T. 1-2. Warszawa: „Słowo” 1893, 210 + 238 s. 

Tytuł oryginału: Pequeñeces. 

8. Dante Alighieri: Boska komedia. W przekładzie E. Porębowicza. [Cz. 1-3].  Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner i Spółka 1899, 1899, 1906, XXXV, 318 + 332 + 334 s. Wydania następne: wydanie 2 przerobione. W przekładzie E. Porębowicza. Warszawa: Gebethner i Wolff, Kraków G. Gebethner i Spółka 1904-1906; wydanie nowe, przerobione. W przekładzie E. Porębowicza. Warszawa: Gebethner i Wolff, Kraków: G. Gebethner i Spółka 1909; Warszawa: Biblioteka Polska 1921, 799 s.,  tamże: 1922. Wielka Biblioteka, nr 4-6, 1925; Wstęp i redakcja: M. Brahmer. Przypisy J. Gałuszka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, tamże: wydanie 2 1965, wydanie 3 1975; w opracowaniu K. Morawskiego. Wrocław: Ossolineum 1977. Biblioteka Narodowa II, 187; wydanie 4. Wstęp i redakcja: M. Brahmer, przypisy J. Gałuszka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1978, tamże:  wydanie 5 1984; Wrocław: Ossolineum 1986. Biblioteka Narodowa, II, 187; wydanie 6 ze wstępem M. Brahmera. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1990; w wyborze J. Rodziewicz. Wrocław: Siedmioróg 1997. Lektury dla Każdego, tamże: 1999, 2001, 2003; [wydanie w wyborze] z posłowiem i przypisami M. Maślanki-Soro. Kraków: Zielona Sowa 2003. Arcydzieła Literatury Światowej, tamże: 2004, 2005, 2006, 2008, 2009; w wyborze w opracowaniu M. Wąs. Kraków: Greg 2008. Lektura z Opracowaniem; wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione Opracowanie: M. Wąs, M. Zagnińska Kraków: Greg 2009, tamże: 2011, 2013, 2015, wydanie 3 poprawione tamże 2016; Kraków: Pasaże 2015. Meridiana Classic, wydanie 2 tamże 2017; Wrocław: Siedmioróg 2017. Kanon Literatury Światowej; wydanie 3 pod redakcją, z przypisami i streszczeniem pieśni: A. Pifko. Wstęp: M. Maślanko-Soro. Kraków: Pasaże 2018, dodruk tamże 2019; wydanie 3 poprawione w opracowaniu M. Wąs, M. Zagnińskiej. Kraków: Greg 2019. Lektura, tamże wydanie 4 zaktualizowane 2020.

[Cz. 1]. Piekło; [cz. 2]. Czyściec; [cz. 3]. Raj.

Wydanie osobne cz. 1: Boska komedia. [Cz. 1]. Piekło. Ilustrowana drzeworytami S. Mrożewskiego. Tekst oparto na tłumaczeniu E. Porębowicza. Wstęp napisał J. Tischner. Kraków: Secesja 1994, 145 s.

Edycja fragmentów na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Słowa Verba Sacra. [Teatr czytany]: Czyta: T. Malak. Komentarz filologiczny: A. Kuciak. Komentarz teologiczny: T. Węcławski. Scenariusz: P. Basiński, T. Malak. Poznań: Biuro Organizacyjne Verba Sacra 2001, 42 s. Verba Sacra I Ogólnopolski Festiwal Sztuki Słowa Poznań 4-19 listopada 2001 r.

Wydania elektroniczne: 

Audiobooki: wydanie cz. 1. Piekło. [Ostrów Wielkopolski]: MagnaT [2010], 1 płyta CD; wydanie całości: Czyta T. Czarnecki. Katowice: Aleksandria 2014, 1 płyta CD. Wydanie następne tamże 2021. 

E-book: Warszawa: Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie PDF, EPUB.

Tytuł oryginału: La divina commedia.

Adaptacje:

- teatralne: pt. Boska komedia. Reżyseria: M. Kotlarczyk. Kraków, Teatr Rapsodyczny 1964; pt. Dante. Reżyseria: J. Szajna. Warszawa, Teatr Studio 1974; reżyseria: R. Sobociński. Poznań, Teatr Lalki i Aktora 1987; pt. Dante 1992. Reżyseria: J. Szajna. Warszawa, Teatr Studio im. St.I. Witkiewicza 1992; pt. Boska komedia. Reżyseria: J. Nvota. Supraśl, Towarzystwo Wierszalin 2012.

- radiowe: reżyseria: W. Maciejewski. Polskie Radio 1980; Adaptacja i reżyseria: R. Bobrowska. Polskie Radio  2002.

Recenzje i omówienia:

1. H. GALLE [H.G.]. „Ateneum” 1899 t. 132.

2. W. NAWROCKI. „Biblioteka Warszawska” 1899 t. 4.

3. K.M. GÓRSKI. „Biblioteka Warszawska 1901 t. 1.

4. [W. NAWROCKI] „Ateneum” 1901 t. 1.

5. W. ZAWISTOWSKI. „Przegląd Powszechny” 1910 t. 106.

6. M. BRAHMER: Dantejska „Vita nuova” w przekładzie Edwarda Porębowicza. „Przegląd Współczesny” 1936.

7. W. PREISNER: Dante i jego dzieła w Polsce. Toruń 1957, passim.

8. M. SURMA: Jak tłumaczy się dziś Dantego? I pieśń „Piekła” w przekładzie Edwarda Porębowicza (1900) i Stanisława Barańczaka. „Literatura na Świecie” 1995 nr 4, przedruk w: Przekład, jego tworzenie się i wpływ. Kraków 1996, ([seria:] Między oryginałem a przekładem, 2).

9. A. KLIMKIEWICZ: Wstępne tercyny „Boskiej komedii” a tłumaczenie Porębowicza i Barańczaka. „Przekładaniec” 2000 nr 7.

9. W. Shakespeare: Stracone zachody miłosne. [Komedia]. W przekładzie E. Porębowicza. W: W. Shakespeare: Dzieła. T. 6: Komedie. Lwów: Księgarnia Polska 1895 s. 3-85. Wydanie następne w: Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach. T. 3. Warszawa: Gebethner i Wolff, Kraków: G. Gebethner i Spółka [1912] s. 14-86. Wyst.: Reżyseria: W. Krzemiński. Kraków, Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej 1959.

Tytuł oryginału: Love’s labours lost.

Wystawienia następne zob. strona internetowa: https://encyklopediateatru.pl/osoby/58376/edward-porebowicz

Omówienie:

W. TARNAWSKI: O polskich przekładach dramatów Szekspira. Kraków 1914, passim.

10. W. Shakespeare: Wszystko dobre, co dobrze się kończy. [Komedia]. Tłumaczył E. Porębowicz. Druk w: W. Shakespeare: Dzieła. T. 8. Komedie. Lwów: Księgarnia Polska 1896 s. 162-250. Wydanie następne: pt. Wszystko dobre, co się dobrze kończy. W przekładzie E. Porębowicza. W: Wybór dzieł Szekspira. T. 8. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1907 s. 163-250; W. Shakespeare: Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach. T. 4. Warszawa [1912] s. 192-269.

Tytuł oryginału: All’s well that ends well.

11. Pieśni ludowe celtyckie, germańskie, romańskie. Spolszczył E. Porębowicz. Lwów: Księgarnia H. Altenberg, Warszawa: E. Wende i Spółka 1909, XXXVII, 192 s. Wydanie następne: Warszawa: Lubelska Spółdzielnia Wydawnicza 1959; Sandomierz: Armoryka 2021, XXXVII, 192 s., [11] tablic, nuty.

Recenzje i omówienia:

1. A. FISZER: Ludowy piosennik Porębowicza. „Lud” 1909 t. 15. 

2. [E. PORĘBOWICZ] Dydym Kosturek: Rymy ucieszne. Lwów 1937.

3. J. IWASZKIEWICZ. „Życie Warszawy” 1960 nr 87.

4. J. LESZCZ: Pieśni ludowe. „Polonistyka” 1960 nr 3.

5. A. LISIECKA. „Nowa Kultura” 1960 nr 15.

6. J.N. MILLER. „Orka” 1960 nr 7.

7. J. PRZYBOŚ. „Przegląd Kulturalny” 1960 nr 41.

8. S. ŚWIRKO. „Literatura Ludowa” 1960 nr 1/2. 

9. P. SAWICKI: Zagadka „fujarki ze srebra”. Pieśni hiszpańskie Edwarda Porębowicza – od spolszczenia do oryginału. W: Księga pamiątkowa dedykowana profesor Jadwidze Koniecznej-Twardzikowej. Kraków 2009. 

12. Dante Alighieri: Życie nowe. [Pamiętniki i wiersze]. Florencja: nakładem E. Porębowicza 1934, [12], 78 s. Wydanie następne w opracowaniu J. Gałuszki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960.

Tytuł oryginału: Vita nuova.

Wydanie z 1934 bibliofilskie.

Recenzje i omówienia:

1. M. BRAHMER: Literatura włoska. „Rocznik Literacki 1935”, wyd. 1936.

2. M. BRAHMER. „Przegląd Współczesny” 1935, wyd. 1936.

3. P. GRZEGORCZYK. „Nowa Książka” 1935 z. IX.

4. M. BUCZKÓWNA. „Nowa Kultura” 1960 nr 38.

5. [W. MACIĄG] Mag. „Życie Literackie” 1960 nr 28.

13. T.S. Eliot: Szkice krytyczne. Wybór, tłumaczenie i wstęp: M. Niemojowska. Wiersze tłumaczyli J. Niemojowski i E. Porębowicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 393 s. Biblioteka Krytyki Współczesnej.

14. L.V. de Camoés: Poezje wybrane. Wybór i opracowanie: J. Waczków. Przełożyli: [Z. Trzeszczkowska] Adam M-ski, E. Porębowicz, K. Rodowska, J. Waczków. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984, 118 s. Biblioteka Poetów. Klub Poetycki ZSMP.

15. Dante Alighieri: Liryki najpiękniejsze. Przekład E. Porębowicz. Toruń: Algo 2000, 80 s. Kolekcja Liryki Światowej.

Wydania osobne przekładów tekstów poetyckich w opracowaniu muzycznym, m.in.: 

1. Piosenka katalońska. W tłumaczeniu  E. Porębowicza. Muzyka: J. Gall. [Partytura]. Kraków: S.A. Krzyżanowski [1908], 5 s. 

2. Dziewczyna pośród ogrodu. Z włoskiego przełożył E. Porębowicz. [Partytura]. Muzyka: J. Gall. Kraków: A. Piwarski i Ska [ca 1910], 5 s. Dwanaście pieśni i piosenek. Na jeden głos z towarzyszeniem fortepianu, 7. 

3. „Piękniejszej rzeczy nie widziałem na świecie” z toskańskich „Rispetti” w tłumaczeniu E. Porębowicza. [Partytura]. Muzyka: J. Gall. Kraków: A. Piwarski i Ska [ca 1910], 3 s. Dwanaście pieśni i piosenek. Na jeden głos z towarzyszeniem fortepianu, 6. 

4. Kiedy byłam maleńka. Z francuskich poezyj ludowych w tłumaczeniu E. Porębowicza. [Partytura]. Muzyka: J. Gall. Kraków: S.A. Krzyżanowski [ca 1910], 3 s. 

5. Tej nocy pod balkonem twego okienka. Seguidilla. Muzyka: Jan Gall. Z hiszpańskich poezji ludowych w tłumaczeniu E. Porębowicza. [Partytura]. Kraków: S. A. Krzyżanowski [ca 1910], 3 s. 

6. La Marseillaise. Chant patriotique = Marsylianka. [Partytura]. Słowa polskie E. Porębowicza. Warszawa: Gebethner i Wolff, Kraków: G. Gebethner & Co [ca 1918], 3 s. Wydania następne tamże [1919-21].

7. [A.H. Wacławczyk] Wacław z Wrocławia: Piękna Hannele. Pieśń śląska wg tłumaczenia E. Porębowicza. Wrocław: Księgarnia Śląska 1968, [20] k.

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE WRAZ Z LOKALIZACJĄ

Lancelot i Genewra. Fantazja dramatyczna w 3 aktach. Powstanie przekładu 1933. Maszynopis, 35 k. 

Rękopis sygn. 5385 IV w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

PRACE NAUKOWE DOTYCZĄCE LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ ORAZ KRYTYKA PRZEKŁADU

1. Stanisław Koźmian i jego przekłady Szekspira. „Kłosy” 1885 nr 1039 s. 353-354, nr 1040 s. 359.

2. O poezji ludowej prowansalskiej. „Biblioteka Warszawska” 1886 t. IV, s. 163-178. Przedruk zob. poz. 34.

3. Ruch literacki południowo-zachodniej Europy. „Przegląd Polski” 1888 s. 57-63. Odbitka [tu też przekłady fragmentów „Atlantydy” J. Verdaguera].

4. Die Fabel vom Löwenantheil in ihrer geschichtlichen Entwickelung [K.M.  Górskiego]. „Przegląd Polski” 1888/1889 t. 4 s. 204-206.

5. Z teatru średniowiecznego. „Ateneum” 1888 t. I s. 326-336. Przedruk zob. poz. 34.

6. Dzieje literatury włoskiej XV i XVI wieku. W: Dzieje literatury powszechnej z ilustracjami. [Współautor:] Julian Adolf Święcicki. T. 3 cz. 1: Okres pierwszy: czasy humanizmu i reformacji. Warszawa: S. Lewental 1890 s. 3-178. Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej. Literatura Polska.

Zawartość działu „Dzieje literatury włoskiej XV i XVI wieku”: I. Rozwój humanizmu w pierwszej połowie XV w. – II. Odrodzenie poezji włoskiej. – III. Odrodzenie. Stosunki polityczne Italii w pierwszej połowie XVI w. Dwory włoskie. Leon XV i dwór rzymski. Studia klasyczne. Literatura łacińska. – IV. Romans rycerski. Ariosto i Berni. Sielanka. – V. Poezja liryczna. – VI. Poezja satyryczna, humorystyczna i dydaktyczna. – VII. Dramat. – VIII. Powieść. – IX. Polityka. – X. Historia i inne rodzaje prozy. – XI. Stan polityczny i społeczny Italii w drugiej połowie XVI w. Skutki reakcji. Tasso i poezja epiczna. Poezja bukoliczna, liryczna, dramatyczna i dydaktyczna. 

7. Jak się pisze wielkie dzieła małymi środkami. „Świat” 1891 nr 22 s. 538-539 [recenzja dot.: Podręcznik do nauki literatury powszechnej ułożony przez Teresę Prażmowską. Kraków, Warszawa 1892]. 

8. Poezja nad Amazonką. „Kurier Warszawski” 1891 nr 148.

9. Poezja pod Andami. „Kurier Warszawski” 1891 nr 346.

10. Podręcznik do nauki literatury powszechnej ułożony przez Teresę Prażmowską. „Ateneum” 1892 t. 1 s. 584-588 [recenzja dot.: Podręcznik do nauki literatury powszechnej ułożony przez Teresę Prażmowską. Kraków, Warszawa 1892].

11. Poezja gminna ludów romańskich. Z odczytów wygłoszonych na kursach A. Baranieckiego w Krakowie. „Świat” 1892 nr 4-7. Przedruk zob. poz. 34.

12. Dzieje literatury włoskiej wieku XVII. W: Dzieje literatury powszechnej z ilustracjami. T. 4 cz. 1. Dzieje literatury nowożytnej. Okres drugi: czasy reakcji i pseudo-klasycyzmu. Opracował E. Porębowicz, Julian Adolf Święcicki, Feliks Jezierski oraz Bronisław Grabowski. Warszawa: S. Lewental [1893] s. 3-86. Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej. Literatura Polska. 

Zawartość działu I: „Dzieje literatury włoskiej wieku XVII”: 1. Przeciwreakcyjny prąd filozoficzny. 2. Prądy literackie. Marini i jego szkoła. 3. Ton pindaryczny. Chiabrera. 4. Przekształcenie eposu rycerskiego. 5. Poezja dramatyczna. – Satyra. 6. Powieść. Prozaiczna literatura „nadobna”. 7. Poezja łacińska. Umiejętność. Akademie. Mecenasi. 8. Arkadia. Zwrot w umysłowości. 

13. [Dwie polemiki między Bronisławem Chlebowskim a Edwardem Porębowiczem w związku z recenzją artykułu tego pierwszego o przekładzie Jerozolimy Tassa autorstwa Porębowicza] Polemika I: Przekład Jerozolimy Tassa przez Piotra Kochanowskiego w stosunku do współczesnego stanu poezji polskiej i jej dalszego rozwoju. „Kwartalnik Historyczny” 1893 s. 489-493. ‒ Polemika II: Odpowiedź Bronisławowi Chlebowskiemu. „Kwartalnik Historyczny” 1894 s. 191-192.

14. Dyskusja, w której nawet zgodność zapatrywań, jak w kwestii wartości Stella, liczona mi jest za obrazę. „Kwartalnik Historyczny” 1895 s. 410-412 [odpowiedź na list M. Kawczyńskiego].

15. Adama Mickiewicza Dziadów cz. III w stosunku do romantyzmu francuskiego. Przyczynek do wyjaśnienia „Improwizacji” i trzeciej części „Dziadów”. „Kwartalnik Historyczny” 1895 z. 1 s. 88-94 [recenzja; dot.: M. Kawczyński: Adama Mickiewicza „Dziadów” cz. III w stosunku do romantyzmu francuskiego].

16. Literatura angielska z końca XVIII i początków XIX-go wieku. W: Dzieje literatury powszechnej z ilustracjami. T. 5 cz. 1. Okres czwarty – poszukiwanie nowych ideałów. Doba pierwsza: przed r. 1830. Opracował Albert Zipper i E. Porębowicz. [Warszawa: S. Levental, po 1897] s. 161-272.

Zawartość działu „Literatura angielska z końca XVIII i początków XIX-go wieku”: Wstęp. – I. Posłannicy romantyzmu. – Biskup Perey i zbiory ballad ludowych. – Pieśń Ossyana. – Robert Burns. – Poezja refleksyjna. – W. Cowper. – II. Samuel Taylor Coleridge. Dawid Hume. Hugo Blair. – III. Szkoła naturalisów. – Wordsworth. – Southey. – Crabbe. Rogers. – Campbell. – IV. Romantyzm na tle narodowym. – Walter Scott i powieść historyczna. Tomasz Moore. – V. Literatura oderwana od gruntu narodowego. – Beztendencyjny artyzm Keatsa. – Republikanizm Landora. – VI. Romantyzm fantastycznie wybujały. Maniera Coleridge’a i Walter Scotta. Dramat i powieść. 

17. Historia literatury francuskiej wieku XVIII; Literatura włoska XVIII wieku; Literatura hiszpańska XVIII-go wieku; Literatura portugalska XVIII-go wieku; Bibliografia literatur: włoskiej, hiszpańskiej i portugalskiej XVIII w. W: Dzieje literatury powszechnej z ilustracjami. T. 4 cz. 2. Dzieje literatury nowożytnej. Okres trzeci: czasy prądów rewolucyjnych. Opracowane przez Edwarda Porębowicza i Bronisława Grabowskiego. Warszawa: S. Lewental [1898] s. 3-338; 339-453; 454-529; 530-560; 561-566. Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej. Literatura Polska.

Zawartość działu „Historia literatury francuskiej wieku XVIII”: I. Charakter XVIII w.. Podział przedmiotu. Stan polityczny i społeczny Francji w chwili śmierci Ludwika XIV. Czasy Regencji. J.B. Rousseau. L’abbé Chaulieu. Markiz de la Fare. Lagrange Chancel. Crebillon. Massilon. – II. Spór Starych i Młodych. ‒ La Motte. – Fontenelle. – Le Sage. – L’abbé Prevost. – III. Komedia nowego kierunku. – Marivaux. Destouches. La Chausée. – Piron. – Gresset. – IV. Próby teorii i reform politycznych. – Saint Pierre, d’Argenson, Montesquieu. – V. Voltaire. – Człowiek i dzieło. – VI. Historia: Prezydent Hénault; prez. De Brosse; l,abbé Guenée. – Romansopisarze i moraliści: Duclos, Vauvenargues, Crébillon fils. – Stan polityczny i ekonomiczny Francji w epoce 1784 r. – Duch towarzyski: Salony literackie, kluby kawiarnie.- VII. Diderot i Encyklopedia. – VIII. Materialiści i sensualiści. – La Mettrie, CondillacHeivetius. Naturalista Buffon. – Robinet, Holbach i jego towarzysze: baron Grimm, l’abbé Morellet, l’abbéRaynal. – IX. Zwrot do spirytualizmu przez uczucie. – Rousseau. – X. Przeciwnicy partii filozoficznej. Freron, Palisso, Pompignan, Moreau, Gilbert etc. Stan umysłów między 1762 a 1774 r. Nastrój sielankowy. Starożytność zmoralizowana. Marmontel. Saint-Lambert, Delille, Saint-Pierre, Thomas, Malfilâtre, Barthélemy, Volney. – XI. Tragedia: Saurin de Belloi, Lemierre, Ducis, La Harpe i krytyka literacka. – Komedia : Sedaine. Collé, Cailhava, Beaumarchais. – Opera komiczna: Panard, Vadé, Favart. – Romans : Pani Riccoboni, La Clos, Louvet, Baculard d’Arnaud, Florian, Pani Genlis. – XII. Filozofia. Ekonomia. Socjologia. Polityka. – Cabanis, Turgot, Raynal, Galiani, Necker. – Mably, Condorcet, Sieyés. – Dziennikarstwo przed rewolucją. – XIII. Literatura rewolucyjna. Obraz towarzystwa francuskiego. Wymowa parlamentarna: Mirabeau, l’abbé Maury, Verniaud, Danton, Saint-Just, Robespierre etc. Dziennikarstwo. C. Desmoulins, Marat, Hebert, Rivarol, Chamfort, Rulhiére. – Tragedia: J.M. Chenier, Saya. – Romans: Resif de la Bretonne. – Poeci Rewolucji : Andrzej Chenier. Zakończenie. Bibliografia literatury francuskiej XVIII wieku.

Zawartość działu „Literatura włoska XVIII wieku”: I. Wstęp. – Stan Włoch w pierwszej połowie XVIII wieku. – Kolejna hegemonia dzielnic. – Neapol; prawo i filozofia historii; Gravina, Giannone, Vico. – II. Akademie. Badania naukowe. Historia. Historia literatury. Archeologia. Poeci arkadyjscy: liryka, burleska, poezja dydaktyczna. – III. Tragedia i opera. – Maffei, Apostolo Zeno, Pietro Matastasio. – IV. Druga połowa XVIII w. – Algarotti i Bettinelli. – Ruch bolońsko-wenecki. Gasp. Gozzi, Baretti, Cesarotti. – Początki Trzeciego Odrodzenia. – Szkoła postępowa mediolańska: bracia Verri, Beccaria. – Szkoła neapolitańska. – V. Reeforma teatru. – Chiari, Goldoni, Carlo Gozzi. – VI. Bajkopisy. – Odrębność poezji sycylijskiej: Sielanka Meli’ego. – Wpływ rewolucji we Włoszech. – Satyra polityczna i obyczajowa: Casti i Parini. – Tragedia rewolucyjna i reakcja przeciw prądom francuskim: Alfieri. 

Zawartość działu „Literatura hiszpańska XVIII-go wieku”: I. Zmiana dynastii. – Starcie się prądu rodzimego z francuskim. – Upadek poezji narodowej. – Próby oświaty: O. Feijoo; Reforma smaku. Założenie Akademii. Luzan i jego Poetyka. – II. Dwa obozy. – Akademia dobrego smaku: Montiano Nasarre; Markiza de Valdeflores, hr. De Torrepalma, Porcel, Villaroel. – Przeciwnicy klasycyzmu: Molina, Marujan i Zavalete. Historycy literatury: Sarmiento i Mayans. – Powieść ojca Isla. – III. Zniesienie Autosów. – Spory literackie. – Mikołaj Moratim. – Fonda de San Sebastain: Cadalso, Iriarte. – Przekłady i antologie. – Teatr: Huerta, Ramon de la Cruz. – Krytyka historyczna i filozoficzna: Forner. Walka we Włoszech o prawo zepsucia smaku. – IV. Pisemka literackie, - Filologia i estetyka. – Pierwsza epoka szkoły salmańtyńskiej; Gonzales, Iglesias, Vaca de Guzman. - Druga epoka: Jovellanos, Meléndez, Valdés. – Szkoła sewilska: Lista, Ariona, Reinoso, Blanco. – V. Epoka wojny o niepodległość. – Następcy Melendéza: Barbero, Cienfuegos, Gallego, Quintana. – Grupa literacka Leandra Moratina. – Arriaza. – Literatura emigracyjna. Zakończenie.

Zawartość działu „Literatura portugalska XVIII-go wieku”: I. Trzy okresy. – Stan poezji lirycznej. Opera i teatr dworski. Teatr ludowy. – José da Silva. – Nicolau Luiz i komedia „sznurowa”. – II. Arkadia. – Reforma neoklasyczna. – Margrabina de Alorna. – Filinto. – Dramaturgowie. – Nowa Arkadia. – Bocage. Ojciec Macedo. 

18. Święty Franciszek z Asyżu. Warszawa: Bronisław Natanson 1899, 128 s. Życiorysy Znakomitych Ludzi.

19. Dante Alighieri. Życiorys. „Pamiętnik Literacki” 1902 z. 2 s. 351-356 [recenzja dot.: C. Jellenta: Dante Alighieri. Życiorys. Warszawa 1900].

20. Nowe życie. „Pamiętnik Literacki” 1902 z. 2 s. 351, 356-357 [recenzja dot.: Dante Alighieri: Nowe życie. Przeł. G. Ehrenberg. Warszawa 1902].

21. Amor i Psyche w poezji starofrancuskiej. „Pamiętnik Literacki” 1903 z. 1 s. 115-124 [recenzja dot.: M. Kawczyński: Amor i Psyche w poezji starofrancuskiej. Cz. 1: „Parténopeus de Blois”. Poemat z dwunastego wieku. Streszczenie, rozbiór i objaśnienie. Kraków 1902].

22. Apulejusza „Amor i Psyche”. „Pamiętnik Literacki” 1903 z. 1 s. 115-124 [rec.: Apulejusza „Amor i Psyche”. Przetłumaczył, rozebrał i objaśnił M. Kawczyński. Kraków 1901].

23. Odprawa prof. Kawczyńskiemu. Lwów: b.w. 1903, 28 s. Por. poz. 8. Polemika z pracą Maksymiliana Kawczyńskiego: Folklor a historia literatury. Kraków 1903; odpowiedź: M. Kawczyński: Jeszcze o folklorze i historii literatury celem objaśnienia deklaracji A. Brücknera i P. Chmielowskiego oraz pełnego rynsztunku E. Porębowicza Kraków: G. Gebethner 1903, 43 s.

24. Studia do dziejów literatury średniowiecznej. Lwów: Nakładem autora 1904, 86 s.

[Dedykacja:] Prof. Adolfowi Mussafii w darze jubileuszowym składa autor.

Zawartość: I. Teoria średniowieczna „miłości dwornej”: 1. Poglądy. 2. Teoria miłości dwornej u Prowensalów i Francuzów. 3. Teoria miłości dwornej u Włochów XIII w. A. Amore e gentilezza. B. Donna angelieata. C. Definicje; Amore e beltà. D. Teoria Cavaleantiego. 4. Źródła idei platońskich. Dokonanie teorii. ‒ II. Belletrysta XII-go w., Chretien de Troyes.

25. Dante. Lwów: H. Altenberg; Warszawa: E. Wende 1906, 170 s. Wydanie 2 przejrzane i powiększone. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska” 1922, 202 s.

Zawartość wydanie 2: Wstęp. – I. Tło dziejowe. Stan polityczny Włoch w epoce Dantego: Obyczaje. Oświata. Literatura. ‒ II. Życiorys: Legenda dantejska. Portrety. – III. Dzieła mniejsze, Nowe życie (Vita Nuova): Geneza i wykład Życia nowego; Biesiada; (Il Convivio); Kancjonarz (Il Canzoniere); Il dolce stil nuovo; O języku ludowym (De vulgari eloquentia); O Monarchii (De monarchia); Listy; Sielanki (Eklogi). – IV. Boska Komedia: Źródła pomysłu Boskiej Komedii; Budowa Boskiej Komedii; Budowa Piekła; Koloryt i porządek Piekła; Budowa Cześćca; Budowa Raju; Pochód idei w Boskiej Komedii; Alegoria Boskiej Komedii. – V. Filozof i teolog, - VI. Artysta: Teoria sztuki Dantego; Dante i styl epoki; Dante i starożytność; Przedstawienie natury; Metafora (Przenośnia); Symbol i Alegoria; Porównanie; Liryzm Dantego. – VII. Portret duchowy. 

26. Berta z dużymi stopami i Rycerz z łabędziem. [Artykuł]. Lwów: Towarzystwo Ludoznawcze 1909, 23 s. Odbitka: „Lud” 1909, t. 15 s. 169-294.

[dot. Bertrada z Laonu].

27. Zapomniane harmonie. „Museion” 1913 nr z listopada s. 26-30. Przedruk zob. poz. 34.

28. Nowe piękno wieków średnich. W: Księga pamiątkowa ku czci prof. Bolesława Orzechowicza. T. 2. Lwów: Nakładem Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej z funduszu B. Orzechowicza 1916 s. 211-240. Przedruk zob. poz. 34.

29. O artyzmie Moliera. „Przegląd Warszawski” 1922 t. II s. 5-18. Przedruk zob. poz. 34.

30. Rola teatru Moliera w cywilizacji francuskiej. Lwów: „Gazeta Lwowska” 1922, 11 s.

31. G. Carducci: Ody barbarzyńskie. Tłumaczyła J. Dicksteinówna. „Przegląd Warszawski” 1924 nr 31 s. 115-118 [recenzja przekładu].

32. Literatura łacińska wieków średnich;  Literatura staroprowansalska; Literatura francuska do r. 1914. Okres I (wiek IX-XIV). W: Wielka literatura powszechna. Pod redakcją S. Lama. T. 2 cz. 1. Warszawa: Nakładem Trzaski, Everta, Michalskiego 1933 s. 3-80; 214-255; 273-434. Wydanie następne Warszawa 1959. 

Tu autorstwa E. Porębowicza: 

Dział „Literatura łacińska wieków średnich”: Wstęp: Siła twórcza wieków średnich. Nowe organizacje powstałe z ducha chrześcijańskiego. – Okres I. Budowa nowego gmachu. Przewrót umysłowy u schyłku starożytności. Podłoże nauki chrześcijańskiej: judaizm zgrecyzowany, stoicyzm, neoplatonizm. Pierwsi Ojcowie Kościoła. Apokryfy. Język i rytmika. „Mirabilia Romae”. Średniowiecze a starożytność. Ostatni pisarze klasyczni. Grecy. Apologeci: Minucjusz, Tertulian, Laktancjusz, Ambroży, Hieronim, Augustyn. Półwysep Iberyjski. Galia. Poeci Zachodu. Alegorie. Italia: Boecjusz i Grzegorz W. Historycy goccy. Irowie i Anglosasi. Historycy frankońscy. Encyklopedysta Izydor. Hagiografia. – Okres II. Odrodzenie karolińskie. – Kultura i literatura karolińska. Poeci pierwszego humanizmu. Epopeja. Historia. Szkoły. Frankowie zachodni. Vitae. Translationes. St. Gallen i powieść o Wałcierzu. Epos zwierzęce Hroswitha. – Okres III. Scholastyka. – Erygnena. Anzelm. Abelard. Mistycy z St. Viktor. Rozwój mistyki: Bernard i Bonawentura. Encyklopedyści. Walter Map. Goliardowie. Romans pseudohistoryczny. Bajka zwierzęca. Powieść budująca. Literatura doktrynalna. Prawo. Historiografia. Nauki przyrodnicze. Podróże. Szkoły i uniwersytety. Teatr. Exempla. Anegdota. Legenda. Cuda Matki Boskiej. Encyklopedyści. Szczyt i skłon scholastycyzmu: Albert W., Tomasz z Akwinu, Ramon Lull. Nowe metody. – Zakończenie – Styl epoki. Bibliografia.

 Literatura staroprowansalska. Początki. Środowisko. Trubadur i żongler. Biografie. Język i forma. Rodzaje liryki. Vers. Cansó. Descort. Escondich. Enveg. Comjatz. List. Salutz. Sekstyna. Sirventes. Estribot. Mala i bona cansó. Pieśń krzyżowa. Planh. Tencona. Romansa. Pastorela. Alba. Balata. Poeci: Wilhelm IX. Bernard de Ventadorn. Cercamon. Marcabrun. Jaufre Rudel. Piotr de Alvernha. Wilhelm de Cabestanh. Arnaut de Marueil. Piotr Vidal. Bertrand de Born. Guiraul de Borneilh. Mnich z Montaudonu. Arnaut Daniel. Folquet z Marsylii. Raimbaut de Vaqueiras. Gaucelm Faidit. Hugo de Saint-Cire. Piotr Cardinal. Sordel. Giraut Riquier. Epika. Upadek poezji. Bibliografia.

Literatura francuska do r. 1914. Okres I (wiek IX-XIV). – Najstarsze zabytki. „Chansons de geste”. Kroniki rymowane. Romans bretoński. Romans pseudohistoryczny. Romans zwierzęcy. „Fableaux”. „Romans o róży”. Historiografia. Literatura pouczająca. Teatr. Liryka. Literatura a życie. – Odrodzenie. – Znamiona epoki. Humaniści. Reformacja. Nowa literatura: Rabelais. Cl. Marot. Nowoplatonicy. Szkoła liońska. „Plejada”. Teatr. Polemiści. Pamiętnikarze. Filozofia. Montaigne. – Barok. – Definicja i pochodzenie. Poeci barokowi. „Hotel Rambouillet”. Romans pasterski, bohaterski, pseudohistoryczny. Romans mieszczański. Parodia. Teatr. – Okres klasycyzmu. – Zmierzch baroku. Richelieu i Akademia. Descartes. Corneille. Molière i jego następcy. La Fontaine. Literatura arystokratyczna: p. de La Fayette, La Rochefoucauld, La Bruyère, p. De Sevignè. – Boileau. „Port Royal”: Pascal, Racine. – Bossuet, Fénelon. – XVIII wiek. – Okres prądów rewolucyjnych. Trzy generacje: 1715, 1748, 1789. Regencja. „Spór starych i młodych”. Fontenelle. Lesage. Prévost. Marivaux. Próby teorii i reform politycznych: Montesquieu. Voltaire. Diderot: Encyklopedia. Buffon. – Reakcja: Rousseau. Beaumarchais. Filozofia, ekonomia polityczna. Literatura rewolucyjna. André Chénier. – Wiek XIX. – Pseudoklasycyzm i jego przedstawiciele: Chénedolle, J. P. Béranger, A. Barbier. Teatr: C. Delavigne, Ponsard, L. B. Picard, S. Seribe i in. Wyznawcy ideałów Roussa. Nowa Demokracja. Pani de Staél, R. Chateaubriand, B. Constant i in. Wyznawcy ideałów idealizmu. H. Saint-Simon i in. Mistycy: P. S. Ballanche, F. R. de La Bennais. – P. Leroux. Wielka poezja : W. Hugo, A. Lamartine, A. De Vigny, A. Musset. Powieść: A. Dumas, G. Sand, H. Balzac, Stendhal, P. Méerimée, T. Gautier i in. Historiografia. Krytyka. Teoria sztuki dla sztuki. Parnas i jego bogowie. Literatura nowoprowansalska. Okres drugiego cesarstwa. Pozytywizm: Aug. Comte, E. Littré, H. Taine. – Romans: G. Flaubert, bracia Goncourtowie, O. Feuillet, B. D’Aurevilly, Gobineau, H. Murger. – Teatr. – E. Augier, G. Maupassant, A. Daudet; romans psychologiczny: P. Bourget; - A. France; P. Loti; M. Prevost; współcześni. Teatr po r. 1889. – Krytyka literacka: Brunetiére, Faguet, Lemaitre, G. Lanson i in. Filozofia: Bergson. – Symbolizm. Rémy de Gourmont. Przodownicy symbolizmu: Ch. Baudelaire, P. Verlaine, A. Rimbaud, St. Mallarmé, J. Richepin; - G. Kahn, J. Laforgue, J. Moreas ; Fr. Vielé- Griffin, F. Jammes, A. Samain; H. De Régnier, P. Fort, M. Maeterlinck, G. Rodenbach, E. Verhaeren, P. Claude. – Literatura a styl epoki. – Przegląd ogólny. – Prądy historyczne i społeczne. Bibliografia.

33. Kochany Panie Stanisławie! Winszuję gorąco... Prof. Porębowicz o Claudelu i Benevente. (List do St. Miłaszewskiego). „Podbipięta” 1937 nr 35 s. 4.

34. Studia literackie. Z przedmową Mieczysława Brahmera. Kraków: M. Kot 1951, 278 s. Literatura. Sztuka. Krytyka. Biblioteka Naukowa, 15.

Zawartość: M. Brahmer: Edward Porębowicz (1862-1937). – Poezja gminna ludów romańskich [poz. 11]; O poezji ludowej prowansalskiej [poz. 2]; Nowe piękno wieków średnich [poz. 28]; Z teatru średniowiecznego [poz. 5]; Zapomniane harmonie [poz. 27; dot. asonansu w poezji średniowiecznej]; Przemiany epiki rycerskiej [z poz. 6; dot. L. Pulci, L. Ariosto]; O artyzmie Moliera [poz. 29]; Po obu stronach Pirenejów (Literatura prowansalska. Literatura katalońska. Literatura hiszpańska) [skrócony tekst rozprawy „Ruch literacki południowo-zachodniej Europy”, poz. 3]. – Nadto: Sebastain Grabowiecki i jego wzory; Poezja polska nowego stulecia; O „Żywych kamieniach” Berenta.

LISTY W SPRAWACH PRZEKŁADOWYCH

1. Corresponsales polacos de Don Marcelino Menéndez Pelavo. Wincenty Lutosławski, Sofia Casanova de Lutosławski y Edward Porębowicz. „Acta Universitas Wratislaviensis. Romanica Wratislaviensia” 1996 nr 41.

2. Apendix. Dues cartes d’Edward Porębowicz a Jacint Verdaguer. „Acta Universitas Wratislaviensis. Estudios Hispanicos” 2003 nr 11.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. Rozprawy E. Porębowicza drukowane w latach 1886-1922. W: E. Porębowicz: Studia literackie. Kraków 1951.

2. J. PROKOP. Obraz literatury polskiej. Seria 5. Literatura okresu Młodej Polski. T. 4. Kraków 1977. 

3. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. T. 15. Warszawa 1977.

4. A. BIERNACKI: Polski Słownik Biograficzny. T. 27. Wrocław-Kraków 1983.

5. A. ŚRÓDKA, P. SZCZAWIŃSKI: Biogramy uczonych polskich. Cz. 1 z. 3. Wrocław 1985.

6. J. JACKI: Edward Porębowicz. W: Słownik historyków polskich. Warszawa 1994. 

7. J. STARNAWSKI: Sylwetki lwowskich historyków literatury. Łódź 1997.

8. J. STARNAWSKI: Słownik badaczy literatury polskiej. T. 2. Łódź 1998. 

9. J. ZIELIŃSKI: Nasza Szwajcaria. Przewodnik śladami Polaków. Warszawa 1999, passim.

10. [I. TERESIŃSKA] I.T. Dawni pisarze polscy od początku piśmiennictwa do Młodej Polski. T. 3. Warszawa 2002.

OMÓWIENIA 

1.  J.A. ŚWIĘCICKI. „Biblioteka Warszawska” 1890 t. 3. [o błędach przekładów E. Porębowicza w książce tegoż: „Ruch literacki południowo-zachodniej Europy”. Kraków 1889].

2. W. TARNAWSKI: O polskich przekładach dramatów Szekspira. Kraków 1914. 

3. W. BOROWY: Edward Porębowicz jako krytyk i jako badacz literatury polskiej. „Przegląd Współczesny” 1933 t. 44 z. 131, przedruk w tegoż: Dziś i wczoraj. Warszawa 1934.

4. M. BRAHMER: Edward Porębowicz jako krytyk i jako badacz literatury polskiej. „Przegląd Współczesny” 1933 nr 131 [tu m.in. o sztuce przekładowej E. Porębowicza].

5. K.W. ZAWODZIŃSKI: Porębowicz – poeta na tle epoki. „Przegląd Współczesny” 1933 nr 131 [tu także o przekładach E. Porębowicza].

6. W. BOROWY: Edward Porębowicz jako krytyk i jako badacz literatury polskiej. W tegoż: Dziś i wczoraj. Warszawa 1934.

7. M. BRAHMER: Edward Porębowicz. „Neofilolog” 1937 nr 4.

8. Z. CZERNY: Edward Porębowicz. Poeta i uczony. „Prace Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego” 1937 z. 8. Przedruk: „Ruch Literacki” 1963 nr 3.

9. S. GLIXELLI: Edward Porębowicz. „Pamiętnik Literacki” 1937 t. 34 z. 1/4.

10. J. GOLDMAN: La philologie romane en Pologne. „Archiwum Neofilologiczne” 1937 t. 2. 

11. M. BRAHMER: Wspomnienie pośmiertne. Edward Porębowicz (1862-1937). „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1938-1945.

12. A. NIKLIBORCOWA: Ze wspomnień o Edwardzie Porębowiczu. „Zeszyty Wrocławskie” 1947 nr 4.

13. M. BRAHMER: Edward Porębowicz (1862-1937). [Wstęp w:] E. Porębowicz: Studia literackie. Kraków 1951. 

14. W. PREISNER: Dante i jego dzieła w Polsce. Toruń 1957, passim.

15. J. RYTEL: Polska krytyka literacka 1800-1918. Materiały. T. 4. Warszawa 1959 [hasło biobibliograficzne E. Porębowicza].

16. S. HELSZTYŃSKI: Przekłady Szekspirowskie w Polsce wczoraj i dziś. W tegoż: Moje szekspiriana. Warszawa 1964, passim.

17. F. ZIEJKA: Studia polsko-prowansalskie. Warszawa 1968, passim.

18. [S. PIECZARA:] Edward Porębowicz patriote, poète et érudit de Léopol. Montpellier:  [b.w.] 1970, 10 k., masz. powiel.  

19. S. PIECZARA: Działalność naukowa i dydaktyczna Edwarda Porębowicza (1862-1937). „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” 1975  nr 2 (90).

20. A. NIKLIBORCOWA: Wspomnienie o prof. Edwardzie Porębowiczu. „Pamiętnik Literacki” 1978 z. 1.

21. K. ŻABOKLICKI: La poesie di Giovanni Pascoli tradotte in polacco. W: Tradition et modernite. Warszawa 1989, passim.

22. J. SZAŁEK: Elemeñtos hispánicos en la obra de Edward Porębowicz. „Hispanica Posnaniensia” 1990 nr  1.

23. P. SAWICKI: Polacy a Hiszpanie. Ludzie, podróże, opinie = Los Polacos y los Españoles. Hombres, viajes, ideas. „Acta Uniwersitatis Wratislaviensis. Estudios Hispanicos” 1995 nr 1659, passim.

24. J. STARNAWSKI: Współpraca Stanisława Kota redaktora „Biblioteki Narodowej” (1919-1939) z uczonymi lwowskimi. „Rocznik Lwowski” 2001.

25. A. SAWICKA: Porębowicz i Verdaguer. Inici de la projeccio de les lletres catalanes a Polonia. „Acta Uniwersitatis Wratislaviensis. Estudios Hispanicos” 2003 nr 11.

26. E. KŁAPACZ: Edward Porębowicz – podróżnik i tłumacz. Próba rekonstrukcji. [Praca magisterska]. Kraków 2004, maszynopis.

27. A. LITWORNIA: „Dantego któż się odważy tłumaczyć?”. W: Studia o recepcji Dantego w Polsce. Warszawa 2005.

28. E. SAWICKA: Listy z Polski w korespondencji Jacinta Verdaguera: kataloński epizod naukowych peregrynacji Edwarda Porębowicza = Letters from Poland in the Jacinto Verdaguer's correspondence: Catalan scientific episode from the peregrinations of Edward Porębowicz - Cartas desde Polonia en la correspondencia de Jacint Verdaguer : el episodio catalán en los viajes de estudios realizados por Edward Porębowicz. „Prace Komisji Neofilologicznej PAU” 2007 t. 6. 

29. U. ASZYK: Edward Porębowicz tłumaczy Calderona w Montpellier (szkic do portretu sławnego filologa u progu kariery). W: Portrety teatralne: piórkiem – węglem – pędzlem. Prace dedykowane profesor Annie Kuligowskiej-Korzeniewskiej. Łódź 2011. 

30. A. CETERA-WŁODARCZYK, A. KOSIM: Edward Porębowicz (1862-1937). W: Polskie przekłady Shakespeare’a w XIX wieku. Część 1: Zasoby, strategie, recepcja. Warszawa 2019.

PORĘBOWICZ Edward Franciszek 

(1862-1937)

Seudónimos: Dydym Kosturek; Egrot.

Traductor, poeta, comparatista.

Nacido el 20 de febrero de 1862 en Varsovia; hijo de Władysław Porębowicz, empresario, y de Anna, de soltera Sommerfeldt. En 1864 vivió en Granica (actualmente Maczki, barrio de Sosnowiec), luego en Sosnowiec, donde su padre había montado una empresa dedicada al comercio de carbón. A partir de 1872 estudió en el Imperial y Real Instituto Superior de Bachillerato en Tarnów, con el idioma polaco como lengua de enseñanza. En 1880 pasó el examen de bachillerato e inició los estudios en las facultades de filología polaca y clásica en la Facultad de Filosofía de la Universidad Jaguelónica de Cracovia (UJ). Terminados los estudios, pero sin cumplir con el requisito formal para obtener el título, en el año 1883 recibió la beca del príncipe Adam Stanisław Sapieha e inició así largos años de estudios en el extranjero. Ya entonces empezó a aprender la lengua española. Estudió filologías románica, germánica e inglesa en Berlín (1883-84), Múnich (1884-85), Montpellier (1885-87) y  Barcelona (1887-1888) ─donde conocería al insigne poeta catalán Jacinto Verdaguer i Santaló; en Florencia (1888), y en Viena (1890), donde recibiría el grado de doctor de filología románica (tesis dirigida por el profesor Adolf Mussafia). A partir de 1882 estuvo escribiendo reseñas para las revistas: Ateneum, Kwartalnik Historyczny y Pamiętnik Literacki a las que también enviaba comentarios y ensayos desde el extranjero. Debutó como traductor en 1882 publicando en Przegląd Literacki i Artystyczny (núm. 1) un fragmento de Don Juan de George Gordon Byron titulado Don Juan en el harén. Fragmento del canto 6 (estrofas 26-86).  A la vez inició su creación literaria, debutando en el Życie (1887 núm. 29) con el poema La bondad frente a la belleza [Dobro a piękno], estilizado a la manera de la poesía barroca. Colaboraba también con Prawda de Aleksander Świętochowski, publicando traducciones y ensayos sobre literaturas extranjeras y traducciones (en los años 1887-89  bajo seudónimo de Egrot). Entre 1890-92 trabajó como bibliotecario en la Academia de Conocimiento de Cracovia, impartiendo a la vez historia de la literatura universal en los Cursos Superiores para Mujeres de A. Baraniecki. En 1893 fue trasladado al centro de investigación que la Academia de Conocimientos poseía en la sede de la Biblioteca Polaca de París, donde emprendió el trabajo como bibliotecario. En abril de 1895 renunció a este empleo y empezó nuevos estudios, primero en La Sorbona, luego en École Pratique des Hautes Études, École Normale y en Collège de France. En aquel entonces trabó amistad con el grupo Félibrige (entre otros con Frédéric Mistral) que tenía como objetivo hacer renacer la lengua y la literatura provenzal, participando en los torneos poéticos que organizaba. Después de regresar a Polonia se estableció en Lwów (actualmente Lviv/Ucrania), donde en 1897 alcanzó el más alto grado académico de habilitación en la Universidad de Juan Casimiro (UJK) por su disertación sobre la fonética histórica en español titulada: Révision de la loi des voyelles finales en espagnol (París 1897), obteniendo el cargo de catedrático (Privatdozent). El mismo año publicó el estudio de gramática comparativa de lenguas romances: El significado de la síncopa en la creación de las lenguas románicas [Znaczenie synkopy dla ustroju form romańskich] (Lwów/Lviv 1897). En 1899 fue nombrado  profesor titular de filología románica y jefe de cátedra de filología románica de UJK. Fue miembro del consejo de redacción de las revistas Pamiętnik Literacki (1902-04) y Ateneum (1908). De forma paralela a las investigaciones en el campo de la literatura comparada se ocupaba de la traducción, entre otros en 1899 empezó  a traducir La Divina Comedia y los Sonetos de Dante, recopilando a la vez el material para una monografía del poeta. Traducía la obra de poetas españoles, portugueses, franceses e italianos así como las obras populares anónimas de diversas naciones europeas. En 1906 participó en el primer congreso internacional de lengua catalana en Barcelona, a pesar de no conocer perfectamente este idioma. Conocía, sin embargo, la lengua vasca. En 1907 fue nombrado catedrático. En 1909 ingresó en la Società Dantesca Italiana de Florencia. Desde 1910 fue miembro corresponsal y a partir de 1926 miembro activo de la Academia Polaca de Conocimientos (PAU). En un semestre del año académico 1911/12 desempeñó la función de decano de la Facultad de Filosofía de UJK. Fue presidente de la Asociación de Filólogos Modernos de Lwów (Lviv). En 1919 daba conferencias en la Facultad de Filologías Románicas de la Universidad de Varsovia a la vez que dirigía el departamento de literatura del Ministerio de Cultura y del Arte, en el que colaboró, entre otros, con su estudiante Stanisław Miłaszewski, traductor de español y con Emil Zegadłowicz. En 1920 regresó a Lwów, siendo nombrado el mismo año miembro de las Asociaciones Científicas de Varsovia y de Lwów. El curso académico 1925/26 fue rector de UJK. Ya entonces tenía problemas con la vista. Es autor de numerosas entradas monográficas de la Enciclopedia Ilustrada de Trzaska, Evert y Michalski (Varsovia 1926-28). Elaboró los capítulos monográficos referentes a la historia universal de la obra Gran literatura universal [Wielka literatura powszechna] dirigida por Stanisław Lam (1932-33). Llevó a cabo investigaciones comparatistas (y fue creador del término: “comparatística”) muy apreciadas por los especialistas en filología románica. Trabajando en la monografía La literatura medieval latina en los países románicos  [Średniowieczna literatura łacińska w krajach romańskich] y otra dedicada a los trovadores provenzales, fueron proyectos que no pudo terminar por culpa de la progresiva enfermedad de los ojos que terminó en la pérdida de la vista. Educó a conocedores y traductores de lenguas románicas, entre otros a Zygmunt Czerny, e incitó a la labor de traducción a creadores, como, p. ej., Leopold Staff.  En octubre de 1931 se jubiló, pero su universidad (UJK) le nombró, en mayo de 1932, profesor honorífico con derecho a docencia. En 1932 recibió el título de doctor honoris causa de la Universidad de Poznan. En 1935 fue galardonado con el Laurel de Oro Académico de la Academia Polaca de Literatura [Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury] y en 1937 con el premio literario de la ciudad de Lwów/Lviv. Condecorado con el grado de comendador de la Orden de la Corona de Italia. Murió el 24 de agosto de 1937 en Lwów/Lviv, donde fue enterrado en el Cementerio de Lychakiv.

En 1904 se casó con Zofia, de soltera Wolska (1878-1917) con la que tuvo el hijo Stefan (1904-1984), arquitecto. 

Los manuscritos del traductor se conservan en el Archivo de Ciencias de la Academia Polaca de Ciencias (PAN) y de la PAU en Cracovia, en el archivo de la Universidad Jaguelónica en Cracovia, en la Biblioteca Nacional de Varsovia y en la Biblioteca Ossolineum en Wroclaw. Sus actas personales como profesor académico se guardan en el Archivo Central de los Documentos Antiguos [Archiwum Głównym Akt Dawnych] de Varsovia. 

PORĘBOWICZ Edward Franciszek 

(1862-1937)

Pseudonyme: Dydym Kosturek; Egrot.

Übersetzer, Dichter, Komparatist.

Geboren am 20. Februar 1862 in Warschau; Sohn des Unternehmers Władysław Porębowicz und von Anna Sommerfeldt. 1864 lebte er in Granica (heute: Maczki, einem Stadtteil von Sosnowiec), später in Sosnowiec selbst, wo sein Vater eine Firma gründete, die Kohlenhandel betrieb. Ab 1872 besuchte er das k.u.k Höhere Gymnasium [Cesarsko-Królewskie Wyższe Gimnazjum] in Tarnów mit polnischer Unterrichtssprache; 1880 bestand er die Matura und begann polnische und klassische Philologie an der Philosophischen Fakultät der Jagiellonen-Universität [Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego] in Krakau zu studieren. Nach deren Abschluss im Jahre 1883, erhielt er ein Stipendium des Fürsten Adam Stanisław Sapieha und ging für mehrere Jahre zum Studium ins Ausland. Schon damals begann er Spanisch zu erlernen. Er studierte Romanistik, Germanistik und Anglistik in Berlin (1883-84), München (1884-85), Montpellier (1885-87), Barcelona (1887-88), wo er den führenden katalanischen Dichter Jacint Verdaguer i Santaló kennenlernte, Florenz (1888) und schließlich in Wien, wo er 1890 im Bereich der romanischen Philologie bei Prof. Adolf Mussafia promovierte. Ab 1882 schrieb er Rezensionen für die Zeitschriften „Ateneum“, „Kwartalnik Historyczny“ und „Pamiętnik Literacki“; auch aus dem Ausland schickte er Berichte und Abhandlungen. Als Übersetzer debütierte er 1882 mit der Übertragung eines Fragments von Lord Byrons Don Juan unter dem Titel Don Juan im Harem. Abschnitt aus dem 6. Gesang von Don Juan (Strophen 26-86), die in der Zeitschrift „Przegląd Literacki i Artystyczny“ (nr 1) veröffentlicht wurde. Zugleich begann er seine literarische Tätigkeit und debütierte in der Warschauer Zeitschrift „Życie“ mit der als Barocklyrik stilisierten Dichtung Das Gute und das Schöne [Dobro a Piękno]. Er arbeitete außerdem mit der Zeitschrift „Prawda“ von Aleksander Świętochowski zusammen, in der er Übersetzungen und Abhandlungen über ausländische Literaturen und Übersetzungen veröffentlichte (1887-89 auch unter dem Pseudonym Egrot). In den Jahren 1890-92 arbeitete er als Bibliothekar bei der Akademie der Gelehrsamkeit [Akademia Umiejętności] in Krakau und hielt gleichzeitig Vorlesungen zur allgemeinen Literaturgeschichte bei den Höheren Kursen für Frauen [Wyższe Kursy dla Kobiet], die Adrian Baraniecki ins Leben gerufen hatte. 1893 wurde er in die Filiale der Akademie der Gelehrsamkeit bei der Polnischen Bibliothek [Biblioteka Polska] in Paris versetzt, wo er als Bibliothekar zu arbeiten begann. Im April 1895 gab er diese Stelle auf und begann erneut zu studieren: zuerst an der Sorbonne, und anschließend an der École Pratique des Hautes Études, der École Normale und am Collège de France. Damals freundete er sich mit der Gruppe der Félibrige an (darunter mit Frédéric Mistral), deren Ziel es war, die provenzalische Sprache und Literatur wiederzubeleben, und nahm an den von ihr organisierten poetischen Turnieren teil. Nach der Rückkehr nach Polen ließ er sich in Lemberg [Lwów/Lviv] nieder, wo er sich 1897 mit einer Arbeit zur historischen spanischen Phonetik unter dem Titel Révision de la loi des voyelles finales en espagnol (Paris 1897) an der Jan-Kazimierz-Universität [Uniwersytet Jana Kazimierza] habilitierte und die Stelle eines Privatdozenten erhielt; im selben Jahr veröffentlichte er auch eine Studie zur vergleichenden Grammatik der romanischen Sprachen unter dem Titel Die Bedeutung der Synkope für die Ordnung romanischer Formen [Znaczenie synkopy dla ustroju form romańskich] (Lwów 1897). 1899 wurde er außerordentlicher Professor für romanische Philologie und Leiter der Lehrstuhls für romanische Philologie an der Jan-Kazimierz-Universität. Er gehörte den Redaktionen der Zeitschriften „Pamiętnik Literacki“ (1902-04) und „Ateneum“ (1908) an. Neben seinen komparatistischen Forschungen ging er seiner übersetzerischen Tätigkeit nach, 1899 begann er u. a. die Arbeit an der Übertragung von Dantes Göttlicher Komödie sowie der Sonette und sammelte gleichzeitig Material für eine Monographie über diesen Dichter. Er übersetzte die Werke spanischer, portugiesischer, französischer und italienischer Dichter sowie das anonyme volkstümliche Schaffen europäischer Völker. 1906 nahm er am ersten internationalen Kongress der katalanischen Sprache in Barcelona teil, obwohl er sie nicht fließend sprach. Er beherrschte auch die baskische Sprache. 1907 wurde er ordentlicher Professor. 1909 trat er der Italienischen Dante-Gesellschaft [Società Dantesca Italiana] in Florenz bei. Ab 1910 war er korrespondierendes, und ab 1926 aktives Mitglied der Polnischen Akademie der Gelehrsamkeit. Im Semester 1911/12 hatte er die Funktion des Dekans der Philosophischen Fakultät [Wydział Filozoficzny] der Jan-Kazimierz-Universität inne. Er war Vorsitzender der Neuphilologischen Gesellschaft in Lemberg [Lwowskie Towarzystwo Neofilologów]. 1919 hielt er Vorlesungen an der Romanistik der Universität Warschau [Uniwersytet Warszawski] und leitete gleichzeitig die Literatur-Sektion des Ministeriums für Kultur und Kunst [Ministerstwo Kultury i Sztuki], wo er u. a. mit seinem Studenten Stanisław Miłaszewski, einem Übersetzer aus dem Spanischen, sowie Emil Zegadłowicz zusammenarbeitete; 1920 kehrte er nach Lemberg zurück. Seit diesem Jahr war er Mitglied der wissenschaftlichen Gesellschaften in Warschau [Towarzystwo Naukowe Warszawskie] und in Lemberg [Towarzystwo Naukowe Lwowskie]. Im Studienjahr 1925/26 übte er die Funktion des Rektors der Jan-Kazimierz-Universität aus. Schon damals litt er unter Sehproblemen. Er war Autor zahlreicher monographischer Lemmata in der Illustrierten Enzyklopädie [Ilustrowana encyklopedia] von Trzaska, Evert und Michalski (Warschau 1926-28). Er verfasste die monographischen Abschnitte zur allgemeinen Geschichte für die Große allgemeine Literatur [Wielka literatura powszechna], die Stanisław Lam herausgab (1932-33). Er führte komparatistische Forschungen durch (er war der Schöpfer dieses Begriffs), die von Romanisten hoch geschätzt wurden. Er arbeitete an der Monographie Die mittelalterliche lateinische Literatur in den romanischen Ländern [Średniowieczna literatura łacińska w krajach romańskich] sowie über die provenzalischen Troubadoure; wegen seiner fortschreitenden Augenkrankheit und folgenden Verlusts der Sehkraft gelang es ihm nicht, diese Vorhaben abzuschließen. Er bildete Kenner und Übersetzer der romanischen Literaturen aus, darunter u. a. Zygmunt Czerny, und regte Schaffende wie Leopold Staff zu Übersetzungen an. Im Oktober 1931 ging er in den Ruhestand, aber seine Alma Mater verlieh ihm im Mai 1932 den Titel eines Ehrenprofessors mit dem Recht, Lehrveranstaltungen zu halten. Die Universität Poznań [Uniwersytet Poznański] verlieh ihm 1932 die Ehrendoktorwürde. 1935 erhielt er den Goldenen Akademischen Lorbeer [Złoty Wawrzyn Akademicki] der Polnischen Akademie für Literatur [Polska Akademia Literatury] und 1973 den Literaturpreis der Stadt Lemberg. Er wurde mit dem Kommandeurkreuz des Ordens der Krone von Italien ausgezeichnet (1932). Er starb am 24. August 1937 in Lemberg und wurde auf dem dortigen Łyczakowski-Friedhof beigesetzt.

Aus der 1904 mit Zofia Wolska (1878-1917) geschlossenen Ehe hatte er den Sohn Stefan (1904-1984), der Architekt wurde.

Die Handschriften des Übersetzers werden im Archiv der Wissenschaften der Polnischen Akademie der Wissenschaften und Gelehrsamkeit [Archiwum Nauki PAN i PAU] in Krakau, im Archiv der Jagiellonen-Universität [Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego] in Krakau, in der Nationalbibliothek [Biblioteka Narodowa] in Warschau und in der Ossolineum-Bibliothek [Biblioteka Ossolineum] in Wrocław aufbewahrt. Seine persönlichen Akten als Hochschullehrer befinden sich im Hauptarchiv für Frühe Akten [Archiwum Główne Akt Dawnych] in Warschau.

PORĘBOWICZ Edward Franciszek 

(1862-1937)

Pseudonyms: Dydym Kosturek; Egrot.

Translator, poet and comparativist.

Born on 20 February 1862 in Russian-ruled Warsaw; son of the entrepreneur Władysław Porębowicz and Anna, née Sommerfeldt. In 1864, he lived in Granica (now Maczki, a district of Sosnowiec), then in Sosnowiec, where he founded a coal trading company. In 1872, he was a student at the Polish-language Imperial and Royal Higher Grammar School in Tarnow, where he completed his advanced secondary education in 1880. He then started studying Polish and Classical philology at the Faculty of Philosophy at that Jagiellonian University (UJ) in Krakow. After completing the taught part of his degree without taking the final exams, he graduated with an absolutorium degree and was subsequently awarded a grant by Prince Adam Stanisław Sapieha, enabling him to study abroad for many years. During this period, he started learning Spanish. He studied Romance, German and English philology in Berlin (1883/84), Munich (1884/85), Montpellier (1885-87), Barcelona (1887/88) – where he met the Catalan poet Jacint Verdaguer i Santaló, Florence (1888) and, finally, Vienna, where in 1890 he was awarded a doctoral degree in Romance philology. He was supervised by Prof. Adolf Mussafia. From 1882, he wrote reviews for the periodicals “Ateneum”, “Kwartalnik Historyczny” and “Pamiętnik Literacki”, while also contributing correspondence and essays during his time spent abroad. He made his debut as a translator in 1882, with a translation of an excerpt of George Gordon Byron’s Don Juan, which appeared in Polish as Don Żuan w haremie. Ustęp z pieśni 6 Don Żuana (strofy 26-86) [Don Juan in the Harem. An excerpt of the 6th canto of Don Juan, lines 26-86] in the periodical “Przegląd Literacki i Artystyczny” (no. 1). At the same time, he became active as a writer, making his debut in the Warsaw-based periodical “Życie” (no. 29, 1887) with the epic poem Dobro a piękno [Goodness and beauty], which drew inspiration from Baroque poetry. He also collaborated with Aleksander Świętochowski’s “Prawda”, where he published translations and essays on foreign literatures and on translations (likewise in 1887-89 using the pseudonym Egrot). In 1890-92, he worked as a librarian at the Academy of Arts and Sciences (Akademia Umijętności) in Krakow, while also serving as a lecturer in the history of world literature on the Adam Baraniecki Advanced Courses for Women (Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego). In 1893, he was transferred to the scientific office of the Academy of Arts and Sciences at the Polish Library in Paris, where he worked as a librarian. In April 1895, he resigned from his post and took up another degree, initially at the Sorbonne and then at the École Pratique des Hautes Études, École Normale and the Collège de France. During this period, he became acquainted with the Félibrige group (including Frédéric Mistral), whose aim was to revive Provencal language and literature. He was involved in poetry competitions organised by the group. Following his return to Poland, he settled in Austrian-ruled Lwow (today: Lviv, Ukraine), where in 1897 he was awarded a habilitation degree from the Jan Kazimierz University (UJK) for his study of Spanish historical phonetics titled Révision de la loi des voyelles finales en espagnol (Paris 1897). He was subsequently appointed associate lecturer (Privatdozent). The same year, he published a comparative study of the grammar of Romance languages titled Znaczenie synkopy dla ustroju form romańskich [The importance of syncopation for the structure of Romanesque forms] (Lwow 1897). In 1899, he was appointed associate professor in Romance philology and Chair of Romance philology at UJK. He served on the editorial board of “Pamiętnik Literacki” (1902-04) and “Ateneum” (1908). He was active both as a comparativist and as a translator. In 1899, he started working on translations of Dante’s Divine Comedy and Sonnets, while collecting material for a monograph on the poet. He translated works by Spanish, Portuguese, French and Italian poets, as well as works by anonymous folk writers from various European nations. In 1906, he participated in the first international congress of the Catalan language in Barcelona, although he was not fluent in the language. He also knew Basque. In 1907, he was made full professor. In 1909, he joined the Società Dantesca Italiana in Florence. In 1910, he was made a corresponding member of the Polish Academy of Arts and Sciences (PAN), before being made an active member in 1926. During the 1911/12 semester, he served as dean of the Faculty of Philosophy at UJK. He was chair of the Lwow Society of Neophilologists (Towarzystwo Neofilologów). In 1919, he gave lectures at the Department of Romance Studies at the University of Warsaw, while also serving as director of the department of literature at the Ministry of Culture and Arts, where he collaborated with, among others, his former student – the translator of Spanish Stanisław Miłaszewski, and Emil Zegadłowicz. He returned to Lwow in 1920, joining the Warsaw Scientific Society and the Lwow Scientific Society the same year. In 1925/26 academic year, he was rector of the UJK. By this time, he was already suffering from problems with his eyesight. He authored numerous monographic contributions to the illustrated encyclopaedia (Ilustrowana encyklopedia) edited by Trzaska, Evert and Michalski (Warsaw, 1926-28). He contributed monographic chapters on world history to the encyclopaedia Wielka literatura powszechna [Great world literature], edited by Stanisław Lam (1932-33). He conducted research in comparative literature (coining the term komparatystyka in the Polish context). He worked on the monograph Średniowieczna literatura łacińska w krajach romańskich [Medieval Latin literature in the Romance countries], as well as on another on Provencal troubadours. Owing to increasing problems with his vision, which ultimately resulted in blindness, he was unable to complete these projects. He was responsible for training and educating experts on Romance literature, including Zygmunt Czerny, while also inspiring Leopold Staff, among other writers, to take up translations. He retired in 1931, although the UJK granted him the title of honorary professor with the right to teach in May 1932. He received an honorary doctorate from the University of Poznan in 1932. In 1935, he was awarded the Golden Academic Laurel of the Polish Academy of Literature (PAL), while in 1937 he received the prize of the City of Lwow. He was awarded the Commander’s Cross of the Order of the Crown of Italy in 1932.  He died on 24 August 1937 in Lwow, where he is buried at the Lychakiv (Łyczakowski) Cemetery.

He had one son, the architect Stefan (1904-1984), from his marriage to Zofia, née Wolska (1878-1917). They married in 1904.

His manuscripts are held in the collections of the Scientific Archive of the Polish Academy of Sciences (PAN) and the Polish Academy of Arts and Sciences (PAU) in Krakow; in the Archives of the Jagiellonian University in Krakow; the National Library in Warsaw; and the Ossolineum Library in Wroclaw. His personal papers as a professor are held in the Central Archives of Historical Records (AGAD) in Warsaw.

PORĘBOWICZ Edward Franciszek 

(1862-1937)

Pseudonymes : Dydym Kosturek; Egrot.

Traducteur, poète, comparatiste.

Né le 20 février 1862 à Varsovie, il est le fils de Władysław Porębowicz, un entrepreneur, et d’Anna née Sommerfeldt. En 1864, la famille s’installe à Granica (actuellement Maczki, un quartier de Sosnowiec) et ensuite à Sosnowiec, où son père crée une société spécialisée dans le commerce du charbon. À partir de 1872, il fréquente le Haut Gymnase Impérial et Royal à Tarnów, avec le polonais comme langue d’enseignement ; en 1880, il obtient son baccalauréat et entame des études de philologie polonaise et de philologie classique à la Faculté philosophique de l’Université Jagellonne (UJ) à Cracovie. Ses études terminées en 1883, il obtient la bourse Adam Stanisław prince Sapieha et part étudier à l’étranger. Il commence à apprendre l’espagnol. Il étudie les philologies romane, allemande et anglaise à Berlin (1883-84), à Munich (1884-85), à Montpellier (1885-87), à Barcelone (1887-1888), où il fait la connaissance du poète catalan Jacinto Verdaguer i Santaló, à Florence (1888) et enfin à Vienne, où il obtient son diplôme de docteur en philologie romane, en 1890, sous la direction du professeur Adolf Mussafia. À partir de 1882, il écrit des comptes rendus pour les revues « Ateneum », « Kwartalnik Historyczny » et « Pamiętnik Literacki » ; il envoie de l’étranger des correspondances et des dissertations. Il fait ses débuts en tant que traducteur en 1882, avec un fragment de Don Juan de George Gordon Byron intitulé Don Żuan w haremie. Ustęp z pieśni 6 Don Żuana (strofy 26-86), publié dans « Przegląd Literacki i Artystyczny » (numéro 1). À la même époque, il se lance dans la création poétique, faisant ses débuts dans la revue « Życie » (1887, numéro 29), par le poème Dobro a piękno dans un style baroque. Il collabore avec la revue « Prawda » de Aleksander Świętochowski, où il publie des traductions ainsi que des études sur les littératures étrangères et sur leurs traductions (il continue ces activités dans les années 1887-89 sous le pseudonyme d’Egrot). Dans les années 1890-92, il travaille comme bibliothécaire à l’Académie des connaissances [Akademia Umiejętności] à Cracovie, tout en donnant des conférences sur la littérature universelle dans le cadre des Cours supérieurs pour les femmes « A. Baraniecki » [Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego]. En 1893, il est muté à l’antenne scientifique de l’Académie des connaissances auprès de la Bibliothèque polonaise de Paris, où il travaille aussi comme bibliothécaire. En avril 1895, il quitte son poste pour poursuivre ses études, d’abord à la Sorbonne et ensuite à l’École Pratique des Hautes Études, à l’École Normale et au Collège de France. Il devient ami du groupe des félibres (entre autres de Frédéric Mistral) qui œuvre à la renaissance de la langue et de la littérature provençales ; il prend part aux tournois poétiques organisés par ses amis provençaux. De retour en Pologne, il s’installe à Lvov, où il obtient son habilitation, en 1897, à l’Université Jean Casimir [Uniwersytet Jana Kazimierza, UJK], sur la base d’un mémoire portant sur la phonétique historique espagnole intitulé Révision de la loi des voyelles finales en espagnol (Paris 1897) ; il est nommé maître de conférences ; la même année, il publie une étude en grammaire comparative des langues romanes intitulée Znaczenie synkopy dla ustroju form romańskich (Lvov 1897). En 1899, il devient professeur extraordinaire en philologie romane et directeur de la chaire de la philologie romane de la UJK. Il fait partie du comité de rédaction de « Pamiętnik Literacki » (1902-04) et d’« Ateneum » (1908). Parallèlement à ses études comparatives il mène une activité traduisante ; entre autres, en 1899, il commence la traduction de la Divina Commedia et des sonnets de Dante, tout en se documentant pour écrire une monographie sur ce poète. Il traduit les œuvres des poètes espagnols, portugais, français et italiens, ainsi que la poésie populaire anonyme de différentes nations européennes. En 1906, il participe au premier congrès international de la langue catalane à Barcelone, sans toutefois avoir une très bonne connaissance de cette langue. Il parle la langue basque. En 1907, il devient professeur ordinaire. En 1909, il devient membre de la Società Dantesca Italiana de Florence. À partir de 1910, il est membre correspondant, et à partir de 1926, membre actif de l’Académie des connaissances polonaise [Polska Akademia Umiejętności, PAU]. Au cours du semestre 1911/12, il est doyen de la Faculté Philosophique de la UJK. Il est président de la Société des néophilologues [Towarzystwo Neofilologów] de Lvov. En 1919, il donne des cours à la philologie romane de l’Université de Varsovie, tout en dirigeant le département de la littérature au Ministère de la culture et de l’art, où il collabore, entre autres, avec son étudiant Stanisław Miłaszewski, traducteur d’espagnol, et avec Emil Zegadłowicz. En 1920, il rentre à Lvov. La même année, il devient membre de la Société scientifique varsovienne [Towarzystwo Naukowe Warszawskie] et de la Société scientifique lvovienne [Towarzystwo Naukowe Lwowskie]. Au cours de l’année académique 1925/26, il est recteur de la UJK. Il souffre des problèmes de vue. Il est l’auteur d’un grand nombre des entrées monographiques de l’Ilustrowana encyklopedia publiée par la maison d’édition Trzaska, Evert et Michalski (Varsovie 1926-28). Il rédige des chapitres monographiques d’une histoire universelle pour Wielka literatura powszechna sous la direction de Stanisław Lam (1932-33). Il mène des études comparatistes (il invente ce terme en polonais). Il travaille à la monographie Średniowieczna literatura łacińska w krajach romańskich et à celle portant sur les troubadours provençaux, projets qu’il n’arrive pas à terminer à cause d’une maladie des yeux qui peu à peu lui fait perdre la vue. Il forme des chercheurs et des traducteurs en littérature romane, entre autres Zygmunt Czerny ; il incite aussi des auteurs, entre autres Leopold Staff, à se lancer dans la traduction. En octobre 1931, il part à la retraite, mais son université lui octroie le titre de professeur d’honneur qui lui donne le droit à donner des cours. En 1932, l’Université de Poznań lui décerne le titre de docteur honoris causa. En 1935, il est distingué par le Laurier d’Or de l’Académie polonaise de littérature [Polska Akademia Literatury], et en 1937, par le prix littéraire de la ville de Lvov. Il est également décoré de la Croix du Commandeur de l’Ordre de la Couronne d’Italie (1932). Décédé le 24 août à Lvov, il est enterré au cimetière de Lytchakiv dans cette ville.

Du mariage contracté en 1904 avec Zofia née Wolska (1878-1917), il a un fils Stefan (1904-1984), qui deviendra architecte.   

Les manuscrits du traducteur sont conservés aux Archives de la Science [Archiwum Nauki] PAN et PAU à Cracovie, aux Archives de l’Université Jagellonne de Cracovie, à la Bibliothèque Nationale, à la Bibliothèque de l’Institut national Ossolinski [Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN] à Wrocław. Son dossier d’enseignant académique se trouve aux Archives Principales des Actes Anciens [Archiwum Główne Akt Dawnych] à Varsovie.

PORĘBOWICZ Edward Franciszek 

(1862-1937)

Pseudonimi: Dydym Kosturek; Egrot.

Traduttore, poeta, comparatista.

Nato il 20 febbraio 1862 a Varsavia, da Władysław Porębowicz, imprenditore e Anna Sommerfeldt. Nel 1864 visse a Granica (oggi Maczki, un quartiere di Sosnowiec), e in seguito a Sosnowiec, dove il padre fondò un’azienda che commerciava carbone. Dal 1872 studiò nel Ginnasio Superiore Imperial-Regio a Tarnów, con il polacco come lingua d’insegnamento; nel 1880 sostenne l’esame di maturità e si iscrisse alla Facoltà di Filosofia dell’Università Jagellonica (UJ) a Cracovia, dove studiò letteratura polacca e classica. Dopo aver ricevuto l’absolutorium nel 1883, ottenne la borsa di studio Adam Stanisław principe di Sapieha e cominciò un percorso di studi all’estero che sarebbe durato anni. Già allora intraprese lo studio dello spagnolo. Studiò lingue romanze, germaniche e anglistica a Berlino (1883-84), Monaco (1884-85), Montpellier (1885-87), Barcellona (1887-1888), dove conobbe Jacint Verdaguer i Santaló, poeta catalano di spicco, a Firenze (1888), e infine a Vienna, dove nel 1890 ottenne il titolo di dottore in filologia romanza (avendo come relatore il professor Adolfo Mussafia). Dal 1882 collaborò con recensioni con le riviste: “Ateneum”, “Kwartalnik Historyczny” e “Pamiętnik Literacki”; continuando a fare da corrispondente e inviando scritti dall’estero. Come traduttore esordì nel 1882 con un frammento del Don Giovanni di George Gordon Byron intitolato Don Żuan w haremie. Ustęp z pieśni 6 Don Żuana (strofy 26-86) [Don Giovanni nell’Harem. Sezione del canto 6 del Don Giovanni (strofe 26-86)], pubblicato su “Przegląd Literacki i Artystyczny” (nr 1). Allo stesso tempo si dedicò alla creazione letteraria, esordendo nella rivista varsaviana “Życie” (1887 nr 29) con la poesia Dobro a piękno [Il bene e il bello], stilisticamente ispirata alla poesia barocca. Collaborò anche con la rivista “Prawda” di Aleksander Świętochowski, pubblicando traduzioni, nonché studi sulle letterature straniere e sulla traduzione (utilizzando dal 1887 al 1889  lo pseudonimo Egrot). Dal 1890 al 1892 lavorò come bibliotecario all’Accademia della Cultura di Cracovia, insegnando al contempo storia della letteratura universale nell’ambito dei Corsi Superiori per le Donne A. Baraniecki [Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego]. Nel 1893 fu trasferito alla sezione scientifica dell’Accademia della Cultura presso la Biblioteca Polacca di Parigi, dove iniziò a lavorare come bibliotecario. Nell’aprile del 1895 diede le dimissioni da tale incarico per cominciare nuovi studi: prima alla Sorbona e successivamente all’École Pratique des Hautes Études, all’École Normale e al Collège de France. Strinse amicizia allora con il gruppo dei Felibristi (e, tra loro, con Frédéric Mistral), i quali avevano come obiettivo di rivitalizzare la lingua e la letteratura provenzale, e prese parte ai tornei di poesia da loro organizzati. Dopo il ritorno in patria si stabilì a Leopoli, dove nel 1897 conseguì l’abilitazione presso l’Università Jan Kazimierz (UJK, oggi, in Ucraina, è l’Università di Leopoli) con una tesi di fonetica storica dello spagnolo dal titolo Révision de la loi des voyelles finales en espagnol [Revisione della legge delle vocali finali in spagnolo] (Parigi, 1897) e ottenne la posizione di docente privato; in quell’anno pubblicò anche uno studio di grammatica sulle lingue romanze dal titolo Znaczenie synkopy dla ustroju form romańskich [Il significato della sincope nel sistema delle forme romanze] (Leopoli, 1897). Nel 1899 divenne professore straordinario di filologia romanza e direttore della cattedra di filologia romanza all’UJK. Fece parte della redazione di “Pamiętnik Literacki” (1902-04) e “Ateneum” (1908). Contemporaneamente alle ricerche di comparatistica continuò a occuparsi di traduzione; nel 1899, per esempio, cominciò a lavorare alla traduzione della Divina commedia e dei Sonetti di Dante, accumulando allo stesso tempo del materiale per una monografia sullo stesso poeta. Tradusse le opere di poeti spagnoli, portoghesi, francesi e italiani, nonché le opere anonime tradizionali di diversi popoli europei. Nel 1906 prese parte al primo congresso internazionale sulla lingua catalana a Barcellona, nonostante non lo parlasse fluentemente. Aveva invece una conoscenza profonda della lingua basca. Nel 1907 diventò professore ordinario. Nel 1909 entrò a far parte della Società Dantesca Italiana a Firenze. Nel 1910 fu membro corrispondente e dal 1926 membro attivo dell’Accademia Polacca della Cultura (PAU). Nel semestre 1911/12 ricoprì la funzione di decano del Dipartimento di Filosofia all’UJK. Fu presidente della Società delle Lingue Moderne di Leopoli [Towarzystwo Neofilologów]. Nel 1919 tenne lezioni presso la Facoltà di Filologia Romanza dell’Università di Varsavia, dirigendo al contempo il dipartimento di letteratura del Ministero della Cultura e dell’Arte [Ministerstwo Kultury i Sztuki], dove collaborò, tra gli altri, con un suo studente, Stanisław Miłaszewski, traduttore dallo spagnolo e con Emil Zegadłowicz. Nel 1920 fece ritorno a Leopoli. Da quell’anno fu membro della Società Scientifica di Varsavia [TNW] e della Società Scientifica di Leopoli [Towarzystwo Naukowe Lwowskie]. Nell’anno accademico 1925/26 ricoprì il ruolo di rettore presso l’UJK. Già allora soffriva di problemi agli occhi. Fu autore di numerose entrate monografiche nell’Ilustrowana encyklopedia [Enciclopedia illustrata] di Trzaska, Evert e Michalski (Varsavia 1926-28). Lavorò su capitoli monografici della storia universale per il volume Wielka literatura powszechna [La grande letteratura universale] redatto da Stanisław Lam (1932-33). Condusse ricerche di comparatistica (fu l’ideatore di questo termine), molto apprezzate dai filologi romanzi. Lavorò alla monografia Średniowieczna literatura łacińska w krajach romańskich [La letteratura latina medievale nei paesi di lingua romanza] e a uno studio sui trovatori provenzali, progetti che non riuscì a portare a termine a causa della malattia agli occhi che gli avrebbe fatto perdere la vista. Formò futuri esperti e traduttori della letteratura romanza, come Zygmunt Czerny, e incoraggiò alcuni autori a tradurre, come Leopold Staff. Nell’ottobre del 1931 andò in pensione, ma nel maggio del 1932 la sua alma mater gli conferì il titolo di professore onorario con la licenza di insegnare. Nel 1932 ricevette il titolo di dottore onorario dall’Università di Poznań. Nel 1935 venne insignito dell’Alloro d’Oro dell’Accademia Polacca delle Lettere (PAL), e nel 1937 vinse il premio letterario della città di Leopoli. Venne insignito della Croce da commendatore dell’Ordine della Corona d’Italia (1932). Morì il 24 agosto 1937 a Leopoli, dove è sepolto al cimitero Łyczakowski. 

Dal matrimonio contratto nel 1904 con Zofia Wolska (1878-1917) ebbe un figlio architetto, Stefan (1904-1984). 

I manoscritti del traduttore sono conservati nell’Archivio della Scienza della PAN e della PAU di Cracovia, nell’archivio dell’Università Jagellonica di Cracovia, nella Biblioteca Nazionale di Varsavia, nella Biblioteca Ossolineum di Breslavia. Il suo fascicolo personale di dipendente accademico si trova nell’Archivio Centrale dei Documenti Antichi [AGAD] di Varsavia.