BRONIEWSKI Władysław

(1897-1962)

Pseudonimy i kryptonimy: A. Wilczek; b; b.; B....ki; B. Wit.; Gwóźdź; H. Dembowski; Herman; Jan Czamara; Jan Mański; Kpt.W.Pol.Wł.B. z Rosji;  Orl; Quidam; Picador; Piotr Zawrat; t.; W.B.; w.br.; (W.Br.); wb; Władysław Broniar; włb.; Władysław Orlik; X.Prof.Dr. Alojzy Lipa z zakonu OOKapucynów; zc; – wspólnie z K. Lewickim: Szczapa, pł i cholera.Za zgodność Ignac, adj. i ofiara

Poeta, tłumacz.

Urodzony 17 grudnia 1897 w Płocku; syn Antoniego Broniewskiego, kasjera bankowego, i Zofii z Lubowidzkich. Od 1906 uczył się w Gimnazjum Polskim Polskiej Macierzy Szkolnej (Gimnazjum Polskie Polskiej Macierzy Szkolnej) w Płocku z wyjątkiem kilku miesięcy 1912, gdy uczęszczał do gimnazjum męskiego z polskim językiem wykładowym Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie (Gimnazjum męskie Emiliana Konopczyńskiego). Z gimnazjum wyniósł doskonałą znajomość języka rosyjskiego; już w V klasie próbował tłumaczyć utwory Aleksandra Puszkina i Nikołaja Gogola (z relacji kolegów szkolnych). Był członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej (Organizacja Młodzieży Niepodległościowej) i Ligi Młodzieży Antyklerykalnej (Liga Młodzieży Antyklerykalnej), współzałożycielem pierwszej w Płocku drużyny skautowej. W 1913 znalazł się w areszcie za działalność niepodległościową. Uczestniczył w pracy drużyn strzeleckich, redagował pismo „Młodzi Idą” (Młodzi Idą, 1914-15), w którym debiutował w 1914  wierszami i artykułami. W 1915, przerwawszy naukę, zaciągnął się do Legionów Polskich (Legiony Polskie). Po ukończeniu szkoły podoficerskiej w Kamieńsku walczył w 4 pułku piechoty (uczestniczył w bitwie pod Jastkowem). Od lipca do grudnia 1917 był internowany w obozie w Szczypiornie. W 1918 zdał jako ekstern egzamin maturalny i zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego, UW). W końcu tegoż roku wstąpił do wojska i jako oficer 1 Pułku Piechoty Legionów (1 Pułk Piechoty Legionów) brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy 9 i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W latach wojennych pogłębił znajomość języka i literatury rosyjskiej. W 1921 w stopniu kapitana przeszedł do rezerwy i do 1924 kontynuował studia filozoficzne, których nie ukończył. W czasie studiów zbliżył się do lewicy rewolucyjnej, działał w Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie” (Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”), współpracował z Uniwersytetem Ludowym (Uniwersytet Ludowy), nawiązał przyjaźnie z działaczami komunistycznymi, m.in. z Janem Hemplem, Witoldem Wandurskim i Stanisławem Ryszardem Standem, należącymi później do grona publicystów i twórców wypowiadających się na łamach polskich czasopism o kulturze rosyjskiej. Intelektualne i artystyczne dojrzewanie młodego poety sprzężone zostało z poznawaniem literatury, zwłaszcza poezji rosyjskiej. Zainteresowanie nią, równocześnie czytanie i przekładanie dyktowane było rytmem kształtowania się własnego światopoglądu i drogi twórczej. W 1919 podjął pierwsze poważniejsze kroki w pracy przekładowej, które odnotowywał w prowadzonym w 1918-22 pamiętniku, gdzie znajduje się m.in. tłumaczenie wiersza Wariat Aleksieja Apuchtina oraz utworów Jeana Arthura Rimbauda i Charlesa Baudelaire’a. W tych latach rozwijał zainteresowanie literaturą obcą, zwłaszcza poezją francuską i rosyjską, m.in. Anny Achmatowej, Sergiusza Jesienina, Wadima Szerszeniewicza, Władimira Majakowskiego. Tłumaczył wówczas przede wszystkim wiersze Aleksandra Błoka, przekłady te nie zostały jednak opublikowane za życia poety. Jako tłumacz oficjalnie zadebiutował dopiero w 1924, ogłaszając na łamach „Nowej Kultury” (Nowa Kultura), w której od grudnia 1923 był sekretarzem redakcji, przekład wiersza W. Majakowskiego pt. Poeta robotnik (nr 2); wiersze tego poety tłumaczył też w latach następnych. W „Nowej Kulturze” (Nowa Kultura) ogłaszał także drobne recenzje i pierwsze przekłady z wojennej prozy rosyjskiej; pojedyncze tłumaczenia liryki rosyjskiej znalazły się także w „Bloku” (Blok, 1924), „Skamandrze” (Skamander, 1925) i „Wieku Nowym” (Wiek Nowy, 1927). Od 1924 współpracował z „Wiadomościami Literackimi” (Wiadomości Literackie); w 1925-36 był sekretarzem tego tygodnika, a równocześnie autorem licznych wierszy i artykułów, a także w latach dwudziestych recenzji przekładów beletrystyki radzieckiej, fragmentów przekładów tekstów współczesnych twórców radzieckich i rosyjskiej poezji porewolucyjnej. Jako sekretarz redakcji organizował wymianę książek z czasopismami radzieckimi; współpracował przy wydaniu specjalnego numeru poświęconego Rosji radzieckiej. Współpraca  ta pozwoliła mu nawiązać wiele kontaktów z przedstawicielami ówczesnej inteligencji radzieckiej, które zaowocowały tłumaczeniami oraz artykułami podejmującymi temat rosyjski. W 1926 ożenił się z Janiną Kunig, nauczycielką, późniejszą autorką książek dla dzieci i publicystką, z którą miał córkę Joannę, reżyserkę (1929-1954). W kwietniu 1927 poznał Majakowskiego w ambasadzie radzieckiej w Warszawie i wręczył mu swój tom Dymy nad miastem (tom z pamiątkowym wpisem znajduje się w Muzeum Majakowskiego w Moskwie). W drugiej połowie lat 20. i w latach 30.  rozwijał twórczość własną i translatorską. Ogłosił wówczas kilka tomów poetyckich i przełożył około dwudziestu powieści z klasyki rosyjskiej, niejednokrotnie wielotomowych (w sumie prawie 60 pozycji), a także zbiory reportaży i opowiadania. Przekłady poezji ogłaszał osobno, w obszernych antologiach, ale pojedyncze utwory zamieszczał także we współredagowanych pismach „Dźwignia” (Dźwignia, 1927-28) i „Miesięcznik Literacki” (Miesięcznik Literacki, od 1929). W 1931 został wraz z całym zespołem „Miesięcznika Literackiego” aresztowany i na dwa miesiące osadzony w Więzieniu Centralnym w Warszawie, gdzie czytał się klasyków rosyjskiej myśli filozoficznej i przekładał Borysa Pasternaka. W 1931 po raz pierwszy spotkał się z Borysem Pilniakiem, który w drodze do Ameryki Południowej zatrzymał się w Warszawie. Zawiązana wówczas przyjaźń zaowocowała kolejnymi tłumaczeniami jego prozy. W 1933 nawiązał romans z Ireną Hellman, studentką Uniwersytetu Warszawskiego. W 1934 odwiedził Moskwę, Charków i Leningrad, gdzie miał okazję spotkać działaczy rosyjskiej Polonii i rosyjskich przyjaciół, m.in. B. Pilniaka.  W 1936 brał udział w Zjeździe Pracowników Kultury we Lwowie. Od 1938 był związany z Marią Zarembińską (1 voto Kornacka), aktorką, pisarką. W 1938-39 był redaktorem technicznym pisma „Czarno na Białym” (Czarno na Białym), zamieścił tu pojedynczy przekład z poezji hiszpańskiej. W 1939 otrzymał nagrodę Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). Po wybuchu wojny jako ochotnik zgłosił się do wojska, otrzymał przydział do 28. Dywizji Piechoty (28. Dywizja Piechoty) w Zbarażu. Nie zdążył jednak wziąć udziału w walce. Po inwazji radzieckiej znalazł się we Lwowie, gdzie został kierownikiem literackim Teatru Polskiego (Teatr Polski we Lwowie). Aresztowany przez NKWD w styczniu 1940, przebywał 13 miesięcy w więzieniach na Zamarstynowie we Lwowie, na Łubiance w Moskwie, w Saratowie i Ałma-Acie, gdzie otrzymał zaoczny wyrok 5 lat zesłania w Kazachstanie. Dzięki umowie Sikorski-Majski (i interwencji Wandy Wasilewskiej) został zwolniony z zesłania i wyjechał do Moskwy; pół roku pracował w Ambasadzie Rzeczpospolitej Polskiej w Kujbyszewie (Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Kujbyszewie) oraz do marca 1942 w redakcji czasopisma „Polska” (Polska), zamieszczając pojedyncze przekłady poezji rosyjskiej. W kwietniu 1942 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (Polskie Siły Zbrojne w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR)) i został przydzielony do 6. Dywizji Piechoty (6. Dywizja Piechoty). W sierpniu razem z dywizją został ewakuowany na Bliski Wschód, i udał się do Persji, a następnie do Iraku, Bagdadu i Jerozolimy. W lutym 1943 przeszedł na długoterminowy urlop i otrzymał pracę w Polskim Centrum Informacji w Jerozolimie (Polskie Centrum Informacji w Jerozolimie). W Palestynie uczestniczył w wielu spotkaniach z czytelnikami i wieczorach poetyckich. Do czerwca 1945 był redaktorem technicznym i współpracownikiem pisma „W Drodze” (W Drodze), w którym publikował swoje wiersze. Następnie po krótkim pobycie w Londynie powrócił do kraju w listopadzie 1945. Zamieszkał początkowo w Łodzi, a następnie w Warszawie. Po śmierci Marii Zarębińskiej w 1947, ożenił się z Wandą Burawską ze Szpitrejnów. Kontynuował twórczość poetycką i przekładową. W pracy translatorskiej dominowała proza i dramat radziecki. Poezją rosyjską zajmował się już w mniejszym stopniu; na łamach czasopism  ukazywały się głównie przedruki translacji przedwojennych. Tłumaczył również pojedyncze wiersze współczesnych poetów czeskich, bułgarskich, serbskich, tureckich, gruzińskich, ludową poezję afrykańską (w większości korzystając z pośrednictwa języka rosyjskiego). Podejmował też zlecenia na przekłady w celach zarobkowych. Od 1958 należał do Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club). W lipcu 1960 z delegacją Związku Literatów Polskich udał się w trzytygodniową podróż do ZSRR, odwiedził m.in. Moskwę, Leningrad, Tbilisi, gdzie gościł u gruzińskiego poety Giorgi Leonidze. Otrzymał m.in. dwukrotnie Nagrodę Państwową I stopnia (1950 i 1955) oraz w 1961 nagrodę Polskiego PEN Clubu za twórczość przekładową. Odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1949) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1950).

Zmarł 10 lutego 1962 w Warszawie; pochowany tamże w Alei Zasłużonych Cmentarza Wojskowego na Powązkach.

Archiwum poety znajduje się w Muzeum Władysława Broniewskiego, stanowiącym oddział Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. F. Dostojewski: Gracz. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Groszowej [1926], 190 s. Biblioteka Groszowa, 138. Wydania następne: wydanie 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1973. Koliber, 6; Wrocław: Siedmioróg 1992. Biblioteka Klasyków; wyboru dokonał R. Śliwowski. Warszawa: Sz. Szymański [cop. 1992]. Arcydzieła Literatury Rosyjskiej; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2005. Biblioteka Klasyki; [Warszawa]: MG 2019.

Przedruk w dziełach F. Dostojewskiego: Dzieła. Seria 7. [T. 2]. Warszawa 1929; Gracz. Opowiadania 1862-1869. Przełożył G. Karski, W. Broniewski, J. Tuwim. Warszawa 1964. Z pism F. Dostojewskiego; Dzieła wybrane. T. 2. Warszawa: 1984, wydanie 2 tamże 1987; Z dzieł Fiodora Dostojewskiego. T. 1. Londyn 1992.

Wydania elektroniczne:
Audiobook: Czyta K. Kołbasiuk. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe [1994], 5 kaset dźwiękowych; następne: tamże [ca 2005], 5 kaset dźwiękowych. Audioteka PWN; Johanneshov: MTM 2013, 1 płyta (CD-R) 

E-book: [Warszawa]: MG 2019, plik tekstowy w formacie MOBI, EPUB.
Tytuł oryginału: Igrok. Roman; Iz zapisok molodogo čeloveka. 

Adaptacje: teatralne: Reżyseria: J. Bunsch. Wystawienie: Wrocław, Teatr Polski 1995, – radiowe: Adaptacja: M. Broniewska. Reżyseria: J. Świderski. Polskie Radio 1968, – telewizyjne: Adaptacja: Z. Malanowicz. Reżyseria: B. Hussakowski. Telewizja Polska 1970.

2. F. Dostojewski: Skrzywdzeni i poniżeni. Powieść w 3 tomach. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1926], 155 + 156 + 148 s. Biblioteka Groszowa, 98-100. Przedruki w wydaniach dzieł F. Dostojewskiego: Dzieła. Seria 5, t. 3-4. Warszawa 1928; Z pism F. Dostojewskiego. Warszawa: 1957; Dzieła wybrane. T. 2. Warszawa 1984. Biblioteka klasyków, tamże: wydanie 2 T. 5. 1987; wydanie z podtytułem Powieść w 4 częściach z epilogiem. Przełożył W. Broniewski. Przejrzał i poprawił Z. Podgórzec. London: Puls 1992, 361 s. Z dzieł Fiodora Dostojewskiego, [T. 6]; wydanie osobne [Warszawa]: MG 2019,  396 s.

Wydanie elektroniczne:
E-book: [Warszawa]: MG 2019, plik tekstowy w formacie MOBI, EPUB.  

Tytuł oryginału: Unižennye i oskorblennye. Roman v četyreh častâh s epilogom.

Adaptacje: teatralne: Scenariusz: K. Berwińska. Adaptacja: W. Wróblewska. Reżyseria: K. Berwińska, W. Wróblewska. Wystawienie: Warszawa: Teatr Ziemi Mazowieckiej 1963, – radiowe: Adaptacja: Z. Zawadzka. Reżyseria: J. Świderski. Polskie Radio 1971, – telewizyjne: Reżyseria i adaptacja: I. Cywińska. Telewizja Polska 1992. 

3. S. Jesienin: Pugaczow. Poemat dramatyczny. Warszawa: Skamander 1926, 43 s. Wystawienia: teatralne: Reżyseria: G. Błońska. Warszawa, Warsztat Teatralny przy Wydziale Sztuki Reżyserskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej 1936. Wydanie następne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 46 s. Przedruk w poz. 38 oraz w: Dwa wieki poezji rosyjskiej. Antologia. Warszawa 1947, tamże: 1951, 1954; poz. 35; S. Jesienin: Poezje. Warszawa 1960, tamże: 1967, 1971, 1973; S. Jesienin: Poezje wybrane. Warszawa 1968.

Tytuł oryginału: Pugačov.

Okładkę wydania z 1926 projektowała J. Konarska.

Wystawienia: teatralne: Reżyseria: W. Horzyca. Toruń, Teatr Ziemi Pomorskiej 1948, – telewizyjne: Adaptacja: Dż. Połtorzycka. Reżyseria: Z. Dybowska-Aleksandrowicz.  Telewizja Polska 1964, – radiowe pt. Wiatr żyto kołysze... Reżyseria: W. Maciejewski. Adaptacja: W. Maciejewska. Teatr Polskiego Radia 1964.

Recenzje:
1. A. STAWAR. Poemat o Pugaczowie. „Wiadomości Literackie” 1926 nr 33. 
2. J.P. [J. PRZYBOŚ]: Przekład „Pugaczowa” Jesienina. „Zwrotnica” 1927 nr 11.

4. F. Dostojewski: Białe noce. [Opowiadanie]. Wydanie łącznie z poz. 5 pt. Krokodyl. Niezwykłe zdarzenie albo wypadek w pasażu. Warszawa: Biblioteka Groszowa [ca 1927], s. 61-144. Wydanie osobne: z podtytułem Powieść sentymentalna. Ze wspomnień marzyciela. Warszawa: Książka i Wiedza 1967, 76 s. Koliber. Wydania następne: łącznie z Łagodna w tłumaczeniu G. Karskiego pt. Białe noce. Opowiadania. Warszawa: Książka i Wiedza 1986, 169 s. Koliber;  pt. Białe noce. Poznań: SAWW [ca 1995]. Arcydzieła Literatury Światowej.

Przedruk zob. poz. 48 oraz w tomach F. Dostojewskiego: Dzieła. Seria 7. [T. 3]. [Warszawa] 1929;Białe noce i inne opowiadania: 1848-1859. Tłumaczenie: W. Broniewski, G. Karski, J. Jędrzejewicz. Warszawa 1963. Z pism F. Dostojewskiego; O miłości. Tłumaczyli: W. Broniewski, S. Pollak, M. Leśniewska. Kraków 1988; pt. Białe noce i inne utwory. Przełożyli: W. Broniewski, G. Karski, A. Stawar, Z. Podgórzec. London 1992. Z dzieł Fiodora Dostojewskiego, t. 5; 

Tytuł oryginału: Belye noči. Sentimental’nyj roman. Iz vospominanij mečtatelâ.

Adaptacje: telewizyjne: Reżyseria i adaptacja: M. Broniewska. Telewizja Polska 1960, – teatralne: Adaptacja: J. Zalewski. Reżyseria: W. Laskowska. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum im. S. Jaracza 1963, – radiowe: Adaptacja: M. Komorowska. Reżyseria: N. Szydłowska. Polskie Radio 1968.

5. F. Dostojewski: Krokodyl. Niezwykłe zdarzenie albo wypadek w Passażu, prawdziwa opowieść o tym, jak pewien pan został w Passażu połknięty przez krokodyla żywcem, cały, bez reszty, i co z tego wynikło. Wydanie łącznie z poz. 4 Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Groszowej [1927],  s. 1-60. Biblioteka Groszowa.. Przedruk zob. poz. 48 oraz w tomach F. Dostojewskiego: Dzieła. Seria 7. [T. 3]. Warszawa 1929; Gracz. Opowiadania 1862-1869. Warszawa 1964; Paskudna historia i inne utwory.  London 1993.

Tytuł oryginału: Krokodil. Neobyknovennoe sobytie, ili Passaž w Passaže.  

Adaptacje: teatralne: łącznie z poz. 5, 11 oraz  Mąż pod łóżkiem: Adaptacja: R. Winiarski, F. Falk. Reżyseria: R. Winiarski, S. Mołek. Wystawienie: Częstochowa, Teatr im. A. Mickiewicza 1965; – radiowe: Adaptacja: B. Justynowicz. Reżyseria: M. Szczepkowska. Polskie Radio 1968. 

6. M. Gogol: Przygody Czyczykowa albo martwe dusze. [Powieść]. T. 1-2. Warszawa: J. Mortkowicz 1927, 180 + 169 s. Biblioteka Beletrystyczna Towarzystwa Wydawniczego, ks. 9. Wydania następne: Warszawa; Bydgoszcz: Książka 1946, 266 s.; Okładkę projektował L. Buczkowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1949; pt. Martwe dusze: z podtytułem: Poemat. Wstęp i objaśnienia: A. Walicki. Wrocław: Ossolineum 1956, CXLIV, 338 s. Biblioteka Narodowa II, 101; Słowo wstępne: M. Dąbrowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962. Biblioteka Arcydzieł PIW. Najsłynniejsze Powieści Świata; Warszawa: Czytelnik 1968, tamże: 1971. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej, 1985, 1987; Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej Współpraca 1987; wydanie 12 Posłowie: A. Drawicz. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1993. Biblioteka Klasyki, wyd. 2 tamże 1995; wydanie 2 zmienione Przełożyli W. Broniewski (t. 1), M. Leśniewska (t. 2). Opracował B. Galster. Wrocław: Ossolineum 1998, CLII, 458 s. Biblioteka Narodowa II, 101, wydanie 3 tamże 2008; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2005. Biblioteka Klasyki; Kraków: Zielona Sowa 2005. Arcydzieła Literatury Światowej, tamże: 2008.

Przedruk w dziełach M. Gogola: Utwory wybrane. T. 2. Warszawa 1951. Złota Seria Literatury Rosyjskiej, wydanie 2 tamże 1953; Wybór pism. Warszawa 1954; pt. Martwe dusze z podtytułem: Powieść. Wstęp Z. Fedecki. Warszawa: Czytelnik 1957, 317 s. Pisma wybrane w 4 tomach. 

Wydanie elektroniczne:
Audiobook: Czyta A. Szczepkowski. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2011, 1 płyta CD. Klub Czytanej Książki.

Tytuł oryginału: Mёrtvye duši.

Adaptacje: teatralne: pt. Martwe dusze. Tłumaczenie W. Broniewskiego. Inscenizacja A. Milskiej. Wstęp: J. Pregierówna. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 72 s. Komisja Centralna Związków Zawodowych w Polsce. Biblioteczka Świetlicowa, 28, wydanie następne S.I.: s.n. 1956; Reżyseria: W. Hańcza. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1969; –  radiowe: Adaptacja: Z. Zawadzka. Reżyseria: B. Dardziński. Polskie Radio 1957; – telewizyjne: Martwe dusze. Adaptacja i reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1966.

Recenzje:
1. B. GIEROWSKI. „Język Polski” 1958 nr 2.
2. I. LEŚNIAKIEWICZ. „Wieści” 1971 nr 52.

7. Współczesna literatura rosyjska. Sejfulina - Iwanow - Kawierin - Brik - Pilniak. [Antologia opowiadań]. Przełożył W. Broniewski. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1927], 150 s. Biblioteka Groszowa, t. 601.

Zawiera: L. Sejfulina: Stara. List; W. Iwanow: Noc; W. Kawierin: Przyjaciel Mikada; O. Brik: Nie po drodze; B. Pilniak: Bratki [fragmenty].

Tytuły oryginałów: L. Sejfulina: Staruha; Pis'mo; W. Iwanow: Noč; W. Kawierin: Drug Mikado; O. Brik: Ne poputčica; B. Pilniak: Ivan-da-Mar'â.

8. L. Andrejew: Opowieść o siedmiu powieszonych. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1928], 139 s. Biblioteka Groszowa. Przedruk w: L. Andrejew: Myśl. [Wybór opowiadań]. Wybór i wstęp: K. Pomorska. Przełożyli

 W. Broniewski, J. Brzęczkowski, L. Flaszen. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959.

Tytuł oryginału: Rasskaz o semi povešennyh.

Adaptacja: radiowa: Adaptacja: I. Iredyński. Reżyseria: J. Markuszewski. Polskie Radio 1965.

9. B. Pilniak: Iwan Moskwa. Przekład z rosyjskiego [W. Broniewski]. [Opowiadania]. [Warszawa]: Alfa 1928, 178 s. Współczesna Beletrystyka Rosyjska, t. 4. Wydanie następne pt. Arina i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1957, 212 s.

Tytuł oryginału: Ivan Moskva.

Zawiera: Autobiografia; Arktyka; Nad parowem; Iwan Moskwa; Arina.

Opowiadanie pt. Nad parowem przedruk w antologii: Królowa pocałunków. Opowiadania o miłości. Wyboru dokonał R. Śliwowski. Warszawa: Czytelnik 1975, s. 197-206.

Recenzja:
A. STAWAR: Pilniak. „Wiadomości Literackie” 1927 nr 45.

10. P. Romanow: Bies. [Opowiadania]. Przełożył z oryginału W. Broniewski. Warszawa: Rój 1929, 189 s. Biblioteka Powieściowa, 571.

Tytuł oryginału: Domovoj.

Zawartość: Bies; Prosiak; Dym; Kołnierz sobolowy; Gościnny lud; Głupie stado; Dobre miejsce; Dusza rosyjska; Włoska buchalteria; Trzy wieloryby; Łaciata krowa; Święta kobieta; Rybacy; Osiem pudów; Głos ludu; Mutra; Spekulantki; Pokój; Labirynt.

Recenzja:
L. POMIROWSKI. „Kurier Poranny” 1930 nr 106.

11. F. Dostojewski: Opowieści. Tłumaczyli J. Tuwim, W. Broniewski, M. Grabowska, J. Braun, A. Wat. T. 1-2. [Warszawa]: Rój 1929, 303 s. Dzieła. Seria VIII, t. 1-4. 

Tytuł oryginału: Dâdûškin son. Iz mordasovskih letopisej;  Čužaâ žena i muž pod krovat′û. Proisšestvie neobyknovennoe.

Tu w przekładzie W. Broniewskiego: Sen wujaszka; Cudza żona. Adaptacje teatralne: Sen wujaszka. 

Adaptacja i reżyseria: M. Boratyńska. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum im. S. Jaracza 1996; Cudza żona. Adaptacja łącznie z Krokodyl [poz. 5]; Białe noce [poz. 4]: R. Winiarski, F. Falk. Reżyseria: R. Winiarski, S. Mołek. Wystawienie: Częstochowa, Teatr im. A. Mickiewicza 1965.

12. B. Brecht: Opera za trzy grosze. [Tłumaczył B. Winawer. Songi i ballady tłumaczył W. Broniewski. Muzyka: K. Weill]. Wystawienie: Reżyseria: L. Schiller. Warszawa, Teatr Polski 1929. Przedruk w: B. Brecht: Dramaty. Warszawa 1962.

Przedruk 7 songów w przekładzie W. Broniewskiego w powieści będącej przeróbką Opery za trzy grosze:  Powieść za 3 grosze. Z upoważnienia autora przełożył M. Tarnowski. Wiersze tłumaczył W. Broniewski. Warszawa: Księgarnia Popularna 1936 s. 288. Wydania następne: Warszawa: Okładkę projektowała M. Hiszpańska. Książka i Wiedza 1949. Tygodniowa Biblioteka Obiegowa; pt. Powieść za trzy grosze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, pt. Powieść za 3 grosze tamże, 1971. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej, tamże pt. pt. Powieść za trzy grosze. 1979. Kolekcja Literatury Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Tytuł oryginału: Die Dreigroschenoper.

Wystawienie telewizyjne: Reżyseria: E. Dziewoński. Telewizja Polska 1976.

Recenzje:
1. J. LORENTOWICZ. „Dzień Polski” 1929 nr 124.
2. T. ŻELEŃSKI-BOY: Premiera w Teatrze Polskim. „Kurier Poranny” 1929 nr 127.

13. [A. Henschke] Klabund: Car Piotr. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył: I. Berman i W. Broniewski. Warszawa: Rój 1930, 207 s.

Tytuł oryginału: Pjotr. Roman eines Zaren.

Recenzje:
1. L. POMIROWSKI. „Kurier Poranny” 1930 nr 265.
2. J.E. SKIWSKI: Syntetyczne powieści Klabunda. „Tygodnik Ilustrowany” 1930 nr 48.

14. J. Kalinnikow: Mnisi i kobiety. [Powieść]. Autoryzowany przekład z rosyjskiego [W. Broniewskiego] Jana Mańskiego. T. 1-4. Warszawa: Alfa [1931], 317 + 318 + 272 + 411 s.

Tytuł oryginału: Monahi i ženŝiny. Moŝi.

Na karcie tytułowej błędnie nazwisko autora: Kallinikow.

15. P. Romanow: Trzy pary jedwabnych pończoch. [Powieść]. Z rosyjskiego przełożył Władysław Broniewski. T. 1-2. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne [ca 1930], 179 + 171 s. Premie Powieściowe „Świata”. Wydania następne: tamże [ca 1931]; Warszawa: Rój 1932 [i.e. 1931]; Warszawa: Biblioteka Groszowa [ca 1933].

Tytuł oryginału: Tri pary šelkoyh čulok.

Recenzja:
J. KADEN-BANDROWSKI: Moskiewski dom mieszkalny. „Gazeta Polska” 1932 nr 27-28.

16. B. Pilniak: Wołga wpada do Morza Kaspijskiego. Powieść o piatiletce. Przekład autoryzowany [W. Broniewskiego] Jana Mańskiego. Warszawa: Alfa [1932], 299 s. Wydanie następne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 292 s.

Tytuł oryginału: Volga vpadaet v Kaspijskoe More.

Recenzje:
1. J. MIERNOWSKI. Etos wiary w człowieka. „Kurier Poranny” 1933 nr 197.
2. Dr M. KOR. „Przegląd Literacki” 1932 nr 115.

17. I. Erenburg: 10 HP (Życie auta). [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożył W. Broniewski. Warszawa: Rój 1933, 246 s.

Tytuł oryginału: 10 L.S. [Desât’ lošadnich sil]. Hronika našego vremeni.

Druk fragmentów przekładu w zmienionej redakcji w: I. Erenburg: Szkice,  wrażenia z podróży. Warszawa 1960. Dzieła wybrane, t. 5.

Recenzja:
J. KORNACKI: Samochodem po prosperity. „Epoka” 1933 nr 5.

18. A. Nowikow-Priboj: Cuszima. [Powieść]. T. 1-3. Warszawa: Rój 1934, 247 + 200 + 239 s. Wydania następne: Księga 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 415 + 520 s., wydanie nowe tamże 1952;  T. 1-2. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej 1956, tamże  T. 1. Wyprawa, T. 2. Bitwa. 1979, 394 +534 s. Bellona. 

Tytuł oryginału: Cusima.

Recenzje:
1. [W. ZAMBRZYCKI] Z. „Merkuriusz Polski Ordynaryjny” 1934 nr 24.
2. Z. BRONCEL: Remarque wojny 1905 r. „ABC” 1934 nr 344 dodatek „ABC Literacko-Artystyczne” nr 51.
3. [b.a.]. „Naród i Wojsko” 1935 nr 3.
4. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1935 nr 23.

19. L. Muchanow, M. Goldberg, S. Dikowski [montażyści]: Czeluskin. Oparta na dokumentach opowieść o czeluskinowcach, o dwóch miesiącach życia odważnych sowieckich podróżników polarnych na dryfującej krze i o uratowaniu ich przez bohaterów Związku sowieckiego. Redakcja: konstruktor S. Tretjakow. Autoryzowany przekład Wł. Broniewskiego. Warszawa: Minerwa 1935, 231 s.

Tytuł oryginału: Tscheljuskin; ein Land rettet seine Söhne.

Zawartość: Przedmowa [Wydawnictwa i redaktorów]; Wstęp: Od „Vegi” do „Czeluskina”. – Cz. 1. Wielką drogą północną. Dziennik L. Muchanowa, Cz. 2. M. Goldberg: Obóz nad otchłanią, Cz. 3. S. Dikowski: Wielki plan ocalenia bohaterów.

Recenzja:
J. KOROLEC. „Prosto z Mostu” 1935 nr 45.  

20. B. Pilniak: Sobowtóry. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożył Władysław Broniewski. Warszawa: Rój 1935, 385 s. Wydanie następne ze wstępem S. Pollaka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 283 s.

Tytuł oryginału: Dvojniki.

Powieść przełożona z rękopisu. Jest to połączenie trzech wcześniej napisanych utworów: Ivan Moskva, Zavoloč’e, Sed'maâ sovetskaâ.

Recenzje:
1. B. DUDZIŃSKI. „Naprzód” 1935 nr 113; „Robotnik” 1935 nr 113.
2. (es): [rec.]. „Sobowtóry”. „Myśl Narodowa” 1935 nr 33.

21. A. Tołstoj: Droga przez mękę. [Powieść]. Cz. 1-3.

Cz. 1. Siostry; Cz. 2. Rok osiemnasty. Autoryzowany przekład W. Broniewskiego. Warszawa: Wydawnictwo J. Przeworskiego 1935, 385 + 452 s. Wydanie następne: [Warszawa:] Czytelnik 1946, tamże 1949. Towarzystwo Bibliotek Obiegowych.
Cz. 3. Pochmurny ranek. Tłumaczyli W. Broniewski (rozdział 1-10) i W. Rogowicz (rozdział 11-20). Warszawa: Czytelnik 1949, 494 s.

Wydanie łączne całości: Warszawa: Czytelnik 1952; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954; Warszawa: Czytelnik 1957, tamże: 1962, 1965, 1967, 1971, 1974; Warszawa: Książka i Wiedza 1983, tamże 1984; Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej Współpraca 1985.

Tytuł oryginału: Hoždenie po mukam. Kniga 1. Sёstry. Kniga 2. Vosemnadcatyj god. Kniga 3. Hmuroe utro.

Adaptacja: radiowa: Adaptacja: J. Skotnicka. Reżyseria: E. Płaczek. Polskie Radio 1976.

Recenzje:
1. Es.: „Siostry” Al. Tołstoja. „Myśl Narodowa” 1935 nr 51.
2. H. RADZIUKINAS. „Prosto z Mostu” 1935 nr 40.
3. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1936 nr 6.
4. B. DUDZIŃSKI. „Robotnik” 1936 nr 250.
5.  I. LEŚNIAKIEWICZ. „Wieści” 1971 nr 46.

22. W. Kirszon: Cudowny stopKomedia w 4 aktach. Tłumaczyła H. Pilichowska. łTumaczenie tekstów piosenek: W. Broniewski. Wystawienie: Reżyseria: E. Chaberski. Warszawa, Teatr Letni 1935.

Tytuł oryginału: Čudesnyj splav.

Recenzja:
K. IRZYKOWSKI. „Pion” 1935 nr 50.

23. K. Czukowski: Bajki. Przełożył W. Broniewski. Rysunki W. Konaszwicza. Warszawa: J. Przeworski [1936], 115 s. Wydania następne: Bajki. Wolny przekład W. Broniewskiego. Jerozolima: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1945, 68 s. Szkolna Biblioteczka na Wschodzie, t. 90; Warszawa: Czytelnik 1947, tamże 1949; Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, tamże: 1957, 1965, 1984, 1987. Przedruk zob. poz. 35, 46.

Wydanie osobne bajki Limpopo zob.  poz. 29.

Tytuł oryginału: Skazki.

Zawartość: Limpopo; Czarny Piotr; Telefon; Myjdodziur; Karaluszysko; Strapienie Małgorzaty; Skradzione słońce; Muszka Złotobrzuszka.

Projekt okładki i ilustracje w wydaniu z 1945: Z. Kowalewski; wydania z 1947, 1949, 1953, 1957, 1965, 1984, 1987  ilustrowała O.A. Siemaszko.

Bajka pt. Myjdodziur przedruk: Opowieści domowe. Zebrała J. Papuzińska. Ilustrowała H. Krajnik. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1979, s. 13-17.

Recenzje:
1. B. DUDZIŃSKI. „Naprzód” 1936 nr 338.
2. T. BREZA: O różnych obrazkach i wierszykach dla dzieci. Poeto dla maluczkich szykuj swoją lirę. „Kurier Poranny” 1936 nr 278.

24. Flet zaczarowany. [Opowiadanie dla dzieci]. Według tekstu W. Disneya napisał W. Broniewski. Warszawa: J. Przeworski 1936, 70 s. Wydania następne: Warszawa: Wiedza 1947; Ilustrował M.P. Bocianowski. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1987; Ilustrowali I. Czesny i J. Stępień. Łódź: Bierkowski & ROK Corporation 1991.

Tytuł oryginału: Pied piper.

W wydaniu z 1936 i 1947 ilustracje: Studio Walta Disneya.

25. L. Grossman: Śmierć poety. (Zapiski d’Archiaca). [Biografia]. Pierwodruk pt. Zapiski d’Archiaca. Śmierć Puszkina. „Wiadomości Literackie” 1937 nr 32, 35, 37, 40, 41, 43, 49; 1938 nr 3, 18, 19, 20, 22, 28, 29, 32, 34, 37, 38. Wydanie pt. Śmierć poety. (Zapiski d’Archiaca). Warszawa: Europa [1939], 450 s. Wydania następne bez podtytułu: Warszawa: Wiedza 1946; Okładkę projektował I. Witz. Warszawa: Książka i Wiedza 1949.

Tytuł oryginału: Zapiski d’Aršiaka.

Zawiera tłumaczenie wierszy A. Puszkina.

Recenzje:
1. J. DĄBROWSKI: Pieśń wśród świstu knutów. „Naprzód” 1939 nr 15[6].
2. [b.a.]: „Robotnik”, Warszawa 1939 nr 150.
3. N. WIŚNIEWSKA: Odwet pokoleń. „Epoka” 1937 nr 19.

26. W. Majakowski: Kim chciałbym zostać. [Wiersz dla dzieci]. Ilustrował J.M. Szancer. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 24 s. Wydania następne: tamże 1951; Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 8 k.; tamże: 1965, 1967, 1969. Przedruk zob. poz. 46 a oraz w tomach W. Majakowskiego: Wiersze dla dzieci. Przełożyli W. Broniewski, A. Sandauer, A. Stern. Ilustrował A. Jurkiewicz. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 60 s.; Poezje. [Warszawa] 1957. 

Tytuł oryginału: Kem byt’.

Wydanie z 1951 ilustrował J.M. Szancer; wydanie z 1962, 1965, 1967, 1969 ilustrował Z. Rychlicki.

27. A. Tołstoj: Chleb. (Obrona Carycyna). [Powieść]. Warszawa: Prasa Wojskowa 1949, 312 s. Wydania następne: tamże 1950. Biblioteka „Gazety Robotniczej”, nr 1; Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej 1952; tamże: 1953. Biblioteka „Prasy”, z przedmową L. Marjańskiej 1954. Złota Biblioteka.

Wydanie osobne fragmentu pt. Obrona Carycyna. (Fragmenty powieści Chleb). Wydanie 2. Warszawa: Prasa Wojskowa 1950, 104 s.

Tytuł oryginału: Hleb. Oborona Caricina. Povest’.

W wydaniach z 1949 i 1950 okładkę projektował J.M. Szancer; ilustrował M. Kościelniak.

28. W. Majakowski: Co to znaczy dobrze i co to znaczy źle. [Wiersz dla dzieci]. Tłumaczył W. Broniewski. Ilustrował J.M. Szancer. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 15 s. Wydanie następne: tamże 1951. Przedruk poz. 46 oraz w tomach W. Majakowskiego: Wiersze dla dzieci. [Tłumaczyli z języka rosyjskiego. W. Broniewski, A. Sandauer i A. Stern]. Ilustrował A. Jurkiewicz. Warszawa 1956; Poezje. Warszawa 1957. 

Tytuł oryginału: Čto takoe horošo i čto takoe ploho.

29. K. Czukowski: Limpopo. [Bajka]. Tłumaczył W. Broniewski. Ilustrowała O. Siemaszkowa. Warszawa: Czytelnik 1950, 18 [k.]. Zob. poz. 25.

Tytuł oryginału: Limpopo.

Adaptacje: radiowe: pt. Doktor Ojboli. Adaptacja: A. Wolfowa. Polskie Radio 1967; – telewizyjne: Adaptacja: H. Antoszewski. Reżyseria: J. Koenig. Telewizja Polska, Teatrzyk Kieszonkowy 1967; – teatralne: Adaptacja i reżyseria: J. Łupinowicz. Wystawienie: Łódź, Teatr Lalek Arlekin 1988.

30. O. Kornijczuk: Zaginiona eskadra. [Sztuka w 3 a.]. Wystawienie pt. Zagłada eskadry: Reżyseria: R. Zawistowski i E. Żytecki. Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1952. Wydanie w: Teatr radziecki. Antologia. T. 2. Warszawa 1967 s. 313-386. Przedruk w: Świat z naszej woli. Materiały repertuarowe na obchody 60 rocznicy Rewolucji Październikowej. Wybór wierszy i wstęp W.B. Segal. Warszawa: COK 1977. 

Tytuł oryginału: Gibiel eskadry.

Adaptacja radiowa: Adaptacja: L K. Białek. Reżyseria: N. Szydłowska. Polskie Radio 1977.

31. O. Kornijczuk: Skrzydła. Sztuka w 4 aktach. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 142 s.

Tytuł oryginału: Krylâ.

Egzemplarz teatralny: Muzeum Teatralne w Warszawie (nr 2670).

32. J. Lisaszwili: Ich młode lata. [Powieść]. [Przełożył z rosyjskiego W. Broniewski].  Warszawa: Czytelnik 1955, 297 s.

Tytuł oryginału: Kecxoveli.

33. W. Łacis: Ku nowemu brzegowi. [Powieść]. Przełożyli W. Broniewski i W. Broniewska. Ilustrował A. Rudziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy  1955, 666 s. Biblioteka Laureatów Nagrody Stalinowskiej.

Tytuł oryginału: K novomu beregu.

34. M. Szołochow: Opowiadania znad Donu. [Przełożył W. Broniewski]. Ilustrował J. Jaworowski.Warszawa: Czytelnik 1958, 407 s.

Tytuł oryginału: Donskie rasskazy.

Zawartość: Znamię, Pastuch, Komisarz żywnościowy, Nasienie szybałki, Serce Aloszki, Dozorca basztanów, Droga-dróżka, Znajda, Wir, Człowiek familijny, Przewodniczący Rewolucyjnej Rady Wojennej Republiki, Błędna ścieżka, Żona dwóch mężów, Śmiertelny wróg, Źrebak, Robaczywość, Lazurowy step, Parobcy, O Dońskim Komitecie Aprowizacyjnym i niepowodzeniach zastępcy dońskiego komisarza aprowizacyjnego towarzysza Pticyna, O Kołczaku, pokrzywie i innych rzeczach,  Obca krew.

Opowiadanie pt. Obca krew przedruk: Opowieści z tamtych lat. Fragmenty dzieł klasyki radzieckiej. [Wybrała M. Kwiatkowska. Ilustrował A. Chodorowski. Przypisy historyczne oprac. A. Olejarczuk]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1981 s. 200-223. 

Opowiadanie pt. Nasienie szybałki przedrukowane w antologii: Róża wiatrów. Opowiadania o miłości. Wyboru dokonał R. Śliwowski. Warszawa: Czytelnik 1977 s. 120-125.

Opowiadanie pt. Źrebak przedrukowane w antologii: Antologia opowiadań radzieckich. Wyboru dokonał R. Śliwowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977 s. 17-24.

Adaptacje telewizyjne: opowiadania pt. Źrebak.  Reżyseria: W. Siemion. Telewizja Polska 1959; – opowiadania pt. Obca krew. Adaptacja: J. Zalewski. Reżyseria: A. Konic. Telewizja Polska 1962.

35. Moje przyjaźnie poetyckie. [Przekłady wierszy]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy  1960, 222 s. Wydanie następne: tamże 1977. Przedruk zob. poz. 46.

Zawiera przekłady wierszy autorów: A. Puszkin, K. Balmont, W. Majakowski, S. Jesienin, B. Pasternak, P. Antokolski, S. Czikowani, M. Rylski, Ch. Botew, N. Wapcarow, B. Bożyłow, B. Brecht, F. Wolf, K. Biebl, N. Hikmet, K. Czukowski.

36. J. Prut: Pociąg pancerny „Książę Mścisław Udały”. [Dramat]. Tłumaczył W. Broniewski. Wystawienie pt. Książę Mścisław Udały: Reżyseria: R. Zawistowski, O. Axer. Warszawa, Teatr Polski 1960. 

Tytuł oryginału: Knâz’ Mstislav Udaloj.

37. S. Marszak: U progu życia. Kartki wspomnień. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 266 s.

Tytuł oryginału: V načale  žizni.

Recenzja:
F. NIEUWAŻNY. „Przyjaźń” 1961 nr 44.

38. B. Brecht: Matka Courage i jej dzieci. Przekład W. Broniewskiego 6 z 11 songów do sztuki powstał w 1961.

Wydanie: Dramaty. T. 2.  Warszawa 1962. Przedruk zob. poz. 46.

Tytuł oryginału: Mutter Courage und ihre Kinder. Eine Chronik aus dem dreissigjährigen Krieg.

W. Broniewski zaczął tłumaczyć songi w 1961 na zamówienie Teatru Narodowego w Warszawie, przełożył 6 z 11, nie zostały one wykorzystane. W wydaniu z 1962 przekład sztuki i songów w tłumaczeniu S.J. Leca oraz w „Dodatku” songi w tłumaczeniu W. Broniewskiego.  

Wystawienie teatralne z wykorzystaniem przekładu 6 songów W. Broniewskiego: Przekład dramatu: S.J. Lec. Przekład songów: S.J. Lec, W. Broniewski. Reżyseria: K. Braun. Lublin: Teatr im. J. Osterwy 1968.

39. M. Priszwin: Łańcuch Kościeja. Księga 1-2. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1962, 365 + 472 s. Nike.

Tytuł oryginału: Kaŝeeva cep’.

Recenzje:
1. B. CZESZKO. „Przegląd Kulturalny” 1963 nr 19.
2. W. SADKOWSKI. „Nowe Książki” 1963 nr 13.
3. A. SEMCZUK. „Przyjaźń” 1963 nr 8.
4. Z. STAROWIEYSKA-MORSTINOWA. „Tygodnik Powszechny” 1963 nr 4.

40. F. Dostojewski: Białe noce i inne opowiadania: 1848-1859. Tłumaczenie: W. Broniewski, G. Karski, J. Jędrzejewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, s. 603. Z pism F. Dostojewskiego.

41. F. Dostojewski: Gracz. Opowiadania 1862-1869. Przełożył G. Karski, W. Broniewski, J. Tuwim. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, s. 485. Z pism F. Dostojewskiego.

Tu w przekładzie W. Broniewskiego: Paskudna historia, Gracz [poz. 1], Krokodyl [poz. 5].

Paskudna historia przedr. zob. poz. 47.

Adaptacja telewizyjna opowiadania Paskudna historia: Adaptacja i reżyseria: J. Kondratiuk. Telewizja Polska 1986.

42. W. Majakowski: Poeta robotnik. [Wiersz]. Tłumaczył W. Broniewski. „Nowa Kultura” 1924 nr 2 s. 40-41. Wydanie osobne łącznie z przekładem W. Wandurskiego: Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1971, [8] s. Łódzkie Towarzystwo Przyjaciół Książki. Przedruk zob. poz. 46 oraz w tomach W. Majakowskiego: Wybór poezji. Warszawa 1927; Wiersze wybrane. Warszawa 1948; Wiersze i poematy. Warszawa 1949; Wybór wierszy. Warszawa 1953; Młodym. Wybór wierszy. [Warszawa] 1956; Poezje. [Warszawa] 1957.

Tytuł oryginału: Poèt rabočij.

Wydanie osobne to druk bibliofilski Łódzkiego Towarzystwa Przyjaciół Książki przeznaczony dla uczestników VI Ogólnopolskiego Festiwalu Poezji w Łodzi.

43. K. Czukowski: Muszka Złotobrzuszka. [Wiersz dla dzieci]. Przełożył z rosyjskiego W. Broniewski. Ilustrował O. Zotow. Moskwa: Małysz 1976, [16] s. Zob. poz. 23. Przedruk zob. poz. 35, 46.

Tytuł oryginału: Muha-Cokotuha.

44. K. Czukowski: Telefon. [Wiersz dla dzieci]. Przełożył z rosyjskiego W. Broniewski. Ilustrował W. Karpowicz. Moskwa: Małysz 1984, [12] s. Zob. poz. 23. Przedruk zob. poz. 35, 46.

Tytuł oryginału: Telefon.

45. S. Jesienin: Moja gwiazdo płoń. [Antologia przekładów]. Przełożyli z rosyjskiego: W. Broniewski, J. Brzechwa i T. Nowak. Wiersze wybrała M. Matyka. Ilustrowała J. Kamińska. Kraków: Miniatura 1991, 48 s. Przedruk przekładów W. Broniewskiego zob. poz. 46.

46. Przekłady poetyckie. W: W. Broniewski: Poezje zebrane. Opracowała F. Lichodziejewska. T. 4. Toruń: Algo 1997 s. 83-372.

Tu całość, ogłoszonego i rozproszonego, poetyckiego dorobku przekładowego W. Broniewskiego, m.in. poz. 25, 28, 30, 41, 43.

47. F. Dostojewski: Paskudna historia i inne utwory. Przełożył W. Broniewski i G. Karski. [Wybór i przypisy: Z. Podgórzec]. London: Puls 1993, 367 s. Z dzieł Fiodora Dostojewskiego. T. 11.

Tu w przekładzie W. Broniewskiego: Krokodyl [poz. 5], Paskudna historia [poz. 41], Cudza żona i mąż pod łóżkiem [poz. 11] , Sen wujaszka [poz. 11].

48. F. Dostojewski: Opowieści. Przełożył W. Broniewski. [Warszawa]: Wydawnictwo MG 2020, 286 s.

Zawartość: Białe noce [poz. 4], Cudza żona [poz. 11], Sen wujaszka [poz. 11], Krokodyl [poz. 5]. 

Wydanie elektroniczne:
E-book: Opowieści: Białe noce; Cudza żona; Sen wujaszka; Krokodyl. [Warszawa]: MG 2020, plik w formacie MOBI, EPUB.

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE WRAZ Z LOKALIZACJĄ

M. Gorki: Jegor Bułyczow i inni. [Dramat]. Przekład powstał post 1932.

Tytuł oryginału: Egor Bulyčov i drugie.

Egzemplarz teatralny: Warszawa, Biblioteka Teatru Powszechnego.

PRACE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU ORAZ LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ I KRYTYKA PRZEKŁADU

Artykuły

1. [Włodzimierz Majakowskij. Obłok w spodniach]. „Nowa Kultura” 1924 nr 3 [recenzja: W. Majakowski: Obłok w spodniach. Przełożył J. Tuwim. Warszawa 1923].

W. Broniewski podpisany: b.

2. Co myślą bolszewicy o literaturze polskiej? Książka Żeromskiego sensacją dnia. Sześć przekładów rosyjskich „Przedwiośnia”. „Wiadomości Literackie” 1925 nr 39.

3. O twórczości Sergiusza Jesienina. Po zgonie znakomitego poety. „Wiadomości Literackie” 1926 nr 3.

4. Współczesna beletrystyka rosyjska. „Wiadomości Literackie” 1927 nr 18 [recenzja: W. Iwanow: Powrót Buddy. Zbiegła wyspa. Tłumaczył J. Barski. Warszawa 1927].

W. Broniewski podpisany: w.b.

5. Nowyj Lef. „Wiadomości Literackie” 1927 nr 10 [recenzja: czasopisma „Novyj lef”, redagowanego przez W. Majakowskiego].

W. Broniewski podpisany: w.b.

6. Rozmowa z Borisem Pilniakiem. Literatura w Rosji sowieckiej. „Wiadomości Literackie” 1931 nr 7.

7. Budownictwo socjalistyczne w powieści. „Wiadomości Literackie” 1931 nr 27 [omówienie powieści B. Pilniaka „Wołga wpada do Morza Kaspijskiego”].

W. Broniewski podpisany: z.c.

8. 50 dni w ZSRR. W drodze do Dnieprogesu. [Reportaż]. „Wiadomości Literackie” 1934 nr 25.

9. 50 dni w ZSRR. Kombinat Dnieprogesu i Dniepropietrowsk. [Reportaż] „Wiadomości Literackie” 1934 nr 27.

10. Poetycka podróż po ZSRR. [Reportaż]. „ Przyjaźń” 1960 nr 37.

11. ZSRR w oczach poety. [Reportaż]. „Kraj Rad” 1960 nr37.

12. W pracowniach. „Nowa Kultura” 1961 nr 2 [dot. przekładów książek M. Priszwina i S. Marszaka oraz planowanych tłumaczeń B. Wasiliewa i W. Korniłowa].

13. Przedmowa [przygotowana po wojnie do wyboru wierszy Majakowskiego dla wojska]. Muzeum W. Broniewskiego, teczka XVIII [rękopis].

14. О поэзии Едварда Шиманского. „Польша” [rosyjskie wydanie miesięcznika „Polska”] 1971 nr 11. 

15. O twórczości Sergiusza Jesienina. Przełożył J. Szokalski. W: Есенин в Польше (1918-1939). Pецепция и интерпретация. Peд. Н.И. Шубникова-Гусева. Moсквa: Российская академия наук. Институт мировой литературы им. А. М. Горького 2019.

LISTY I MATERIAŁY W SPRAWACH PRZEKŁADOWYCH

1. List J. Bossaka z 12 stycznia 1951 [dot. przekładu wiersza J. Dołmatowskiego]. Muzeum Władysława Broniewskiego.

2. Listy Władysława Broniewskiego do Halszki Kamockiej. „Życie Literackie” 1962 nr 17, 18 i 19.

3. Listy Witolda Wandurskiego do Władysława Broniewskiego. „Miesięcznik Literacki” 1967 nr 3.

4. Korespondencja Władysława Broniewskiego z Bronisławem Sylwinem Kencbokiem. Oprac. F. Lichodziejewska. „Pamiętnik Literacki” 1971 z. 4.

5. List B. Pilniaka do Broniewskiego z 23 marca 1935. W: S. Pollak: Srebrny wiek i później. Szkice o literaturze rosyjskiej. Warszawa 1971.

6. Listy do Władysława Broniewskiego: N. Asejewa [list z 1955]; Czukowskiego [3 listy z 1956 i 1961]; A.S. Nowikowa-Priboja [2 listy z 1934 i 1935]; B. Pilniaka [list z 1935]. „Советское Славяноведение”, Moskwa 1973 nr 4 [wstęp i koment. T. P. Agapkiny: Переписка польских и советских писателей, s. 94-104].

7. List I. Erenburg do Władysława Broniewskiego. „Советское Славяноведение”, Moskwa 1975 nr 2 (list z 1933; z koment.: T.P. Agapkina: Письма русских корреспондентов в архивах польских писателей, s. 89-92).

8. Od bliskich i dalekich. Korespondencja do Władysława Broniewskiego [1915-1939]. T. 1. 1915-1930. Opracowała F. Lichodziejewska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1981, 562 s.

9. T. Agapkina, V.A. Chorev: Władysław Broniewski i Rosja. (Nieznane listy i inne archiwalia). Tł. z ros. J. Aulak. „Przegląd Humanistyczny” 2001 nr 6 [5 listów Marka Żywowa z 1934, 1936, 1952, 1954, 2 listy Kornieja Czukowskiego z 1956, 1961].

10. Broniewski w potrzaskuuczuć. Listy Władysława Broniewskiego i Ireny Helman. Wstęp, opracowanie i przypisy: D. Pachocki. Kraków: MG 2013, 221 s.

11. Zgubiłem okulary... Listy z lat 1947-1962.   [Autorzy:] Władysław i Wanda Broniewscy. Opracowanie z rękopisu, przypisy, wstęp i zakończenie: W. Bojda. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2016, 315 s.

Wydanie elektroniczne:
E-book: Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2016, plik tekstowy w formacie PDF.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

TŁUMACZ O SOBIE

1. Co zawdzięczają pisarze polscy literaturom obcym? Odpowiedź na ankietę „Wiadomości Literackich”. „Wiadomości Literackie” 1927 nr 47, toż w języku francuskim: „Pologne Littéraire” 1927 nr 23/24.

2. O pracy przekładowej wielkiego poety. [Rozmawia K. Nowakowska]. „Przyjaźń” 1958 nr 22.

3. Do rosyjskiego czytelnika. „Trybuna Ludu” 1962 nr 48 [w artykule M. Łucki: „Poeta i jego tłumacz”; autobiografia napisana jako wstęp do wydania wyboru wierszy w języku rosyjskim]. Przedruk Z ineditów Władysława Broniewskiego. „Pamiętnik Literacki” 1964 nr 4.

4. Pamiętnik 1918-1922. Wybór i przedsłowie: W. Broniewska. Opracowanie z rękopisu, wstęp i komentarz: F. Lichodziejewska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1984, 351 s. Wyd. 2 tamże 1987.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. F. LICHODZIEJEWSKA: Twórczość Władysława Broniewskiego. Monografia bibliograficzna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 694 s.

2. F. LICHODZIEJEWSKA. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 1, 10 (Uzupełnienia K. Batora). Warszawa  1994, 2007.

OMÓWIENIA

1. F. NIEUWAŻNY: Творчество Владислава Броневского и Маяковский. W:  Збїрник славїстичных праць Фїлологїчного Факультету. Київ 1958.

2. Z. ZBYROWSKI: Poezja Borysa Pasternaka w Polsce. „Slavia Orientalis” 1965 nr 1 [dot. m.in. przekładów W. Broniewskiego].

3. J. BRONIEWSKA: Maje i listopady. Warszawa: Iskry 1967, 244 s.

4. W. PIOTROWSKI: Jesienin a Broniewski. W tegoż: Sergiusz Jesienin w polskiej literaturze międzywojennej. Wrocław 1967, s. 67-95, passim

5. W. BIELAJEW: Broniewski i Swietłow. Tłumaczył [A. Drawicz] A.D. „Współczesność” 1968 nr 23. 

6. W. PARNIEWSKI: Władysław Broniewski i Włodzimierz Majakowski. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1969 nr 64.

7. S. POLLAK: Kształt poetyckich przyjaźni. „Poezja” 1970 nr 10. Przedr. W tegoż: Srebrny wiek i później. Szkice o literaturze rosyjskiej. Warszawa: Czytelnik 1971.

8. Владислав Бронєвський в Української РСР. Бібліографічний покажчик. Передмова І.М. Лозинський. Редакція Б.К. Дудикевич. Львів: [б. в.] 1971, 84 с.

9. F. LICHODZIEJEWSKA: Kontakty Broniewskiego z literaturą rosyjską w dwudziestoleciu międzywojennym. W: Po obu stronach granicy. Z powiązań kulturalnych polsko-radzieckich w XX-leciu międzywojennym. Wrocław 1972.

10. A. DRAWICZ: „...Kształtowanie tego, co nazywa się dziś: Władysław Broniewski” (Z radzieckiej perspektywy). „Poezja” 1972 nr 5.

11. W. CHORIEW: Władysław Broniewski i kultura radziecka; H. KARWACKA: Młodość literacka Władysława Broniewskiego; S. POLLAK: Broniewski w kręgu poezji rosyjskiej. W: Władysław Broniewski w poezji polskiej. Warszawa 1976.

12. J. POTOLKOV: Переводчики и переводы произведений В. Маяковского в Польше 20-тых годов. Rzeszów: Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1979, s. 191. [Tyt. okł.: Pierwsze polskie przekłady utworów Włodzimierza Majakowskiego].

13. E. Daskalova: Bronevskij, G. Milev i Blok. [Tł.] L. I. Rovnjakova. [W ks.:] Классическое наследие и современность. Leningrad 1981 s. 394-401. 

1. H. TUMOLSKA: Młodzieńcze przekłady Władysława  Broniewskiego z Błoka. „Prace Polonistyczne” Seria 37: 1981. 

15. V. MICHAŁEK: O sposobach tłumaczenia rosyjskich związków frazeologicznych na język polski („Martwe dusze” w przekładzie W. Broniewskiego). „Studia Polonistyczne” 1986/87. 

16. G. OJCEWICZ: „Czarny człowiek” Sergiusza Jesienina w przekładzie Władysława Broniewskiego. „Acta Polono-Ruthenica” 2009 t. 14.

17. A. ДМИТРОВСКИЙ: Владислав Броневский, Александр Твардовский. Справительная поэтика двух дилогий. Ценостный аспект. „Acta Polono-Ruthenica” 2011 t. 16.

18. G. GÖMÖRI: Młody Węgier u Władysława Broniewskiego. „Odra” 2012 nr 4.

19. В.А. ХОРЕВ:  В. Маяковский и С. Есенин в восприятии В. Броневского и Б. Ясенского. В: В.А. ХОРЕВ: Восприятие России и русской литературы польскими писателями (Очерки). Москва: Индрик 2012 s. 137-170.

20. D. GOŁEK-SEPETLIEWA: „Hadżi Dimityr” Christo Botewa. Obce elementy kulturowe w polskich przekładach. „Między oryginałem a Przekładem” 2015 nr 1/4 [dot. przekładu W. Broniewskiego].

21. M. DOBROGOSZCZ: Oblicza Rosji w twórczości Władysława Broniewskiego. W: Między rusofobią a rusofilią. Poglądy, postawy i realizacje w literaturze polskiej od XIX do XXI wieku. Gdańsk 2016.

22. E. CURKAN-DRÓŻKA: Метафора в творчестве Сергея Есенина и ее переводна польскийязык. Łódź: Uniwersytet Łódzki 2018, 197 s., passim.

BRONIEWSKI Władysław

(1897-1962)

Pseudonyme und Kryptonyme: A. Wilczek; b; b.; B....ki; B. Wit.; Gwóźdź; H. Dembowski; Herman; Jan Czamara; Jan Mański; Kpt.W.Pol.Wł.B. z Rosji;  Orl; Quidam; Picador; Piotr Zawrat; t.; W.B.; w.br.; (W.Br.); wb; Władysław Broniar; włb.; Władysław Orlik; X.Prof.Dr. Alojzy Lipa z zakonu OOKapucynów; zc; – gemeinsam mit K. Lewicki: Szczapa, pł i cholera.Za zgodność Ignac, adj. i ofiara

Dichter, Übersetzer.

Geboren am 17. Dezember 1897 in Płock; Sohn des Bankkassierers Antoni Broniewski und von Zofia Lubowidzka. Ab 1906 wurde er im Polnischen Gymnasium des Polnischen Schulverbandes [Gimnazjum Polskie Polskiej Macierzy Szkolnej] in Płock unterrichtet, mit Ausnahme einiger Monate im Jahre 1912, wo er das Männergymnasium mit polnischer Unterrichtssprache von Emilian Konopczyński in Warschau besuchte. Im Gymnasium erwarb er hervorragende Kenntnisse der russischen Sprache; schon in der V. Klasse versuchte er die Werke von Aleksandr Puškin und Nikoláj Gógol (nach Berichten seiner Schulkollegen) zu übersetzen. Er war Mitglied der Jugendorganisation für staatliche Unabhängigkeit [Organizacja Młodzieży Niepodległościowej] und der Antiklerikalen Jugendliga [Liga Młodzieży Antyklerykalnej] sowie Mitbegründer der ersten Scout-Gruppe in Płock. Wegen seiner Tätigkeit für die Unabhängigkeitsbewegung wurde er 1913 inhaftiert. Er nahm an der Arbeit von Schützengruppen teil und redigierte die Zeitschrift „Młodzi Idą“ (1914-15), in der er 1914 mit Gedichten und Artikeln debütierte. Nachdem er 1915 seine Schulbildung unterbrochen hatte, meldete er sich bei den Polnischen Legionen [Legiony Polskie]. Nach Beendigung der Unteroffiziersschule in Kamieńsk, kämpfte er im 4. Infanterieregiment (er nahm an der Schlacht bei Jastków teil). Zwischen Juli und Dezember 1917 war er im Lager Szczypiorno interniert. Als Externist bestand er 1918 die Abiturprüfung und inskribierte an der Philosophischen Fakultät der Universität Warschau [Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego]. Am Ende dieses Jahres trat er in die Armee ein und nahm als Offizier des 1. Infanterieregiments der Legionen am Polnisch-Sowjetischen Krieg teil. Er wurde mit dem Silberkreuz V. Klasse des Ordens Virtuti Militari [Krzyż Virtuti Militari V klasy] und viermal mit dem Tapferkeitskreuz [Krzyż Waleczny] ausgezeichnet. In den Kriegsjahren vertiefte er seine Kenntnisse der russischen Sprache und Literatur. Im Rang eines Hauptmanns kam er 1921 zur Reserve und setzte bis 1924 sein Philosophiestudium fort, das er nicht abschloss. Während des Studiums näherte er sich der revolutionären Linken an, war im Verband der Unabhängigen Sozialistischen Jugend [Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej] „Życie“ aktiv, arbeite mit der Volksuniversität [Uniwersytet Ludowy] zusammen und freundete sich mit kommunistischen Aktivisten wie Jan Hempel, Witold Wandurski und Stanisław Ryszard Stande an, die später zum Kreis jener Publizisten und Schaffenden gehörten, die sich in polnischen Zeitschriften über die russische Kultur äußerten. Das intellektuelle und künstlerische Reifen des jungen Dichters war an das Kennenlernen der russischen Literatur, insbesondere der Dichtung, gekoppelt. Das Interesse an ihr, sie gleichzeitig zu lesen sowie zu übersetzen, war vom Rhythmus der Herausbildung einer eigenen Weltanschauung und eines eigenen Schaffenswegs diktiert. 1919 unternahm er erste ernsthafte Schritte in seiner übersetzerischen Arbeit, die er in dem zwischen 1918 und 1922 geführten Tagebuch notierte, wo sich u. a. die Übersetzungen des Gedichts Der Verrückte [Wariat] von Aleksej Apuchtin sowie von Werken Jean Arthur Rimbauds und Charles Baudelaires befinden. In diesen Jahren entwickelte er sein Interesse für fremde Literatur, besonders für französische und russische Dichtung, u. a. von Anna Achmatova, Sergej Esenin, Vadim Šeršenevič oder Vladimir Majakovskij. Er übersetzte damals vor allem die Gedichte Aleksandr Bloks, diese Übertragungen wurden jedoch zu Lebzeiten des Dichters nicht veröffentlicht. Offiziell debütierte er als Übersetzer erst 1924, als er in der Zeitschrift „Nowa Kultura“, deren Redaktionssekretär er seit Dezember 1923 war, seine Übersetzung von V. Majakovskijs Der Arbeiter-Dichter [Poeta robotnik] (Nr. 2) veröffentlichte; Gedichte dieses Lyrikers übersetzte er auch in den darauffolgenden Jahren. In „Nowa Kultura“ veröffentlichte er außerdem kleinere Rezensionen und erste Übersetzungen russischer Kriegslyrik; vereinzelte Übersetzungen russischer Dichtung fanden sich auch in den Zeitschriften „Blok“ (1924), „Skamander“ (1925) und „Wiek Nowy“ (1927). Ab 1924 arbeitete er mit „Wiadomości Literackie“ zusammen; zwischen 1925-36 war er Sekretär dieser Wochenzeitung, und gleichzeitig Autor zahlreicher Gedichte und Artikel, ebenso wie in den zwanziger Jahren von Rezensionen zu Übersetzungen sowjetischer Belletristik, zu Fragmenten mit Übersetzungen von Texten zeitgenössischer sowjetischer Schöpfer und zur russischen nachrevolutionären Dichtung. Als Redaktionssekretär organisierte er den Austausch von Büchern mit sowjetischen Zeitschriften und arbeitete an der Herausgabe einer Sowjetrusslands gewidmeten Sondernummer mit. Diese Zusammenarbeit ermöglichte es ihm, viele Kontakte zu Vertretern der damaligen sowjetischen Intelligenz zu knüpfen, woraus Übersetzungen sowie Artikel, die russische Themen aufgriffen, entsprangen. 1926 heiratete er die Lehrerin und spätere Kinderbuchautorin sowie Publizistin Janina Kulig, mit der er die Tochter Joanna (Regisseurin, 1929-54) hatte. In der sowjetischen Botschaft in Warschau lernte er im April 1927 Majakovskij kennen und überreichte ihm seinen Band Rauch über der Stadt [Dymy nad miastem] (der Band mit Broniewskis Eintrag befindet sich im Moskauer Majakovskij-Museum [Gosudarstvennyj muzej V. V. Majakovskogo]). In den zwanziger und dreißiger Jahren entfaltete er sein eigenes und übersetzerisches Schaffen. Er veröffentlichte damals einige Gedichtbände und übersetzte ungefähr zwanzig klassische russische Romane, nicht selten in mehreren Bänden (insgesamt fast sechzig Positionen), ebenso wie Reportagen und Erzählungen. Getrennt veröffentlichte er seine Lyrik-Übersetzungen, etwa in umfangreichen Anthologien, einzelne Werke aber auch in den von ihm mitredigierten Zeitschriften „Dźwignia“ (1927-28) und „Miesięcznik Literacki” (ab 1929). Zusammen mit dem ganzen Team von „Miesięcznik Literacki“ wurde er 1931 verhaftet und für zwei Monate im Warschauer Zentralgefängnis [Więzienie Centralne], wo er die Klassiker der russischen Philosophie las und Boris Pasternak übersetzte, inhaftiert. 1931 traf er zum ersten Mal Boris Pilnjak, der auf dem Weg nach Südamerika in Warschau Station machte. Die damals entstandene Freundschaft mündete in weitere Übersetzungen von dessen Prosa. 1933 begann er ein Verhältnis mit Irena Hellman, einer Studentin der Universität Warschau [Uniwersytet Warszawski]. 1934 besuchte er Moskau, Charkiw und Leningrad, wo er die Gelegenheit hatte, Aktivisten der in Russland lebenden Auslandspolen und russische Freunde, darunter Boris Pilnjak, zu treffen. 1936 nahm er am Kongress der Kulturschaffenden [Zjazd Pracowników Kultury] in Lemberg [Lviv] teil. Ab 1938 war er mit der Schauspielerin und Schriftstellerin Maria Zarębińska (nach erster Ehe Kornacka) liiert. 1938-39 war er technischer Redakteur der Zeitschrift „Czarno na Białym“, in der er einzelne Übersetzungen spanischer Dichtung veröffentlichte. 1939 erhielt er den Preis des Berufsverbands Polnischer Schriftsteller [Związek Zawodowy Literatów Polskich]. Nach Kriegsausbruch meldete er sich als Freiwilliger zur Armee und wurde der 28. Infanteriedivision in Zbaraż [Zbaraž] zugeteilt. Er schaffte es jedoch nicht, an Kämpfen teilzunehmen. Nach dem sowjetischen Einmarsch fand er sich in Lemberg wieder, wo er literarischer Leiter des Polnischen Theaters [Teatr Polski] wurde. Im Januar 1940 wurde er vom NKWD [Volkskommissariat für innere Angelegenheiten der UdSSR/ Narodnyj komissariat vnutrennich del SSSR] festgenommen und verbrachte 13 Monate im Zamarstynów-Gefängnis [Więżenie na Zamarstynowie] in Lemberg, in der Moskauer Lubjanka und in den Gefängnissen von Saratow und Alma-Ata [Almaty], wo er in Abwesenheit zu fünf Jahren Verbannung in Kasachstan verurteilt wurde. Dank dem Sikorski-Maiski-Abkommen (und einer Intervention von Wanda Wasilewska) wurde er aus der Verbannung befreit und ging nach Moskau; er arbeitete ein halbes Jahr in der Botschaft der Republik Polen in Kuibyschew sowie bis März 1942 in der Redaktion der Zeitschrift „Polska“, wo er einzelne Übersetzungen russischer Dichtung unterbrachte. Im April 1942 trat er in die Polnischen Streitkräfte in der Sowjetunion [Polskie Siły Zbrojne w ZSRR] ein und wurde der 6. Infanteriedivision zugeteilt. Im August wurde er zusammen mit der Division in den Nahen Osten evakuiert, von wo aus er sich in den Iran, anschließend in den Irak sowie nach Bagdad und Jerusalem begab. Im Februar 1943 ging er in einen langen Urlaub und erhielt eine Anstellung im Polnischen Informationszentrum [Polskie Centrum Informacji] in Jerusalem. In Palästina nahm er an vielen Treffen mit Lesern und Autorenabenden teil. Bis Juni 1945 war er technischer Redakteur und Mitarbeiter der Zeitschrift „W Drodze“, wo er seine Gedichte veröffentlichte. Er kehrte anschließend im November 1945, nach einem kurzen Aufenthalt in London, nach Polen zurück. Anfangs wohnte er in Łódź, später in Warschau. Nach dem Tod von Maria Zarębińska im Jahre 1947 heiratete er Wanda Burawska (Mädchenname: Szpitrejn). Er war weiter als Dichter und Übersetzer aktiv. Bei den Übersetzungen überwogen russische Prosa und Dramatik. Mit russischer Lyrik beschäftigte er sich schon in geringerem Ausmaße; in Zeitschriften erschienen hauptsächliche Nachdrucke von Vorkriegs-Übersetzungen. Er übersetzte außerdem einzelne Gedichte zeitgenössischer tschechischer, bulgarischer, serbischer, türkischer und georgischer Lyriker sowie aus der afrikanischen Volksdichtung (meist durch Vermittlung der russischen Sprache). Er übernahm auch Übersetzungen, um Geld zu verdienen. Ab 1958 gehörte er dem Polnischen P.E.N.-Club an. Zusammen mit einer Delegation des Polnischen Schriftstellerverbandes [Związek Literatów Polskich] begab er sich im Juli 1960 auf eine dreiwöchige Reise durch die UdSSR und besuchte u. a. Moskau, Leningrad und Tiflis, wo er bei dem georgischen Dichter Giorgi Leonidse zu Gast war. Er erhielt u. a. zweimal den Staatspreis I. Grades [Nagroda Państwowa I stopnia] (1950 und 1955) sowie 1961 den Preis des Polnischen P.E.N.-Clubs für sein übersetzerisches Schaffen. Ausgezeichnet mit dem Orden Banner der Arbeit I. Klasse [Order Sztandaru Pracy I klasy] (1949) und mit dem Komturkreuz mit Stern des Ordens Polonia Restituta [Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski] (1950).

Er starb am 10. Februar 1962 in Warschau; dort in der Verdienten-Allee [Aleja Zasłużonych] auf dem Powązki-Militärfriedhof [Cmentarz Wojskowy na Powązkach] beigesetzt.

Das Archiv des Dichters befindet sich im Władysław-Broniewski-Museum [Muzeum Władysława Broniewskiego], einer Abteilung des A.-Mickiewicz-Literaturmuseums [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] in Warschau.

БРОНЕВСКИЙ Владислав 

(1897-1962)

Псевдонимы и криптонимы: A. Wilczek; b; b.; B....ki; B. Wit.; Gwóźdź; H. Dembowski; Herman; Jan Czamara; Jan Mański; Kpt.W.Pol.Wł.B. z Rosji; Orl; Quidam; Picador; Piotr Zawrat; t.; W.B.; w.br.; (W.Br.); wb; Władysław Broniar; włb.; Władysław Orlik; X.Prof.Dr. Alojzy Lipa z zakonu OOKapucynów; zc; – совместно с К. Левицким: Szczapa, pł i cholera.Za zgodność Ignac, adj. i ofiara

Поэт, переводчик.

Родился  17 декабря 1897 в Плоцке (Płock); сын Антония Броневского, банковского кассира, и Зофии из семьи Любовидзких. С 1906 учился в Польской гимназии организации Польская школьная колыбель [Polska Macierz Szkolna] в Плоцке, за исключением нескольких месяцев в 1912, когда  посещал мужскую гимназию с польским языком обучения Эмилияна Конопчинского в Варшаве. Гимназию закончил с отличным знанием русского языка; уже в V классе он пробовал переводить произведения Александра Пушкина и Николая Гоголя (на основании свидетельств других учеников). Был членом Молодежной организации в поддержку независимости [Organizacja Młodzieży Niepodległościowej] и Лиги антиклерикальной молодежи [Liga Młodzieży Antyklerykalnej], был соорганизатором первого в Плоцке отряда скаутов. В 1913 был арестован  за участие в движении в поддержку независимости. Участвовал в деятельности стрелковых отрядов, редактировал периодическое издание „Młodzi Idą” (1914-15), в котором дебетировал стихами и статьями в 1914. В 1915, прервав образование, вступил в Польские легионы [Legiony Polskie]. После окончания школы младших командиров оказался в 4-м Пехотном полку (участвовал в битве под деревней Ясткув [Jastków]). С июля по декабрь 1917 был интернирован в лагере в деревне Щипёрно [Szczypiorno]. В 1918 экстерном сдал экзамен на аттестат зрелости и записался на Философский факультет Варшавского университета.  В конце того же года пошел в армию в качестве офицера 1-го Пехотного полка Легионов, участвовал в польско-советской войне. Был награжден Крестом Виртути Милитари [Virtuti Militari] V класса 9 [ta dzięwiątka jest też w polskim biogtamie – omyłkowo?] и четырежды Крестом Храбрых [Krzyż Walecznych]. В годы войны  углублял свои знания русского языка и литературы. В 1921 в звании капитана ушел в запас. До 1924 продолжал обучение на Философском факультете, который так и не закончил. Во время учебы  сблизился с революционным левым движением, был членом Союза независимой социалистической молодежи «Жыче» [Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”], сотрудничал с Народным университетом [Uniwersytet Ludowy], установил дружеские отношения с коммунистическими активистами, в т.ч. с Яном Хемплем, Витольдом Вандурским, Станиславом Рышардом Стандом [Jan Hempl, Witold Wandurski, Stanisław Ryszard Stand], которые в дальнейшем принадлежали к кругу авторов, писавших о российской культуре на страницах польских периодических изданий. Интеллектуальное и художественное созревание молодого поэта было переплетено с литературными открытиями, особенно русской поэзии. Интерес к ней, а также ее чтение и перевод были продиктованы ритмом его собственного мировоззрения и творческого пути. В 1919 он сделал первые серьезные шаги в переводческой работе, они были описаны в дневнике, который велся в 1918-22, там можно найти в т.ч. перевод стихотворения Алексея Апухтина Сумасшедший [польск. Wariat], а также произведения Артура Рембо и Шарля Бодлера. В этот период развивается его интерес к иностранной литературе, особенно французской и русской поэзии, в т. ч. Анны Ахматовой, Сергея Есенина, Вадима Шершневича, Владимира Маяковского. В то время он переводит, прежде всего, стихи Александра Блока, эти переводы, впрочем, не были опубликованы при жизни поэта.  Как переводчик официально дебютировал лишь в 1924, публикуя на страницах издания «Nowa Kultura», в котором с декабря 1923 был секретарем редакции, перевод стихотворения В. Маяковского Поэт рабочий [Poeta robotnik] (№ 2); стихи этого поэта он переводил и в дальнейшем. В издании «Nowa Kultura» писал небольшие рецензии и первые переводы русской военной прозы; отдельные переводы российской лирики появились также в изданиях „Blok” (1924), „Skamander” (1925) и „Wiek Nowy” (1927). С 1924 сотрудничал с журналом „Wiadomości Literackie”; в 1925-36 был секретарем этого еженедельника и в тоже время автором многочисленных стихов и статей, в 20-тых годах автором 20 рецензий переводов советской беллетристики, фрагментов переводов текстов современных советских авторов и русской послереволюционной поэзии. В качестве секретаря редакции организовывал книгообмен с советскими периодическими изданиями; сотрудничал при издании специального выпуска, посвященного Советской России. Это сотрудничество позволило установить множество контактов с представителями советской интеллигенции, результатом которых стали переводы и статьи на российскую тематику. В 1926 женился на учительнице Янине Куниг, которая в дальнейшем стала автором книг для детей и публицисткой, от этого брака имел дочь Йоанну, по профессии режиссера (1929-1954). В апреле 1927 познакомился с Маяковским в советском посольстве в Варшаве  и подарил ему свой сборник Дымы над городом [Dymy nad miastem] (сборник с памятной надписью находится в музее Маяковского в Москве). Во второй половине 1920-х и в 1930-х развивал авторскую и переводческую деятельность. В это время он издал несколько сборников стихов и перевел около двадцати романов русских классиков, часто многотомных (всего почти 60 наименований), а также сборники репортажей и рассказов. Публиковал переводы отдельных стихов в обширных антологиях, но также печатал отдельные произведения в журналах, в редактировании которых участвовал: „Dźwignia” (1927-28)  и „Miesięcznik Literacki” (с 1929). В 1931 был вместе со всеми сотрудниками журнала „Miesięcznik Literacki” был арестован и на два месяца заключен в Центральную тюрьму в Варшаве, где читал классиков русской философской мысли и переводил Бориса Пастернака. В 1931 первый раз встретился с Борисом Пастернаком, который по пути в Южную Америку остановился в Варшаве. Установленные тогда дружеские отношения привели к появлению очередных переводов прозы Пастернака. В 1933 начал отношения с Иреной Хелльман, студенткой Варшавского университета. В 1934 побывал в Москве, Харькове и Ленинграде, где представилась возможность встретиться с представителями российской Полонии и российскими друзьями, в частности, с Борисом Пильняком. В 1936 принимал участие в Съезде работников культуры во Львове. С 1938 состоял в отношениях с Марией Зарембиньской (в первом браке Корнацка), писательницей и актрисой. В 1938-39 был техническим редактором издания „Czarno na Białym”, разместил там один перевод испанской поэзии. В 1939 получил награду Профессионального союза польских литераторов [Związek Zawodowy Literatów Polskich]. После начала войны пошел добровольцем в армию и был направлен в 28 Пехотную дивизию в городе Збараж. Однако принять участие в боях ему не удалось. После советского вторжения он оказался во Львове, где стал литературным руководителем Польского театра. Арестован органами НКВД в январе 1940, 13 месяцев находился в тюрьме в Замарстынове во Львове, на Лубянке в Москве, в Саратове и Алма-Ате, где он получил заочный приговор 5 лет ссылки в Казахстан. Благодаря соглашению Сикорского-Майского (и после вмешательства Ванды Василевской) был освобожден из тюрьмы и уехал в Москву; полгода работал в посольстве Польской республики в Куйбышеве, а также до марта 1942 – в редакции журнала „Polska”, публикуя отдельные переводы русской поэзии. В апреле 1942  присоединился к польским вооруженным силам в Союзе Советских Социалистических Республик (СССР) и был направлен в 6-ю Пехотную дивизию. В августе вместе с дивизией был эвакуирован на Ближний Восток, и отправился в Персию, затем в Ирак, Багдад и Иерусалим. В феврале 1943 ушел в длительный отпуск и устроился на работу в Польский информационный центр в Иерусалиме. В Палестине  участвовал во многих встречах с читателями и поэтических вечерах. До июня 1945 был техническим редактором и сотрудником журнала «W Drodze», где публиковал свои стихи. Затем, после непродолжительного пребывания в Лондоне, в ноябре 1945 вернулся в Польшу. Первоначально проживал в Лодзи, затем в Варшаве. После смерти Марии Зарембиньской в 1947, женился на Ванде Буравской из семьи Шпитрейнов. Продолжал свою поэтическую и переводческую деятельность. В переводческой работе преобладала советская проза и драматургия. Русская поэзия занимала в творчестве уже меньшее место; в журналах публиковались в основном перепечатки довоенных переводов. Также он переводил отдельные стихотворения современных чешских, болгарских, сербских, турецких и грузинских поэтов, африканскую народную поэзию (в основном используя посредничество русского языка). Делал переводы под заказ для получения заработка. С 1958 был членом Польского Пен-клуба. В июле 1960 в составе делегации Польского союза литераторов [Związek Literatów Polskich] отправился в трехнедельную поездку по СССР, посетил в частности Москву, Ленинград, Тбилиси. Там побывал в гостях у грузинского поэта Георгия Леонидзе. Кроме прочего, дважды получил Государственную награду I степени [Nagroda Państwowa I stopnia] (1950 и 1955), а также в 1961 награду  Польского Пен-клуба за переводческое творчество. Отмечен Орденом «Знамя Труда» [Order Sztandaru Pracy] I класса (1949) и Командорским крестом со звездой Ордена Возрождения Польши [Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski] (1950).

Умер 10  февраля 1962 в Варшаве; похоронен там же, в Аллее Заслуженных военного кладбища на Повонзках.

Архив поэта находится в Музее Владислава Броневского, который является отделом Литературного музея им. А. Мицкевича в Варшаве [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie].