Leopold STAFF

(1878-1957)

Imiona metrykalne: Leopold Henryk.
Pseudonimy i kryptonimy: L-ff; L.S.; L.St.; Paul d’Eck; S.; Stanisław Stopa; - wspólnie z Julianem Tuwimem i Kazimierzem Wierzyńskim: Julek, Kazio, Poldzio.
Poeta, dramatopisarz, tłumacz.

Urodzony 14 listopada 1878 we Lwowie; syn Franciszka Cyryla Staffa, z pochodzenia Czecha, cukiernika, prezesa „Ogniska czeskiego” we Lwowie, i Leopoldyny z domu Fuhrherr; brat Franciszka Staffa, ichtiologa, rektora Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, i Ludwika Marii [i.e. Karola] Staffa, poety i prozaika. Od 1889 uczył się w Cesarsko-Królewskim III Gimnazjum Klasycznym (Cesarsko-Królewskie III Gimnazjum), a od 1892 w V C.-K. Gimnazjum Klasycznym we Lwowie (V Cesarsko-Królewskie Gimnazjum Klasyczne we Lwowie) z rozszerzonym programem nauki łaciny i greki. Maturę zdał w 1897, po czym studiował na Uniwersytecie Lwowskim (Uniwersytet Lwowski), najpierw krótko medycynę, następnie prawo, a od semestru 1899/1900 romanistykę. W czasie studiów, które ukończył w 1901, aktywnie uczestniczył w akademickim życiu młodoliterackim i naukowym: był członkiem Kółka Literackiego Czytelni Akademickiej (Kółko Literackie Czytelni Akademickiej; od 1898 jego sekretarzem, potem przewodniczącym), wygłaszał odczyty o współczesnej literaturze europejskiej i polskiej (ostatni z nich, mający charakter programowy pt. Rekonwalescencja końca wieku, opublikował w 1900 w piśmie uczelnianym „Teka” [Teka]), uczestniczył w zebraniach Kółka Filozoficznego, Kółka Słowiańskiego i Filologicznego oraz seminarium romanistycznym Edwarda Porębowicza. Od 1900 publikował wiersze w prasie lwowskiej, krakowskiej i warszawskiej. W 1901 wraz z Janem Kasprowiczem i wydawcą Bernardem Połonieckim odbył pierwszą podróż do Włoch; w latach 1905-10 przebywał tam corocznie, studiując literaturę i sztukę włoską. Jako tłumacz debiutował w 1902 w „Słowie Polskim” (Słowo Polskie) przekładem poematu Friedricha Nietzschego Z wysokich gór (nr 188). Uzyskawszy stypendium Namiestnictwa Lwowskiego, od listopada 1902 do czerwca 1903 przebywał w Paryżu, gdzie pogłębiał znajomość języka i literatury francuskiej. W tym okresie ze względów finansowych i częściowo na zamówienie podjął twórczość przekładową z literatury greckiej, łacińskiej, włoskiej, francuskiej, niemieckiej i angielskiej. W 1905-12 uczestniczył jako tłumacz w edycji Dzieł Friedricha Nietzschego; przełożył t. 3, 6, 8, 9, suplement do t. 12 i 13). Od 1907 wspólnie z Ostapem Ortwinem pracował nad koncepcją serii wydawniczej Symposion, wydawanej przez Księgarnię Polską Bernarda Połonieckiego (Księgarnia Polska Bernarda Połonieckiego); w latach 1909-14 redagował ją, publikując prace wybitnych myślicieli europejskich, oddziałujących na kulturę współczesną. Ukazały się 22 z planowanych 27 tomów serii. Równolegle uprawiał twórczość poetycką: wstęp do przekładu Kwiatków Świętego Franciszka z Asyżu z 1910 unaocznia ścisłe związki między jego aktywnością translatorską i literacką. W 1913 odbył podróż do Francji i Niemiec, związaną z badaniami nad kulturą i literaturą tych krajów. Po wybuchu I wojny światowej, w czerwcu 1915 wraz z rodziną Treterów ewakuował się w głąb Rosji i zatrzymał się w Charkowie w domu Henryka i Marii Toeplitzów. Pod koniec lipca 1918 jego dom w Brzuchowicach pod Lwowem spłonął wraz z księgozbiorem i archiwum literackim. Wówczas zamieszkał na stałe w Warszawie. W 1920 ożenił się z Heleną Lindenbaum (1884-1957), nauczycielką geografii. Rozwijał pracę literacką i translatorską; w okresie międzywojennym opublikował około 55 tłumaczeń (niektóre z nich kilkakrotnie wznawiane) z literatury antycznej, francuskiej, niemieckiej i włoskiej, dzieląc swoje zainteresowania przekładowe między dzieła z dziedziny filozofii i literatury pięknej. Szło to w parze z jego działaniami organizacyjnymi; około 1919 wspólnie z Wincentym Rzymowskim powołał przy Towarzystwie Wydawniczym „Rój” (Towarzystwo Wydawnicze „Rój”) w Warszawie serię wydawniczą Panteon, pomyślaną jako kontynuacja serii Symposion; od 1920 do 1929 opublikował w niej siedem przekładów myślicieli starożytnych i nowożytnych (Epikur, Heraklit, Demokryt, Epiktet, Leonardo da Vinci, Baruch Spinoza). W tym czasie tłumaczył też utwory literackie Johanna Wolfganga Goethego, Rabindranatha Tagore, Michała Anioła, Jakuba de Voragine’a i Petroniusza, a z języka francuskiego ‒ utwory anonimowego poety arabskiego z X w. Nadal podejmował się w celach zarobkowych tłumaczeń europejskiej prozy współczesnej. W 1920 wszedł do Zarządu Związku Zawodowego Literatów Polskich (Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZZLP). Został także członkiem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich (Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich, TLiDP); w 1924 był jego wiceprezesem, a w latach 1925-31 prezesem. W 1926 został wybrany do Narodowej Rady Książki (Narodowa Rada Książki), mającej na celu opiekę nad produkcją, obiegiem i czytelnictwem książek w Polsce. Na rok 1930 przypadł ostatni (i jedyny w okresie dwudziestolecia) wyjazd Staffa do Włoch. W 1931 został członkiem honorowym Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club), od 1933 był wiceprezesem Polskiej Akademii Literatury (Polska Akademia Literatury). W 1939 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Po wybuchu II wojny światowej pozostał w Warszawie, borykając się z dużymi kłopotami materialnymi; od 1940 otrzymywał zasiłki, przyznawane przez Delegaturę Rządu na pomoc twórcom, a dzięki Julianowi Krzyżanowskiemu dostał niewielkie stypendium UW. Wraz z żoną nauczał na tajnych kompletach, kontynuował też twórczość literacką i przekładową, m.in. przełożył Księgę miłosierdzia Bożego, czyli dialog św. Katarzyny ze Sieny i kontynuował pracę nad rozpoczętym jeszcze w 1925 tłumaczeniem Benvenuty Celliniego żywota, spisanego przez niego samego, wraz z tłumaczeniem Kwiatków św. Franciszka z Asyżu; przekłady te sprzedał (na umowie podpisany jako Stanisław Stopa) w 1943 Zbigniewowi Mitznerowi, który w ramach pomocy pisarzom skupował rękopisy dla wydawnictwa „Wisła” z zamiarem ich wydania po zakończeniu wojny. W czasie powstania warszawskiego spłonęły rękopisy jego prac, znaczna część listów oraz księgozbiór. Po upadku powstania przeszedł wraz z żoną przez obóz w Pruszkowie, po czym został przewieziony do Starachowic, skąd po miesiącu wyjechał do Krakowa, by następnie schronić się w domu Ludwika Hieronima Morstina w Pławowicach (do wiosny 1946), a potem ponownie w Krakowie, w mieszkaniu szwagierki, Olgi Radliczowej. Za twórczość przekładową otrzymał w 1948 nagrodę Polskiego PEN Clubu. W styczniu 1949 dla uczczenia 70. rocznicy urodzin i 50-lecia pracy twórczej został mianowany doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (promotor prof. Stanisław Pigoń). W maju tegoż roku, na skutek starań Juliana Tuwima, zamieszkał w Warszawie; otrzymał też emeryturę twórczą. Powrócił do pracy literackiej oraz translatorskiej. Za namową J. Krzyżanowskiego tłumaczył m.in. wiersze łacińskie Jana Kochanowskiego. Przełożył też kilka opowiadań Tomasza Manna i wiersze Pierre’a de Ronsarda, zamierzał również przełożyć Kronikę Galla Anonima i opatrzyć ją obszernymi przypisami. Był dwukrotnie laureatem Państwowej Nagrody Literackiej 1 stopnia (1951, 1955). W tym okresie podupadł na zdrowiu; w 1955 po przebytym zapaleniu płuc przeszedł atak serca. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1923), Krzyżem Komandorskim (1933) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1949) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1953), w 1957 włoska Accademia Internazionale Scienze Lettere Art w Rzymie przyznała mu dyplom Artis Templum i tytuł akademika oraz Złoty Medal. Zmarł 31 maja 1957 w Skarżysku-Kamiennej, gdzie po śmierci żony w marcu 1957 przebywał z wizytą u zaprzyjaźnionego od tułaczki popowstaniowej w 1944 księdza Antoniego Boratyńskiego; pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 

Pośmiertnie, od 1973 odbywał się w Skarżysku-Kamiennej Ogólnopolski Konkurs Recytatorski Poezji L. Staffa (później Turniej Poezji im. L. Staffa, Ogólnopolski Turniej Recytatorski im. L. Staffa). Od 2015 przyznawana jest Nagroda Literacka im. L. Staffa za wybitne osiągnięcia naukowe, translatorskie i popularyzatorskie w dziedzinie kultury włoskiej.

Ta część archiwum tłumacza, która przetrwała II wojnę światową, znajduje się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie (listy, rękopisy wierszy), Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, (listy, rękopisy wierszy), Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (rękopisy wierszy) oraz Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie (księgozbiór powojenny).

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. H. von Hofmannsthal: Wesele Sobeidy. [Utwór dramatyczny]. Przełożył L. Staff. Wystawienie: Reżyseria: T. Pawlikowski. Lwów, Teatr Miejski 1904.

Tytuł oryginału: Die Hochzeit der Sobeide. 

Informacja o przekładzie w listach L. Staffa do Ostapa Ortwina, zob. W kręgu literackich przyjaźni. Listy. Warszawa 1966 ss. 30, 33.
Rękopis zakupiony przez Bibliotekę Narodową w 1941 spłonął podczas powstania warszawskiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 357).

2. G. d’Annunzio: Romanse Lilii. Dziewice skał. [Powieść]. Przełożył z włoskiego L. Staff. Lwów: B. Połoniecki 1905, 307 s. Wydanie 2 pt. Dziewice wśród skał. Częstochowa: A. Gmachowski 1925.

Tytuł oryginału: Le Vergini delle Rocce.

Recenzja:
W. JABŁONOWSKI. „Książka” 1905 nr 2.

3. G. d’Annunzio: Niewinny (L’innocente). [Powieść] [Tłumaczył L. Staff]. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego; Warszawa: E. Wende i Spółka 1906, 345 s. Wydanie następne pt. W odmęcie namiętności. Przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Kraków, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1928], wydanie 7 [!] tamże 1930. 

Tytuł oryginału: L’innocente. I romanzi della Rosa. 

Część 2 cyklu Romanse Róży; część 3 pt. Triumf śmierci zob. poz. 5; część 1. pt. Rozkosz (Il Piacere). Przełożył J. Ruffer. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego; Warszawa: E. Wende 1906, 405 s.
W wydaniu 1 przekład anonimowy.

Recenzja:
W. JABŁONOWSKI. „Krytyka” 1906 nr 12.

4. F. Nietzsche: Dzieła. Warszawa: J. Mortkowicz.

W przekładzie L. Staffa:

T. 3. Z genealogii moralności. Pismo polemiczne. 1906, 198 s. Wydania następne tamże: wydanie 2 przejrzane i ponownie porównane z oryginałem 1908, wydanie 3 przejrzane i poprawione 1913; Warszawa: Klub Otrycki Komisji Kształcenia i Wydawnictw Rady Naczelnej ZSP* [1983]. Dzieła; Kraków: Universitas 1983. Dzieła; Warszawa: bis [1990]. Dzieła; wydanie z posłowiem J. Hartmana. Kraków: Zielona Sowa 2003. Wielkie Dzieła Filozoficzne, tamże 2006.

Tytuł oryginału: Zur Genealogie der Moral. 

Recenzje i omówienia:
1. W. JABŁONOWSKI: Z powodu przekładu pism Fryderyka Nietzsche’go [!]. „Krytyka” 1906 nr 4.
2. I. MATUSZEWSKI. „Tygodnik Ilustrowany 1906 nr 2.

T. 6. Wiedza radosna. Wydanie drugie. Wydanie całkowite (bez skróceń) 1907, 379 s. Wydanie następne: wydanie 2 przejrzane i ponownie porównane z oryginałem tamże 1911; Warszawa: bis 1991. Dzieła; wydanie z posłowiem K. Matuszewskiego Kraków: Zielona Sowa 2003. Wielkie Dzieła Filozoficzne, tamże: 2004, 2006.

Tytuł oryginału: La gaya scienza.

T. 8. Antychryst. Przemiany wszystkich wartości. Przedmowa i księga pierwsza. 1907, 114 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże 1912; [Kraków: b.w.* 1982]; przedruk fotooffsetowy wydania Warszawa 1907: Warszawa: Klub Otrycki, Wydział Propagandy RN ZSP* 1986; [Warszawa]: bis 1991. Dzieła; pt. Antychryst. Próba krytyki chrześcijańskiej. Posłowie: T. Sieczkowski. Kraków: Zielona Sowa 2003. Wielkie Dzieła Filozoficzne, tamże: 2004, 2005, 2006.

Tytuł oryginału: Der Antichrist. Fluch auf das Christenthum.

T. 9. Narodziny tragedii, czyli Hellenizm i pesymizm. 1907, 169 s. Wydania następne: wydanie 2 Warszawa: Biblioteka Polska [1924]; [Kraków: b.w.* 1982]; Warszawa: Klub Otrycki Komisji Kształcenia i Wydawnictw Rady Naczelnej ZSP* 1985; [przedruk fotooffsetowy wydania Warszawa 1907:] Kraków: Universitas 1986; [Warszawa]: bis* 1990. Dzieła; [przedruk fotooffsetowy wydania Warszawa 1907] Warszawa: Biuro Informacji Studenckiej ZSP* 1990; wydanie z posłowiem T. Maciosa. Kraków: Zielona Sowa 2003. Wielkie Dzieła Filozoficzne, tamże: 2004, 2005, 2006.

Tytuł oryginału: Geburt der Tragödie oder Griechenthum und Pessimismus.

T. 13. Niewczesne rozważania. 1912, 307 s. Wydanie następne z posłowiem D. Misztala. Kraków: Zielona Sowa 2003. Wielkie Dzieła Filozoficzne.

Tytuł oryginału: Unzeitgemässe Betrachtungen.

T. 14. Ecce homo. Jak się staje – kim się jest. [Aforyzmy]. 1909, 129 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże 1911; [Kraków: b.w.* 1982]; [Warszawa: Universitas 1984]; Warszawa: Komisja Wydawnictw Książkowych Klubu Otryckiego przy UW* 1986; wydanie 2 [!] Warszawa: Biuro Informacji Studenckiej ZSP* 1989; wydanie z posłowiem S. Łojka. Kraków: Zielona Sowa 2003. Wielkie Dzieła Filozoficzne, tamże 2004; [Koszalin: Kurtiak i Ley Wydawnictwo Artystyczne 2007].

Tytuł oryginału: Ecce homo. Wie man wird, was man ist.

5. G. d’Annunzio: Tryumf śmierci. (Trionfo della morte). [Powieść]. Z włoskiego przełożył L. Staff. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1907, 464 s. Wydanie następne w 2 częściach zob. poz. 39.

Tytuł oryginału: Trionfo della morte. 

Cz. 3 cyklu Romanse Róży; cz. 2 pt. Niewinny zob. poz. 3. Część 1. pt. Rozkosz (Il Piacere). Przełożył J. Ruffer. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego; Warszawa: E. Wende 1906, 405 s.??
Rozdziały części 2: Przeszłość; Dom rodzinny; Pustelnia; Nowe życie; Tempus destruendi; Niezwyciężony.
W wyd. nast. trzy ostatnie rozdziały pt. Płomienie miłości.

Recenzje i omówienia:
1. W. JABŁONOWSKI. „Książka” 1907 nr 9.
2. J. SZYMANOWSKA: Refleksje na marginesie polskich przekładów „Trionfo della morte” Gabriela D’Annunzia. „Italica Wratislaviensia” 2010 nr 1 [dot. m.in. przekładu L. Staffa].

6. G. d’Annunzio: Ogień. (Il fuoco). [Powieść]. Z włoskiego przełożył L. Staff. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1910, 364 s. Romanse Granatu.

7. D. Diderot: Kuzynek mistrza Rameau. Z rozprawą J.W. Goethego. Przełożył L. Staff. Lwów: B. Połoniecki 1910, XXII, 140 s. Symposion, 7. Wydania następne: ze wstępem Macieja Żurowskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, tamże: 1958. Seria z Jednorożcem, toż 1979

Tytuł oryginału: Le neveu de Rameau.

Adaptacja radiowa: Adaptacja: W. Rumel. Reżyseria: Z. Kopalko. Polskie Radio 1969.

8. Kwiatki Świętego Franciszka z Asyżu. W przekładzie i ze wstępem L. Staffa. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego; Warszawa: E. Wende i S-ka 1910, XXXIV, 303 s. Wydanie następne: Warszawa: Biblioteka Polska [1920]; Warszawa: Łuk 1948; wydanie 2 [!] Warszawa: Pax 1959, wydanie 3 tamże 1978; Bielsko-Biała: Beskidzka Oficyna Wydawnicza [1992]; Wrocław: Tau 1993; Wrocław: Wydawnictwo św. Antoniego 1994, wydanie 2 tamże 1995; Wstęp i przypisy: W. Nawrocki. Warszawa: Kama 1995. Lektury z Opracowaniem, tamże: wydanie 2 [1995], wydanie 3 [1996], [1997] wydanie 4 1998; Warszawa: Pax 1996; Warszawa: Sara 2000. Lektury Szkolne, wydanie następne tamże 2002; Kraków: Zielona Sowa 2003. Arcydzieła Literatury Światowej, toż 2004; Opracował M. Filar. Kraków: Zielona Sowa 2004. Lektura z Opracowaniem. Średniowiecze, toż: 2005, 2006; Opracowała A. Popławska. Kraków: Greg 2004. Lektura. Wydanie z opracowaniem, toż 2006; Posłowie: L. Szczerbicka-Ślęk. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2003; Kraków: Zielona Sowa 2007. Arcydzieła Literatury Światowej; Kielce: Jedność 2013, 311 s.

Wydania w wyborze: pt. Kwiatki Świętego Franciszka z Asyżu wybrane. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie [ca 1925], 68 s. Panteon; pt. I fioretti di San Francesco d’Assini. Kwiatki Świętego. Wybór. [b.m.]: Italia: Senior Chaplain to the Polish Troops in Italy 1944, 30 s.

Tytuł oryginału: I fioretti di San Francesco d’Assisi. 

Adaptacja radiowa: Adaptacja na popularne słuchowisko: L. Staff (wg swojego przekładu). Polskie Radio 1937 (informacja: J.E. Skiwski: Staff przed mikrofonem. „Pion” 1937 nr 15).

Recenzje i omówienia:
1. Z. DĘBICKI. „Dziennik Chicagowski” 1910 nr 66.
2. B. LEŚMIAN: Św. Franciszek z Asyżu. „Nowa Gazeta” 1910 nr 179.
3. U. KOWALCZUK: „Profile” świętego Franciszka – wersja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana. W: Dzieło świętego Franciszka z Asyżu. Warszawa 2004.

  9. F. de Rochefoucauld: Zdania i uwagi moralne. Przełożył L. Staff. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1910, 196 s. Symposion. Wydanie następne pt. Rozważania i uwagi moralne. Warszawa: Biblioteka Polska [1924], 110 s. Biblioteka Uniwersytetów Ludowych, 301; Opracował M. Kozielski. [Kraków]: Mediewal 1992, 129 s.

Wydanie w wyborze: [b.m.] Italia: Senior Chaplain to the Polish Troops in Italy 1944, 30 s.

Tytuł oryginału: Réflexions ou sentences et maximes morales.

Recenzja:
A. ZIELEŃCZYK. „Krytyka” 1910 nr 6.

10. Z. Krasiński: Pisma. Wydanie jubileuszowe. T. 8. Utwory francuskie (1830-1832). Cz. 2. Tłumaczenia. Wydał J. Czubek. Tłumaczyli L. Staff i K. Morawska. Kraków: Gebethner i Wolff 1912, 392 s.

Tu w przekładzie L. Staffa: O śmierci; List o stanie literatury; [inc.] Słońce było poza mną…; Wspomnienie; Fragment. [Inc.] Drogą obrzeżoną kwieciem…; Pisane w więzieniu Czyllonu; Fragment. [inc.] Cmentarze i podziemia…; Dwaj rycerze; Legiony polskie; Fragment. [inc.] Och, jakżebym chciał…; Fragment. [inc.] Znałem człowieka…; Fragment. Marzenie człowieka przeżytego; Wiosna i więzień; Mojżesz; Dziennik podróży szwajcarskiej; Sen; [inc.] Było to w piękny wieczór…; Fragment. [inc.] Na brzegu strumienia…; „Konrad Wallenrod”; Fragment. [inc.] Siedziałem przy fortepianie…; Zawisza; W nocy; Dziennik umierającego; Pożegnanie okolic Genewy; Fragment. [inc.] Młody rycerz Oliwier…; Piękny dzień letni; Łoże śmierci; Pogrzeb katolicki; O życiu; Salon; Wankana; [inc.] Jest równina zielona…; [inc.] Dwoma różnymi nawrotami…; [inc.] Wiek, w którym żyjemy…; Adam szaleniec; Fragment. [inc.] I z bladą twarzą…; Gwiazda; Fragment. [inc.] Istnieje uczucie boleśniejsze…; [inc.] I kędyż on teraz…; Spowiedź; [inc.] Na czole pielgrzyma…; Żal; Stance.

11. L. da Vinci: Pisma wybrane. Wybór, układ, przekład i wstęp: L. Staff. T. 1-2. Warszawa, Kraków: J. Mortkowicz 1913, XLVIII, 182 + 183-436. Wydanie następne: tamże 1930; Warszawa: Czytelnik 1958; Warszawa: De Agostini, Altaya 2002. Arcydzieła Wielkich Myślicieli. 

Wybór i kompilacja fragmentów z: Les manuscripts de Leonard de Vinci. Paris 1880-1891; Trattato di architettura civile e militare. Biblioteca Laureziana. Codici Ashburnham. Nr 361; Il Codice Atlantico di Leonardo da Vinci nella Biblioteca Ambrosiana di Milano. Milano 1894; Leonardo da Vinci. Das Buch von der Malerei. Berlin 1882; Literary works of Leonardo da Vinci. London 1881; Il Codice di Leonardo da Vinci nella Biblioteca del principe Trivulzio in Milano. Milano 1891; Leonardo da Vinci. Il codice del volo degli ucelli ed altre materie. Parigi 1893; I manoscritti di Leonardo da Vinci della reale Biblioteca di Windsor. Parigi 1898. 

Według informacji L. Staffa w liście do Miriama (s. 318) wybór pism da Vinciego miał otwierać serię wydawniczą Symposion.

Tu m.in.: Żywioł ziemi i jej życie; Żywioł wody; Żywioł powietrza; Żywioł ognia; Słońce, księżyc i gwiazdy, przedruk zob. poz. 89; O malarstwie, przedruk zob. poz. 20; Bajki, przedruk zob. poz. 84, 90; Zwierzyniec, przedruk zob. poz. 84, 92; Proroctwa, przedruk zob. poz. 91.

Recenzja:
C. JELLENTA. „Rydwan” 1914 t. 3 

12. C. Goldoni: Mirandolina. Komedia w 3 aktach. Powstanie przekładu L. Staffa 1919. Wystawienie: Reżyseria: B. Szczurkiewicz. Poznań, Teatr Polski 1923.

Tytuł oryginału: La locandiera.

Egzemplarz pt. Piękna oberżystka w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie. Egzemplarz maszynopiśmienny pt. Mirandolina znajduje się w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego Akc. Rps 6740.

Wystawienia następne przekładu zob. na stronie internetowej: https://encyklopediateatru.pl/sztuki/6558/oberzystka

13. Ogród pieszczot. Przeł. L. Staff. Warszawa: J. Mortkowicz 1919, 168 s. Wydania następne: Warszawa, Kraków: J. Mortkowicz, Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze 1922 [antydat. 1921], Panteon; Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1984, wydanie 2 [!] tamże 1989.

Tytuł oryginału: Le Jardin des caresses. 

Przekład prozy poetyckiej anonimowego poety arabskiego z X w., dokonany według przekładu francuskiego F. Toussaint’a. (Informacja za: katalog Biblioteki Narodowej).

Recenzje:
1. S. KOŁACZKOWSKI: Ostatnie przekłady Staffa. „Gazeta Warszawska” 1921 nr 84.
2. J. LEMAŃSKI. „Książka” 1922 nr 3.

14. Epikur: Myśli. Wybór i przekład: L. Staff. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze [1920], 55 s. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: W. Madyda: Staff jako tłumacz utworów starożytnych. W tegoż: Motywy antyczne w poezji Leopolda Staffa. Warszawa 1962 s. 119).

15. J.W. Goethe: Cierpienia młodego Wertera. [Powieść]. Z przedmową J. Muszkowskiego. Tłumaczenie: L. Staff. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1920], XLI, 138 s. Dilecta: wybór najcelniejszych utworów literatury powszechnej. Literatura Niemiecka, t.1. Wydanie następne: ze studium wstępnym T. Boya-Żeleńskiego. Warszawa: Książka i Wiedza 1950; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, tamże wydanie 2 1955, wydanie 3 1956, wydanie 4 1970; wydanie 2 zmienione. Opracowała O. Dobijanka-Witczakowa. Wrocław: Ossolineum 1971, CXII, 193 s. Biblioteka Narodowa, II, 22, wydanie 3 uzupełnione tamże 1975; wydanie 4 [i.e. 5] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970. Biblioteka Arcydzieł. Najsławniejsze powieści świata, tamże wydanie 5 [i.e. 6] 1975; wydanie 6 Warszawa: Iskry 1981; wydanie 6 [i.e. 7] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1984; Posłowie: S.H. Kaszyński. Warszawa: Książka i Wiedza 1986. Koliber, 98, tamże 1990; [Bydgoszcz]: Arcanum [1990]. Lektury Szkolne; wydanie 1 [i.e. 13] Opracowanie: O. Dobijanka-Witczakowa. Wstęp i komentarz: M. Ursel. Wrocław: Ossolineum 1991. Nasza Biblioteka; Lublin: Daimonion 1992. Wszechnica Myśli Etycznej; Posłowie: S.H. Kaszyński. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW [1993]. Arcydzieła Literatury Światowej; Warszawa: Morex 1993. Lektury Szkolne; wydanie 14 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993. Lektury; Posłowie: K. Mętrak. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1993. Biblioteka Klasyki; Posłowie: S.H. Kaszyński. Warszawa: Książka i Wiedza 1993. Lektura Szkolna, toż: 1994, 1995, 1996; Wstęp i przypisy: M. Ursel. Warszawa: Kama [1996]. Lektury Szkolne z Opracowaniem; wydanie 1 w tej edycji Opracowanie: O. Dobijanka-Witczakowa. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1997. Lekcja Literatury z Marią Janion; Wstęp i przypisy: M. Ursel. Wydanie 2. Warszawa: Kama 1998; Opracowanie: O. Dobijanka-Witczakowa. Wrocław: Ossolineum 2000. Biblioteka Narodowa, II, 22.

Tytuł oryginału: Leiden des jungen Werthers.

Adaptacje radiowe pt. Zabił się młody: Adaptacja: Z. Zawadzka, N. Szydłowska. Reżyseria: N. Szydłowska. Polskie Radio 1969; Adaptacja: E. Prządka. Reżyseria: J. Warenycia. Polskie Radio 1993.

Recenzje:
1. J. ZAKRZEWSKI. „Książka” 1922 nr 1.
2. A.M. SWINARSKI. „Dziennik Literacki” 1930 nr 43.
3. Z. NAJDER. „Dziś i Jutro” 1950 nr 51/52.

16. [K. Pedersen] K. Hamsun: Radość ostatnia. Powieść. Przełożył L. Staff. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1920, 208 s. Wydawnictwo Ultima Thule.

Tytuł oryginału: Den sidste Glæde. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

17. P. Louÿs: Pieśni Bilitis. Przekład L. Staffa. Warszawa, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze 1920, XVI, 156 s. Wydanie następne ze wstępem i w wyborze Andrzeja Z. Makowieckiego. Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza 1983, 130 s. Osobliwości; T. 1-2 Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1985. Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych.

Tytuł oryginału: Les chanson de Bilitis.

Wydania w opracowaniu muzycznym: Muzyka: A. Piechowska. Warszawa: Agencja Autorska 1973, 20 s. [tekst w języku polskim i francuskim]; wydanie w wyborze: Do słów P. Louÿsa w przekładzie L. Staffa. Uzupełnił S. Krajewski. Na sopran i orkiestrę = Les chanson de Bilitis. Pour soprano et orchestre. [Muzyka:] R. Maciejewski. Wyciąg fortepianowy [i głos] Kraków: Wydawnictwo Muzyczne 2012, 23 s.

Adaptacja teatralna łącznie z J. Michelet: Czarownica pt. Tryptyk: Reżyseria: M. Orski. Inscenizacja plastyczna: F. Starowieyski. Muzyka: Z. Konieczny. Warszawa, Teatr Studio 1984.

Recenzje:
1. F. HOESICK: Pieśń miłości. „Kurier Warszawski” 1922 nr 15.
2. G. KARSKI. „Kurier Polski” 1922 nr 23.

18. A. Strindberg: Czandala. Przełożył L. Staff. Powieść. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski [1920], 130 s.

Tytuł oryginału: Tschandala. Berättelse från 1600-talet.

19. J.P. Jacobsen: Marya Grubbe. Przełożył L. Staff. Powieść. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski [1921], 224 s.

Tytuł oryginału: Marie Grubbe.

Recenzje:
1. S. KOŁACZKOWSKI: Ostatnie przekłady Staffa. „Gazeta Warszawska” 1921 nr 84.
2. S. KOŁACZKOWSKI. „Naród” 1920 nr 208. „Dodatek Literacko-Artystyczny” nr 7.

20. L. da Vinci: O malarstwie. Wybór i przekład L. Staff. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze, Wydawnictwo J. Mortkowicza [1921], 90 s. Panteon. Wydanie następne ze wstępem J. Kilian Michieletti. Kraków, Budapeszt, Syrakuzy 2019. Zob. poz. 12 (t. 2).

21. Rabindranath Tagore: Owocobranie. Przełożył L. Staff. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1921, 111 s. Wydanie 2 Warszawa, Kraków: Wydawnictwo J. Mortkowicza 1922.

Tytuł oryginału: Fruit-Gathering. (Informacja za: O. Płaszczewska: Bezdroża Orientu, albo Staff i Tagore. „Ruch Literacki” 2019 z. 2 s. 176-177).

Wydanie osobne fragmentu przekładu w opracowaniu muzycznym: [Sześć] 6 pieśni. [Muzyka:] J. Lefeld. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1957, 25 s.

Omówienie:
O. PŁASZCZEWSKA: Bezdroża Orientu, albo Staff i Tagore. „Ruch Literacki” 2019 z. 2, przedruk w: Twórczość poetycka Leopolda Staffa. Konteksty i relacje. Kraków 2020.

 22. Fletnia chińska. [Antologia]. Przełożył L. Staff. Przekładu dokonano [z francuskiego] wedle F. Toussainta. Warszawa: J. Mortkowicz 1922, 214 s. Wydanie następne: Posłowie M.J. Künstlera. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982; Koszalin: Wydawnictwo Artystyczne Kurtiak i Ley 2000 [druk bibliofilski]; Wydanie eksperymentalne C. Kraków: Wydawnictwo Krytyki Artystycznej Miniatura 2004.

Podstawa przekładu: La flûte de jade. Poésies chinoises.

Wydanie z 2000 jako druk bibliofilski.

Wydanie osobne fragmentu przekładu w opracowaniu muzycznym: La flûte de jade. Na sopran solo i orkiestrę. Partytura. [Muzyka:] E. Knapik. Do tekstów poetów chińskich w przekładzie francuskim F. Toussainta. Przekład polski L. Staffa. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1980, 87 s.

Recenzje i omówienia:
1. J. LEMAŃSKI. „Książka” 1922 nr 1.
2. K. FAZAN: Dwugłos na chińską fletnię. W: Poezja Leopolda Staffa. Interpretacje. Kraków 2005.

23. Michał Anioł Buonarroti: Poezje. Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył L. Staff. Warszawa: J. Mortkowicz 1922, XXIX, 336 s. Pisma. Wydania następne w wyborze: Poezje. Wybór i opracowanie: M. Brahmer. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 112 s., tamże: wydanie 2 1964, Wyboru dokonał i wstępem opatrzył M. Brahmer. [Wydanie 3] 1973, wydanie łącznie z biografią Michała Anioła pt. Michał Anioł i jego poezje. Wstęp: M. Brahmer 1977, 258 s. 

Tytuł oryginału: Rime di Michelangelo Buonarroti. 

Przekład dedykowany prof. E. Porębowiczowi. 

Omówienie:
A. JASNORZEWSKA: „Bo nierozważnie sądzi i szalenie, kto w zmysły ściąga piękne”. Poznanie zmysłowe w poezji Michała Anioła w tłumaczeniu Leopolda Staffa. W: Zmysłowość w literaturze języku i kulturze. Lublin 2019.

24. Sofiści greccy. Wybór i przekład L. Staff. Warszawa: J. Mortkowicz. [1922], 88 s. Panteon.

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego z 1922 r. (Informacja za: W. Madyda: Staff jako tłumacz utworów starożytnych. W tegoż: Motywy antyczne w poezji Leopolda Staffa. Warszawa 1962 s. 119).

25. Złota legenda błogosławionego Jakóba de Voragine. Poczet. 1. Przełożył i wstępem opatrzył L. Staff. Warszawa: J. Mortkowicz 1922, XIV, 203 s. Wydania następne pt.: Jakub de Voragine: Złota legenda. Wrocław: Wydawnictwo Tau 1994; Kraków: Zielona Sowa 2003. Arcydzieła Literatury Światowej.

Tytuł oryginału: Legenda aurea sive Historia Lombardica dicta.

Recenzja:
Z. DĘBICKI. „Kurier Warszawski” 1922 nr 71.

26. V. Margueritte: La garçonne („Chłopczyca”). [Powieść]. Autoryzowany przekład L. Staffa. Warszawa, Poznań, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1923], 262 s. Wydania następne: tamże: [1923], wydanie 2 1925, wydanie 3 [1925], wydanie 7 [!] [ca 1925], wydanie 8 [ca 1925], wydanie 9 [ca 1925], wydanie 21 [ca 1926], wydanie 27 [1926], wydanie 32 [1931]; Łódź: 86-Press 1991.

Cz. 1 cyklu; cz. 2 zob. poz. 36. 

Tytuł oryginału: La garçonne. 

Cz. 1 cyklu; cz. 2 zob. poz. 36.

27. Petronius Arbiter: Uczta Trymalchiona. Przełożył, wstępem i objaśnieniami opatrzył L. Staff. Warszawa: Biblioteka Polska 1923, 121 s. Wydania następne: Warszawa: Czytelnik 1963; Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1986; Warszawa: Alfa 1994. 

Tytuł oryginału: Cena Trimalchionis. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego (Informacja za: W. Madyda: Staff jako tłumacz utworów starożytnych. W tegoż: Motywy antyczne w poezji Leopolda Staffa. Warszawa 1962, s. 119).

Recenzje:
1. F. HOESKICK: Petroniusz. „Kurier Warszawski” 1924 nr 139.
2. T. KARYŁOWSKI. „Przegląd Powszechny” 1923 t. 158-159.

28. E. de Amicis: Kamilla. Przełożył L. Staff. Warszawa: B. Rudzki 1924, 108 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka przekładów, t. 10.

Tytuł oryginału: Camilla.

Recenzja:
[S. NAPIERSKI] sn. „Wiadomości Literackie” 1924 nr 19.

29. J.W. Goethe: Elegie rzymskie. Przełożył L. Staff. Warszawa: Biblioteka Polska 1924, 37 s. Wydanie następne: pt. Elegie rzymskie = Römische Elegien. Wstęp: P. Hertz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 43 s.; toż Warszawa: Pavo 1991, 56 s.; Kraków: Miniatura 2012, 30 s. 

Tytuł oryginału: Römische Elegien. 

W wydaniach powojennych tekst w języku polskim i niemieckim.

Recenzje:
1. F. HOESICK: Sielanka rzymska Goethego. „Kurier Warszawski” 1924 nr 146.
2. T. NEWLIN-WAGNER. „Przegląd Warszawski” 1924 nr 37.

30. Lirycy francuscy. Wybór poezji od XII do XX wieku. Wydał i przypisami opatrzył L. Staff. Warszawa: Biblioteka Polska 1924, 666 s.

Tu w tłumaczeniu L. Staffa wiersze następujących autorów: C. d’Orléans, O. Basselin, M. de Saint-Gelais, M. de Valois, François I, P. de Thiard, J.A. de Baïf, L. Labé, R. Belleau, E. Jodelle, J. Passerat, A. Jamyn, G. du Bartas, P. Desportes, J. Bertaut, A. d’Aubigné, F. de Malherbe, M. Régnier, F. Maynard, H. Racan, T. de Viau, M.-A. Girard de Saint-Amant, J. Chapelain, C. de Malleville, V. Voiture, G. Colletet, G. de Scudéry, T. Hermite, P. Corneille, P. Scarron, I. de Benserade, C. de Bergerac, Molière, J. Segrais, Boileau, J.-B. Racine, Chaulieu, Voltaire, J.-F. Saint-Lambert, J.-A. Roucher, E. Parny, A. de Chénier, A. de Vigny, V. Hugo, G. de Nerval, L. de Lisle, P. Verlaine, F. Jammes, F. Gregh.

Recenzje:
1. R. BERGEL. „Głos Narodu” 1924 nr 225-226.
2. M. BRAHMER. „Przegląd Polski” 1924 t. 10.
3. [E. CZEKALSKI] Dr Z.M.: Pieśń francuska w słowie polskim. „Świat” 1924 nr 32.
4. J. IWASZKIEWICZ. „Pani” 1924 nr 6/7.
5. J. LORENTOWICZ: Wielka pielgrzymka poetycka. „Express Poranny” 1924 nr 193.
6. E. PORĘBOWICZ. „Przegląd Warszawski” 1924 nr 37.
7. K. RYCHŁOWSKI. „Rzeczpospolita” 1924 nr 180.

31. S. Lagerlöf: Ojczyzna Liljecrony. Powieść. Z przedmową autorki do czytelników polskich. Przełożył L. Staff. Warszawa: B. Rudnicki 1924, VIII, 272 s.

Tytuł oryginału: Liljecronas hem. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

32. T. Mann: Tristan. [Opowiadania]. Przełożył L. Staff. Warszawa: B. Rudzki 1924, 162 s. Wydanie następne łączne z T. Mann: Nieład i wczesna udręka: wydanie 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1976, 117 s. Koliber, 30; Warszawa: Interart 1992, 84 s. Klasyka.

Tytuły oryginałów: [Ludwisia]; Der Weg zum Friedhof; Gladius dei; Ein Glück; Tristan.

Zawartość: Ludwisia; Droga na cmentarz; Szafa; Gladius dei; Szczęście; Tristan, przedruk zob. poz. 76.

Recenzja:
[J. IWASZKIEWICZ] ji. „Wiadomości Literackie” 1924 nr 2.

33. P. Mérimée: Lokis. Rękopis profesora Wittembacha. [Opowiadania]. Przełożył L. Staff. Warszawa: B. Rudzki 1924, 96 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka Przekładów, t. 2. Wydanie następne: Wstęp: A. Biernacki. Ilustracje: M. Schier. Warszawa: Państwowy Instytut Naukowy 1969. Biblioteka Jednorożca.

Wydanie łączne z P. Mérimée: Carmen. Przełożył T. Boy-Żeleński pt. Carmen; Lokis. Rękopis profesora Wittembacha. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1992, 113 s. Labirynty Miłości.

Tytuł oryginału: Lokis. 

Recenzja:
[S. NAPIERSKI] sn. „Wiadomości Literackie” 1924 nr 7.

34. H. Pontoppidan: Straż nocna. [Powieść]. Przełożył L. Staff. Warszawa: B. Rudzki 1924, 155 s. Opowieści Zwięzłe. Biblioteczka przekładów, t. 7. 

Tytuł oryginału: Nattevagt. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

35. R. Rolland: Jan Krzysztof. T. 1-4. Przekład autoryzowany L. Staffa. Lwów; Poznań: Wydawnictwo Polskie 1925-1927, 467 + 556 + 503 + 434 s. Biblioteka Laureatów Nobla, t. 50. Wydania następne: Warszawa: R. Wegner 1949; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1950, tamże 1953, wydanie 3 [!] [Wstęp: Z. Karczewska-Markiewicz. Przedmowa autora w przekładzie Z. Karczewskiej-Markiewicz], toż: 1956, 1959, wydanie 5 1966; Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1988. Biblioteka Ludowa; Posłowie: J. Falicki. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1996. Biblioteka Klasyki.

Tytuł oryginału: Jean-Christophe.

T. 1: Świt; Poranek; Młodzieniec.
Tytuły oryginałów: L’adolescent; L’aube; Le matin. 

T. 2: Bunt; Targowisko. 
Tytuły oryginałów: La rèvolte ; La foire sur la place. 

T. 3: Antonina; Dom; Przyjaciółki.
Tytuły oryginałów: Les amies; Antoinette; Dans la maison. 

T. 4: Krzak gorejący; Nowy dzień
Tytuły oryginałów: Le buisson ardent; La nouvelle journée. 

36. V. Margueritte: Towarzysz. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1925], 240 s.

Tytuł oryginału: Compagnon. 

Cz. 2 cyklu; cz. 1 zob. poz. 30.

Recenzja:
S. LENKOWSKI. „Wiadomości Literackie” 1926 nr 14.

37. [C.L. Séveri Faust] C. Mauclair: Florencja. Przekład autoryzowany z francuskiego L. Staffa. Lwów; Poznań: Wydawnictwo Polskie [1926], IX, 255 s. 

Tytuł oryginału: Florence. L'histoire, les arts, les lettres, les sanctuaires, l'âme de la cité.

Recenzja:
W. JABŁONOWSKI: Geniusz Toskanii. „Myśl Narodowa” 1927 nr 10.

38. [J. Schopfer] C. Anet: Arjana. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Lwów, Poznań, Stanisławów: Renaissance [ante 1927], 256 s. Wydanie następne tamże 1931. 

Tytuł oryginału: Ariane, jeune fille russe. 

Rok wydania przekładu na podstawie reklamy wydawcy na s. 256.

Recenzja:
[H. DRZEWIECKI] hr. „Wiadomości Literackie” 1927 nr 32.

39. G. d’Annunzio: Triumf śmierci. Z upoważnieniem autora przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1927], 272 s. Zob. poz. 5.

Zawiera trzy pierwsze rozdziały powieści: Przeszłość; Dom rodzinny; Pustelnia; trzy ostatnie rozdziały pt. Płomienie miłości zob. poz. 40.

40. G. d’Annunzio: Płomienie miłości. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1927] 248 s. Wydanie następne: tamże [ca 1931]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1992. Labirynty Miłości. Zob. poz. 39.

Zawiera trzy ostatnie rozdziały powieści Triumf śmierci [poz. 39]: Nowe życie; Tempus destruendi; Niezwyciężony; trzy pierwsze rozdziały pt. Triumf śmierci zob. poz. 39.

Tytuł oryginału: Trionfo della morte. – Tom pt. „Triumf śmierci” obejmuje 3 pierwsze, a „Płomienie miłości” 3 ostatnie rozdziały powieści „Triumf śmierci”.

Na okładce wydania z 1992 błędne imię autora: Gabrielle.

41. G. Hauptmann: Kacerz z Soany. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1927], 158 s. Wydanie następne: Katowice: Śląsk 1964, 77 s. Pisma wybrane.

Tytuł oryginału: Der Ketzer von Soana.

Recenzja:
[H. DRZEWIECKI]. „Wiadomości Literackie” 1927 nr 29.

42. M. Ostenso: Krzyk dzikich gęsi. [Powieść]. Autoryzowany przekład L. Staffa. Warszawa, Poznań, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1927], 352 s. Wydanie następne: tamże: wydanie 14 [!] [1928], wydanie 16 [!] [1936]; Warszawa: J. Kubicki 1948; wydanie 1 powojenne [!] Łódź: Wydawnictwo 86 Press 1991. Verte.

Tytuł oryginału: Wild geese. 

Przekład dokonany prawdopodobnie według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Recenzja:
A. STERN: Powieści z życia ludu. „Wiadomości Literackie” 1927 nr 188.

43. H. Bang: Dziwne drogi pewnej miłości. Michael. Powieść. Autoryzowany przekład L. Staffa. Warszawa: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książki [ca 1920], 268 s. Wydania następne: pt. Michael. Powieść. Warszawa, Poznań, Kraków, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1928]; pt. Dziwne drogi pewnej miłości. Michael. Powieść. Poznań: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książki 1933. 

Tytuł oryginału: Michaël. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Recenzja:
[H. DRZEWIECKI] hr. „Wiadomości Literackie” 1928 nr 216.

44. H. Bang: Tragedia bezdomnych. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Z przedmową E. Ludwiga. Warszawa, Poznań, Kraków: Renaissance [1928], 310 s. Najpiękniejsze Powieści Świata: Północ mówi!.

Tytuł oryginału: De uden fædreland. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Recenzje:
1. P. HULKA-LASKOWSKI: Trzy powieści. „Wiadomości Literackie” 1929 nr 14 [dot. także: H. Bang: Tragedia bezdomnych; J. Bojer: Wielki głód].
2. S. OKOŁÓW-PODHORSKA. „Bluszcz” 1929 nr 14.

45. [J. Chrétien] S. Bodève: Piętno. Powieść. Przedmową poprzedził R. Rolland. Przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Kraków; Lwów: Renaissance [1920], 312 s. Wydania następne tamże: [1928], wydanie nowe [1932].

Tytuł oryginału: Celles qui travaillent.

Recenzja:
[H. DRZEWIECKI] hr. „Wiadomości Literackie” 1928 nr 37.

46. J. Bojer: Wielki głód. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Kraków; Stanisławów: Renaissance [1928], 248 s. Najpiękniejsze Powieści Świata. Północ mówi! Wydania następne: wydanie 8 tamże [1936]. Północ Woła; Warszawa: Wydawnictwo Ludowe 1948, tamże wydanie 2 1949.

Tytuł oryginału: Den store hunger. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Recenzje:
1. P. HULKA-LASKOWSKI: Trzy powieści. „Wiadomości Literackie” 1929 nr 14 [dot. także: H. Bang: Tragedia bezdomnych; J. Wassermann: Niewolnicy życia].
2. K.A. JAWORSKI: Stworzenie Boga. „Głos Prawdy” 1929 nr 312.
3. S. PODHORSKA-OKOŁÓW. „Bluszcz” 1929 nr 9.

47. G.C. Deledda: Tęsknoty. Powieść. Przekład autoryzowany L. Staffa. Z przedmową S. Wasylewskiego. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera 1928, VII, 272 s. Biblioteka Laureatów Nobla, t. 62.

Tytuł oryginału: Nostalgie.

48. L. da Vinci: Bajki – Favole. Zebrał i przełożył L. Staff. Warszawa, Kraków: Wydawnictwo J. Mortkowicza, Towarzystwo Wydawnicze 1928 [i.e. 1927], III, 61 s. Wydania następne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1952, wydanie 2 tamże 1953; Bajki i pomysły. Koszalin: Kurtiak i Ley Wydawnictwo Artystyczne 2002, 69 s.; Warszawa: Polski Instytut Wydawniczy Erica 2004, tamże 2009. 

Wydania w wyborze: Eco-favole = Eko-bajki. Bajki przetłumaczył wybitny poeta i wielki koneser kultury włoskiej L. Staff. Bolonia, Lublin: Fundacja Willa Polonia 2003, 38 s. [tekst w języku włoskim i polskim]

Pierwsze egzemplarze ukazały się w ostatnich dniach 1927 r.; w Bibliotece Narodowej w Warszawie znajduje się egzemplarz ofiarowany przez autora Wacławowi Berentowi z datą 24.02.1927

Tytuł oryginału: Favole. 

Wydanie elektroniczne:
Audiobook: wybrane przekłady w: Między nami zwierzętami wiersze i bajki dla dzieci. [Wybór bajek różnych autorów]. Czyta P. Fronczewski. [Warszawa:] Audio Liber 2006, 1 płyta CD.

Recenzje:
1. J. BIRKENMAJER. „Gazeta Warszawska” 1928 nr 74.
2. S. OKOŁÓW-PODHORSKA. „Bluszcz 1928 nr 5.
3. Z. MITZNER (j.s.). „Szpilki” 1953 nr 39.

49. E. Ludwig: Napoleon. [T. 1-]2. Przekład autoryzowany L. Staffa. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegner 1928, 280 + 284-551 s. Wydania następne: tamże 1929; Warszawa: Książka i Wiedza 1958.

Tytuł oryginału: Napoleon.

Recenzje:
1. R. BERGEL: Wewnętrzna historia Napoleona. „Głos Narodu” 1928 nr 337.
2. N. KLEINOWA: Emil Ludwig o Napoleonie. „Wiadomości Literackie” 1931 nr 10.

50. J. Wassermann: Niewolnicy życia. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Kraków, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1928], 416 s. Najpiękniejsze powieści świata. Wydanie następne: tamże: 1929, wydanie 8 [!] [1930]; Posłowie: W. Szewczyk. Stalinogród: Śląsk 1956. 

Tytuł oryginału: Laudin und die Seinen.

Recenzje:
1. S. OKOŁÓW-PODHORSKA. „Bluszcz” 1929 nr 18
2. P. HULKA-LASKOWSKI: Trzy powieści. „Wiadomości Literackie” 1929 nr 14 [dot. także: H. Bang: Tragedia bezdomnych; J. Bojer: Wielki głód].

51. G.C. Deledda: Annalena Bilsini. Powieść. Przekład autoryzowany L. Staffa. Przedmowa: S. Wasylewski. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1929], 248 s. Biblioteka Laureatów Nobla, t. 66. Wydanie następne: Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1957; wydane łącznie z: Trzynaście jaj; Nocny krzyk. Przełożył i opracował J. Heistein. Wrocław; Kraków: Ossolineum 1985, LXXIII, 201 s. Biblioteka Narodowa II, 215.

Recenzje:
1. J.A. HERTZ. „Echo Tygodnia” 1929 nr 31.
2. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1931 nr 10.

52. Demokryt: Myśli. Przekład L. Staffa. Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza [ca 1929], 55 s. Panteon.

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego (Informacja za: W. Madyda: Staff jako tłumacz utworów starożytnych. W tegoż: Motywy antyczne w poezji Leopolda Staffa. Warszawa 1962 s. 119).

53. Epiktet: Encheiridion. Przekład L. Staffa. Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza, Towarzystwo Wydawnicze [1930], 70 s. Panteon.

Data wydania wg W. Osińska: Próba bibliografii Leopolda Staffa 1901-1950, „Pamiętnik Literacki” 1950 t. 39 oraz I. Maciejewska: Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego (informacja za: W. Madyda: Staff jako tłumacz utworów starożytnych. W tegoż: Motywy antyczne w poezji Leopolda Staffa. Warszawa 1962 s. 119). 

54. G. Frenssen: Sługa Boży. Powieść. T. 1-2. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Kraków, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1929], 248 + 288 s. 

T. 1. Pokój.
T. 2. Wojna.

Tytuł oryginału: Der Pastor von Poggsee.

[Z cyklu:] Budowniczowie Świata.

Recenzje:
1. P. HULKA-LASKOWSKI: Sługa Boży. „Wiadomości Literackie” 1929 nr 299.
2. J. KADEN-BANDROWSKI: Z Poczdamu do Weimaru? „Gazeta Polska” 1929 nr 19.
3. H. NAGLEROWA. „Bluszcz” 1930 nr 17.

55. Heraklit: Myśli. Przekład L. Staffa. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze; Wydawnictwo J. Mortkowicza [1929], 30 s. Panteon.

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: W. Madyda: Staff jako tłumacz utworów starożytnych. W tegoż: Motywy antyczne w poezji Leopolda Staffa. Warszawa 1962 s. 119).

56. S. Lagerlőf: Anna Svärd. Powieść. Przekład autoryzowany L. Staffa. Przedmowa S. Wasylewskiego. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegner 1929, XIII, 342 s. Biblioteka Laureatów Nobla, t. 68. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Recenzje:
1. S. WASYLEWSKI. „Tydzień Literacki” 1930 nr 6.
2. J.A. HERTZ. „Echo Tygodnia” 1929 nr 32.

57. B. Spinoza: Myśli. Przekład L. Staffa. Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza Towarzystwo Wydawnicze [1929], 72 s. Panteon. Por. poz. 88.

58. J. Bojer: Ostatni Wikingowie. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa, Poznań, Kraków, Lwów, Stanisławów: Renaissance [1930], 288 s., 25 Arcydzieł Ostatniej Doby. Wydania następne: Warszawa: Wydawnictwo Ludowe 1948, wydanie 2 tamże 1949; pt. Ostatni wiking. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1972. Seria Dzieł Pisarzy Skandynawskich.

Tytuł oryginału: Den siste viking. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

59. G. Gunnarsson: Saga islandzka. Powieść. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. T. 1-2. Warszawa: Renaissance [1930], 256 + 224 s. 25 Arcydzieł Roku 1930.

T. 1. Saga islandzka;
T. 2. Ludzie z Borg. 

Tytuły oryginałów: Af Borgslægtens Historie. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Recenzja:
P. HULKA-LASKOWSKI: Ludzie z Borg. „Wiadomości Literackie” 1930 nr 350.

60. F. Werfel: Verdi. Powieść opery. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Warszawa: Renaissance [1930], 528 s.

Tytuł oryginału: Verdi. Roman Der Oper.

Recenzje:
1. A. JESIONOWSKI. „Myśl Narodowa” 1931 nr 23.
2. K. STROMENGER: Powieść o Verdim. „Wiadomości Literackie” 1930 nr 41.

   61. S. Lagerlöf: Pierścień generała. [Powieść]. Przekład autoryzowany L. Staffa. Poznań: R. Wegner [1931], 263 s. Biblioteka Laureatów Nobla, t. 75.

Tytuł oryginału: Löwensköldska ringen. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Adaptacja radiowa: Opracowała: Z. Orszulska. Reżyseria: Z. Nardelli. Polskie Radio 1969.

Recenzje:
1. J. BIRKENMAJER. „Myśl Narodowa” 1931 nr 44.
2. I. KRZYWICKA. „Wiadomości Literackie” 1931 nr 18.

   62. T. Mann: Pan i pies. [Opowiadania]. Przekład autoryzowany L. Staffa. Przedmowa: S. Wasylewski. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1931], 266 s. Biblioteka Laureatów Nobla, t. 77. Wydanie następne: Warszawa: R. Wegner 1950. Biblioteka Laureatów Nobla.

Tytuły oryginałów: Her rund Hund; Tonio Kröger; Unordnung und frühes Leid.
Zawartość: Pan i pies; Tonio Kröger; Nieład i wczesna udręka.

Adaptacja teatralna: opowiadania Tonio Kröger pt. Tonio Kruger. Reżyseria: L. Rene. Scenariusz: I. Strzemińska. Teatr Telewizji 1964.

Recenzja:
S. WASYLEWSKI. „Myśl Narodowa” 1932 nr 15.

   63. G. Gunnarsson: Czarne ptaki. [Powieść]. Z upoważnienia autora przełożył L. Staff. Poznań: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Książki [1932], 258 s. Wydanie następne: Przedmowa: W. Nawrocki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1974.

Tytuł oryginału: Svartfugl. 

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego. (Informacja za: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 s. 305).

Recenzja:
Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1933 nr 22.

   64. R. Rolland: Dusza zaczarowana. T. 4. Zwiastunka. (Anna Nuncia). [Powieść]. Przekład autoryzowany L. Staffa. Lwów: Wydawnictwo Polskie [1932], 371 s. Biblioteka Laureatów Nobla, t. 78. Wydanie następne: Warszawa: R. Wegner 1949, wydanie 2 tamże 1950; wydanie 2 [!] [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, wydanie 3 jako Księga 1. Śmierć jednego świata. Współwydane: Księga 2. Narodziny. Tłumaczyła M. Korniłowicz. tamże 1955.

Tytuł oryginału: L'âme enchantée. Vol. 4. L’Annonciatrice.

Recenzja:
Z. GRABOWSKI: Wołanie do młodości. „Wiadomości Literackie” 1936 nr 27.

   65. F. Werfel: Rodzeństwo z Neapolu. Powieść. [T. 1]-2. Przełożył L. Staff. Przedmowa do T. 1: L.F. Erdtracht. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegner [1932-1933], 240 + 240 s. Wydanie następne Warszawa: Czytelnik 1957.

Tytuł oryginału: Die Geschwister von Neapel.

Recenzje:
1. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy 1934 nr 28.
2. Z. KUCHARSKI. „Pion” 1935 nr 29.

   66. J. Green: Lewiatan. Powieść. Przełożył L. Staff. Warszawa: Renaissance [1934], 295 s. Arcydzieła Literatury Współczesnej Francji.

Tytuł oryginału: The dark journey: Leviathan.

Recenzje:
1. M. CZAPSKA. „Pion” 1935 nr 37.
2. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1935 nr 23.

   67. H. Bang: Tina. Dzieje wielkiej miłości. Powieść. Autoryzowany przekład L. Staffa. Warszawa, Poznań, Lwów, Stanisławów: Renaissance 1935, 192 s.

Tytuł oryginału: Tine.

   68. G. Ferrero: Wielkość i upadek Rzymu. Przekład autoryzowany L. Staffa. T. 1-2. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegnera [1935], 378 + 398 s.

T. 1. Podbój; T. 2. Juliusz Cezar

Tytuł oryginału: Grandezza e decadenza di Roma. T. 1. La conquista dell’Impero; T. 2. Giulio Cesare.

Przekład dokonany według tłumaczenia francuskiego. (Informacja za: Bibliografią polską 1901-1939).

Recenzje:
1. P. HULKA-LASKOWSKI: Mistrzyni życia. „Nowy Dziennik” 1936 nr 140.
2. W. RZYMKOWSKI: Wielkość i upadek Rzymu. „Wiadomości Literackie” 1936 nr 7.
3. W. SOBKOWIAK: Kariera dyktatora. „Kultura” 1936 nr 5.

   69. J.W. Goethe: Lis Przechera. Przekład wolny L. Staffa. Posłowie: A.M. Swinarski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1935, 158 s. Wydania następne: [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1951; Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1986; Warszawa: Wydawniczy Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek 1990.

Tytuł oryginału: Reineke Fuchs.

Adaptacje teatralne pt. Pieśń o lisie: Adaptacja: L. Serafinowicz, W. Wieczorkiewicz. Reżyseria: W. Wieczorkiewicz. Wystawienie: Poznań, Teatr Lalki i Aktora „Marcinek” 1961, toż Reżyseria: W. Wieczorkiewicz. Wystawienie: Łódź, Teatr Lalek „Arlekin” 1976.

Recenzja:
J. WITTLIN: Lis, Goethe, Staff. „Wiadomości Literackie” 1936 nr 46.

   70. Księga psalmów. Tłumaczył L. Staff. Warszawa: Verbum 1937, 377 s. Wydania następne: Poznań: Pallotinum 1959; wydanie 3 wg wydanie przejrzanego przez Józefa Archutowskiego Warszawa: Pax 1961, tamże wydanie 4 1963; Bydgoszcz: Viator 1993; Toruń: Dabar 1994.

Wydanie fragmentu przekładu: Psalmy. (Tehilim). Księga 2. [b.m.] Italia: Senior Chaplain to the Polish Forces in Italy 1945, 38 s.

Tytuł oryginału: Tehillim/Psalmoi.

Wydanie osobne fragmentu przekładu w opracowaniu muzycznym: Salmi. [Muzyka:] B. Matuszczak. Warszawa: Wydawnictwo Muzyczne Agencji Autorskiej 1976, 16 s.

Recenzje i omówienia:
1. W. MIŁASZEWSKA. „Rodzina Polska” 1939 nr 3.
2. E. MISIOŁEK: Staff – tłumacz psalmów. „Kultura” 1939 nr 14/15.
3. J. GORZELANA: Określenia Boga w tłumaczeniach „Psałterza” Jana Kochanowskiego, Franciszka Karpińskiego i Leopolda Staffa. „Filologia Polska” 2009 t. 4.

   71. Benvenuta Celliniego żywot, spisany przez niego samego. Przełożył L. Staff. Warszawa: Wiedza 1948, 351 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże 1949; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, tamże: wydanie 2 [!] 1957, wydanie 3 1984; wydanie 6 Warszawa: Alfa-Wero 1994.

Tytuł oryginału: Vita di Benvenuto di Maestro Giovanni Cellini fiorentino, scritta, per lui medesimo, in Firenze.

Recenzja:
A. TONCHU-RU. „Słowo Powszechne” 1952 nr 7.

   72. św. Katarzyna ze Sieny: Księga miłosierdzia Bożego, czyli dialog. T. 1. Przełożył L. Staff. Przedmowa: J. Woroniecki. Kielce: Verbum 1948, 315 s. Bibliotheca Dominicana, 3. Wydanie następne pt. Dialog o Bożej opatrzności, czyli Księga Bożej nauki. Przejrzał i poprawił W. Giertych. Ostatecznej redakcji dokonał M. Babraj. Poznań: W Drodze 1987, 372 s.

Tytuł oryginału: Dialogo della Divina Provvidenza/ Libro della Divina Dottrina.

Omówienie:
Z. KUBIAK: Dzieło św. Katarzyny i jego polski tłumacz. W tegoż: Jak w zwierciadle. Warszawa 1985.

   73. J. Kochanowski: Elegie. Słowem wstępnym „Od Kochanowskiego do Staffa” poprzedził Julian Krzyżanowski. Przełożył L. Staff. Wydanie 2 zupełne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, 426 s. Przedruk zob. poz. 83.

Wydanie fragmentu: J. Kochanowski: Elegii ksiąg czworo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 130 s.

Tytuł oryginału: Elegiarum libri IV.

Tekst łaciński opracowany na podstawie pierwodruku z 1584. 

Recenzje i omówienia:
1. T. GALINOWSKA: Nad przekładem „Elegii”. „Tygodnik Powszechny” 1954 nr 13.
2. W. NATANSON. „Twórczość” 1954 z. 3.
3. A. WÓJCIK: Przekład „Elegii” J. Kochanowskiego przez Leopolda Staffa. „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” 1959 nr 55.

   74. J. Kochanowski: Foricoenia, czyli fraszki łacińskie. Przełożył L. Staff. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 129 s. Przedruk zob. poz. 83.

Tytuł oryginału: Foricoenia sive Epigrammatum libellus.

Omówienie:
J. KRZYŻANOWSKI: Mięso i polewka. W tegoż: Mądrej głowie dość dwie słowie. T. 2. Dwie nowe centurie przysłów polskich. Warszawa 1960 [o kulisach przekładu fraszki J. Kochanowskiego „O Liku”].

   75. J. Kochanowski: Lyrica. Wybór. Przełożył L. Staff. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 30 s. Przedruk zob. poz. 83.

Tytuł oryginału: Gallo crocitanti; Lyricorum libellus.

   76. T. Mann: Nowele. Przełożył L. Staff. Wyboru dokonał i posłowiem opatrzył Roman Karst. Warszawa: Czytelnik 1956, 501 s. Przedruk zob. poz. 79, 80, 87, 88.

Tytuły oryginałów: Enttäuschung; Der kleine Herr Friedemann; Der Bajazzo; Ein Glück; Beim Propheten; Schwere Stunde; Das Eisenbahnunglück; Der Tod in Venedig; Mario und der Zauberer.
Zawiera część przekładów nowel L. Staffa drukowanych uprzednio w poz. 32 oraz: Rozczarowanie; Mały pan Friedemann; Pajac; U proroka; Ciężkie godziny; Katastrofa kolejowa; Śmierć w Wenecji; Mario i czarodziej.

Adaptacje: teatralna: opowiadania Mario i czarodziej: Scenariusz i reżyseria: K. Skuszanka. Warszawa, Teatr Polski 1964, toż: Gdańsk, Teatr Miniatura 1976, Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1976, - telewizyjna: Scenariusz: J. Wilczek. Reżyseria: S. Wohl. Telewizja Polska 1960; pt. Cippola. Reżyseria: S. Brejdygant. Telewizja Polska 1974.
Adaptacje: teatralna: opowiadania Śmierć w Wenecji: Reżyseria i scenariusz: E. Łukasiewicz, P. Szrajber, M. Brzozowski. Łódź, Łódzkie Stowarzyszenie Targowa 62 2004; Reżyseria i scenariusz: B. Koca. Wrocław, Wrocławski Teatr Pantomimy im. H. Tomaszewskiego 2007, - radiowa: Reżyseria: T. Man. Teatr Polskiego Radia 2015.

   77. P. Ronsard: Poezje. Przełożyli: L. Staff, M. Wroncka, L.E. Stefański. Wybrał, opracował i wstępem opatrzył A. Sandauer. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 125 s. Biblioteka Poetów. Wydanie 2 tamże 1969.

   78. Hymny brewiarza i sekwencje mszału. Przełożył L. Staff. Warszawa: Pax 1962, 183 s.

Tytuł oryginału: Breviarium Romanum; Missale Romanum.

   79. T. Mann: Opowiadania. Przełożył L. Staff. Posłowie: R. Karst. Warszawa: Czytelnik 1963, 254 s. Wydania następne tamże: wydanie 2 1966, wydanie 3 1968, pt. Tonio Kröger i inne opowiadania tamże: 1971. Seria z Delfinem, wydanie 5 1973, wydanie 6 1987, wydanie 7 Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy 1992.

Zawiera przekłady z poz. 32, 62, 76.

   80. T. Mann: Mario i czarodziej. Opowiadania. Tłumaczenie: L. Staff. Warszawa: Książka i Wiedza 1968, 114 s. Koliber.

Przedruk przekładu z poz. 76.

   81. Dawna nowela włoska. Wybór: J. Gałuszka. Tłumaczyli J. Gałuszka, E. Boyé, L. Staff. Wstęp: M. Brahmer. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 331 s. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej. Wydanie 2 tamże 1978.

Tu w przekładzie L. Staffa fragmenty: Kwiatki Świętego Franciszka z Asyżu [poz. 9] s. 25-32.

   82. Michał Anioł Buonarroti: Poezje wybrane. Przekład: L. Staff. Wybór i wstęp: M. Brahmer. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1973, 136 s. Biblioteka Poetów. Wydanie następne łącznie z biografią Michała Anioła [poz. 23] pt. Michał Anioł i jego poezje. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977, 258 s.

83. J. Kochanowski: Z łacińska śpiewa Słowian muza. Elegie, foricoenia, liryki. W przekładzie L. Staffa. Wstęp: Z. Kubiak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 251 s. Wydanie 2 tamże 1986.

Zawiera przekłady z poz. 73, 74.

  84. L. da Vinci: Bajki, fraszki, zwierzyniec. Tłumaczenie Leopolda Staffa. Opracowanie graficzne: A. Tworkowska-Barankiewicz. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1983, 159 s. Bibliofilska Edycja Miniatur.

Wybór przekładów z poz. 11.

   85. T. Mann: Śmierć w Wenecji. [Opowiadanie]. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1988, 81 s. Zob. poz. 76.

   86. T. Mann: Śmierć w Wenecji oraz Mario i czarodziej. [Opowiadania]. Wrocław: Siedmioróg 1992, 148 s. Zob. poz. 76.

   87. B. Spinoza: Pewniki i twierdzenia. Wybrał Z. Podgórzec. Na podstawie przekładu z łaciny I. Myślickiego i L. Staffa. Białystok: Łuk 1993, 47 s. Myśli i Sentencje. Por. poz. 57.

   88. J. Kochanowski: Stary (nowy) przyczynek do nowej (starej) świadomości Vanitas vanitatum zapisany po łacinie przez Jana Kochanowskiego. Przetłumaczony na polski przez Leopolda Staffa, a ostatnio na niemiecki przez Karla Dedeciusa. [Anin: J.Z. Golski], 1994, 6 s. Biblioteka Anińska Jerzego Zbigniewa Golskiego, nr 18. 

Zawiera przedruk przekładu utworu z poz. 74.

   89. L. da Vinci: O niebie, gwiazdach i czterech żywiołach. Wybrał, przełożył i wstępem opatrzył L. Staff. Wrocław: Borgis 1998, 174 s.

Wybór przekładów z poz. 11 (t. 1 cz. 2).

90. L. da Vinci: Bajki. Wstęp: J. Mikołajewski. Kraków; Budapeszt; Syrakuzy: Wydawnictwo Austeria 2019, 113 s.

Wybór przekładów z poz. 11 (t. 2 cz. 4).

91. L. da Vinci: Proroctwa. Wybór i przekład: L. Staff. Wstęp: J. Mikołajewski. Kraków; Budapeszt; Syrakuzy: Wydawnictwo Austeria 2020, 174 s.

Wybór przekładów z poz. 11 (t. 2 cz. 4).

92. L. da Vinci: Zwierzyniec. Wybór i przekład: L. Staff. Wstęp: J. Mikołajewski. Kraków; Budapeszt; Syrakuzy: Wydawnictwo Austeria 2020, 124 s.

Wybór przekładów z poz. 12 (t. 2 cz. 4).

PRACE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU I LITERATUR, KTÓRĄ ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ

Michał Anioł. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1934, 161 s. Wielcy Ludzie: biblioteka życiorysów, 1. Wydanie następne: Warszawa: Czytelnik 1958, 115 s. Wydanie łącznie z poz. 23 pt. Michał Anioł i jego poezje. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977, 258 s.

LISTY W SPRAWACH PRZEKŁADOWYCH

Listy do O. Ortwina, Miriama (Zenona Przesmyckiego), W. Feldmana, M. Pawlikowskiego, T. Piniego, J. Mortkowiczowej, B. Połonieckiego, W. Borowego, M. Bokszczanin. W: L. Staff: W kręgu literackich przyjaźni. Listy. Warszawa 1966 s. 30, 95-96, 101, 105, 114, 116-119, 122-123, 131-132, 135, 149, 152, 155, 174, 307, 309-312, 317-319, 382-383, 398, 442-443, 462-465, 588-589, 626, 629-631, 651-652.

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE WRAZ Z LOKALIZACJĄ

1. H. Ibsen: O koronę. Widowisko dziejowe w 5 aktach. Powstanie przekładu ca 1910.

Tytuł oryginału: Kongs-Emnerne.

Informacja o powstaniu przekładu w listach L. Staffa do O. Ortwina, zob. W kręgu literackich przyjaźni. Warszawa 1966 s. 462-464. 

Rękopis przekładu w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. 

Dramat znany w Polsce w przekładzie M. Feldmanowej (wydanie pod pseudonimem M. Kreczowska) pt. Pretendenci do tronu. Lwów; Złoczów: Nakładem Wilhelma Zukerkandla [ca 1911].

Przekład dokonany według tłumaczenia niemieckiego (informacja za: list L. Staffa do T. Piniego w: W kręgu literackich przyjaźni s. 462).

2. H. Ibsen: Rycerze północni. Przekład powstał ca 1910.

Tytuł oryginału: Hærmændene paa Helgeland.

Informacja o powstanie przekładu w listach L. Staffa do Tadeusza Piniego, zob. W kręgu literackich przyjaźni s. 464. 

Rękopis przekładu zaginął. 

Dramat znany w Polsce w przekładzie A. Wysockiego pt. Rycerze Północy. Dramat w 4 aktach. Lwów: Księgarnia H. Altenberga 1902.

3. Stendhal: [Czerwone i czarne]. [Powieść]. Przekład powstał ca 1913. 

Tytuł oryginału: Le Rouge et le noir. 

Według inf. L. Staffa w listach do O. Ortwina (zob. W kręgu literackich przyjaźni s. 149-150) przekład był w trakcie druku w lwowskiej Księgarni Polskiej, ostatecznie jednak do wydania nie doszło. 

PRACE REDAKCYJNE

Lirycy francuscy. Wybór poezji od XII do XX wieku. Wydał i przypisami opatrzył L. Staff. Warszawa: Biblioteka Polska 1924, 666 s.

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)
Teczka osobowa L. Staffa jako członka ZLP. Biblioteka Donacji Pisarzy Polskich w Warszawie.

TŁUMACZ O SOBIE
Teczka osobowa członka ZLP w Bibliotece Donacji Pisarzy w Warszawie.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. K. CZACHOWSKI: Bibliografia przekładów Leopolda Staffa. „Wiadomości Literackie” 1929 nr 28.

1. K. CZACHOWSKI: Staff Leopold. W tegoż: Obraz współczesnej literatury polskiej. T. 2. Lwów 1934. 

2. P. GRZEGORCZYK: Książki Staffa [Bibliografia za l. 1901-1948]. W: Księga pamiątkowa ku czci Leopolda Staffa. Warszawa 1949. 

3. W. OSIŃSKA: Próba bibliografii Leopolda Staffa 1901-1950. „Pamiętnik Literacki” 1950 t. 39.

4. P. GRZEGORCZYK. „Kultura i Społeczeństwo” 1958 nr 3, przedruk w tegoż: Twórcy i badacze kultury zmarli w 1956-1967. Cz. 1. Warszawa 1986. 

5. Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 1. T. 3. Warszawa 1964.

6. U. BZDAWKA: Leopold Staff – bibliografia w wyborze. Pomocnicze materiały bibliograficzne. Poznań: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1984, 9 s. 

7. Katalog kolekcji Leopolda Staffa w Muzeum Literatury. Opracował T. JANUSZEWSKI et al. Warszawa: Biblioteka Narodowa; Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie 1991, 112 s.

8. [A. SZAŁAGAN] A.Sz. Współcześni pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 7, 10 (Uzupełnienia). Warszawa 2001, 2007. 

9. A. SZAŁAGAN. Polski Słownik Biograficzny. T. XLI. Kraków 2002. 

10. I. MACIEJEWSKA: Staff Leopold. W: Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2003.

OMÓWIENIA

1. J. FLACH. „Przegląd Polski” 1911/1912 t. 3 [dot. serii książek „Symposion”].

2. J. KLECZYŃSKI. „Sfinks” 1911 t. 2 nr 5/6 [dot. serii książek „Symposion”].

3. K. CZACHOWSKI: Przekłady Leopolda Staffa. „Czas” 1928 nr 84. 

4. W. BOROWY: Leopold Staff. „Slavonic Review”, Londyn 1932 nr 31. 

5. S. SZUMAN: Analiza polifonicznej struktury utworów liryki i jej przekładów. O tłumaczeniu filologicznym i poetyckim. W tegoż: O kunszcie i istocie poezji lirycznej. Toruń 1948 [m.in analiza wiersza A. Cheniera w tłum. L. Staffa].

6. W. NATANSON: Leopold Staff jako tłumacz. „Odrodzenie” 1948 nr 22.

7. M. PIECHAL: Leopold Staff jako tłumacz. „Odrodzenie” 1948 nr 22, przedruk pt. Tłumacz. W tegoż: Żywe źródła. Warszawa 1972.

8. Z. HIEROWSKI: Drugie dzieło Leopolda Staffa. W: Księga pamiątkowa ku czci Leopolda Staffa. Warszawa 1949, przedruk w tegoż: Szkice krytyczne. Katowice 1975.

9. S.P. KOCZOROWSKI: O Staffie nieznanym. W: Księga pamiątkowa ku czci Leopolda Staffa. Warszawa 1949.

10. J. PARANDOWSKI: Mowa przy wręczaniu nagrody PEN Clubu (Kraków, 14 maja 1948). W: Księga pamiątkowa ku czci Leopolda Staffa. Warszawa 1949.

11. S. PIGOŃ: [Przemówienie na uroczystej promocji Leopolda Staffa na doctora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego]. „Twórczość” 1949 nr 2, przedruk pt. Poeta cudu istnienia i mądrości wieków w tegoż: Miłe życia drobiazgi. Warszawa 1964.

12. K. WYKA: [Przemówienie na uroczystej promocji Leopolda Staffa na doctora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego]. „Twórczość” 1949 nr 2, przedruk pt. Leopold Staff. W tegoż: Szkice literackie i artystyczne. T. 1. Kraków 1956, w studium: Wokół Staffa. W tegoż: Wędrując po tematach. T. 2. Kraków 1971, przekład rosyjski: [Przełożyła] O. Lapatuchina. W tegoż: Stat'i i portrety. Moskva 1982.

13 J. KIERST: Muza. Radiowe wspomnienie o Leopoldzie Staffie. „Świat” 1957 nr 27.

14. M. MORSTIN-GÓRSKA: Leopold Staff. „Tygodnik Powszechny” 1957 nr 27.

15. W. WIRPSZA: Leopold Staff. „Nowa Kultura” 1957 nr 23.

16. A. SŁUCKI: Staff. „Nowa Kultura” 1957 nr 24.

17. A. STERN: Harmonia, czyli Leopold Staff. „Wiedza i Życie” 1957 nr 12, przedruk w tegoż: Głód jednoznaczności. Warszawa 1972.

18. K. WIERZYŃSKI. „Wiadomości”, Londyn 1957 nr 41, przedruk w studium pt. O Leopoldzie Staffie. W tegoż: Cygańskim wozem. Londyn 1966, Poezja i proza. Kraków 1981.

19. W. WIRPSZA: Leopold Staff. „Nowa Kultura” 1957 nr 23.

20. M. SERKOWSKA: Staff – poeta zrozumiały i bliski. „Zeszyty Teatralne” 1958 nr 2.

21. H. MORTKOWICZ-OLCZAKOWA: O Leopoldzie Staffie. W tejże: Bunt wspomnień. Warszawa 1959, wydanie 2 zmienione i poszerzone tamże 1961.

22. W. MADYDA: Staff jako tłumacz utworów starożytnych. W tegoż: Motywy antyczne w poezji Leopolda Staffa. Wrocław 1962.

23. I. MACIEJEWSKA: Lata wędrówek i poezji. W tejże: Leopold Staff. [Cz. 1]. Lwowski okres twórczości. Warszawa 1965.

24. I. MACIEJEWSKA: O poezji Leopolda Staffa. W: Z problemów literatury polskiej XX wieku. T. 1. Warszawa 1965.

25. J. ZIOMEK: Staff i Kochanowski. Próba zastosowania teorii informacji w badaniach nad przekładem. Poznań 1965, 61 s. UAM. „Prace Wydziału Filologicznego. Seria Filologia Polska”, 7.

26. J. KWIATKOWSKI: Leopold Staff, Podwaliny. W: Liryka polska. Interpretacje. Kraków 1966.

27. J. KWIATKOWSKI: U podstaw liryki Leopolda Staffa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966, 285 s. Instytut Badań Literackich PAN. „Historia Literatury”, 17.

28. I. MACIEJEWSKA: Powojenny Staff. „Przegląd Humanistyczny” 1966 nr 3, przedruk w: O literaturze polskiej. Warszawa 1976.

29. J.T. BAER: Friedrich Nietzsche in the work of the young Leopold Staff. „The Polish Review”, Nowy Jork 1970 nr 4

30. B. CZAYKOWSKI: The unloquacius craftsman. „Oficyna Poetów”, Londyn 1971 nr 2.

31. I. MACIEJEWSKA: Poeta i tłumacz; Po wojnie. W tejże: Leopold Staff. [Cz. 2]. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973.

32. M. WALLIS: Leopold Staff. W tegoż: Późna twórczość wielkich artystów. Warszawa 1975.

33. N. BOGOMOŁOWA: Rosyjskie przekłady poezji Staffa. W: Literatura polska i rosyjska przełomu XIX/XX wieku. Warszawa 1978.

34. J. KRZYŻANOWSKI: Refleksy włoskie w twórczości Leopolda Staffa. W: Studi slavistici in ricordo di Carlo Verdiani. Pisa 1979.

35. N. BOGOMOŁOWA: Walery Briusow i Leopold Staff. (Wspólnota a odrębność świata artystycznego). Tłumaczył B. Więzik. W: Tradycja i współczesność. Wrocław 1978, oryginał rosyjskie w tejże: Polskie i russkie poety XX veka. Moskva 1987.

36. W. WASYŁENKO: Cecco Angiolieri w nieznanym przekładzie Leopolda Staffa. „Sprawozdanie Wydziału Filologiczno-Filozoficznego” 1994 nr 107 cz. 2, przedruk pt. Leopold Staff. Życie jak życzenie. O nieznanym tłumaczeniu z Cecco Angiolieri. W tegoż: Ukraińskim tropem polskich pisarzy XIX i XX wieku. Poznań 1996.                             

37. E. BUSZEWICZ: From the Renaissance through to our times. The reception of neo-Latin poetry in Polish translation. W: Renaissance and humanism from the Central-East European point of view. Methodological approaches. Kraków 2015.

38. E. BUSZEWICZ: Staff a Kochanowski. W: Twórczość poetycka Leopolda Staffa. Konteksty i relacje. Kraków 2020.

Leopold STAFF 

(1878-1957)

Prénoms inscrits dans l’acte de naissance : Leopold Henryk.

Pseudonymes et cryptonymes : L-ff ; L.S. ; L.St. ; Paul d’Eck ; S. ; Stanisław Stopa 1; avec Julian Tuwim et Kazimierz Wierzyński : Julek, Kazio, Poldzio.

Poète, auteur dramatique, traducteur.

Né le 14 novembre 1878 à Lviv, il est le fils de Franciszek Cyryl Staff, un pâtisser d’origine tchèque, qui sera aussi président d’une association tchèque à Lvov, et de Leopoldyna, née Fuhrherr ; il est aussi le frère de Franciszek Staff, un ichtyologue qui deviendra recteur de l’École centrale d'économie rurale [Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego] de Varsovie, et de Ludwik Maria [Karol] Staff, un poète et prosateur. À partir de 1889, il fréquente le Gymnase classique impérial et royal numéro III, et, à partir de 1892, le Gymnase numéro V de Lviv, avec un programme élargi en latin et en grec. Il obtient son diplôme de baccalauréat en 1897 et commence ses études à l’Université de Lviv [Uniwersytet Lwowski] : la médecine d’abord, mais pour peu de temps ; ensuite, le droit et, à partir du semestre 1899/1900, la philologie romane. Au cours de ses études qu’il termine en 1901, il participe activement à la vie académique littéraire et scientifique : il devient membre du cercle littéraire (à partir de 1898, son secrétaire, ensuite son président), il intervient sur la littérature contemporaine européenne et polonaise (sa dernière intervention, sorte de programme, intitulée Rekonwalescencja końca wieku, est publiée dans la revue académique « Teka » en 1900), il participe aux réunions du Cercle philosophique, du Cercle slave et philologique ainsi qu’au séminaire de philologie romane dirigé par Edward Porębowicz. À partir de 1900, il publie ses poèmes dans la presse de Lvov, de Cracovie et de Varsovie. En 1901, avec Jan Kasprowicz et l’éditeur Bernard Połoniecki, il entreprend son premier voyage en Italie ; dans les années 1905-10, il y va tous les ans, pour étudier la littérature et l’art italiens. Il fait ses débuts en tant que traducteur en 1902, en publiant sa traduction du poème de Friedrich Nietzsche Z wysokich gór dans la revue « Słowo Polskie » (numéro 188). Ayant obtenu une bourse des autorités de Lviv, de novembre 1902 à juin 1903, il séjourne à Paris, où il approfondit ses connaissances en langue et littérature françaises. Pendant cette période, pour des raisons économiques et aussi à la demande des éditeurs, il commence à traduire des ouvrages littéraires à partir du grec, du latin, de l’italien, du français, de l’allemand et de l’anglais. En 1905-12, il participe en tant que traducteur à l’édition des Œuvres de Friedrich Nietzsche (il traduit les volumes 3, 6, 8, 9, ainsi que les suppléments aux volumes 12 et 13). À partir de 1907, avec Ostap Ortwin, il travaille au projet de la collection « Symposion » publiée par la maison d’édition Księgarnia Polska de Bernard Połoniecki ; dans les années 1909-14, il est directeur de cette collection et y publie les ouvrages des penseurs européens éminents qui influencent la culture contemporaine. Des 27 volumes projetés, 22 sont publiés. En parallèle, il écrit sa propre poésie : son introduction à la traduction des Fioretti de saint François d’Assise (1910) est une bonne illustration des relations étroites qui se tissent entre ses activités traductive et littéraire. En 1913, il voyage en France et en Allemagne pour étudier la culture et la littérature de ces pays. Après le déclenchement de la Première Guerre mondiale, en juin 1915, il s’enfuit à l’intérieur de la Russie, en compagnie de la famille Treter ; il s’arrête à Kharkiv, chez Henryk et Maria Toeplitz. À la fin du juillet 1918, sa maison à Brzuchowice près de Lviv est consummée par les flammes ; sa bibliothèque et ses archives littéraires sont aussi réduites en cendres. Il s’installe à Varsovie de manière définitive. En 1920, il se marie avec Helena (1884-1957) qui enseigne la géographie. Son activité littéraire et traductive est intense ; dans l’entre-deux-guerres, il publie environ 55 traductions (certaines connaîtront plusieurs rééditions) d’ouvrages gréco-latins, français, allemands et italiens ; il s’agit surtout de livres relevant de la philosophie et des belles lettres. Il est également actif en tant que rédacteur ; vers 1919, avec Wincenty Rzymowski, il crée pour la maison d’édition Towarzystwo Wydawnicze « Rój » à Varsovie la collection « Panteon », conçue comme la suite de la collection « Symposion » ; entre 1920 et 1929, il publie dans cette collection sept traductions des ouvrages des penseurs antiques et contemporains (Épicure, Héraclite, Démocrite, Épictète, Léonard de Vinci, Baruch Spinoza). En même temps, il traduit les ouvrages littéraires de Johann Wolfgang Goethe, Rabindranath Tagore, Michel-Ange, Jacques de Voragine et Pétrone, ainsi que ceux d’un poète anonyme arabe du Xe siècle, écrits en français. Il continue à traduire de la prose contemporaine européenne pour des raisons d’ordre économique. En 1920, il devient membre de la direction de l’Union Syndicale des Gens de lettres polonais [Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZZLP]. Il devient aussi membre de l’Association des Gens de lettres et des Journalistes polonais [Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich, TliDP] ; en 1924, il devient son vice-président, et, dans les années 1925-31, son président. En 1926, il est élu au Conseil national du livre [Narodowa Rada Książki] qui veille à la production, la circulation et la lecture des livres en Pologne. En 1930, il voyage en Italie pour la dernière fois (c’est aussi son seul voyage en Italie au cours de l’entre-deux-guerres). En 1931, il devient membre honorifique du PEN Club polonais, et en 1933, le vice-président de l’Académie des Lettres polonaise [Polska Akademia Literatury]. En 1939, il obtient le doctorat honoris causa de l’Université de Varsovie [Uniwersytet Warszawski, UW]. Après le déclenchement de la Seconde Guerre mondiale il reste à Varsovie et doit faire face à de gros problèmes financiers ; à partir de 1940, il reçoit des allocations accordées aux auteurs par le gouvernement polonais clandestin ; grâce à Julian Krzyżanowski, il obtient également une petite bourse de l’UW. En compagnie de sa femme, il s’engage dans les cours clandestins pour enseigner la littérature et continue à écrire et traduire. Il traduit notamment Le Dialogue de sainte Catherine de Sienne et travaille sur les mémoires de Benvenuto Cellini, tâche entamée en 1925. En 1943, il vend ces traductions, avec celle des Fioretti, à Zbigniew Mitzner, qui, dans le cadre de l’aide aux auteurs, achète des manuscrits pour la maison d’édition Wisła en vue de les publier après la guerre (Staff signe ce contrat sous le nom de Stanisław Stopa). Pendant l’insurrection de Varsovie, ses manuscrits, une partie majeure de sa correspondance et sa bibliothèque sont à nouveau la proie des flammes. Après l’échec de l’insurrection, lui et sa femme sont internés au camp de Pruszków. Il est transféré à Starachowice et, après un mois, il part pour Cracovie ; il est accueilli par Ludwik Hieronim Morstin à Pławowice (jusqu’au printemps 1946) ; puis, il revient à Cracovie et s’installe chez sa belle-sœur, Olga Radliczowa. En 1948, il est distingué par le PEN Club polonais par son œuvre de traduction. En janvier 1949, pour commémorer le 70e anniversaire de sa naissance et le 50e de sa création littéraire, il est nommé docteur honoris causa par l’Université Jagellonne [Uniwersytet Jagielloński] ; son promoteur est le professeur Stanisław Pigoń. En mai de la même année, suite aux efforts de Julian Tuwim, il s’installe à Varsovie et obtient une pension pour les hommes de lettres. Il reprend ses activités littéraires et traductives. À l’instigation de Julian Krzyżanowski il traduit entre autres des vers latins de Jan Kochanowski. Il traduit également des nouvelles de Thomas Mann et des poèmes de Pierre Ronsard ; il envisage une traduction commentée de la Chronique de Gallus Anonymus. À deux reprises, il est lauréat du Prix national de littérature du 1er degré (1951, 1955). Durant cette période, il connaît des problèmes de santé ; en 1955, suite à une pneumonie, il a une crise cardiaque. Il obtient plusieurs distinctions, notamment diverses croix de l’Ordre Polonia Restituta : la Croix d’Officier (1923), la Croix de Commandeur (1933) et la Croix de Commandeur avec étoile (1949), ainsi que l’Ordre de la Bannière du Travail de la 1ère classe (1953). En 1957, l’Accademia Internazionale di Scienze, Lettere e Arti de Rome lui décerne le diplôme Artis Templum, le titre d’académicien et une médaille d’or. Il meurt le 31 mai 1957, à Skarżysko-Kamienno, où il séjourne, après le décès de sa femme en mars 1957, chez le prêtre Antoni Boratyński, son ami de la période des errances qui suivent l’insurrection de Varsovie. Il est enterré dans l’Allée d’Honneur au cimetière de Powązki de Varsovie.

Après sa mort, à partir de 1973, un Concours de récitation poétique est organisé annuellement en son honneur à Skarżysko-Kamienne (le Concours national de la récitation poétique Leopold Staff qui, plus tard, sera rebaptisé Tournoi poétique Leopold Staff et ensuite Tournoi national de la récitation poétique Leopold Staff). À partir de 2015, le Prix de littérature Leopold Staff est décerné pour une œuvre de mérite scientifique, traductive ou de vulgarisation dans le domaine de la culture italienne.

La partie des archives du traducteur qui a survécu à la Seconde Guerre mondiale est conservé par les fonds de Biblioteka Jagiellońska à Cracovie (correspondance, manuscrits des poèmes), de Książnica Pomorska à Stettin (correspondance, manuscrits des poèmes), de Biblioteka Uniwersytecka à Varsovie (manuscrits des poèmes) et de Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza à Varsovie (bibliothèque de l’après-guerre).

1 Pseudonyme dont il s’est servi en 1943, lors de la signature du contrat de vente des manuscrits de ses traductions des Fioretti de saint François d’Assise et des mémoires de Benvenuto Cellini à Zbigniew Mitzner, éditeur clandestin. D’après I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973 p. 35,7 note 8.

Leopold STAFF 

(1878-1957)

Födelseförnamn: Leopold Henryk.

Pseudonymer och kodnamn: L-ff; L.S.; L.St.; Paul d’Eck; S.; Stanisław Stopa; - Tillsammans med Julian Tuwim och Kazimierz Wierzyński: Julek, Kazio, Poldzio.

Poet, dramatiker, översättare.

Född 14 november 1878 i Lwów [numera Lviv, Ukraina]; son till Franciszek Cyryl Staff, ursprungligen från Tjeckien, konditor, ordförande i „Ognisko czeskie” i Lwów [numera Lviv, Ukraina], och Leopolda, född Fuhrherr; bror till Franciszek Staff, iktyolog, rektor vid Landbruksunversitetet i Warszawa [SGGW, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego], och till Ludwik Maria [i.e. Karol] Staff, poet och romanförfattare. Från 1889 läste han vid kejserligt-kungliga III. klassiska gymnasiet [Cesarsko-Królewskie III Gimnazjum Klasyczne], och från 1892 vid kejserligt-kungliga V. klassiska gymnasiet [Cesarsko-Królewskie V Gimnazjum Klasyczne] i Lwów [numera Lviv] på ett utvidgat program med latin och grekiska. Han tog studenten 1897, och därefter studerade han vid Lvivs universitet [Uniwersytet Lwowski], först medicin under en kort period, senare juridik, och sedan läsåret 1899/1900 romanistik. Under sin studietid, som han avslutade 1901, var han aktiv i det akademiska livet bland unga litterater och forskare: han var medlem i den akademiska läsesalens litteraturcirkel [Kółko Literackie Czytelni Akademickiej] (sedan 1898 var han sekreterare, senare ordförande), han höll föredrag om den modern europeiska och polska litteraturen (den sista, som var mer av programkaraktär, med titeln Rekonwalescencja końca wieku publicerade han 1900 i studietidskriften ”Teka”), han deltog i den filosofiska cirkelns, slaviska och filologiska cirkelns möten, samt i Edward Porębowiczs romanska seminarier. Sedan 1900 publicerade han dikter i Lvivs, Krakóws och Warszawas tidskrifter. 1901 reste han för första gången till Italien tillsammans med Jan Kasprowicz och förläggaren Bernard Połoniecki; mellan 1905–1910, vistades han där årligen, och studerade italiensk litteratur och konst. Som översättare debuterade han 1902 i ” Słowo Polskie” med en översättning av Friedrich Nietzsches poem Från höga berg (nr 188). Efter att ha fått stipendium från Lvivs guvernörskap [Namiestnictwo Lwowskie], vistades han från november 1902 till juni 1903 i Paris, där han fördjupade sina kunskaper i franska språket och litteraturen. Under denna tid började han, dels av ekonomiska skäl, dels på beställning, översätta den grekiska, latinska, italienska, franska, tyska och engelska litteraturen. Mellan 1905 – 1912 medverkade han som översättare i publikationen av Friedrich Nitzsches Samlade skrifter; han översatte band 3, 6, 8, 9, supplementet till band 12 och 13. Från 1907 arbetade han tillsammans med Ostap Ortwin på ett koncept till utgivningsserien Symposion, som publicerades av Księgarnia Polska Bernarda Połonieckiego; mellan 1909-1914 var han redaktör för serien och publicerade där de stora europeiska tänkare som då påverkade den samtida moderna kulturen. 22 av de planerade 27 banden i serien publicerades. Samtidigt verkade han som poet: inledningen till Fioretti di San Francesco [Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu] från 1910 är ett exempel på starka band mellan hans litterära verksamhet och hans översättarverksamhet. 1913 reste han till Frankrike och Tyskland, där han forskade i båda ländernas kultur och litteratur. Efter första världskrigets utbrott, i juni 1915, evakuerades Staff tillsammans med familjen Treter till Ryssland, där han stannade hos familjen Henryk och Maria Toeplits i Charków [numera Charkiv]. I slutet av juli 1918 brann hans hus i Brzuchowice utanför Lwów [numera Lviv] ner, tillsammans med hela boksamlingen och det litterära arkivet. Då bosatte han sig permanent i Warszawa. 1920 gifte han sig med Helena Lindebaum (1884-1957), geografilärare. Staff utvecklade litterärt arbete och översättararbete; under mellankrigstiden publicerade han cirka 55 översättningar (några av dem förnyade flera gånger) från antik, fransk, tyska och italiensk litteratur. Han delade sina översättarintressen mellan filosofiska verk och skönlitterära verk, vilket gick hand i hand med hans engagemang i organisationer; cirka 1919 startade han tillsammans med Wincenty Rzymowski i utgivarsällskapet ”Rój” i Warszawa publikationsserien Panteon, som var tänkt som fortsättning på serien Symposion; mellan 1920 och 1929 publicerade han där 7 översättningar av både antika och moderna tänkare (Epikuras, Herakleitos, Demokritos, Epiktetos, Leonardo da Vinci, Baruch Spinoza). Under samma period översatte han också litterära verk av Johann Wolfgang von Goethe, Rabintranth Tagore, Michael Angelo, Jacobus de Voragine och Petronius, och från franska – anonyma verk av en arabisk poet från 900-talet. För inkomstens skull fortsatte han att översätta europeisk modern prosa. 1920 ingick han i styrelsen för Polska författarnas fackförbund [Związek Zawodowy Literatów Polskich, ZZLP]. Han blev även medlem i Polska litteraternas och journalisternas sällskap [Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich, TLiDP]. 1924 blev han viceordförande i sällskapet, och mellan 1925-1931 ordförande. 1926 blev han invald i nationella bokrådet [Narodowa Rada Książki], vars uppgift bestod i att bevaka produktion, spridning och läsning av böcker i Polen. 1930 reste Staff för sista (och under mellankrigstiden enda) gången till Italien. 1931 blev han hedersmedlem i Polska PEN-klubben [Polski PEN Club], från 1933 var han viceordförande i Polska litteraturakademin [Polska Akademia Literatury]. 1939 tilldelades han hedersdoktortiteln honoris causa vid universitetet i Warszawa [Uniwersytet Warszawski, UW]. Efter andra världskrigets utbrott stannade han i Warszawa och brottades med  stora ekonomiska problem; från 1940 började han få bidrag som tilldelades artister av Regeringsdelegationen [Delegatura Rządu], och tack vare Julian Krzyżanowski fick han ett litet stipendium. Tillsammans med sin fru undervisade han på de hemliga föreläsningarna, han fortsatte även med sin litterära verksamhet och sin översättarverksamhet, bl.a. översatte han Dialogen (Księga miłosierdzia Bożego, czyli dialog) av Katarina av Sienna samt fortsatte den 1925 påbörjade översättningen av Benvenuto Cellinis lif [Benvenuta Celliniego żywota spisanego przez niego samego] och översättningen av Fioretti di San Francesco [Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu]; dessa översättningar sålde han (avtalet signerade han som Stanisław Stopa) 1943 till Zbigniew Mitzner, som inom ramen för hjälpverksamhet till författare köpte in manuskript för förlaget „Wisła” med avsikten att ge ut dem efter krigets slut. Staffs manuskript, större delen av brevsamlingen samt boksamlingen brann upp under Warszawaupproret. Efter upprorets nederlag var han tillsammans med sin fru i transitlägret Dulag 121 i Pruszków, och därefter fördes vidare till Starachowice, för ett efter en månad åka till Kraków och senare få skydd i Ludwik Hieronim Morstins hus i Pławowice (från våren 1946) och sedan återigen i Kraków, i svägerskans, Olga Radliczowas, lägenhet. För sin översättarverksamhet belönades han 1948 med Polska PEN-klubbens pris. I januari 1949 till hans 70-årsjubileum och 50 år av kreativt arbete tilldelades han hedersdoktorstiteln honoris causa vid universitetet i Warszawa [Uniwersytet Warszawski, UW] (promotor prof. Stanisław Pigoń). I maj samma år, till följd av Julian Tuwims ansträngningar, bosatte han sig i Warszawa; han fick även pension för konstnärer. Han återvände till sitt litterära arbete och sitt översättararbete. Övetralad av J. Krzyżanowski, översatte han mest latinska dikter av Jan Kochanowski. Han översatte även några berättelser av Thomas Mann och dikter av Pierre de Ronsard. Han planerade även att översätta Gall Anonims Krönika (Kronika) och förse den med omfattande fotnoter. Han belönades två gånger med Statligt litteraturpris av första graden [Państwowej Nagrody Literackiej 1 stopnia] (1951, 1955). Under denna tid försämrades hans hälsa; 1955 fick han efter lunginflammation en hjärtinfarkt. Staff belönades bl. a. med Polonia Restituta-officerskorset [Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski] (1923), Polonia Restituta-kommendörskorset [Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski] (1933) och Polonia Restituta-kommendörskorset med stjärnan [Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski] (1949), I:a klassens Arbetarorden [Order Sztandaru Pracy I klasy] (1953). 1957 tilldelades han av den italienska Accademia Internazionale Scienze Lettere Art i Rom diplom Artis Templum och akademikers titeln samt guldmedalj. Staff avled 31 maj 1957 i Skarżysko-Kamienna där han efter sin frus bortgång i mars 1957 besökte sin vän från tiden efter upproret 1944, fader Antoni Boratyński; han begravdes i Förtjäntas Allén på Powązki-kyrkogården. Sedan 1973 äger post mortum Leopold Staffs allpolska poesitävling rum [Ogólnopolski Konkurs Recytatorski Poezji L. Staffa] i Skarżysko-Kamienna (senare L. Staffs poesiturnering [Turniej Poezji im. L. Staffa], L. Staffs allpolska poesiuppläsarturnering [Ogólnopolski Turniej Recytatorski im. L. Staffa]). Sedan 2015 utdelas Leopold Staffs litteraturpris för utomordentliga förtjänster inom forskning, översättning och popularisering av italiensk kultur.

Den del av översättarens arkiv som överlevde andra världskriget finns i Jagiellonska bibliotekets samlingar i Kraków (brev, manuskript, dikter), Pommerska biblioteket i Szczecin (brev, manuskript, dikter), Universitetsbiblioteket i Warszawa (diktmanuskript) samt i Adam Mickiewicz’ litteraturmuseum i Warszawa (efterkrigsboksamling).

Leopold STAFF 

(1878-1957)

Nomi all’anagrafe: Leopold Henryk.

Pseudonimi e criptonimi: L-ff; L.S.; L.St.; Paul d’Eck; S.; Stanisław Stopa; - insieme a Julian Tuwim e Kazimierz Wierzyński: Julek, Kazio, Poldzio.

Poeta, drammaturgo, traduttore.

Nato il 14 novembre 1878 a Leopoli; figlio di Franciszek Cyryl Staff, di origine ceca, pasticciere, presidente, a Leopoli, dell’“Ognisko czeskie” [Cenacolo ceco], e di Leopoldyna Fuhrherr; fratello di Franciszek Staff, ittiologo, rettore dell’Università di Scienze della Vita [Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, SGGW] di Varsavia, e di Ludwik Maria [i.e. Karol] Staff, poeta e prosatore. Dal 1889 studiò presso il III Ginnasio Classico Imperial-Regio , e dal 1892 presso il V Ginnasio Classico Imperial-Regio di Leopoli con un indirizzo che prevedeva lo studio approfondito del greco e del latino. Sostenne l’esame di maturità nel 1897, dopo il quale studiò all’Università di Leopoli, all’inizio medicina, poi giurisprudenza e, dal semestre 1899/1900, francesistica. Durante gli studi universitari, che terminò nel 1901, prese parte attivamente alla vita accademica dei giovani letterati e accademici: fu membro del Circolo Letterario della Sala di Lettura Accademica [Kółko Literackie Czytelni Akademickiej] (e dal 1898 ne fu segretario; in seguito, presidente), tenne letture pubbliche sulla letteratura contemporanea europea e polacca (l’ultima di queste, di carattere programmatico e con il titolo Rekonwalescencja końca wieku [Convalescenza della fine del secolo], sarebbe stata pubblicata nel 1900 nella rivista universitaria “Teka”), prese parte alle riunioni del Circolo Filosofico [Kółko Filozoficzne], del Circolo di Slavistica e Filologia [Kółko Słowiańskie i Filologiczne] e al seminario di francesistica di Edward Porębowicz. Dal 1900 pubblicò poesie sulla stampa di Leopoli, di Cracovia e di Varsavia. Nel 1901 insieme a Jan Kasprowicz e all’editore Bernard Połoniecki compì il suo primo viaggio in Italia; negli anni 1905-10 vi si recò annualmente, per studiare la letteratura e l’arte italiana. Debuttò come traduttore nel 1902 in “Słowo Polskie” con una traduzione del poema di Friedrich Nietzsche Aus hohen Bergen (in italiano Da alti monti, nella traduzione di Staff, Z wysokich gór) (numero 188). Ottenuta una borsa di studio del Governatorato di Leopoli [Namiestnictwo Lwowskie], dal novembre del 1902 al giugno del 1903 fu a Parigi, dove approfondì la sua conoscenza della lingua e della letteratura francese. In quel periodo, per motivi economici e, in parte, su richiesta, cominciò a tradurre la letteratura greca, latina, italiana, francese, tedesca e inglese. Nel periodo 1905-12 prese parte, come traduttore, all’edizione delle Opere di Friedrich Nietzsche; (tradusse i tomi 3, 6, 8, 9, contribuì ai tomi 12 e 13). Dal 1907 insieme a Ostap Ortwin lavorò al progetto della collana editoriale Symposion, pubblicata dalla Księgarnia Polska di Bernard Połoniecki; negli anni 1909-14 la redasse, pubblicando le opere dei grandi pensatori europei che avevano influenzato la cultura contemporanea. Videro la luce 22 dei 27 tomi della serie. Contemporaneamente coltivò l’attività poetica: l’introduzione alla propria traduzione dei Fioretti di San Francesco del 1910 mette in evidenza gli stretti legami tra la sua attività di traduttore e quella letteraria. Nel 1913 fece viaggi in Francia e in Germania, viaggi legati a delle ricerche sulla cultura e la letteratura di questi paesi. Dopo lo scoppio della prima guerra mondiale, nel giugno del 1915, insieme alla famiglia Treter si rifugiò nel profondo della Russia e si fermò a Charkiv (oggi Ucraina), a casa di Henryk e Maria Toeplitz. Alla fine del luglio del 1918 la sua casa di Brzuchowice (oggi Briukhovychi, Ucraina) presso Leopoli bruciò insieme alla biblioteca personale e all’archivio letterario. All’epoca la sua residenza fissa era Varsavia. Nel 1920 si sposò con Helena Lindenbaum (1884-1957), un’insegnante di geografia. Sviluppò la propria opera letteraria e di traduttore; nel periodo tra le due guerre pubblicò circa 55 traduzioni (alcune di esse rivedute diverse volte) dalla letteratura antica, dal francese, dal tedesco e dall’italiano, dividendo i suoi interessi traduttivi tra la filosofia e la letteratura. Ciò procedeva insieme alla sua attività di organizzatore; verso il 1919, insieme a Wincenty Rzymowski istituì all’interno della Società Editrice “Rój” [Towarzystwo Wydawnicze „Rój”] di Varsavia la collana Panteon, concepita come continuazione della serie Symposion; dal 1920 al 1929 vi pubblicò sette traduzioni di pensatori antichi e moderni (Epicuro, Eraclito, Democrito, Epitteto, Leonardo da Vinci, Baruch Spinoza). In quel periodo tradusse anche opere letterarie di Goethe, Rabindranath Tagore, Michelangelo, Iacopo da Varazze e Petronio, e dal francese ‒ le opere di un anonimo poeta arabo del X secolo. Si dedicò, poi, a fini economici, a traduzioni di prosa europea contemporanea. Nel 1920 entrò nel consiglio del Sindacato dei Letterati Polacchi (ZZLP). Divenne anche membro della Società dei Letterati e Giornalisti Polacchi (TLiDP); nel 1924 ne fu vicepresidente, e, negli anni 1925-31, presidente. Nel 1926 venne eletto nel Consiglio Nazionale del Libro [Narodowa Rada Książki], che aveva come obiettivo la cura della produzione, della circolazione e della lettura dei libri in Polonia. Nel 1930 visitò per l’ultima volta (e l’unica nel periodo tra le due guerre) l’Italia. Nel 1931 divenne membro onorario del PEN Club Polacco, dal 1933 fu vicepresidente dell’Accademia Letteraria Polacca [Polska Akademia Literatury, PAL]. Nel 1939 ricevette il dottorato honoris causa dall’Università di Varsavia (UW). Dopo lo scoppio della seconda guerra mondiale rimase a Varsavia, vivendo nell’indigenza; dal 1940 ricevette aiuti economici destinati dalla delegazione del governo a sostenere gli artisti e, grazie a Julian Krzyżanowski, ricevette una modesta borsa dall’Università di Varsavia [UW]. Insieme alla moglie insegnò nella scuola clandestina, proseguendo al contempo la produzione letteraria e le traduzioni, per esempio traducendo il Il Libro della Divina Dottrina, ovvero il Dialogo della divina provvidenza di Caterina da Siena e continuando a lavorare su una traduzione, cominciata già nel 1925, della Vita di Cellini, insieme alla traduzione dei Fioretti di San Francesco; traduzioni che vendette (firmandosi nel contratto come Stanisław Stopa) nel 1943 a Zbigniew Mitzner, il quale, come aiuto nei confronti degli scrittori, comprava manoscritti per la casa editrice “Wisła” con l’intenzione di pubblicarli dopo la fine della guerra. Ai tempi dell’insurrezione di Varsavia andarono bruciati i suoi manoscritti, una considerevole parte della sua corrispondenza e della sua biblioteca. Dopo la fine dell’insurrezione, passò per il campo di concentramento di Pruszków, dopo di che venne trasferito a Starachowice, da dove dopo un mese riuscì a raggiungere Cracovia, per riparare successivamente in casa di Ludwik Hieronim Morstin a Pławowice (fino alla primavera del 1946), e poi fu nuovamente a Cracovia, nell’appartamento della cognata, Olga Radliczowa. Per la sua attività di traduttore ricevette, nel 1948, il premio del PEN Club polacco. Nel gennaio del 1949 in occasione dei suoi settant’anni e dei cinquant’anni di attività, gli venne conferito un dottorato honoris causa dall’Università Jagiellonica (relatore prof. Stanisław Pigoń). Nel maggio dello stesso anno, grazie agli sforzi di Julian Tuwim, abitò a Varsavia e ottenne una pensione da artista. Tornò al lavoro letterario e alle traduzioni. Su suggerimento di J. Krzyżanowski tradusse, tra le alte opere, le poesie in latino di Jan Kochanowski. Tradusse anche qualche racconto di Thomas Mann e le poesie di Pierre de Ronsard, avendo intenzione di tradurre anche la Cronaca del Gallo Anonimo e dotarla di un ampio apparato critico. Ricevette per due volte il Premio Letterario Nazionale di primo livello (1951, 1955). In questo periodo la sua salute cominciò a deteriorarsi; nel 1955, dopo aver superato una polmonite, ebbe un attacco cardiaco. Tra i diversi riconoscimenti, gli venne conferita la Croce degli Ufficiali [Krzyż Oficerski] (1923), la Croce dei Comandanti [Krzyż Komandorski] (1933) e la Croce dei Comandanti [Krzyż Komandorski] (1949) con la Stella dell’Ordine della Rinascita Polacca [Gwiazda Orderu Odrodzenia Polski], l’Ordine della Bandiera del Lavoro [Order Sztandaru Pracy] di prima classe (1953). Nel 1957 L’Accademia Internazionale delle Scienze, delle Lettere e delle Arti di Roma gli conferì il diploma Artis Templum, il titolo di accademico e la Medaglia d’Oro. Morì il 31 maggio 1957 a Skarżysko-Kamienna, dove dopo la morte della moglie nel marzo dello stesso anno viveva con il prete Antoni Boratyński, diventato suo amico fin dall’esilio post-insurrezione; viene sepolto nel Viale dei Meritevoli [Aleja Zasłużonych] presso il Cimitero Powązkowski [Cmentarz Powązkowski] di Varsavia. 

Dopo la morte, dal 1973 si è tenuto a Skarżysko-Kamienna il Concorso Nazionale di Declamazione Poetica L. Staff [Ogólnopolski Konkurs Recytatorski Poezji L. Staffa] (poi Torneo di Poesia L. Staff [Turniej Poezji im. L. Staffa], Torneo Nazionale di Declamazione L. Staff [Ogólnopolski Turniej Recytatorski im. L. Staffa]). Dal 2015 viene assegnato il Premio Letterario L. Staff per straordinari risultati raggiunti nel campo della ricerca, della traduzione e della divulgazione della cultura italiana.

La parte dell’archivio del traduttore sopravvissuta alla seconda guerra mondiale si trova nelle collezioni della Biblioteca Jagellonica di Cracovia (lettere, poesie manoscritte), nella Biblioteca della Pomerania di Stettino [Książnica Pomorska], (lettere, poesie manoscritte), nella Biblioteca Universitaria di Varsavia (poesie manoscritte) e nel Museo della Letteratura A. Mickiewicz [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] di Varsavia (la biblioteca personale del dopoguerra).

Leopold STAFF 

(1878-1957)

Vornamen laut Geburtsurkunde: Leopold Henryk.

Pseudonyme und Kryptonyme: L-ff; L.S.; L.St.; Paul d’Eck; S.; Stanisław Stopa1; - gemeinsam mit Julian Tuwim und Kazimierz Wierzyński: Julek, Kazio, Poldzio.

Lyriker, Dramatiker, Übersetzer.

Geboren am 14. November 1878 in Lemberg (poln: Lwów, heute: Lwiw, Ukraine); Sohn von Franciszek Cyryl, tschechischer Herkunft, Konditor, Vorsitzender des „Tschechischen Kreises“ [„Ognisko czeskie“] in Lemberg, und von Leopoldyna, geborene Fuhrherr; Bruder von Franciszek Staff, Ichtyologe und Rektor der Landwirtschaftlichen Hochschule [Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego] in Warschau, und von Ludwik Maria [d.h. Karol] Staff, Dichter und Prosaautor. Ab 1889 besuchte er das III. k.u.k Klassische Gymnasium und ab 1892 das V. k.u.k. Klassische Gymnasium in Lemberg mit erweitertem Lernprogramm für Latein und Altgriechisch. 1897 legte er das Abitur ab und studierte anschließend an der Lemberger Universität, zunächst für kürzere Zeit Medizin, dann Jura und ab dem Semester 1899/1900 Romanistik. Während seines Studiums, das er 1901 abschloss, nahm er aktiv am akademischen literarischen und wissenschaftlichen Leben teil: Er war Mitglied des Lesekreises der Akademischen Bücherei [Kółko Literackie Czytelni Akademickiej] (ab 1898 dessen Sekretär und später Vorsitzender), hielt Vorträge über zeitgenössische europäische und polnische Literatur (den letzten dieser Vorträge, mit programmatischem Charakter, publizierte er 1900 unter dem Titel Rekonwalescencja końca wieku [Die Rekonvaleszenz am Ende des Jahrhunderts] in der Universitätszeitschrift „Teka“), nahm an Sitzungen des Philosophischen, Philologischen und Slawischen Kreises sowie am romanistischen Seminar von Edward Porębowicz teil. Ab 1900 publizierte er Gedichte in Zeitschriften und Zeitungen in Lemberg, Krakau und Warschau. 1901 unternahm er, zusammen mit Jan Kasprowicz und dem Verleger Bernard Połoniecki, seine erste Reise nach Italien; in den Jahren 1905-10 hielt er sich jedes Jahr dort auf, um italienische Literatur und Kunst zu studieren. Als Übersetzer debütierte er 1902 in der Lemberger Zeitung „Słowo Polskie“ (Nr. 188) mit der Übertragung von Friederich Nietzsches Aus hohen Bergen [Z wysokich gór]. Dank einem Stipendium der k.u.k. Statthalterei in Lemberg hielt er sich zwischen November 1902 und Juni 1903 in Paris auf, wo er seine Kenntnisse der französischen Sprache und Literatur vertiefte. Aus finanziellen Gründen und teils wegen eines Auftrags begann er in dieser Zeit, aus dem Altgriechischen, Lateinischen, Italienischen, Französischen, Deutschen und Englischen zu übersetzen. In den Jahren 1905-1912 war er als Übersetzer an der Ausgabe der Werke von Friedrich Nietzsche beteiligt: er übersetzte für die Bände 3, 6, 8, 9, sowie für die Beilagen zu Bd. 12 und 13 (Zur Genealogie der Moral,  La gaya scienza, Der Antichrist. Fluch auf das Christenthum,  Geburt der Tragödie oder Griechenthum und Pessimismus, Unzeitgemässe Betrachtungen, Ecce homo. Wie man wird, was man ist). Ab 1907 konzipierte er zusammen mit Ostap Ortwin die Verlagsreihe Symposion, die bei Księgarnia Polska [Polnische Buchhandlung] von Bernard Połoniecki erschien; in den Jahren 1909-14 redigierte er diese Reihe und veröffentlichte in ihren Rahmen Texte herausragender europäischer Denker, die die Entwicklung der modernen Kultur wesentlich beeinflusst haben; es sind insgesamt 22 von 27 Bänden der geplanten Reihe erschienen. Parallel dazu schrieb er eigene Lyrik; seine Einleitung zur Übersetzung der Fioretti di San Francesco von 1910 bezeugt die enge Verbindung zwischen seiner übersetzerischen und dichterischen Aktivität. 1913 unternahm er eine Reise nach Frankreich und Deutschland, bei der er weitere Studien zur Kultur und Literatur dieser Länder betrieb. Nach dem Ausbruch des Ersten Weltkrieges floh er im Juni 1915 zusammen mit der Familie Treter nach Russland und hielt sich in Charkiv, im Hause von Henryk und Maria Toeplitz, auf. Ende Juli 1918 brannte sein Haus in Brzuchowice [heute: Brjuchowytschi] bei Lemberg ab, und damit auch seine Bibliothek sowie sein literarisches Archiv, woraufhin er sich in Warschau niederließ. 1920 heiratete er Helena Lindenbaum (1884-1957), eine Geographielehrerin. Weiterhin setzte er seine literarische und übersetzerische Tätigkeit fort; in der Zwischenkriegszeit publizierte er ca. 55 Übersetzungen (manche davon wurden mehrmals aufgelegt) aus den antiken Literaturen sowie aus dem Französischen, Deutschen und Italienischen, wobei er sowohl philosophische wie auch belletristische Werke übertrug. Dies ging im Einklang mit seinen organisatorischen Aktivitäten; um 1919 rief er, zusammen mit Wincenty Rzymowski, bei der Warschauer Verlagsgesellschaft „Rój” die Verlagsreihe Panteon ins Leben, die als eine Fortführung der Reihe Symposion konzipiert war; zwischen 1920 und 1929 publizierte er im Rahmen dieser Reihe sieben Übersetzungen antiker und neuzeitlicher Denker (Epikur, Heraklit, Demokrit, Epiktet, Leonardo da Vinci, Baruch Spinoza). Zu dieser Zeit übersetzte er auch literarische Werke von Johann Wolfgang Goethe, Rabindranath Tagore, Michelangelo, Jacobus de Voragine und Petronius sowie, aus dem Französischen, Werke eines anonymen arabischen Dichters aus dem 10. Jahrhundert. Aus finanziellen Gründen nahm er weiterhin Aufträge für die Übersetzung zeitgenössischer europäischer Prosa an. 1920 wurde er Vorstandsmitglied im Berufsverband Polnischer Schriftsteller [Zarząd Związku Zawodowego Literatów Polskich – ZZLP]. Er wurde auch Mitglied des Verbands Polnischer Literaten und Journalisten [Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich – TLiDP], dessen  stellvertretender Vorsitzender und Vorsitzender er in den Jahren 1924 bzw. 1925-31 wurde. 1926 wurde er in den Nationalen Buchrat [Narodowa Rada Książki] gewählt, dessen Aufgabe in der Beaufsichtigung und Förderung der Buchproduktion, des Vertriebs und der Lesekultur in Polen bestand. Im Jahr 1930 reiste er zum letzten Mal nach Italien (es war auch seine einzige Reise in der Zwischenkriegszeit). 1931 wurde er Ehrenmitglied des Polnischen P.E.N.-Clubs und 1933 stellvertretender Vorsitzender der Polnischen Akademie für Literatur [Polska Akademia Literatury]. 1939 bekam er das Ehrendoktorat der Universität Warschau (UW). Nach dem Ausbruch des Zweiten Weltkrieges blieb er in Warschau und lebte teilweise in großer finanzieller Not; ab 1940 bekam er eine Beihilfe der polnischen Exilregierung und später, dank Julian Krzyżanowski, ein kleines Stipendium der Universität Warschau. Zusammen mit seiner Frau gab er Unterricht im Rahmen des im Untergrund wirkenden Bildungsnetzwerkes [tajne nauczanie], er setzte auch seine literarische und übersetzerische Tätigkeit fort, indem er u.a. Der Dialog. Ein Gespräch mit Gott über seine Vorsehung [Księga miłosierdzia Bożego, czyli dialog] der hl. Katarina von Siena übersetzte und arbeitete weiter an der bereits 1925 begonnenen Übertragung von Leben des Benvenuto Cellini: Von ihm selbst geschrieben [Benvenuta Celliniego żywot spisany przez niego samego], wie auch an der Übersetzung der Fioretti di San Francesco [Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu]; diese Übersetzungen verkaufte er 1943 (den Vertrag unterschrieb er als Stanisław Stopa) an Zbigniew Mitzner, der im Rahmen einer Unterstützungsaktion für Schriftsteller Manuskripte für den Verlag „Wisła” ankaufte, um sie nach Kriegsende zu veröffentlichen. Während des Warschauer Aufstandes fielen die Manuskripte von Staff sowie ein großer Teil seiner Korrespondenz, ebenso wie seine Bibliothek den Flammen zum Opfer. Nach der Niederschlagung des Aufstandes kam er mit seiner Frau in das  Durchgangslager in Pruszków und wurde von dort nach Starachowice überführt; nach einem Monat brach er von dort nach Krakau auf, um später auf dem Gut von Ludwik Hieronim Morstin in Pławowice Unterkunft zu finden (bis Frühjahr 1946). Anschließend wohnte er wieder in Krakau in der Wohnung seiner Schwägerin Olga Radliczowa. Für sein übersetzerisches Werk bekam er 1948 den Preis des Polnischen P.E.N.-Clubs. Im Januar 1949 wurde er anlässlich seines 70. Geburtstags und des 50. Jahrestages seines literarischen Debüts mit dem Ehrendoktortitel der Jagiellonen-Universität geehrt (sein Betreuer war Prof. Stanisław Pigoń). Im Mai desselben Jahres zog er, dank den Bemühungen von Julian Tuwim, nach Warschau und bekam auch eine Künstlerpension zuerkannt. Er kehrte zur literarischen und übersetzerischen Arbeit zurück. Überzeugt von Julian Krzyżanowski übersetzte er u.a. lateinische Gedichte von Jan Kochanowski. Er übertrug auch einige Erzählungen von Thomas Mann und Gedichte von Pierre de Ronsard, plante zudem eine Übersetzung der Chronik und Taten der Herzöge und Fürsten von Polen von Gallus Anonymus [Kronika Galla Anonima] mit einem wissenschaftlichen Kommentar. Zu dieser Zeit verschlechterte sich sein Gesundheitszustand, 1955 erlitt er, nach einer Lungenentzündung, einen Herzinfakt. Zweimal (1951, 1955) wurde ihm der Staatliche Literaturpreis I. Grades (Państwowa Nagroda Literacka 1 stopnia] verliehen, mehrmals wurde er auch mit dem Orden Polonia Restituta [Order Odrodzenia Polski] ausgezeichnet: 1923 mit dem Offizierskreuz [Krzyż Oficerski], 1933 mit dem Komturkreuz [Krzyż Komandorski] und 1949 mit dem Komturkreuz mit Stern [Krzyż Komandorski z Gwiazdą], außerdem mit dem Orden Banner der Arbeit I. Klasse [Order Sztandaru Pracy I klasy] (1953), und 1957 verlieh ihm die italienische Accademia Internazionale Scienze Lettere Arti in Rom das Diplom Artis Templum,den Titel des Akademikers sowie die Goldene Medaille. Er starb am 31. Mai 1957 in Skarżysko-Kamienna, wo er sich nach dem Tod seiner Frau im März 1957 bei dem Priester Antoni Boratyński, mit dem er seit der Vertreibung aus Warschau nach dem Warschauer Aufstand 1944 befreundet war, aufhielt. Beigesetzt wurde er in der Ehrenallee [Aleja Zasłużonych] auf dem Powązki-Friedhof in Warschau.

Ab 1973 fand in Skarżysko-Kamienna der Landesweite Rezitationswettbewerb für die Dichtung Leopold Staffs [Ogólnopolski Konkurs Recytatorski Poezji L. Staffa] statt, und später das Leopold-Staff-Poesie-Turnier [Turniej Poezji im. L. Staffa] sowie das Landesweite Leopols-Staff-Rezitationsturnier [Ogólnopolski Turniej Recytatorski im. L. Staffa]. Seit 2015 wird der Leopold-Staff-Literaturpreis [Nagroda Literacka im. L. Staffa] für herausragende Leistungen in den Bereichen Wissenschaft, Übersetzung und Vermittlung der italienischen Kultur verliehen.  

Der Teil des Nachlasses von Leopold Staff, der nicht im Zweiten Weltkrieg zerstört wurde, befindet sich heute in der Jagiellonen-Bibliothek [Biblioteka Jagiellońska] in Krakau (Briefe, Gedichtmanuskripte), in der Pommerschen Bibliothek [Książnica Pomorska] in Stettin (Briefe, Gedichtmanuskripte), in der Universitätsbibliothek in Warschau (Gedichtmanuskripte) sowie im Adam-Mickiewicz-Literaturmuseum [Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza] in Warschau (seine Nachkriegs-Bibliothek). 

1 Dieses Pseudonym verwendete er 1943 beim Abschluss des Vertrags mit Zbigniew Mitzner über den Verkauf der Manuskripte seiner Übersetzungen von Fioretti di San Francesco [Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu] und Leben des Benvenuto Cellini: Von ihm selbst geschrieben [Benvenuta Celliniego żywot spisany przez niego samego]. Informationsquelle: I. Maciejewska: Leopold Staff. Warszawski okres twórczości. Warszawa 1973, S. 357, Fußn. 8.