BOY-ŻELEŃSKI Tadeusz

1874-1941 

Właściwe nazwisko: Żeleński. 

Pseudonimy i kryptonimy: B.; Boy; Boy-mędrzec. 

Krytyk literacki i teatralny, tłumacz, publicysta. 

Urodzony 21 grudnia 1874 w Warszawie; syn Władysława Żeleńskiego, kompozytora, profesora konserwatorium, i Wandy z Grabowskich, pisarki. W 1881 przeniósł się wraz z rodzicami do Krakowa i tam uczęszczał do Szkoły Powszechnej przy Seminarium Nauczycielskim na ul. Brackiej (Szkoła Powszechna przy Seminarium Nauczycielskim na ul. Brackiej). W 1892 ukończył Gimnazjum im. Św. Anny (Gimnazjum im. św. Anny, przed 1818 i po 1928 Gimnazjum im. B. Nowodworskiego). W latach szkolnych pobierał też prywatne lekcje m.in. z języka francuskiego. Od 1892 studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ Uniwersytet Jagielloński); przerwał studia na jeden semestr, gdyż był przeciwny zorganizowaniu manifestacji patriotycznej i tym samym poróżnił się z innymi studentami. Debiutował jako poeta w 1895 czterema sonetami na łamach tygodnika Świat (nr 2). Po 1898 dołączył do tzw. cyganerii Młodej Polski: nawiązał wtedy przyjaźń ze Stanisławem i Dagny Przybyszewskimi, Stanisławem Wyspiańskim i rodziną Rydlów. Po uzyskaniu dyplomu doktora wszech nauk medycznych w 1900 otrzymał stypendium naukowe na doskonalenie zawodowe we Francji; od stycznia do marca 1901 przebywał w Paryżu. Po powrocie do Krakowa podjął pracę lekarza w Klinice Chorób Wewnętrznych (Klinika Chorób Wewnętrznych), kierowanej przez prof. Stanisława Pareńskiego, przyszłego teścia. W kolejnym roku zajął stanowisko elewa w Klinice Pediatrycznej w szpitalu św. Ludwika (Klinika Pediatryczna w szpitalu św. Ludwika); w kwietniu awansował na asystenta. W 1902-06 opublikował kilkanaście prac naukowych z zakresu pediatrii w „Przeglądzie Lekarskim” (Przegląd Lekarski) i „Medycynie” (Medycyna), a w 1904 wygłosił dwa odczyty w Krakowskim Towarzystwie Lekarskim (Krakowskie Towarzystwo Lekarskie). W tymże roku ożenił się z Zofią Pareńską, z którą miał syna Stanisława (ur. 1905). Dzięki stypendium przyznanym przez Klinikę Pediatryczną udał się do Francji, by zapoznać się z metodami zwalczania śmiertelności niemowląt; w Paryżu i Lilie zetknął się z organizacją Kropla Mleka. W 1905 założył w Warszawie instytucję pod tą samą nazwą (Kropla Mleka), zajmującą się udzielaniem matkom porad w sprawie karmienia niemowląt i objął jej kierownictwo; za tę działalność został odznaczony w 1907 złotym medalem na wystawie przyrodniczo-lekarskiej we Lwowie. W tym okresie otworzył także w swoim mieszkaniu prywatny gabinet lekarski. W październiku wyjechał na kilka tygodni do Wrocławia na dalsze doskonalenie zawodowe. W 1905 przesłał do rozpoczynającego działalność kabaretu literackiego Zielony Balonik utwór Ballada o kanonizacji królowej Jadwigi, podpisując go pseudonimem Boy. Od 1906 był współautorem (wraz z Augustem Kisielewskim, Witoldem Noskowskim, Karolem Fryczem, Kazimierzem Sichulskim i Teofilem Trzcińskim) kolejnych programów literackich Zielonego Balonika. Jednocześnie kontynuował praktykę lekarza. W lipcu 1906 otworzył Biuro Porady dla Matek, publikował prace z zakresu pediatrii (ukazywały się też w przedrukach w niemieckich i austriackich czasopismach branżowych), w tym nieprzedłożoną rozprawę habilitacyjną (w 1907 na skutek intensywnej działalności w kabarecie nie uzyskał habilitacji). Za prace z dziedziny medycyny otrzymywał specjalistyczne nagrody. We wrześniu zrezygnował z pracy w klinice, angażując się w pisanie utworów satyrycznych dla Zielonego Balonika. W 1908-19 pracował jako lekarz kolejowy. Równocześnie zajmował się systematycznie pracą przekładową z literatury francuskiej; pierwszym jego przekładem była wydana w 1909 Fizjologia małżeństwa Honoriusza Balzaka (1909), w tymże roku przetłumaczył też dwie komedie Moliera Mizantrop i Małżeństwo z musu) dla Teatru Miejskiego w Krakowie (Teatr Miejski). W następnych latach kontynuował pracę nad tłumaczeniem dzieł Moliera i w 1914 otrzymał francuski Order Palm Akademickich  za pełny ich przekład. Rok po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany jako lekarz pospolitego ruszenia do służby w wojsku austriackim w Szpitalu Fortecznym nr 7 w Krakowie (Szpital Forteczny nr 7). W tym czasie skupiał się jednak przede wszystkim na pracy przekładowej. W listopadzie 1916 został przydzielony do pracy na Stacji Zbornej chorych na dworcu kolejowym w Krakowie. Po wojnie, w 1919, zrezygnował ostatecznie z praktyki lekarskiej i rozpoczął (trwającą do 1922) współpracę z redakcją krakowskiego „Czasu” (Czas), w stałej rubryce recenzji teatralnych. Ponadto podjął studia nad literaturą francuską, nie rezygnując również z pracy przekładowej. Na początku 1921 otrzymał od władz Uniwersytetu Poznańskiego (UP) propozycję objęcia katedry romanistyki, której jednak nie przyjął, mimo że Naczelnik Państwa, Józef Piłsudski, mianował go profesorem nadzwyczajnym historii literatury francuskiej UP. W tym roku często wyjeżdżał na tzw. wieczory Boya organizowane w całej Polsce, na których artyści prezentowali jego utwory znane z kabaretu Zielony Balonik. W 1922 przeniósł się do Warszawy, gdzie w 1923-24 był kierownikiem literackim w Teatrze Polskim (Teatr Polski w Warszawie), co spowodowało przerwanie pracy w „Czasie”. W tymże roku wyjechał również do Paryża na uroczystości molierowskie. W 1923-39 współpracował z redakcjami: „Kuriera Porannego” (Kurier Poranny stały dział recenzji teatralnych, felietony i przekłady), „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” (Ilustrowany Kurier Codzienny w 1931-34 recenzje teatralne) oraz „Kuriera Literacko-Naukowego” (Kurier Literacko-Naukowy 1931-36). W 1924 udał się w półroczną podróż po Polsce z odczytem Jak zostałem literatem (Wilno, Toruń, Poznań, Kalisz i inne). W tym samym roku zorganizował spółkę wydawniczą Biblioteka Boya (spółka wydawnicza Biblioteka Boya) dla swoich przekładów i ich wznowień (przetrwała do 1926). W 1924 związał się też z redakcją „Wiadomości Literackich” (Wiadomości Literackie), w których zamieszczał m.in. felietony literackie oraz szkice o literaturze francuskiej, m.in. cykl artykułów o Marcelu Prouście. W styczniu i lutym 1925 odwiedził Wilno, Kowel i Łuck z odczytem o Balzacu, a w maju wyjechał do Paryża na Międzynarodowy Kongres PEN Clubów jako członek polskiej delegacji. Na początku 1927 udał się ponownie do Paryża na uroczystości zorganizowane przez francuskie Towarzystwo Przyjaciół Polski, aby uczcić jego zasługi w rozpowszechnianiu w Polsce literatury i kultury francuskiej, został przy tej okazji odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Legii Honorowej; w tym czasie odwiedził też wiele miast francuskich z odczytami. W 1928 ponownie wyjechał do Francji na zaproszenie ministra edukacji Édouarda Herriota, odwiedził również kantony szwajcarskie, wygłaszając w ich stolicach odczyty o swoich przekładach. W październiku opublikował w „Wiadomościach Literackich” pierwszy artykuł o Adamie Mickiewiczu, którym rozpoczął swoją kampanię antybrązowniczą. W kolejnym roku zorganizował akcję informującą o potrzebie reformy prawa małżeńskiego (wprowadzenia ślubów cywilnych i rozwodów), co wywołało sprzeciw środowisk prawicowych i katolickich. W czerwcu udał się do Paryża na II Międzynarodowy Kongres Teatralny. W 1929 założył spółkę Alfa, która miała publikować nowe, ujednolicone wydanie Biblioteki Boya; firma upadła po roku ze względów finansowych (do 1935 utrzymywał ją samodzielnie). W 1931 wraz z m.in. Ireną Krzywicką, z którą łączył go bliski związek, współdziałał przy zorganizowaniu pierwszej w Polsce poradni świadomego macierzyństwa. Wyraził także sprzeciw wobec represji wobec uwięzionych w Brześciu przywódców opozycji. W 1932 z synem, aktorem, odwiedził polskie miasta z odczytem o François Villonie z okazji 500. rocznicy jego urodzin. W marcu z kilkoma pisarzami powołał stowarzyszenie Liga Reform Obyczajów. Przyczynił się również do powstania dodatku do „Wiadomości Literackich” pt.  „Życie Świadome” (ukazywało się w 1932-34). Od 1933 był członkiem Polskiego PEN Clubu (Polski PEN Club) i Polskiej Akademii Literatury (PAL, Polska Akademia Literatury). W 1934 roku wziął udział w I ogólnopolskim zjeździe ruchu świadomego macierzyństwa w Krakowie. Wiosną 1935 udał się jako przedstawiciel PAL do Paryża na uroczystości 300-lecia Akademii Francuskiej. W 1936 zainicjował zorganizowanie Młodego Teatru (Młody Teatr) – instytucji oceniającej sztuki młodych polskich dramatopisarzy. W związku z narastającą nagonką środowisk prawicowych wyjechał za namową przyjaciół na trzy miesiące do Francji, zaprzestając publikowania artykułów o tematyce dawnych kampanii publicystycznych; również w kolejnym roku przebywał we Francji przez dwa miesiące. Otrzymał wiele nagród związanych z pracą przekładową oraz krytyczną, m.in.: nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców dla najlepszych krytyków literackich w Polsce wspólnie z Wacławem Borowym i Karolem Irzykowskim (1928), literacką nagrodę miasta Warszawy (1933), nagrodę czytelników „Wiadomości Literackich” dla najlepszej książki roku pt. Marysieńka Sobieska (1937), nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawniczego (1938).  Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Lwowa, gdzie na Uniwersytecie Jana Kazimierza (Uniwersytet Jana Kazimierza, przemianowanym po włączeniu Lwowa do Ukraińskiej SRR na Uniwersytet im. Iwana Franki) objął katedrę romanistyki. Od 1940 pisał do „Czerwonego Sztandaru” (Czerwony Sztandar), a w 1941 wszedł w skład redakcji „Nowych Widnokręgów” (Nowe Widnokręgi), w których publikował artykuły, felietony i recenzje teatralne. W 1940 został przyjęty jako członek Zarządu do Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy (Związek Pisarzy Radzieckich Ukrainy). W sierpniu na zaproszenie Komitetu ds. Nauki udał się na pięciodniową wycieczkę do Moskwy wraz z grupą profesorów polskich. Jesienią tego roku przewodniczył Komitetowi powołanemu do uczczenia 85. rocznicy śmierci A. Mickiewicza. W 1941 wziął udział w uroczystym wieczorze zorganizowanym przez Związek Pisarzy Radzieckich Ukrainy z okazji domniemanego 35-lecia debiutu literackiego. Pod koniec kwietnia otrzymał od władz radzieckich nagrodę pieniężną z okazji święta pracy 1 maja. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasług od władz austriackich za pracę lekarską (1917), Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej od rządu francuskiego za tłumaczenia i wydawanie literatury francuskiej w Polsce (Officier d’instruction Publique oraz Croix de la Légion d’Honneur; 1922), Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej (1927), komandorią Legii Honorowej za działalność przekładową i literacką (1934). Po zajęciu Lwowa w czerwcu 1941 przez wojska niemieckie został wraz z innymi przedstawicielami inteligencji lwowskiej aresztowany, następnie rozstrzelany w nocy z 3 na 4 lipca 1941 w jednej z egzekucji na Górce Wuleckiej lub na dziedzińcu Bursy Abrahamowiczów; pochowany w grobie zbiorowym. W 1943 zwłoki pomordowanych profesorów ekshumowano, i spalono w lasku krzywczyckim, a popioły rozsiano po okolicznych polach. Został upamiętniony tablicą na grobie rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Archiwum rodzinne Żeleńskich znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Ponadto znajdują się tam materiały zebrane przez Barbarę Winklową: Boy we Lwowie 1939-41 oraz listy do Barbary Winklowej dotyczące Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Pojedyncze zasoby i fragment poezji oraz przekłady utworów poetyckich przechowywane są w Bibliotece Naukowej PAN i PAU w Krakowie. 

TWÓRCZOŚĆ PRZEKŁADOWA

1. H. Balzac: Fizjologia małżeństwa, czyli rozmyślania eklektycznego filozofa nad małżeńską dolą i niedolą. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Nakładem tłumacza 1909, 404 s. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane T. 1-2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921. Biblioteka Boya, t. 23-24, wydanie nowe tamże 1931; Warszawa: Czytelnik 1957; Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy 1992. Przedruk łącznie z Małe niedole pożycia małżeńskiego [poz. 4] zob. poz. 188 (t. 20). 

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2013. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF. 

Tytuł oryginału: Physiologie du mariage. Méditations de philosophie éclectique sur le bonheur et le malheur conjugal.

Adaptacje: - radiowe: pt. Cóż za cudowna noc. Adaptacja: L. Mariańska. Reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1976;  Odcinki 1-6. Adaptacja: A. Borkowska. Reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1979, - telewizyjne: Rozmyślania I-XXIV. Adaptacja i reżyseria: K. Janda. Telewizja Polska 1999.

Recenzja:

W. JABŁONOWSKI. „Książka”, Warszawa 1909 nr 10.

2. [J.B. Poquelin] Molière: Małżeństwo z musu. Komedia w 1 akcie.      Wystawienie łącznie z Mizantrop [poz. 3]: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1909. Wydanie: Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: Księgarnia Polska B. Połoniecki 1912, 32 s. Wydanie następne: Uwagi inscenizacyjne: J. Pollakówna. Warszawa: Zakład Wydawniczy CPARA 1960. Przedruk zob. poz. 12 (t. 3). 

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 1. Kraków 2001.

Tytuł oryginału: Le Mariage forcé.

3. [J.B. Poquelin] Molière: Mizantrop. Komedia w 5 aktach. Wystawienie łącznie z Małżeństwo z musu [poz. 2] Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1909. Wydanie osobne: Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: Księgarnia Polska B. Połoniecki 1912, 83 s. Wydania następne: Przekład i opracowanie: T. Boy-Żeleński. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1921. Biblioteka Narodowa II, 2, tamże 1923; Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1924; Warszawa: Książka 1947; wydanie 3 [!] przejrzane Wrocław: Ossolineum 1951; wstęp: T. Boy-Żeleński. [wydanie 7] Kraków: Zielona Sowa 2003. Przedruk zob. poz. 12 (t. 4), 194 (t. 1), 200. Przedruk fragmentów zob. poz. 100.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych [1987], 2 kasety dźwiękowe. 

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF. 

Tytuł oryginału: Le Misanthrope. Comédie.

Adaptacja: radiowa pt. Mizantrop i panny modne. [Książka mówiona]. Reżyseria: G. Holoubek. Polskie Radio 1964.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

Recenzje:

1. W. BOROWY: Nowe tomy Boya. „Rzeczpospolita” 1921 nr 84 (wydanie poranne) [dot. też: Molière: Skąpiec].

4. H. Balzac: Małe niedole pożycia małżeńskiego. Kraków: G. Gebethner i Sp., Warszawa: Gebethner i Wolff 1910, 229 s. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane Warszawa: Wydawnictwo Biblioteka Polska 1921. Biblioteka Boya, t. 25, wydanie nowe tamże 1932; wydanie 1 [!] Warszawa: Czytelnik 1957; wydanie 3 Warszawa: Wydawnictwo CM 2020. Przedruk łącznie z Fizjologia małżeństwa [poz. 1], 188 (t. 20). 

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta A. Nawrot. Warszawa: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym LARIX im. H. Ruszczyca 2007, plik dźwiękowy w formacie czytak, wydanie następne tamże [2008], 1 płyta CD.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2016. Klasyka na ebookach, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Petites misères de la vie conjugale.

5. A. France: Komedia o człowieku, który zaślubił niemowę, w 2 aktach. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1910. Wydanie osobne: Lwów: Księgarnia Polska B. Połoniecki 1912, 40 s. Wydanie 2 Lwów: Księgarnia Polska B. Połoniecki; New York: The Polish Book Importing Co. 1922. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2021, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: La comédie de celui qui épousa une femme muette. Comédie en 2 actes.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 1. Kraków 2001.

Wystawiane też pt.: O człowieku, który zaślubił niemowę; Człowiek, który zaślubił niemowę.

6. [H. Jay] Ch. Marlowe: Złoty wiek rycerstwa. Żart w 3 aktach. Wystawienie: Warszawa: Teatr Nowy 1910.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl oraz Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

Tytuł oryginału: When knights were bold. 

7. P. Choderlos de Laclos: Niebezpieczne związki, czyli listy zebrane w jednym społeczeństwie, a ogłoszone ku nauce innych. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego; Warszawa: E. Wende i Spółka 1912, XII, 418 s. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1-2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1922. Biblioteka Boya, t. 33-34; wydanie pt. Szlakiem amora (Niebezpieczne związki). T. 1-2. Warszawa: [b.w.] 1927; wydanie nowe T. 1-2. Warszawa: Arcydzieła Literatury Francuskiej „Biblioteka Boy’a” 1930; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, tamże: 1960, 1962, 1975; wydanie 5 (!) Szczecin: Glob 1988; Łódź: Wydawnictwo 86 Press 1991; [wydanie 9] ze wstępem i aneksem A. Siemka Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993; Ilustracje: F. Starowieyski. Lublin: Wydawnictwo Test 1996; Warszawa: Towarzystwo Upowszechniania Czytelnictwa 1996; Przełożył i wstępem opatrzył T. Boy-Żeleński. Warszawa: Prószyński i S-ka 1998, tamże 1999; Warszawa: CIL Polska-Kolekcje 2000; Warszawa: Świat Książki 2001; Kraków: Zielona Sowa 2002-2004; Warszawa: Elipsa 2004; wydanie z posłowiem M. Cieńskiego. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2005; Przekład uzupełnił i posłowiem opatrzył A. Siemek. Poznań: Oxford Educational; Warszawa: Świat Książki 2008; Przełożył i wstępem opatrzył: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Prószyński Media 2009; Warszawa: Hachette Polska 2010; Warszawa: Bellona 2014; Warszawa: Egmont Polska 2014; Warszawa: Prószyński Media 2017; Warszawa: Bellona 2018; Warszawa: Hachette Polska 2020; Warszawa: Wydawnictwo MG 2020; Wydawnictwo SBM 2021; Warszawa: Świat Książki 2022.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czytają: A. Romantowska, A. Nehrebecka, W. Nowakowski, P. Plędzki. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych [1989], 16 kaset dźwiękowych; Czytają: L. Filipowicz, J. Zadura, S. Tyl et al. Warszawa: Biblioteka Akustyczna 2011, 2014, 1 płyta CD; Czyta R. Felczyński. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2011, 2 płyty CD; Czyta M. Rogoza-Biel, J. Dragun, G. Jaskuła i inni. Piaseczno: Storybox.pl [2021], 1 płyta CD.

E-booki: T. 1-2. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2014], plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF. Ktoczyta.pl; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Les liaisons dangereuses. Ou Lettres recueillies dans une société et publiées pour l’instruction de quelques autres.

8. [J.B. Poquelin] Molière: Amfitrion. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 4. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 213-298 [poz. 12]. Wystawienie: Lwów, Teatr Miejski 1912. 

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 1. Kraków 2001.

Tytuł oryginału: Amphitryon.

9. [J.B. Poquelin] Molière: Chory z urojenia. Komedia w 3 aktach. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 76 s. Wystawienia: teatralne: Reżyseria: M. Nawrocki. Wystawienie: Warszawa, Teatr Praski 1918, – telewizyjne: Reżyseria: J. Słotwiński. Telewizja Polska 1982. Wydanie następne: Kijów: Państwowe Wydawnictwo Mniejszości Narodowych 1936. Przedruk zob. poz. 12 (t. 6), 201. 

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl, https://filmpolski.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

Tytuł oryginału: Le Malade imaginaire.

10. [J.B. Poquelin] Molière: Don Garcia z Nawarry, czyli zazdrosny książę. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 2. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 41-118 [poz. 12]. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Dom Garcia de Navarre, ou Prince jaloux.

11. [J.B. Poquelin] Molière: Don Juan, czyli Kamienny gość. Komedia w 5 aktach. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 3. Lwów 1912 [poz. 12]. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: B. Korzeniewski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1950. Wydanie osobne: Kraków: Zielona Sowa 2003, 96 s. Przedruk zob. poz. 194 (t. 1), 200.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Dom Juan ou le Festin de Pierre.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

12. [J.B. Poquelin] Molière: Dzieła. Wstęp i uwagi krytyczne: W. Günther. Wydanie zupełne dokonane staraniem tłumacza. T. 1-6. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912, III, 361 + 373 + 314 + 349 + 318 + 438 s. Wydania następne: wydanie nowe ku uczczeniu trzechsetnej rocznicy urodzin Moliera. Przełożył, opracował i wstępem opatrzył T. Boy-Żeleński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1922. Biblioteka Boya, t. 26-31; Warszawa: Książka i Wiedza 1952; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1988. 

T. 1. Od tłumacza; Wstęp: W. Günther [w wydaniu 1]; Zazdrość Kocmołucha [poz. 30]; Latający lekarz [poz. 16]; Postrzeleniec, czyli zawsze nie w porę [poz. 22]; Zwady miłosne [poz. 31]; Pocieszne wykwintnisie [poz. 21]. 

T. 2. Scanarel, czyli Rogacz z urojenia [poz. 23]; Don Garcia z Nawarry, czyli zazdrosny książę [poz. 10]; Szkoła mężów [poz. 26]; Natręty; Szkoła żon [poz. 27]; Podziękowanie Królowi Jegomości; Krytyka „Szkoły żon” [poz. 15]; Improwizacja w Wersalu [poz. 14]. 

Tytuły oryginałów niewydanych osobno: Les Fâcheux; Remerciement au Roi.

T. 3. Małżeństwo z musu [poz. 2]; Księżniczka Elidy; Tartuffe, czyli Świętoszek [poz. 28]; Don Juan, czyli kamienny gość [poz. 11]; Miłość lekarzem [poz. 19]. 

Tytuły oryginałów niewydanych osobno: La princesse d’Élide.

T. 4. Mizantrop [poz. 3]; Lekarz mimo woli [poz. 17]; Melicerta; Sielanka ucieszna; Sycylianin, czyli miłość malarzem; Amfitrion [poz. 8]; Grzegorz Dandin, czyli Mąż pognębiony [poz. 13]; Przyczynek do Grzegorza Dandin: Wielka zabawa królewska w Wersalu. 

Tytuły oryginałów niewydanych osobno: Mélicerte; Pastorale comique; Le Sicilien ou l'Amour peintre.

T. 5. Skąpiec [poz. 24]; Pan de Pourceaugnac [poz. 20]; Dostojni współzalotnicy; Mieszczuch szlachcicem [poz. 18]. 

Tytuł oryginału niewydanego osobno: Les Amants magnifiques.

T. 6. Psyche; Szelmowskie sztuczki Skapena [poz. 25]; Hrabina d’Escarbagnas; Uczone białogłowy [poz. 29]; Chory z urojenia [poz. 9]; Sklepienie kopuły w katedrze Val-de Grâce; Różne wiersze; Szata weselna. 

Tytuły oryginałów niewydanych osobno: Psyché; La Comtesse d’Escarbagnas; La Gloire du Val-de-Grâce; Poésies diverses; La Casaque.

Recenzje:

1. [A. CHOŁONIEWSKI] CH.: Molier spolszczony. „Świat”, Warszawa 1912 nr 49.

2. J. LORENTOWICZ: Molier po polsku. „Nowa Gazeta” 1912 nr 579 dod. „Literatura i Sztuka” nr 35.

3. J. KOTARBIŃSKI. „Książka”, Warszawa 1913 nr 2.

4. E.L. WAGNER: Molier spolszczony. „Słowo Polskie” 1913 nr 290.

5. W. BOROWY: Jubileuszowe wydanie Moliera. „Rzeczpospolita” 1923 nr 93 (wydanie poranne).

6. F. HOESICK: Molier po polsku. „Kurier Warszawski” 1923 nr 299.

13. [J.B. Poquelin] Molière: Grzegorz Dandin, czyli Mąż pognębiony. Komedia w 3 aktach. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 55 s. Wystawienia: teatralne łącznie z Lekarz mimo woli [poz. 17]. Wystawienie: Lwów, Teatr Miejski 1912, – telewizyjne: Reżyseria: T. Aleksandrowicz. Telewizja Polska 1985. Przedruk zob. poz. 12 (t. 4), pt. Grzegorz Dyndała poz. 194 (t. 1). 

Tytuł oryginału: George Dandin ou Le Mari confondu.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

14. [J.B. Poquelin] Molière: Improwizacja w Wersalu. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 2. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 [poz. 12]. Wystawienie: Reżyseria: L. Zamkow. Kraków, Teatr Stary im. H. Modrzejewskiej 1950.

Wystawiane z Uczone białogłowy [poz. 29].

Tytuł oryginału: L’impromptu de Versailles.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

15. [J.B. Poquelin] Molière: Krytyka „Szkoły żon”. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 2. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 331-374 [poz. 12]. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1927. Przedruk zob. poz. 201.

Tytuł oryginału: La Critique de „L’Ecole des femmes”.

16. [J.B. Poquelin] Molière: Latający lekarz. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 1. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 23-50 [poz. 12]. Wystawienie: telewizyjne: Reżyseria: B. Pawlik. Telewizja Polska 1957.

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: Le médecin volant.

17. [J.B. Poquelin] Molière: Lekarz mimo woli. Komedia w 3 aktach. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 47 s. Wystawienia: teatralne łącznie z Grzegorz Dandin [poz. 13]. Wystawienie: Lwów, Teatr Miejski 1912, – telewizyjne: Reżyseria: B. Baer. Telewizja Polska 1995. Przedruk zob. poz. 12 (t. 4). 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Le Médecin malgré lui.

Adaptacja: teatralna: Lekarz mimo woli. Farsa w 2 aktach z prologiem. [Scenariusz imprezy okolicznościowej]. Oprac.: K. Berwińska. Kompozytor: K. Stromenger. Scenografia: Z. Strzelecki. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1959, 144 s.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

18. [J.B. Poquelin] Molière: Mieszczuch szlachcicem. Komedia w 5 aktach z baletem. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 92 s. Wystawienie teatralne łącznie z K. Szymanowski: Mandragora: Reżyseria: K. Łobojko. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1920, – telewizyjne: Reżyseria: J. Gruza. Telewizja Polska 1969, – radiowe: Reżyseria: J. Kukuła. Radio Polskie 1995. Wydania następne pt. Mieszczanin szlachcicem: Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1921. Biblioteka Narodowa II, 10, wydanie 2 tamże 1923; Lwów: Ossolineum 1937; Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1925; [wydanie 6] Kraków: Zielona Sowa 2003. Przedruk zob. poz. 12 (t. 5), 194 (t. 2), 200. Przedruk fragmentu zob. poz. 100.

Wydanie łącznie z poz. 28, 24 pt. Świętoszek; Skąpiec; Mieszczanin szlachcicem.  Warszawa: Wydawnictwo „KWE” 2000, 366 s.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ktoczyta.pl – Ventigo Media 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Bourgeois gentilhomme.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i https://filmpolski.pl.

Recenzja:

K. MAKUSZYŃSKI. „Rzeczpospolita” 1920 nr 2 (wydanie poranne).

19. [J.B. Poquelin] Molière: Miłość lekarzem. Komedia w 3 aktach z baletem. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 32 s. Wystawienie łącznie z Chory z urojenia [poz. 9]: Reżyseria: J. Wyszomirski. Częstochowa, Teatr im. A. Mickiewicza 1973. Przedruk zob. poz. 12 (t. 3). 

Tytuł oryginału: Le docteur amoureux.

Wystawienie następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl.

20. [J.B. Poquelin] Molière: Pan de Pourceaugnac. Komedia w 3 aktach z baletem. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 63 s. Wystawienie: Kraków, Teatr im. Juliusza Słowackiego 1911. Zob. poz. 12 (t. 5). 

Tytuł oryginału: Monsieur de Pourceaugnac.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

21. [J.B. Poquelin] Molière: Pocieszne wykwintnisie. Komedia w 1 akcie. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 36 s. Wystawienie: Lwów, Teatr Miejski 1912. Wydania następne: ze wstępem i objaśnieniami T. Boya-Żeleńskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1926. Biblioteka Narodowa II, 43; wydanie przejrzane Wrocław: Ossolineum 1950; wydanie z uwagami inscenizacyjnymi J. Pollakówny. Warszawa: Zakład Wydawniczy CPARA 1961. Zob. poz. 12 (t. 1). 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Les Précieuses ridicules.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

22. [J.B. Poquelin] Molière: Postrzeleniec, czyli zawsze nie w porę. Komedia w 5 aktach wierszem. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 1. Lwów 1912 s. 51-136 [poz. 12]. Wystawienie pt. Wartogłów, czyli zawsze nie w porę: Reżyseria: J. Błeszyński. Gorzów Wielkopolski, Teatr im. J. Osterwy 1968.

Wydanie elektroniczne:

E-book: pt. Wartogłów czyli Zawsze nie w porę. Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Wystawienie następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl.

23. [J.B. Poquelin] Molière: Scanarel, czyli Rogacz z urojenia. Przekład powstał przed 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 2. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 5-40 [poz. 12]. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Sganarelle, ou Le Cocu imaginaire.

24. [J.B. Poquelin] Molière: Skąpiec. Komedia w 5 aktach. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 88 s. Wystawienie: teatralne: Katowice, Teatr Polski 1934, – telewizyjne: Reżyseria: J. Gruza. Telewizja Polska 1965, – radiowe: Reżyseria: G. Holoubek. Polskie Radio 1977.  Wydania następne: przełożył i opracował T. Boy-Żeleński. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1921. Biblioteka Narodowa II, 6, tamże: wydanie 2 1923; Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska [1924]; wydanie 3 Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1925; Warszawa: Gebethner i Wolff 1925; wydanie 4 Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1930; Opracował J. Herlaine. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1931; Kraków, Wrocław: Ossolineum 1947; wydanie 5 [!] Wrocław: Ossolineum 1950, tamże: wydanie 6 1954, wydanie 7 1958, wydanie 8 Tekst przejrzał do druku i notami opatrzył J. Kott. 1959, toż: 1961, 1964, 1965, 1967, 1971, 1974; wydanie 5 Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1974, tamże: 1978, 1982, 1989; Warszawa: Morex 1993; Łódź: Inicjał 1994; Warszawa: Kama 1994; Warszawa: Twój Styl 1994; Bielsko-Biała: BOW [1995]; Bielsko-Biała: Klasyka [1996]; Łódź: Adalex 1996; Wrocław: Siedmioróg 1997, tamże 1999; Kraków: Zielona Sowa 2002, wydanie w oprac. K. Macios tamże:  2003, 2005; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2003, tamże: 2004, 2005; Warszawa: Polskapresse 2005; Warszawa: Orkla Press Polska 2005; Redakcja: E. Zarych. Posłowie: T. Macios. Kraków: Zielona Sowa 2006; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2007, tamże 2008; w opracowaniu A. Sabak. Ilustracje: K. Paździurkiewicz. Kraków: Wydawnictwo Skrzat 2010; wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione w opracowaniu A. Nawrot, A. Popławskiej, A. Woźny. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2010, tamże: 2011, 2013; Ożarów Mazowiecki: Olejsiuk 2013; Kraków: Wydawnictwo Greg 2014; w opracowaniu U. Kulińskiej Poznań: Wydawnictwo Ibis 2014; wydanie 3 poprawione Kraków: Wydawnictwo Greg 2017; ze wstępem H. Zawiślak Wrocław: Siedmioróg 2017; w opracowaniu K. Zioły-Zemczak Warszawa: Wydawnictwo SBM 2021; w opracowaniu U. Kulińskiej Konin-[Żychlin]: Wydawnictwo Ibis 2021; wstęp: H. Zawiślak. Wrocław: Siedmiogród 2021; w opracowaniu A. Wójtowicz-Zając Wrocław: Wydawnictwo Pumilio 2023. Zob. poz. 12 (t. 5), 194 (t. 2).

Wydanie łączne z poz. 28 pt. Tartufe czyli Świętoszek; Skąpiec. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 212 s. Wydania następne: tamże: 1985; pt. Świętoszek; Skąpiec: Warszawa: Książka i Wiedza 1988, tamże 1993; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1992; Bielsko-Biała: BOW [1995]; Warszawa: Interart 1995. Wydanie łącznie z poz. 24, 18 pt. Świętoszek; Skąpiec; Mieszczanin szlachcicem. Warszawa: Wydawnictwo „KWE” 2000, 366 s.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Kraków: Zielona Sowa 2008, plik tekstowy w formacie PDF, EPUB; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2015. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

Tytuł oryginału:  L'avare.

Recenzja

W. BOROWY: Nowe tomy Boya. „Rzeczpospolita” 1921 nr 84 (wydanie poranne) [dot. też: Molière: Mizantrop].

25. [J.B. Poquelin] Molière: Szelmowskie sztuczki Skapena. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie pt. Szelmostwa Skapena. Komedia w trzech aktach prozą w: Molière: Dzieła. T. 6. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 99-164 [poz. 12]. Wystawienie: Lublin, Teatr Miejski 1927. 

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: Les Fourberies de Scapin.

Wydanie elektroniczne:

E-book: pt. Szelmostwa Skapena: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

26. [J.B. Poquelin] Molière: Szkoła mężów. Komedia w 3 aktach wierszem. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Moliere: Dzieła. T. 2. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 119-178 [poz. 12]. Wystawienie: Reżyseria: Cz. Strzelecki. Bielsko-Cieszyn, Teatr Polski 1955.  Przedruk zob. poz. 201.

Tytuł oryginału: L'École des maris.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/

27. [J.B. Poquelin] Molière: Szkoła żon. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 2. Lwów 1912 [poz. 12]. Wystawienie: teatralne: Warszawa, Teatr Narodowy 1927; telewizyjne: Reżyseria: B. Trukan. Telewizja Polska 1962; radiowe: Reżyseria: W. Modestowicz. Polskie Radio 2010. Wydanie osobne: Kraków: Zielona Sowa 2003, 111 s. Przedruk zob. poz. 194 (t. 1), 201.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2013]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginalny: L’école des femmes.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

Recenzja:

R. NIZIOŁEK: Pojedynek na słowa. Molierowska „Szkoła żon” w przekładach Tadeusza Boya-Żeleńskiego i Bohdana Korzeniewskiego. W: Przestrzenie przekładu. Katowice 2023.

28. [J.B. Poquelin] Molière: Tartuffe, czyli Świętoszek. Komedia w 5 aktach. Wstęp krytyczny: W. Günther. Lwów: B. Połoniecki 1912, 104 s. Wystawienie: teatralne: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1914, – filmowe: Reżyseria: T. Byrski. Telewizja Polska 1962, – radiowe: Adaptacja: Z. Orszulska. Reżyseria: N. Szydłowska. Radio Polskie 1976. Wydania następne: Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1925; pt. Świętoszek (Tartuffe). Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1925. Biblioteka Narodowa II, 40; wydanie 2 przejrzane Wrocław: Ossolineum 1951; Warszawa: Gebethner i Wolff 1951; Wrocław: Ossolineum 1953; wydanie z uwagami inscenizacyjnymi i posłowiem K. Berwińskiej Warszawa: Czytelnik 1955; Wrocław: Ossolineum 1956, tamże: 1958, 1961, 1964, 1968, 1972; Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1975; Kraków: Ossolineum 1976; Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1980, tamże: 1984, 1987;  Warszawa: Kama 1994; Warszawa: Twój Styl 1994; Wstęp i komentarz: J. Pawlowiczowa. Wrocław: Ossolineum 1995; Bielsko-Biała: BOW [1995]; Bielsko-Biała: Klasyka [1996]; Łódź: Adalex 1996; pt. Tartufe, czyli Świętoszek Wrocław: Siedmioróg 1997; pt. Świętoszek. Wydanie z opracowaniem szkolnym. Wstęp i opracowanie: E. Ogłoza. Katowice: Książnica 1998; Komentarz i wybór tekstów krytycznych: G. Ferreyrolles. Przekład komentarza i zamieszczonych fragmentów tekstów krytycznych: K. Chociński. [Warszawa:] RTW 1998, tamże 1999; Warszawa: Prószyński i S-ka 2002; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2003, tamże 2004; w opracowaniu K. Macios Kraków: Zielona Sowa 2004, tamże 2005; Warszawa: Orkla Press 2005; Warszawa: Polskapresse 2005; w redakcji E. Zarych. Posłowie: T. Macios. Kraków: Zielona Sowa 2006; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2006, tamże [2007]; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2008, tamże 2009, wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione z dodrukami tamże 2010-2012; Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk 2012; w opracowaniu U. Kulińskiej Poznań: Wydawnictwo Ibis 2013, tamże 2014; wydanie 3 poprawione w opracowaniu A. Popławskiej, A. Woźny. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2016, tamże 2017; z komentarzami K. Zioła-Zemczak Warszawa: Wydawnictwo SBM 2022. Przedruk zob. poz. 12 (t. 3), 194 (t. 1), 200.

Wydania łączne z poz. 24 pt. Tartufe czyli Świętoszek; Skąpiec. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 212 s. tamże: 1985, 1992; pt. Świętoszek; Skąpiec: Warszawa: Książka i Wiedza 1988, tamże 1993; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1992; Warszawa: Morex 1993, tamże 1994; [wydanie 23] Łódź: Inicjał 1994; Bielsko-Biała: BOW [1995]; Warszawa: Interart 1995.

Wydanie łącznie z poz. 24, 16 pt. Świętoszek; Skąpiec; Mieszczanin szlachcicem.  Warszawa: Wydawnictwo „KWE” 2000, 366 s.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Warszawa: Wydawnictwo RTW 1999, 1 płyta CD; Wykonanie: S. Perzanowska. Johanneshov: MTM 2013, 1 płyta CD, plik tekstowy w formacie DAISY 2.02; razem z A. Fredro: Zemsta. Czyta J. Rozenek. Warszawa: Fundacja Klucz 2008, 2 płyty CD, plik tekstowy w formacie DAISY. 

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2015. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginalny: Le Tartuffe ou l’Imposteur.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

29. [J.B. Poquelin] Molière: Uczone białogłowy. Komedia w 5 aktach. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 6. Lwów 1912 [poz. 12]. Wystawienie: teatralne: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1915; telewizyjne: Reżyseria: A. Barański. Telewizja Polska 1996. Wydanie następne: Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1924, 90 s. Przedruk zob. poz. 194 (t. 2), 201. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Les femmes savantes.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

30. [J.B. Poquelin] Molière: Zazdrość Kocmołucha. Komedia w 1 akcie prozą. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Molière: Dzieła. T. 1. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 7-22 [poz. 12]. Wystawienie: telewizyjne: Reżyseria: E. Bonacka. Telewizja Polska 1965.

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Jalousie du Barbouillé.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

31. [J.B. Poquelin] Molière: Zwady miłosne. Komedia w 1 akcie prozą. Powstanie przekładu ante 1912. Wydanie w: Moliere: Dzieła. T. 1. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912 s. 137-218  [poz. 12]. Wystawienie: Reżyseria: H. Moryciński. Sopot, Teatr Wybrzeże 1953. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Le Dépit amoureux.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl 

32. P. Brantôme: Żywoty pań swawolnych. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1-2. Kraków: Księgarnia S.A. Krzyżanowskiego. Warszawa: E. Wende i Spółka 1914, XXIII, 252 + 301 s. Wydania następne: tamże 1914; wydanie 3 Warszawa: Biblioteka Polska 1921. Biblioteka Boya, t. 37-38; wydanie 4 Białystok: Polska Drukarnia 1926-27; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, tamże: 1975, 1990; wydanie 1 w tej edycji skrócone Warszawa: CIL Polska-Kolekcje 2000; [wydanie 8] Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa [2003]; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka [2017].

Wydanie w wyborze: Wybór: J. Kumaniecka. Warszawa: Towarzystwo Upowszechniania Czytelnictwa 1996, 262 s.

Wydanie fragmentu pt. O wzroku w miłości. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1989, 214 s. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Wydawnictwo Symen.pl [2014], plik tekstowy w formacie PDF, EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: Les dames galantes.

33. D. Diderot: Kubuś fatalista i jego pan. Wstęp i przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: S.A. Krzyżanowski 1915, XV, 367 s. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza Warszawa: Biblioteka Polska 1920. Biblioteka Boya, t. 22; wydanie nowe Warszawa: Alfa 1930; Warszawa: Książka 1946, tamże 1947; wydanie 2 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1949; wydanie nowe Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, tamże: 1954, 1956, 1957; wydanie 8 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977, tamże: 1988, 1984, 1985; Warszawa: Książka i Wiedza 1987; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1990; wydanie 13 Warszawa: Muza 1993; Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW 1994; Warszawa: Książka i Wiedza 1994; Warszawa: Verum 1994; Wrocław: Siedmioróg 1994; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1995; Bielsko-Biała: BOW [1996]; Wstęp i przypisy: W. Nawrocki. Warszawa: Kama [1997]; Weryfikacja przekładu i komentarz: E. Skibińska-Cieńska i M. Cieński. Wstęp: M. Cieński. Wrocław: Ossolineum 1997. Biblioteka Narodowa II, 243; Kraków: Zielona Sowa 1998; Warszawa: Prószyński i S-ka 1999; wydanie 1 w tej edycji Madrid: Club International del Libro 1999; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg [2002], tamże: 2004; Opracowanie: U. Klatka. Kraków: Zielona Sowa 2004; Warszawa: De Agostini Polska 2004; Warszawa: Orkla Press Polska 2006; Warszawa: Polskapresse 2006; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2008; Kraków: Zielona Sowa 2010; Gliwice: Wydawnictwo MG 2014; Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2018; Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg 2019; Warszawa – Ożarów Mazowiecki: Świat Książki 2023. 

Wydania elektroniczne:

Audiobooki:  [Słuchowisko] Adaptacja i reżyseria: A. Piszczatowski. Czytają: A. Żmijewski, A. Ferency, K. Wakuliński i inni. Warszawa: Wydawnictwo RTW 2000, 6 kaset dźwiękowych, wydanie następne pt. Romanse Kubusia Fatalisty: Warszawa: Wydawnictwo RTW [2005?], 1 płyta CD; Warszawa: Wydawnictwo Mozaika [2007], 1 płyta CD; Czyta P. Kutny. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ [2008], 1 płyta CD; Czyta C. Pazura. Warszawa: Bellona, Agora [2013], 1 płyta CD [zawiera dodatek drukowany z komentarzem, 31 s.]

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo MG 2014, plik tekstowy w formacie EPUB; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; [Warszawa:] Saga Egmont 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Jacques le Fataliste et son maître.

Adaptacje: teatralne: Reżyseria: J. Dorman. Wystawienie: Będzin, Teatr Dzieci Zagłębia 1972; Reżyseria i scenariusz: W. Zatorski. Wystawienie: Łódź, Teatr Nowy, Mała Sala 1974; Scenariusz: W. Zatorski. Reżyseria: Z. Zapasiewicz. Wystawienie: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1989; Reżyseria i adaptacja: A.M. Marczewski. Wystawienie: Bydgoszcz, Teatr Polski 1992; Reżyseria i adaptacja: A. Pawłowski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum im. S. Jaracza 1993; Adaptacja: A. Pawłowski. Reżyseria: J. Prochyra. Wystawienie: Zabrze, Teatr Nowy 1998; Adaptacja: W. Zatorski. Reżyseria: J. Ostaszkiewicz. Wystawienie: Gdynia, Teatr Muzyczny im. D. Baduszkowej 1998 [dyplom słuchaczy IV roku Studium Wokalno-Aktorskiego]; Reżyseria i adaptacja: T. Piasecki. Wystawienie: Grudziądz, Centrum Kultury Teatr 2000 [przedstawienie Stowarzyszenia „Dialog” z Krakowa w ramach III Grudziądzkiego Sezonu Teatralnego]; Reżyseria i adaptacja: R. Zioło. Wystawienie: Wrocław, Teatr Polski 2001; Reżyseria: K. Stelmaszyk. Wystawienie: Warszawa, Teatr Montownia 2010; Adaptacja: W. Zatorski. Reżyseria i scenariusz: R. Jaśniewicz. Wystawienie: Gdańsk, Teatr z Polski 6 2011, – radiowe: Adaptacja: E. Hartwig. Reżyseria: A. Zakrzewski. Polskie Radio 1980, – telewizyjne: Cz. I-III. Reżyseria i adaptacja: J. Gruza. Telewizja Polska 1963.

34. F. Rabelais: Gargantua i Pantagruel oraz pomniejsze pisma. Wstęp i komentarz T. Boy-Żeleński. T. 1-5. Kraków: S.A. Krzyżanowski. Warszawa: E. Wende i Spółka 1915, XXXVII, 254 + 194 + 278 + 284 + 262 s. Wydania następne: pt. Gargantua, Pantagruel i pomniejsze utwory T. 1-5. Kraków, Warszawa: G. Gebethner i Sp., Gebethner i Wolff 1916; wydanie zupełne T. 1-2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1923. Biblioteka Boya, t. 8-12; wydanie nowe T. 1-4 Warszawa: Biblioteka Boya 1930-31; T. 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1949, tamże: wydanie 2 [!] ze wstępem M. Brahmera. T. 1-2 1953, wydanie 3 1955, wydanie 4 1959, wydanie 5 1973; wydanie 6 1988; pt. Gargantua i Pantagruel. T. 1-2. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1992, tamże 1996; [wydanie 10] Przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa 2003, tamże 2010; Ks. 1-3, 4-5. Warszawa: Wydawnictwo MG 2017, 2018.

Wydanie w wyborze: Wybór: P. Bejnar-Bejnarowicz. Ilustracje: G. Doré. Wrocław: Siedmioróg 1997, 158 s., tamże 2020.

Wydanie osobne fragmentów pt. Gargantua. Starofrancuski oryginał uwspółcześnił i wyboru fragmentów dokonał Ch. Poslaniec. Wersję francuską przeł. na podstawie tłumaczenia T. Boya-Żeleńskiego: J.M. Kłoczowski. Zilustrował: L. Debeurme. Łagiewniki: Format 2012, 43 s.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Ks. 1-5. Czyta M. Breitenwald. Piaseczno: Heraclon International. StoryBox.pl [2017], 1 płyta CD, wydanie następne tamże [2020]; Ks. 1-5. Czyta M. Solik. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2020], 1 plik dźwiękowy w formacie mp3; Czyta M. Proszek. Warszawa: Wolne Lektury [2023], 1 płyta CD.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Vie de Gargantua et de Pantagruel.

Adaptacje: teatralne: Przełożył T. Żeleński-Boy. Tekst  Barraulta i całość opracował:  J. Keler. Reżyseria: B. Jerković. Wystawienie: Wrocław, Teatr Polski 1975 [widowisko J. L. Barraulta skomponowane według F. Rabelais’go]; Adaptacja i reżyseria: I. Jun. Wystawienie: Warszawa, Teatr Studio 1977; Adaptacja: A. Sadowski. Reżyseria: K. Deszcz. Wystawienie: Kraków – Nowa Huta, Teatr Ludowy 1994; Reżyseria i adaptacja: A. Sadowski. Wystawienie: Czeski Cieszyn, Scena Polska 2016.

Recenzja i omówienie:

1. [Z. DĘBICKI] Z.D.: Przekłady Boy’a. „Kurier Warszawski” 1916 nr 86.

2. M. PLISZKA: Słownictwo seksualistyczne w „Gargantui i Pantagruelu” Franciszka Rabelais’go w przekładzie Tadeusza Żeleńskiego (Boya). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 2015, 330 s.

35. J.J. Rousseau: Wyznania. [T.] 1-3. 1915-1918.

[T. 1]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: S.A. Krzyżanowski 1915, XV, 423 s. Wydanie 2 przejrzane przez tłumacza Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921. Biblioteka Boya, t. 18. 

T. 2. Wstęp i przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: Księgarnia J. Czerneckiego 1918, XX, 239 s. 

T. 3. Kraków: Księgarnia J. Czerneckiego 1918, 248 s. 

Wydanie łączne całości: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1931; Przedmowa: E. Rzadkowska. Cz. 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, wydanie 2 tamże 1978; Kraków: Vis-à-vis Etiuda [2021]; Warszawa: Wydawnictwo MG 2021.

Wydanie w wyborze pt. Wyznania. (Wybór). Opracowała E. Rzadkowska. Wrocław: Ossolineum 1978, XCIV, 596 s. Biblioteka Narodowa  II, 192. 

Wydanie w wyborze: Kraków: Zielona Sowa 2003, 511 s. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2017]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa. Wydawnictwo MG 2021, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Les confessions.

Recenzja:

R. BERGEL: W 150-tą rocznicę zgonu Jana Jakuba Rousseau'a (nowe przekłady dzieł Rousseau'a w „Bibliotece Narodowej”). „Głos Narodu” 1928 nr 323 [dot. m.in.: przekładów M. Starzewskiego i T. Boya-Żeleńskiego].

36. P. Verlaine: Elegie. Kraków: S.A. Krzyżanowski 1915, 48 s. Wydania następne: wydanie 2 Wstępem opatrzył T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner i Spółka 1919. Biblioteka Boya, t. 32; wydanie 3 Warszawa: W. Hulewicz 1924; wydanie nowe Warszawa: Alfa 1930; Ilustracje: M. Filek. Kraków: Wydawnictwo Miniatura 1991.

Tytuł oryginału: Élégies.

37. P.C. Marivaux: Arlekin w szkółce miłości. [Komedia]. Powstanie przekładu ante 1916. Wydanie w: P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1. Kraków: J. Czernecki 1916 s. 1-40 [poz. 41]. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Arlequin poli par l’amour.

38. P.C. Marivaux: Druga pułapka miłości. [Komedia]. Powstanie przekładu ante 1916. Wydanie w: P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Kraków: J. Czernecki 1916 s. 36-137 [poz. 41]. Wystawienie: teatralne pt. Przyjaźń osobliwa. Reżyseria: M. Szczepkowska. Wystawienie: Gdańsk, Gdański Zespół Artystyczny 1947, – telewizyjne: Reżyseria: T. Dutkiewicz. Telewizja Polska 1991.

Tytuł oryginału: La Seconde Surprise de l’amour.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

39. P.C. Marivaux: Fałszywe zwierzenia. [Komedia]. Powstanie przekładu ante 1916. Wydanie w: P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Kraków: J. Czernecki 1916 s. 197-305 [poz. 41]. Wystawienie: Reżyseria: Z. Bessert. Lublin, Teatr Objazdowy 1957.

Tytuł oryginału: Les Fausses confidences.

40. P.C. Marivaux: Igraszki trafu i miłości. [Komedia]. Powstanie przekładu ante 1916. Wydanie w: P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1. Kraków: J. Czernecki 1916 s. 133-218 [poz. 41]. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: J. Warnecki. Wystawienie: Kraków, Teatr Stary im. H. Modrzejewskiej 1945, – telewizyjne: Reżyseria: I. Kanicki. Telewizja Polska 1963.

Wystawiane też pt. Gra miłości i przypadku.

Tytuł oryginału: Le Jeu de l'amour et du hasard.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i https://filmpolski.pl/ 

41. P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1-2. Kraków: J. Czernecki 1916, XX, 218 + 305 s. Wydania następne: pt. T. 1: Pułapka miłości; T. 2: Zebranie amorów, tamże [przed 1919]; wydanie nowe pt. T. 1: Pułapka miłości; Arlekin w szkółce miłości; Igraszki trafu i miłości; T. 2: Zebranie amorów; Druga pułapka miłości; Zapis; Fałszywe zwierzenia. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 1933. 

Zawartość: T. 1: Arlekin w szkółce miłości [poz. 37]; Pułapka miłości [poz. 42]; Igraszki trafu i miłości [poz. 40]. – T. 2: Zebranie amorów [poz. 44]; Druga pułapka miłości [poz. 38]; Zapis [poz. 43]; Fałszywe zwierzenia [poz. 39].

Recenzja:

E. CZEKALSKI: Przekłady Boy'a. Montaigne i Marivaux. „Kurier Polski” 1917 nr 94 [dot. też: M.  Montaigne: Pisma].

42. P.C. Marivaux: Pułapka miłości. [Komedia]. Powstanie przekładu ante 1916. Wydanie w: P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1. Kraków: J. Czernecki 1916 s. 41-132 [poz. 41]. Wystawienie: Reżyseria: W. Jastrzębiec. Warszawa, Teatr Objazdowy (PPIE) 1956.

Tytuł oryginału: La Surprise de l'amour.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

43. P.C. Marivaux: Zapis. [Komedia]. Powstanie przekładu ante 1916. Druk w: P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Kraków: J. Czernecki 1916 s. 138-196 [poz. 41]. Wystawienie: telewizyjne: Reżyseria: B. Bormann. Telewizja Polska 1961.

Tytuł oryginału: Le Legs.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

44. P.C. Marivaux: Zebranie amorów. [Komedia]. Powstanie przekładu ante 1916. Wydanie w: P.C. Marivaux: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Kraków: J. Czernecki 1916 s. 1-35 [poz. 41]. Wystawienie: Reżyseria: Cz. Wołłejko. Warszawa, Teatr Klasyczny 1966.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2015. Wolne lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: La Réunion des amours.

45. P.A. Beaumarchais: Cyrulik sewilski. Komedia w 4 aktach.      Wystawienie: teatralne: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1917, – radiowe: Reżyseria: Z. Kopalko. Polskie Radio 1972. Wydanie w: P.A. Beaumarchais: Komedie.  Kraków, Warszawa 1917 [poz. 46]. Wydanie osobne ze wstępem T. Boy-Żeleńskiego. Warszawa: Biblioteka Boya 1932, 128 s. Wydania następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1951; [wydanie 4] Kraków: Zielona Sowa 2003. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Le Barbier de Séville.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 1.  Kraków 2001.

46. P.A. Beaumarchais: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner i Spółka, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1917, XXVII, 364 s. Biblioteka Boya, t. 17. 

Zawartość: Cyrulik sewilski czyli daremna przezorność [poz. 45]; Szalony dzień czyli Wesele Figara [poz. 48]. 

47. J. Bédier: Dzieje Tristana i Izoldy. Odtworzył wedle dawnych legend i poematów J. Bédier. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Nakładem tłumacza 1917, XIV, 184 s. Biblioteka Boya, t. 14. Wydania następne: Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza 1919; Warszawa: Gebethner i Wolff [1922]; Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1925, tamże [1928]; – pt. Tristan i Izolda: Warszawa: Alfa 1930; Warszawa: Książka i Wiedza 1949; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, tamże: 1955, 1959, 1982, 1983; Kraków: Zielona Sowa [1983]; Warszawa: Alfa 1985; Bielsko-Biała: Beskidzka Oficyna Wydawnicza 1986; [wydanie 6] Warszawa: Książka i Wiedza 1987; [wydanie 6 i.e. 7] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1988; Ilustracje: J.M. Szancer. Warszawa: Alfa 1989, tamże 1990; Wstęp i przypisy: Z. Czerny. Posłowie: Z. Helman. Kraków: Państwowe Wydawnictwa Medyczne 1991; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1991; Warszawa: Votum 1992; [wydanie 14] Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW [1993]; Warszawa: Książka i Wiedza 1993; Warszawa: Votum 1993; Poznań: Morex 1994, tamże 1995; Posłowie: A. Zawada. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1994; Bielsko-Biała: BOW [1995]; Bielsko-Biała: Klasyka 1996; Posłowie: W. Szymborska. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1996; Wstęp i przypisy: W. Nawrocki. Warszawa: Kama [1996], toż 1997; Warszawa: Książka i Wiedza 1996; Wrocław: Siedmioróg 1996, tamże 1997; Kraków: Zielona Sowa [1997]; Wrocław: Siedmioróg 1998; Warszawa: Książka i Wiedza 1998; Bielsko-Biała: Klasyka [1999?]; wydanie 1 w tej edycji Madrid: Club Internacional del Libro 1999; Wrocław: Siedmioróg 1999; Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000; Ilustracje: J.M. Szancer. Poznań: G&P [2000]; Posłowie: A. Spólna. Kraków: Zielona Sowa [2000]; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg [2000], toż 2001; Wstęp: J. Uhma. Wrocław: Siedmioróg 2000, tamże 2001; [z opracowaniem dla uczniów i nauczycieli] Wrocław: Oficyna Wydawnicza Promocja 2001; Warszawa: Libros 2002; Wstęp i przypisy: W. Nawrocki. Warszawa: Sara 2002; Kraków: Zielona Sowa [2002]; wydanie 1 w tej edycji w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg [2002], toż 2003; Ilustracje: J.M. Szancer: Wydawnictwo G&P [2003]; Wrocław: Oficyna Wydawnicza Promocja 2003; Opracowanie: M. Głogowska. Kraków: Zielona Sowa 2003, tamże: 2004, 2005; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2004, tamże 2005; Wstęp: J. Uhma. Wrocław: Siedmioróg 2005; Warszawa: Orkla Press Polska 2005; Warszawa: Polskapresse 2005; Ilustracje: J.M. Szancer. Poznań: G&P [2005]; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2006; w opracowaniu M. Głogowskiej. Kraków: Zielona Sowa 2006, toż: 2007,  2008; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2007, tamże: 2008, 2009, 2010; Łódź: Wydawnictwo Ibis 2010; w opracowaniu A. Nożyńskiej-Demianiuk. Poznań: Wydawnictwo Ibis 2011; Kraków: Wydawnictwo Greg 2011, tamże 2013; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2013; w opracowaniu A. Nożyńskiej-Demianiuk. Poznań: Wydawnictwo Ibis 2014; wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione w opracowaniu A. Popławskiej, H. Liszki. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2015, tamże 2016; Ilustracje: J.M. Gaston Onfroy de Bréville „Job”. Warszawa: Wydawnictwo MG 2015; Kraków: Wydawnictwo Greg 2016, tamże 2017; Warszawa: Wydawnictwo MG 2017; Kraków: Wydawnictwo Greg 2018, tamże: 2019, 2020; Warszawa: Wydawnictwo MG 2020; w opracowaniu A. Willman. Ilustracje: P. Marekwica. Warszawa: Wydawnictwo SBM 2021; Wstęp: J. Uhma. Wrocław: Siedmioróg 2021; wydanie 3 poprawione w opracowaniu A. Popławskiej, H. Liszki. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2021, tamże 2023. Przedruk zob. poz. 192, 195.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta P. Olędzki. Warszawa: Zakład Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych 1985, 5 kaset dźwiękowych, tamże 2005, 1 płyta CD, czytak; Czyta P. Kutny. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2007, 1 płyta CD, tamże 2011; Czyta M. Bosak [lektura], K. Czubówna [opracowanie]. Kraków: Zielona Sowa 2010, 1 płyta CD,  tamże 2012; Czyta J. Dragun. Piaseczno: Storybox.pl [2020], 1 płyta CD; Czyta B. Głogowski. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2022/2023]. Wolne Lektury, 1 płyta CD, mp3, ogg, DAISY.

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Opracowanie redakcyjne i przypisy: A. Sekuła. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2011]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2013, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo MG 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg 2021, pliki w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Tristan et Iseut.

Adaptacje: – radiowe: Adaptacja: H. Dębicki. Reżyseria: I. Byrska. Polskie Radio 1950; Adaptacja: Z. Zawadzka. Reżyseria: J. Warnecki. Polskie Radio 1957; Adaptacja: J. Hartwig. Reżyseria: T. Szczepański. Polskie Radio 1966; Adaptacja: B. Ostromęcki. Reżyseria: J. Kierst. Polskie Radio 1968, – teatralne: Reżyseria: I. Bryska. Wystawienie: Kielce – Radom, Teatr im. Stefana Żeromskiego 1957 [widowisko opracowane przez uczniów Studium Teatralnego pod kierunkiem I. Byrskiej]; Reżyseria: J. Zbiróg. Wystawienie: Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1957; Reżyseria i dramatyzacja: D. Michałowska. Wystawienie: Kraków, Teatr Rapsodyczny 1959; Adaptacja: I. Bryska. Reżyseria: Z. Bessert. Wystawienie: Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1962; Pieśni przełożył E. Porębowicz. Reżyseria i adaptacja: A. Gąssowski. Wystawienie: Grudziądz, Teatr Ziemi Pomorskiej 1963; Reżyseria i adaptacja: J. Klimsza. Wystawienie: Czeski Cieszyn, Scena Polska 1992; Reżyseria i adaptacja: J. Zbiróg. Wystawienie: Sosnowiec, Teatr Zagłębia 1995; Reżyseria i adaptacja: I. Jun. Wystawienie: Szczecin, Teatr Współczesny 2003; Reżyseria i adaptacja: B. Ciosek. Wystawienie: Kraków, Teatr Lalki, Maski i Aktora „Groteska” 2006.

48. P.A. Beaumarchais: Wesele Figara. Komedia w 5 aktach prozą. Powstanie przekładu ante 1917. Wydanie w: P.A. Beaumarchais: Komedie. Kraków, Warszawa 1917 [poz. 46]. Wystawienie: teatralne pt. Wesele Figara, czyli Szalony dzień: Reżyseria: A. Zelwerowicz. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1922; radiowe: Reżyseria i adaptacja: W. Maciejewski. Polskie Radio 1971; telewizyjne: Reżyseria: C. Wołłejko. Telewizja Polska 1977. Wydanie osobne ze wstępem T. Boya-Żeleńskiego: Wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1932, 169 s. Wydania następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1951; Przypisy i aneksy: J. Gałuszka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959; pt. Szalony dzień, czyli Wesele Figara. Opracował M. Dąbrowski. Wrocław: Ossolineum 1993. Biblioteka Narodowa III, 6; [wydanie 6] Kraków: Zielona Sowa 2003. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: La folle journée ou le Mariage de Figaro.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 1. Kraków 2001.

49. B. Constant: Adolf. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Gebethner i Wolff 1917, XXI, 133 s. Biblioteka Boya, t. 15. Wydania następne: wydanie 2 Warszawa-Poznań: Gebethner i Wolff 1922; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1931; Warszawa: Wiedza 1948; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957; Cz. 1-2. Ilustracje: K. Sopoćko. Warszawa: Stowarzyszenie Księgarzy Polskich 1988, 231 + 230 s. Przedruk fragmentu zob. poz. 100.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2020, plik tekstowy w formacie MOBI, EPUB.

Tytuł oryginału: Adolphe.

Adaptacje: – telewizyjne: Reżyseria i adaptacja: A. Osiecka. Telewizja Polska 1961, – radiowe: Adaptacja: L. Biskup. Reżyseria: W. Maciejewski. Polskie Radio 1966.

50. C.P. Crébillon (syn): Noc i chwila. Powstanie przekładu ante 1917. Wydanie łącznie z Igraszki kącika przy kominku pt. Noc i chwila; Igraszki kącika przy kominku. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Księgarnia J. Czerneckiego 1917, XVI, 268 s. Biblioteka Boya, t. 13 [poz. 51]. Wystawienie łącznie z P. Marivaux: Zebranie amorów [poz. 44]. Reżyseria: Z. Sawan. Warszawa, Teatr Klasyczny. Scena Rozmaitości 1966.

Tytuł oryginału: La nuit et le moment.

51. C.P. Crébillon (syn): Noc i chwila [poz. 50]; Igraszki kącika przy kominku. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Księgarnia J. Czerneckiego 1917, XVI, 268 s. Biblioteka Boya, t. 13. Wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. Kraków: Gebethner i Wolff 1921. 

Tytuł oryginału niewydanego osobno: Hasard du coin du feu.

52. P. Mérimée: Kolomba. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Księgarnia J. Czerneckiego 1917, 230 s. Biblioteka Boya, t. 40. Wydania następne Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1925; wydanie 1 masowe Warszawa: Książka i Wiedza 1969. Przedruk zob. poz. 114. 

Wydania elektroniczne: 

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2014, Klasyka światowa, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2021, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Colomba.

53. M. Montaigne: Pisma. Przełożył, wstępem i przypisy opatrzył T. Boy-Żeleński. Przekład tekstów łacińskich w ks. I: E. Cięglewicz, w ks. II i III: T. Sinko. T. 1-5. Kraków: Nakładem tłumacza 1917, LV, 324 + 330 + 284 + 366 + 462 s. Biblioteka Boya, t. 1-5. Wydania następne pt. Próby: Wydania nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1931-1932; z przypisami L. Bielasa. Ks. 1-3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, tamże: Opracowanie, wstęp i komentarz: Z. Gierczyński. 1985; [T.] 1-3. Warszawa: Hachette 2009.

Wydanie w wyborze: pt. Próby: Kraków: Wydawnictwo Literackie 1996, 167 s.; Wybór, przełożył i opracował T. Boy-Żeleński. Warszawa: De Agostini 2002, 625 s.; pt. O doświadczeniu. Koszalin: Kurtiak i Ley 2004, 116 s.

Wydanie całości: Kraków: Vis-à-vis Etiuda 2021, 1160 s., wydanie 2 tamże 2022.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Ks. 1-3. Czyta M. Więckowski. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2013], 1 plik dźwiękowy w formacie mp3, wydanie następne tamże [2023]; Ks. 1-3. Czyta E. Cięglewicz. Warszawa: Wolne Lektury [2023], 1 płyta CD.

E-book: Ks. 1-3. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2013. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Essais.

Adaptacje:  – telewizyjne: Reżyseria i scenariusz: G. Królikiewicz. Telewizja Polska 1999.

Recenzje:

1. [L. CHOROMAŃSKI] ALCIPHRON: O Boy’u, tłumaczu 5 tomów pism Montaigne'a albo Jak zło obraca się w dobro. „Sowizdrzał” 1917 nr 52.

2. E. CZEKALSKI: Przekłady Boy’a. Montaigne i Marivaux. „Kurier Polski” 1917 nr 94 [dot. też: M. Marivaux: Komedie].

3. E. CZEKALSKI: Montaigne Boy’a. „Świat”, Warszawa 1917 nr 5 dod. „Romans i Powieść”.

4. Z. DĘBICKI: Montaigne po polsku. „Kurier Warszawski” 1917 nr 28.

54. A.F. Prévost: Historia Manon Lescaut i kawalera des Grieux. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Nakładem tłumacza 1917, VI, 245 s. Biblioteka Boya, t. 16. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921; Warszawa: Biblioteka Groszowa 1926; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1934; Warszawa: Wiedza 1948; wydanie 2 [!] z przedmową J. Kotta. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, tamże: wydanie 3 1957, wydanie 4 1974; wydanie 5 Warszawa: Książka i Wiedza 1985; Warszawa: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek 1987; wydanie 7 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1992; Wrocław: Jasieńczyk 1997; wydanie 1 w tej edycji Warszawa: CIL: Polska 2000; Kraków: Zielona Sowa 2003; pt. Manon Lescaut. Warszawa: Hachette Livre Polska 2006, 144 s. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: [Strzegom]: Literatura Net.p 2010, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: L'Histoire du chevalier Des Grieux et de Manon Lescaut.

55. F. Villon: Wielki testament wraz z „Kodycylem”. Wstęp i przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1917, XXVIII, 109 s. Biblioteka Boya, t. 21. Wydania następne: pt. Wielki testament. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka 1927; Warszawa: Książka i Wiedza 1950; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954; w: Poezje wybrane. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1972; pt. Wielki testament: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, tamże wydanie 6 (!) 1992; ze wstępem B. Geremka. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1992; [wydanie 10] Bielsko-Biała: BOW [1995]; Warszawa: Anagram 1995; Warszawa: Philip Wilson [2000]; Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 2005; w opracowaniu W. Rzehaka. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2009; Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg 2010; pt. Wielki testament = Le Grant Testament. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka [2015], 184 s. [tekst w języku polskim i francuskim] Przedruk zob. poz. 192, 195. 

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta M. Popczyński. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012], 1 plik dźwiękowy w formacie mp3, wydanie następne tamże [2023], 1 płyta CD.

E-booki: pt. Wielki testament = Le Grant Testament. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2022. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Le grand testament.

Adaptacje: – teatralne: Reżyseria: J. Zbiróg. Wystawienie: Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1957; Reżyseria i scenariusz: E. Aniszczenko. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1977; Reżyseria i adaptacja: W. Kaczkowski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1985; pt. Opowieść o pokusie upadku i pokucie Franciszka Wilona spisana przez niego samego w formie Testamentu. Reżyseria i scenariusz: W. Kaczkowski. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1986; Reżyseria i scenariusz: J. Zbiróg. Wystawienie: Warszawa, Teatr Adekwatny 1995; Reżyseria i adaptacja: W. Kobrzyński. Wystawienie: Białystok, Białostocki Teatr Lalek 1998, – telewizyjne: Scenariusz: J. Zbiróg. Reżyseria J. Kidawa. Telewizja Polska 1958; Reżyseria: J. Antczak. Telewizja Polska (Łódź) 1958; Scenariusz i adaptacja: I. Wollen, I. Kasprzysiak. Reżyseria: I. Wollen. Telewizja Polska 1972.

Recenzje:

1. E. CZEKALSKI: „Wielki Testament” Villona. Pierwszy poeta francuski po polsku. „Świat”, Warszawa 1917 nr 50 dod. „Romans i Powieść”.

2. A. LANGE. „Nowa Gazeta”, Warszawa 1917 nr 559.

56. Voltaire: Historia dobrego bramina. Powstanie przekładu ante 1917. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Wstęp i przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1917 [poz. 59].

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2016, plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF.

Tytuł oryginału: L’histoire d'un bon bramin.

57. Voltaire: Kandyd. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Powstanie przekładu ante 1917. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Kraków, Warszawa, Poznań 1917 [poz. 58]. Wydanie osobne Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 107 s. Wydania następne: Warszawa: Wiedza 1947; wydanie 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1949, wydanie 2 [!] tamże 1951; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 1961; Kraków: Zielona Sowa [1988?]; Bydgoszcz: Arcanum 1991; Wrocław: Siedmioróg 1991, 1992 pt. Kandyd, czyli Optymizm: [wydanie 9] Warszawa: Verum 1993; Warszawa: Morex 1993, tamże 1994; Warszawa: Książka i Wiedza 1995; Warszawa: Twój Styl 1995; Warszawa: Interart 1995; Bielsko-Biała: BOW 1996; Warszawa: Morex 1996; Wrocław: Siedmioróg 1996; Bielsko-Biała: BOW 1997; Wstęp i przypisy: W. Nawrocki. Warszawa: Kama 1997; Warszawa: Verum 1997; Wrocław: Siedmioróg 1997; Kraków: Zielona Sowa [1997]; Warszawa: Kama 1998; Kraków: Zielona Sowa 1998; Bielsko-Biała: BOW [1998]; Komentarz i wybór tekstów krytycznych: J. Goldzink. Tłumaczenie komentarza i tekstów krytycznych: K. Choiński. Warszawa: RTW 1998, [1999?]; Bielsko-Biała: BOW [1999?]; Madryt: Club Internacional del Libro 1999; Kraków: Zielona Sowa [1999?]; Wrocław: Siedmioróg 1999, 2000; Kraków: Zielona Sowa [2000]; Wrocław: Promocja 2001; pt. Kandyd czyli optymizm Kraków: Wydawnictwo Greg [2001]; Kraków: Zielona Sowa [2002?]; pt. Kandyd czyli optymizm w opracowaniu W. Rzehak [2002]; Kraków: Zielona Sowa [2003?], 2004; Opracowanie: T. Maciąg. Kraków: Zielona Sowa 2004; w opracowaniu W. Rzehak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2003; w opracowaniu W. Rzehak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2004, tamże: 2005, 2006, 2008; w opracowaniu W. Rzehak, S. Wójtowicz-Marszał. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2009, tamże: 2011; 2016; Ilustracje: J.M. Moreau. Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2018; Ilustracje: J.M. Moreau. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg 2018, tamże 2021. 

Wydanie łącznie z Prostaczek [poz. 105] pt. Kandyd; Prostaczek. W opracowaniu E. Brandeburskiej et al. Warszawa: Interart 1995, 219 s.; Madrid: Club International del Libro 1999; Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000, 2001; Warszawa: Interart 2003.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta P. Bajor i inni. Warszawa: Wydawnictwo RTW 1999, 2 kasety dźwiękowe; Czyta R. Nadrowski. Warszawa: Zakład Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych 2000, 4 kasety dźwiękowe; Czyta R. Nawrocki i inni. Warszawa: Mozaika [2007], 1 płyta CD; Czyta M. Białecki. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2008, 1 płyta CD, wydania następne tamże 2010.

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; pt. Kandyd, czyli optymizm. Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie  EPUB, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2017]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; [Warszawa]: Saga Egmont 2021, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Candide ou l’optimisme.

Adaptacje: telewizyjne: Adaptacja: A. Banach. Reżyseria: J. Krasowski. Telewizja Polska 1964, – teatralne: pt. Optymizm: Reżyseria i adaptacja: J. Dorman. Wystawienie: Będzin, Teatr Dzieci Zagłębia 1974; Scenariusz: B. Litwiniec. Reżyseria: Z. Papis. Wystawienie: Wrocław, Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur” 1980; pt. Dokąd idziesz Prostaczku?: Scenariusz i reżyseria: U. Kenar. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1980; Reżyseria i adaptacja: K. Orzechowski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1985; Adaptacja sceniczna: K. Orzechowski, M. Wojtyszko. Reżyseria: M. Wojtyszko. Wystawienie: Wrocław, Teatr Polski 1986, wystawienia następne: Wystawienie: Kraków, Teatr Bagatela im. T. Boya-Żeleńskiego 1988, Wystawienie: Londyn, Teatr Nowy POSK 1989, Wystawienie: Tarnów, Tarnowski Teatr im. L. Solskiego 1993, Wystawienie: Białystok, Teatr Dramatyczny im. A. Węgierki 1994; Wystawienie: Warszawa, Teatr Rampa na Targówku 2005; Adaptacja sceniczna: K. Orzechowski, M. Wojtyszko. Reżyseria: P. Aigner. Wystawienie: Toruń, Teatr „Baj Pomorski” 2004, wystawienie następne: Wystawienie: Kraków, Teatr Lalki, Maski i Aktora „Groteska” 2004, Wystawienie: Białystok, Białostocki Teatr Lalek 2016; Adaptacja i reżyseria: H. Adamek. Wystawienie: Sosnowiec, Teatr Zagłębia 2005; Adaptacja sceniczna: K. Orzechowski, M. Wojtyszko. Reżyseria: J. Andrucki. Wystawienie: Płock, Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego 2006; Adaptacja: K. Orzechowski, M. Wojtyszko. Reżyseria: M. Wojtyszko, A. Wojtyszko. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum im. S. Jaracza 2017; Adaptacja sceniczna: K. Orzechowski, M. Wojtyszko. Reżyser: R. Szumski. Wystawienie: Częstochowa, Teatr im. A. Mickiewicza 2022.

Omówienie:

A. SAGANIAK: Nazwy własne (antroponimy) w polskich przekładach powiastki filozoficznej Voltaire'a „Candide ou l’optimisme”. „Meluzyna” 2016 nr 2.

58. Voltaire: Mikromegas. Powstanie przekładu ante 1917. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Wstęp i przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1917 [poz. 59]. Wystawienie: telewizyjne: Scenariusz: L. Wojciechowski, W. Pawlak. Reżyseria: L. Wojciechowski. Telewizja Polska 1970.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Micromégas.

59. Voltaire: Powiastki filozoficzne. Wstęp i przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1917, XIII, 340 s. Biblioteka Boya, t. 35. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. T. 1-2. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922, XVII, 284 + 301 s.; T. 3, Prostaczek. Historia prawdziwa, znaleziona w papierach O. Quensel (1767). Ilustracje: A. Uniechowski. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza” 1948; Przejrzane przez Redakcję. Ilustracje: A. Uniechowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955; Kraków: Zielona Sowa 2003; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2005; Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2016; Kraków: Vis-à-vis Etiuda 2022. 

Wydanie osobne pt. Tak toczy się światek...; Zadig czyli los; Historia dobrego bramina; Mikromegas; Memnon czyli mądrość ludzka; Historia podróży Skarmentada; Białe i czarne; Jeannot i Colin. Warszawa: Biblioteka Boya [1931], 174 s.

Wydanie w wyborze pt. Powiastki filozoficzne: Zadig; Tak toczy się światek; Kandyd; Prostaczek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 291 s. Wydania następne: tamże: wydanie 2 1984, wydanie 3 1985; Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka 2014. 

Wydanie  łącznie z Listy o Anglikach albo Listy filozoficzne pt. Listy i powiastki filozoficzne. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Listy przeł. J. Rogoziński. Powiastki przeł. T. Boy-Żeleński. Warszawa: De Agostini we współpracy z Ediciones Altaya Polska 2002, 398 s.; wydanie następne: Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2018.

Zawartość: wydanie 1: Kandyd, czyli Optymizm [poz. 57]; Zadig, czyli Los [poz. 61]; Tak toczy się światek [poz. 60]; Historia dobrego bramina [poz. 56]; Mikromegas [poz. 58]. Wydanie 2 dodatkowo T. 2: Memnon albo mądrość ludzka; Historia podróży Skarmentada; Białe i czarne; Jeannot i Colin; Prostaczek [poz. 105]; Człowiek o czterdziestu talarach [poz. 104]; Biały byk [poz. 103]; Uszy hrabiego Chesterfield i kapelan Gudman [poz. 177].

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Wybór powiastek w: Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2021. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Contes philosophiques. 

60. Voltaire: Tak toczy się światek… Powstanie przekładu ante 1917. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Kraków, Warszawa, Poznań 1917 [poz. 59]. Wydanie osobne Warszawa: Biblioteka Boya 1934, 174 s. Wydania następne: Warszawa: Wiedza 1948; wydanie 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1951, tamże wydanie 3 1951, 1952; wydanie 3 [!] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953. Zob. poz. 33. [Wydanie 7] Warszawa: Alfa-Wero 1997. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2014]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Ilustracje do wydania 3 wykonał A. Uniechowski.

Tytuł oryginału: Le monde comme il va.

61. Voltaire: Zadig, czyli Los. Powstanie przekładu ante 1917. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Wstęp i przypisy: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1917 [poz. 59].

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2016. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF.

Tytuł oryginału: Zadig, ou la Destinée.

62. H. Balzac: Córka Ewy. Powstanie przekładu ante 1918. Wydanie łącznie z Sekrety księżnej de Cadignan [poz. 66] w: H. Balzac: Córka Ewy; Sekrety księżnej de Cadignan. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: J. Czernecki 1918 [poz. 63]. Wydanie osobne: Warszawa: Wydawnictwo MG 2018, 143 s. Przedruk zob. poz. 183, 188 (t. 3).

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta W. Korzeniewski. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik dźwiękowy w formacie mp3, ogg, DAISY.

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2013]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo MG 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Córka Ewy = Une fille d'Ève. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka” Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: Une fille d'Ève.

63. H. Balzac: Córka Ewy [poz. 62]; Sekrety księżnej de Cadignan [poz. 66]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: J. Czernecki 1918, XIII, 247 s. Biblioteka Boya, t. 47. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. Warszawa: Biblioteka Polska 1922, 1927. 

64. H. Balzac: Dwaj poeci. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: J. Czernecki 1918, VII, 247 s. Biblioteka Boya, t. 48. Wydania następne: Wydania nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1930; wydanie nowe Warszawa: Książka 1946; Warszawa: Książka i Wiedza 1949; wydanie 2 [!] Warszawa: Czytelnik 1972; Warszawa: Wydawnictwo Lissner Studio 2014, Klasyka światowa, 2. Przedruk zob. poz. 187, 188 (t. 10), 190. 

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta J. Lissner Warszawa: Wydawnictwo Lissner Studio 2014, 1 płyta CD; Czyta Michał Breitenwald. Piaseczno: Storybox.pl [2015], 1 płyta CD, wydane następne tamże [2018].

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2021. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Część cyklu Stracone złudzenia, pozostałe części: Stracone złudzenia [poz. 75]; Cierpienia wynalazcy [poz. 78].

Tytuł oryginału: Deux poètes.

65. H. Balzac: Kawalerskie gospodarstwo. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Księgarnia J. Czernecki 1918, XV, 384 s. Biblioteka Boya, t. 41. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza tamże 1922; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1935; Warszawa: Książka i Wiedza 1949, tamże 1950; wydanie 2 (!) Tekst przejrzane J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1955, tamże wydanie 2 1957. Przedruk zob. poz. 188 (t. 8). 

Tytuł oryginału: La Rabouilleuse.

66. H. Balzac: Sekrety księżnej de Cadignan. Powstanie przekładu ante 1918. Wydanie łącznie z Córka Ewy [poz. 61] pt. Córka Ewy; Sekrety księżnej de Cadignan. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: J. Czernecki 1918 [poz. 62]. Przedruk zob. poz. 183, 188 (t. 14).

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Ventigo Media 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Sekrety księżnej de Cadignan = Les Secrets de la princesse de Cadignan. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka” Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: Les secrets de la princesse de Cadignan.

67. J. Bernardin de Saint-Pierre: Paweł i Wirginia. Kraków: Księgarnia J. Czernecki 1918, XXI, 177 s. Biblioteka Boya, t. 43. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya [1930]; Ilustracje: L. Majewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, 176 s. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: [Warszawa]: Saga Egmont 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Paul et Virginie.

68. R. Descartes: Rozprawa o metodzie dobrego powodowania swoim rozumem i szukania prawdy w naukach. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1918, XXV, 78 s. Biblioteka Boya, t. 45. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. Przedmowa i objaśnienia: F. Kierski. Kraków: Gebethner i Wolff 1921; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1934; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1952, wydanie 2 [!] uzupełnione ze wstępem K.T. Toeplitza tamże 1980. Wydania pt. Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach: [wydanie 7] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993; Warszawa: Sternik 1996; wydanie poprawione i uzupełnione Kęty: Antyk 2002; Posłowie: J. Hartman. Kraków: Zielona Sowa 2002, tamże: 2004, 2006; Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki dodruki: 2009, 2016; Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda 2019; [Gliwice]: Helion, Onepress Classic 2019. Przedruk zob. poz. 199, 202. 

Wydanie elektroniczne:

Audiobooki: Czyta M. Jabłoński. [Gliwice]: Onepress 2019, plik tekstowy w formacie mp3; Czyta R. Siemianowski. [b.m.]: Dom Wydawniczy Kontunuum 2023, 1 płyta CD, plik tekstowy w formacie mp3; wydanie następne Piaseczno: Storybox.pl [2024], plik tekstowy w formacie 1 płyta CD, plik tekstowy w formacie mp3.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie PDF; Białobrzegi: Masterlab 2013, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Czyta M. Derewiecki. [b.m.]: Dom Wydawniczy Kontinuum 2023, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Discours de la méthode.

Recenzja:

B. MICIŃSKI: W przeddzień jubileuszu. „Prosto z Mostu” 1936 nr 46 [300-lecie „Rozprawy” Kartezjusza].

69. T. Gautier: Panna de Maupin. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Księgarnia J. Czernecki 1918, XV, 458 s. Biblioteka Boya, t. 44. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza Warszawa: J. Czernecki [1922]; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1930; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958. 

Tytuł oryginału: Mademoiselle de Maupin.

70. J. de Lespinasse: Listy panny de Lespinasse. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1918, XXIX, 437 s. Biblioteka Boya, t. 46. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza Warszawa: Wydawnictwo Koziańskich 1925; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957.

Wydanie w wyborze pt. Listy miłosne. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1987, 274 s. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Lettres de Mlle de Lespinasse.

Adaptacje: – teatralne: Reżyseria: J. Markuszewski. Adaptacja: W. Wodzinowska-Stopkowa. Wystawienie: Warszawa: Studencki Teatr Satyryków (STS) 1964, – telewizyjne: Reżyseria: J. Markuszewski. Adaptacja: W. Wodzinowska-Stopka. Telewizja Polska 1967.

71. Ch. Montesquieu: Listy perskie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff, Poznań: M. Niemierkiewicz 1918, 405 s. Biblioteka Boya, t. 42. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1932; Warszawa: Książka i Wiedza 1951; wydanie 2 (!) Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979; wydanie 1 w tej edycji Warszawa: CIL Polska – Kolekcje [2000]; wydanie 2 Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda 2023. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [b.d.]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Lettres persanes.

Adaptacje: – radiowe: Reżyseria i adaptacja: Z. Kopalko. Polskie Radio 1936.

72. H. Balzac: Historia wielkości i upadku Cezara Birotteau. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1919, VIII, 392 s. Biblioteka Boya, t. 51. Wydania następne: wydanie nowe pt. Wielkość i upadek Cezara Birotteau. Warszawa: Biblioteka Boya 1930; pt. Historia wielkości i upadku Cezara Birotteau. Warszawa: Wiedza 1947; wydanie 2 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1949; wydanie nowe Tekst przejrzany: J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1956. Przedruk zob. 188 (t. 12). 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Histoire de la grandeur et de la décadence de César Birotteau.

73. H. Balzac: Muza z zaścianka. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1919, XI, 271 s. Biblioteka Boya, t. 52. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1930; Warszawa: Książka i Wiedza 1949, wydanie 2 [!] tamże 1950. Przedruk zob. 188 (t. 8).

Wydania elektroniczne: 

Audiobooki: Czyta J. Domańska. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [b.d.]. Wolne Lektury, plik dźwiękowy w formacie mp3, ogg, DAISY.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka” Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: Muse du département.

74. H. Balzac: Ojciec Goriot. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1919, XV, 349 s. Biblioteka Boya, t. 54. Wydania następne: Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1928; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1938; Łódź: Książka 1947; Warszawa: Książka 1948; Warszawa: Książka i Wiedza 1949, tamże 1951, 1952; wydanie nowe Opracował i wstępem opatrzył J. Nowakowski. Wrocław: Ossolineum 1952; wydanie 6 (!) Wstępem i przypisami opatrzył J. Nowakowski. Tekst przejrzał J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1953; Wrocław: Ossolineum 1954, tamże: 1956, 1958; wydanie nowe Tekst przejrzał i notą opatrzył J. Rogoziński. Przypisy: J. Nowakowski. Warszawa: Czytelnik 1966, tamże: 1968, 1971, 1972, 1974, Przypisy: J. Nowakowski. Posłowie: J. Parvi. 1975, toż: 1978, 1982, 1987; Posłowie: M. Żurowski. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1992; Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy WDW [1992]; [wydanie 23] Warszawa: Morex 1994; Bielsko-Biała: BOW [1995]; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1995; Warszawa: Twój Styl [1995]; Bielsko-Biała: Klasyka [1996]; Warszawa: Kama [1997]; Wrocław: Siedmioróg 1997; Kraków: Zielona Sowa 1998; Warszawa: Prószyński i S-ka 1998; Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa 2000; Warszawa: Mea 2000; w opracowaniu W. Rzehaka. Kraków: Wydawnictwo Greg [2000]; Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa 2002, tamże w opracowaniu D. Latonia 2003; w opracowaniu W. Rzehaka. Kraków: Wydawnictwo Greg [2003], w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: L. Ławnicki tamże; Warszawa: Polskapresse 2006; Warszawa: Orkla Press Polska 2006; w opracowaniu W. Rzehaka. Ilustracje: L. Ławnicki. Kraków: Wydawnictwo Greg 2006, tamże 2007; Kraków: Zielona Sowa [2007]; Warszawa: Świat Książki 2008; Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk 2012; wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione w opracowaniu S. Wójtowicz, W. Rzehak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2015, wydanie 3 tamże 2022. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 5).

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta P. Kutny. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2008, 1 płyta CD, plik tekstowy w formacie mp3; Czyta A. Rot. [b.m.]: Promatek 2012, 1 płyta CD.

E-book: Gdańsk: Tower Press 2000, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF; w wyborze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka” Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204]; Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Le père Goriot.

Adaptacje: – telewizyjne: Reżyseria i adaptacja: J. Antczak. Telewizja Polska 1962, – teatralne: Adaptacja: E. Otwinowska. Reżyseria: K. Barnaś. Wystawienie: Tarnów, Teatr Ziemi Krakowskiej im. L. Solskiego 1969; Reżyseria: M. Górkiewicz. Wystawienie: Sosnowiec, Teatr Zagłębia 1994, – radiowe: Adaptacja: P. Gabara. Reżyseria: J. Owidzki. Adaptacja: Z. Zawadzka. Polskie Radio 1972; Cz. 1–2. Adaptacja: Z. Orszulska. Reżyseria: J. Kukuła. Polskie Radio 1986.

75. H. Balzac: Stracone złudzenia. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1919, XI, 421 s. Biblioteka Boya, t. 49. Wydania następne: wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. Warszawa: Biblioteka Polska 1921; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1930; Kraków: Książka 1946; wydanie 2 (!) Warszawa: Książka i Wiedza 1950; wydanie 3 pt. Stracone złudzenia. Wielki człowiek z prowincji w Paryżu. Przypisy: A. Kotula. Warszawa: Czytelnik 1957, wydanie 4 tamże 1972; [wydanie 10] Warszawa: Prószyński i S-ka 1999; Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa 2004; Warszawa: Wydawnictwo Bellona 2020. Przedruk zob. poz. 187, 188 (t. 10), 190.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta H. Dygalski. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych [1983], 31 kaset dźwiękowych; Czyta M. Breitenwald. Piaseczno: Storybox.pl [2016], 1 płyta CD, wydanie następne tamże: [2018], [2019].

E-booki: Warszawa: Wydawnictwo Bellona 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Ventigo Media 2021. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Illusions perdues. Un grand homme de province à Paris.

Tom przedrukowywany pt.: Stracone złudzenia. Wielki człowiek z prowincji w Paryżu lub Wielki człowiek z prowincji w Paryżu.

Część cyklu Stracone złudzenia, pozostałe części: Dwaj poeci [poz. 64]; Cierpienia wynalazcy [poz. 78].

Adaptacje: – radiowe: Reżyseria i Adaptacja: Z. Kopalko. Polskie Radio 1952; Cz. 1-30. Adaptacja: D. Musorowicz. Reżyseria: M. Kulesza Polskie Radio 1995.

76. A.R. Lesage: Diabeł kulawy. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1919, IX, 307 s. Biblioteka Boya, t. 55. Wydania następne: Warszawa: Alfa 1930; Warszawa: Książka i Wiedza 1949; Warszawa: Wydawnictwa Normalizacyjne Alfa-Wero 1998; Kraków: Zielona Sowa 2003. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Le Diable boiteux.

77. H. Balzac: Blaski i nędze życia kurtyzany. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1920, XI, 374 s. Biblioteka Boya, t. 58. Wydania następne z podtytułami: t. 1. Jak kochają ladacznice, t. 2. Po czemu miłość wypada starcom. Warszawa: Biblioteka Boya 1927, tamże 1933; wydanie nowe Kraków: Książka 1946; wydanie 2 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1949; Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa 2002. Przedruk zob. poz. 187, 188 (t. 13), 189.

Wydania elektroniczne:

E-booki: [Warszawa]: Saga Egmont 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Splendeurs et misères des courtisanes.

78. H. Balzac: Cierpienia wynalazcy. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1920, VIII, 260 s. Biblioteka Boya, t. 50. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1931; wydanie nowe Warszawa: Książka 1946; wydanie 2 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1949. Przedruk zob. poz. 187, 188 (t. 10), 190. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Ventigo Media 2014. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka”. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Część cyklu Stracone złudzenia, pozostałe części: Dwaj poeci [poz. 64]; Stracone złudzenia [poz. 75].

Tytuł oryginału: Souffrances de l'inventeur.

79. D. Diderot: To nie bajka… Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa – Kraków: Księgarnia J. Czerneckiego 1920, IV, 218 s. Biblioteka Boya, t. 57. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1931; Warszawa: Książka i Wiedza 1949, tamże 1969. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF.

Tytuł oryginału: Ceci n'est pas un conte.

80. H. Murger: Sceny z życia Cyganerii. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa-Kraków: Księgarnia J. Czerneckiego 1920, XVII, 439 s. Biblioteka Boya, t. 56. Wydania następne: T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Groszowa 1926-27; wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1934; Warszawa: Wiedza 1948; wydanie nowe Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957; [wydanie 6] Kraków: Zielona Sowa 2003; pt. Z życia cyganerii. Warszawa: Wydawnictwo MG 2023.

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Scènes de la vie de bohème.

Adaptacja: – teatralna: pt. Ach, ten Paryż!...czyli sceny z życia cyganerii. Adaptacja: M. Waruszyński. Reżyseria: Z. Czeski. Gniezno: Teatr im. A. Fredry 1983.

81. A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1-2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1920-21, XXIII, 408 + 342 s. Biblioteka Boya, t. 61-62. Wydania następne: wydanie nowe [T. 1] pt. Nie igra się z miłością; Kaprysy Marianny; Fantazjo; Barberyna; Świecznik, – [T. 2] pt. Kaprys; Nie trzeba się zarzekać; Karmozyna; Betina. Warszawa: Biblioteka Boya 1934; ponownie pt. Komedie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1949. 

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

Zawartość: [t. 1]: Nie igra się z miłością [poz. 86]; Kaprysy Marianny [poz. 174]; Fantazjo [85]; Barberyna [poz. 84]; Świecznik [poz. 87] Lorenzaccio [poz. 82], – [t. 2]: Kaprys [poz. 96]; Nie trzeba się zarzekać [poz. 98]; Karmozyna [poz. 97]; Betina [poz. 95].

Recenzje:

1. F. HOESICK: Filozofia miłości. „Kurier Warszawski” 1921 nr 139 [dot. też: A. Musset: Spowiedź dziecięcia wieku].

2. [J.S. CZARNECKI] J.St.Cz.. „Rodzina Polska” 1933 nr 12 [dot. wydanie nowe t. 1].

82. A. Musset: Lorenzaccio. Dramat w 5 aktach. Wydanie w: Komedie. T. 1. Warszawa 1921 [poz. 81]. Wydanie następne: Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1934, 124 s. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: E. Wystawienie: Wierciński. Warszawa, Teatr Polski 1955, – telewizyjne: Reżyseria: L. Adamik. Telewizja Polska 1978.

Tytuł oryginału: Lorenzaccio.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/. 

83. A. Musset: Spowiedź dziecięcia wieku. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1920, XXXII, 330 s. Biblioteka Boya, t. 60. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1930; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979; Kraków: Wydawnictwo PSB Profesjonalnej Szkoły Biznesu „Perfekt” 1993; Posłowie: M. Piwińska. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1997; [wydanie 4] Kraków: Zielona Sowa 2003; w opracowaniu P. Tomczyk Warszawa: Polskie Media Amber.com [2007?]. 

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: Czyta W. Korzeniewski. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik dźwiękowy w formacie mp3, ogg, DAISY.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie PDF; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Confession d'un enfant du siècle.

Recenzja:

F. HOESICK: Filozofia miłości. „Kurier Warszawski” 1921 nr 139 [dot. też: A. de Musset: Komedie. T. 1-2].

84. A. Musset: Barberyna. Powstanie przekładu ante 1920. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1920 [poz. 81]. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: S. Kwaskowski. Wystawienie: Sopot, Teatr Wybrzeża 1950, – telewizyjne: Reżyseria: M. Straszewska. Telewizja Polska 1969.

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI. 

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: La Quenouille de Barberine.

85. A. Musset: Fantazjo. Powstanie przekładu ante 1920. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1920 [poz. 81]. Wystawienie: telewizyjne: Reżyseria: M. Broniewska. Telewizja Polska 1960, – teatralne: pt. Fantasio: Reżyseria: M. Straszewska. Wystawienie: Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1978.

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: Fantasio.

86. A. Musset: Nie igra się z miłością. Komedia w trzech aktach. Powstanie przekładu ante 1920. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1920 [poz. 81]. Wydanie osobne: Opracowała L. Łopatyńska. Wrocław: Ossolineum 1948, 88 s. Biblioteka Narodowa, II, 74. Wystawienie: Reżyseria: A. Węgierko. Warszawa, Teatr Nowy 1933. Wydania następne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951; Wrocław: Ossolineum 1952 Biblioteka Narodowa, II, 74, wydanie następne tamże 1953.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: On ne badine pas avec l’amour.

87. A. Musset: Świecznik. Powstanie przekładu ante 1920. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1920 [poz. 81]. Wystawienie: Reżyseria: T. Trzciński. Warszawa, Teatr Narodowy 1926.

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: Le Chandelier.

88. J.B. Racine: Fedra. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: G. Gebethner, Warszawa: Gebethner i Wolff 1920, XXXI, 71 s. Biblioteka Boya, t. 55. Wydania następne: Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1924; Fedra. Tragedia w 5 aktach. Warszawa: Biblioteka Boya 1930; [Wydanie 4] Kraków: Zielona Sowa 2002. Wystawienie: teatralne: Inscenizacja: K. Frycz. Wystawienie: Kraków, Teatr Miejski im. J. Słowackiego 1938, – telewizyjne: Reżyseria: M. Broniewska. Telewizja Polska 1967. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2013]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Fedra = Phèdre. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]. Wydania następne: tamże 2020; Warszawa: Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Phèdre / Phèdre et Hippolyte.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

89. H. Balzac: Ostatnie wcielenie Vautrina. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1921, XVII, 372 s. Biblioteka Boya, t. 59. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa 1933; Warszawa: Książka 1946, wydanie 2 [!] tamże 1950. Przedruk zob. poz. 187, 188 (t. 13), 189. 

Tytuł oryginału: Dernière incarnation de Vautrin.

90. [M.H. Beyle] Stendhal: Czerwone i czarne. T. 1-2. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921, XXXII, 338 + 368 s. Biblioteka Boya, t. 64-65. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1932; Warszawa: Książka 1947, tamże: wydanie 2 [!] 1948, wydanie 3 1949; Wstęp: A. Sowiński. Warszawa: Książka i Wiedza 1952; Przypisy: E. Maszewska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, tamże z posłowiem M. Żurowskiego: 1963, 1965, 1966, 1968, 1970, 1973, 1978, 1985; wydanie 15 [!] Posłowie: M. Żurowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1988; Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1-2. Toruń: Algo 1993; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1993; Posłowie: M. Żurowski. Warszawa: Prószyński i S-ka 1996; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1996; Posłowie: M. Żurowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1997; Wrocław: Siedmioróg 1997; T. 1-2. Madrid: Club International del Libro S.A. 1999; Posłowie: M. Żurowski. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1999; Warszawa: CIL Polska-Kolekcje 2000; Kraków: Zielona Sowa 2002, tamże [2003]; Warszawa: Polskie Media Amer.com [2003]; Kraków: Zielona Sowa 2005; Posłowie: E. Bieńkowska. Warszawa: Świat Książki 2005; Madrid: Mediasat Group 2005; Kraków: Zielona Sowa 2008; Warszawa: Wydawnictwo MG 2015; wydanie w jednym tomie Warszawa: Wydawnictwo Bellona 2016, tamże 2018; [Warszawa]: SBM Renata Gmitrzak 2023. Przedruk zob. poz. 196 (t. 2).

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta K. Gosztyła. Polskie Radio 1984, Radiobook, plik dźwiękowy w formacie mp3.

E-booki: pt. Czerwone i czarne = Le Rouge et le Noir. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2000, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo MG 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Białobrzegi: Masterlab 2015. Klasyka na ebookach, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, wydanie 2 poprawione tamże 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI;  Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; [Warszawa]: SAGA Egmont 2021, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Wydawnictwo Bellona 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Le rouge et le noir.

91. F.R. Chateaubriand: Atala. Powstanie przekładu ante 1921. Wydanie łącznie z René [poz. 93]; Ostatni z Abenserażów [poz. 94] pt. Atala; René; Ostatni z Abenserażów. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1921, XXX, 211 s. [poz. 92]. Wydanie następne: Warszawa: Wydawnictwo CM 2017, 91 s.

Tytuł oryginału: Atala.

92. F.R. Chateaubriand: Atala [poz. 91]; René [poz. 93]; Ostatni z Abenserażów [poz. 94]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1921, XXX, 211 s. Wydanie nowe uzupełnione łącznie z poz. 101 pt. O Bonapartem i o Burbonach. Warszawa: Biblioteka Boya 1932. Biblioteka Boya, t. 63. 

93. F.R. Chateaubriand: René. Powstanie przekładu ante 1921. Wydanie łącznie z Atala [poz. 91]; Ostatni z Abenserażów [poz. 94] pt. Atala; René; Ostatni z Abenserażów. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1921, XXX, 211 s. [poz. 92]. Wydanie następne: Opracowanie: A. Tatarkiewiczowa. Wrocław: Ossolineum 1964, 65 s. Biblioteka Narodowa  II, 148. 

Zawiera też wybór fragmentów z innych utworów.

Tytuł oryginału: René

94. F.R. Chateaubriand: Ostatni z Abenserażów. Powstanie przekładu ante 1921. Wydanie łącznie z Atala [poz. 91]; René [poz. 93] pt. Atala; René; Ostatni z Abenserażów. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1921, XXX, 211 s. [poz. 92].

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Les Aventures du dernier Abencerage.

95. A. Musset: Bettina. Powstanie przekładu ante 1921. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921 s. 281-342  [poz. 81]. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Bettine.

96. A. Musset: Kaprys. Powstanie przekładu ante 1921. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921 s. 145-190 [poz. 81]. Wystawienie: Przekład: T. Boy-Żeleński, E. Stojowska. Reżyseria: E. Stojowska. Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1956, – telewizyjne: Reżyseria: J. Słotwiński. Telewizja Polska 1956.

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: Un caprice. 

97. A. Musset: Karmozyna. Powstanie przekładu ante 1921. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921 s. 191-280 [poz. 81]. Wystawienie: Reżyseria: A. Nowak. Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1959.

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Carmosine.

98. A. Musset: Nie trzeba się zarzekać. Komedia w trzech aktach. Powstanie przekładu ante 1921. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1921 s. 75-144 [poz. 81]. Wydanie osobne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 87 s. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: J. Kaliszewski. Kraków, Stary Teatr im. H. Modrzejewskiej 1951, – telewizyjne: Reżyseria: B. Borman. Telewizja Polska 1965.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl

Tytuł oryginału: Il ne faut jurer de rien.

99. B. Pascal: Myśli. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1921, XXIV, 365 s. Biblioteka Boya, t. 66-67. Wydania następne: wydanie nowe pt. Myśli i pomniejsze pisma. T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Boya 1932; pt. Myśli oraz Rozprawa o namiętnościach w miłości; Rozprawa o kondycji możnych; Modlitwa o dobry użytek chorób. Wstęp: S. Skwarczyńska. Warszawa: PAX 1952, tamże 1953; wydanie 4 [!] W nowym układzie M. Tazbira. Przedmowa: J. Chevalier. Uzupełnienie i warianty przełożył: M. Tazbir. Warszawa: PAX 1958, 460 s., tamże: 1968, 1972, 1977, 1983, 1989; 1996, 1997, 1999, 2000; Warszawa: De Agostini we współpracy z Ediciones Altaya Polska 2001; Warszawa: Wydawnictwo Pax 2002; pt. Myśli oraz Rozprawa o kondycji możnych; Modlitwa o dobry użytek chorób; Rozprawa o namiętnościach miłości. Posłowie: J. Kopania. Kraków: Zielona Sowa 2003, tamże: 2004, 2006; Warszawa: Hachette Livre Polska 2008; Układ: J. Chavelier. Przygotowanie do druku: M. Tazbir. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 2012; Kraków: Vis-à-vis Etiuda 2022. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2015]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2015, plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa; Ożarów Mazowiecki: Bellona [2024], plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Pensées.

Recenzje:

1. F. HOESICK: Księga mądrości. „Kurier Warszawski” 1921 nr 342.

2. F. HOESICK: Pascal, Jezuici i Boy. „Kurier Warszawski” 1922 nr 64.

100. Antologia literatury francuskiej. Z własnych przekładów ułożył i opracował T. Boy-Żeleński. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922, XXXIX, 515 s. Biblioteka Narodowa II, 18. Wydania następne: wydanie 2 Przygotował: M. Brahmer. Wrocław: Ossolineum 1950; Opracowali J. Kott, J. Parvi. Wstępem opatrzył J. Parvi. [Poszczególne utwory przeł. T. Boy-Żeleński]. Warszawa: Książka i Wiedza 1952; Tom opracował J. Kott. Przedmową opatrzył J. Błoński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958. Pisma Tadeusza Boya-Żeleńskiego, t. 14.

Wydania elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2021, plik tekstowy w formacie EPUB.

Zawartość: Wstęp. - Z dziejów Tristana i Izoldy [poz. 47]; Villon (Z „Wielkiego Testamentu”) [poz. 55]; Rabelais (Z „Gargantui”; Z „Pantagruela”) [poz. 34]; Montaigne (Z „Prób”) [poz. 53]; Brantôme (Z „Żywotów pań swawolnych”) [poz. 32]; Descartes (Z „Rozprawy o metodzie”) [poz. 68]; Pascal (Z „Myśli”) [poz. 99]; Molier (Z „Pana de Pourceaugnac” [poz. 20]; Z „Mieszczanina szlachcicem” [poz. 18]; Ze „Świętoszka” (Tartufe’a) [poz. 28]; Z „Mizantropa” [poz. 3]; Z „Natrętów” [poz. 12 (t. 2)]); Racine (Z „Fedry”) [poz. 88]; Lesage (Z „Diabła kulawego”) [poz. 76]; Montesquieu (Z „Listów perskich” [poz. 71]; Z „Ducha praw” [poz. 155]); Marivaux (Z „Arlekina w szkółce miłości” [poz. 37]; Z „Igraszek trafu i miłości” [poz. 40]); Wolter (Z „Kandyda” [poz. 57]; Historia dobrego bramina [poz. 56]; Z „Mikromegasa” [poz. 58]); X. Prévost (Z „Manon Lescaut”) [poz. 54]; Crébillon-syn (Z „Igraszek kącika przy kominku”) [poz. 50]; Jan Jakób Rousseau (Z „Wyznań”) [poz. 35]; Diderot (Rozmowa filozofa z marszałkową de ***) [poz. 33]; Julia de Lespinasse (Z Listów panny de Lespinasse do hr. de Guibert) [poz. 70]; Laclos (Z „Niebezpiecznych związków”) [poz. 7]; Bernardin de Saint-Pierre (Z „Pawła i Wirginii”) [poz. 67]; Beaumarchais (Z „Cyrulika Sewilskiego” [poz. 45]; Z „Wesela Figara” [poz. 48]); Chateaubriand (Z „Atali” [poz. 91]; Z „Renego” [poz. 93]); Benjamin Constant (Z „Adolfa”) [poz. 49]; Stendhal (Z „Czerwonego i Czarnego” [poz. 90]; Z „Życia Napoleona”) [poz. 101]; Balzac (Z „Ojca Goriot”) [poz. 74]; Teofil Gautier (Z przedmowy do „Panny de Maupin”; Z „Panny de Maupin”) [poz. 69]; Musset (Ze „Spowiedzi dziecięcia wieku” [poz. 83]; Ze „Świecznika” [poz. 87]); Merimée (Wzięcie reduty; Z „Kolomby” [poz. 52]); Murger (Z „Cyganerii” [poz. 80]); Verlaine (Z „Elegii”) [poz. 36].

101. F.R. Chateaubriand: O Bonapartem i o Burbonach, i o konieczności przyłączenia się do naszych prawych władców dla szczęścia Francji i Europy. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1922, XXII, 82 s. Biblioteka Boya, t. 39. Przedruk zob. poz. 92 (wydanie nowe)

Przedruk fragmentu w wyborze pt. O rewolucji, wolności i władzy. Wybór pism. Wyboru dokonał i wstępem opatrzył J. Kloczkowski. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej 2017, 398 s. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: fragment w: Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej 2017, plik tekstowy w formacie PDF; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: De Buonaparte et des Bourbons, et de la nécessité de se rallier à nos princes légitimes.

Recenzja:

F. HOESICK: Napoleon w historii i w legendzie. „Kurier Warszawski” 1923 nr 159.

102. B. Pascal: Prowincjałki. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1922, XXXIII, 408 s. Biblioteka Boya, t. 69, 59. Wydania następne: Posłowie: L. Kołakowski. Warszawa: Czytelnik 1963; [wydanie 2] Kraków: Zielona Sowa 2003, tamże 2004; Warszawa: Hachette Polska 2010; Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda 2017, tamże 2022. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2015. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Prowincjałki = The lettres provinciales. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: Les provinciales.

103. Voltaire: Biały byk. Powstanie przekładu ante 1922. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. T. 2. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922 s. 219-261 [poz. 59]. Przedruk zob. poz. 177.

Tytuł oryginału: Le Taureau blanc.

104. Voltaire: Człowiek o czterdziestu talarach. Powstanie przekładu ante 1922. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. T. 2. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922 s. 138-218 [poz. 58]. Przedruk zob. poz. 152. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Białobrzegi: Masterlab 2025, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: L'Homme aux quarante écus.

105. Voltaire: Prostaczek. Powstanie przekładu ante 1922. Wydanie w: Voltaire: Powiastki filozoficzne. Wydanie 2 przejrzane przez tłumacza. T. 2. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922 s. [poz. 59]. Przedruk zob. poz. 177, 198.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2019. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: L'Ingénu.

106. [M.H. Beyle] Stendhal: Kroniki włoskie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Przegląd Wieczorny 1923, VII, 228 s. Biblioteka Boya, t. 74. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1933; Warszawa: Książka i Wiedza 1949, tamże 1952; Przypisy: L. Kossobudzki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955; Warszawa: Książka i Wiedza 1983. Przedruk zob. poz. 196 (t. 2). 

Wydanie łącznie z Czerwone i czarne [poz. 90] pt. Czerwone i czarne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 627 s.

Wydanie łącznie z O miłości [poz. 159] pt. O miłości; Kroniki włoskie. Wstępem poprzedził M. Żurowski. Przełożyli: T. Boy-Żeleński, J. Rogoziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985, 559 s.

Zawartość: Ksieni z Castro [poz. 107]; Wiktoria Accoramboni księżna Bracciano; Rodzina Cenci 1599 [poz. 109]; Prawdziwa historia śmierci Jakuba i Beatryczy Cenci oraz Lukrecji Petroni Cenci, ich macochy, straconych za zbrodnię ojcobójstwa ostatniej soboty dnia 11 września roku 1599 za panowania Jego Świątobliwości papieża Klemensa VII Aldobrandini; Księżna Palliano; Wierny przekład starego opowiadania, spisanego około 1566; Vanina vanini albo szczegóły ostatniej Vendita karbonariuszy odkrytej w państwie papieskim [poz. 193].

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; fragmentów pt. Księżna Palliano; Wiktoria Accoramboni: Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; fragmentu pt. Wiktoria Accoramboni: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB; [Warszawa]: Saga Egmont 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Chroniques italiennes.

107. [M.H. Beyle] Stendhal: Ksieni z Castro. Powstanie przekładu ante 1923. Wydanie w: Kroniki włoskie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Przegląd Wieczorny 1923 s. 87-218 [poz. 106]. Wydanie osobne pt. Ksieni z Castro. Książka w dwóch wersjach językowych polskiej i francuskiej = L’abbesse de Castro. Version bilingue polonaise et française. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2017, 160 s.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Arti 2018, plik tekstowy w formacie EPUB.

108. [M.H. Beyle] Stendhal: Pustelnia parmeńska. T. 1-2. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska 1923, XI, 381 + 430 s. Biblioteka Boya, t. 72-73. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1933; Warszawa: Książka 1947-48; Warszawa: Książka i Wiedza 1949, tamże: 1951, ze wstępem A. Sowińskiego 1952, tamże:1953; Posłowie: J. Kott. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, tamże: wydanie 2 Przypisy L. Bielas 1955, Posłowie i przypisy: L. Bielas 1956, 1960, 1966, 1970, 1974; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985; Warszawa: Książka i Wiedza 1988, tamże 1989; Warszawa: Comfort 1991; [wydanie 15] Warszawa: Elipsa 2 [1995]; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1996; Warszawa: Świat Książki 2000; Warszawa: Akant Ltd. 2002; Kraków: Zielona Sowa 2003; T. 2. Warszawa: Polska Media Amer Com 2004; Kraków: Zielona Sowa 2005; Posłowie: M. Żurowski. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2005; Warszawa: Świat Książki 2010; Kraków: Wydawnictwo MG 2016. Przedruk zob. poz. 196 (t. 4).

Wydanie łącznie z Lamiel [poz. 160] pt. Pustelnia parmeńska; Lamiel. Przedmowa: M. Żurowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 566 s. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, pliki w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Pustelnia parmeńska = La Chartreuse de Parme. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo MG 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: La chartreuse de Parme.

109. [M.H. Beyle] Stendhal: Rodzina Cenci 1599. Powstanie przekładu ante 1923. Wydanie w: Kroniki włoskie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Przegląd Wieczorny 1923 s. 1-46 [poz. 106]. Wydanie osobne pt. Rodzina Cenci 1599. Książka w dwóch wersjach językowych polskiej i francuskiej = Les Cenci 1599. Version bilingue polonaise et française. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2017, 85 s.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB.

110. [L. Collin Barbié du Bocage] L. Verneuil: Kochanek od serca. Komedia (Krotochwila) w 3 aktach. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: K. Borowski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Komedia 1923. 

Wystawienia następne zob. Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

Tytuł oryginału: L’Amant de Madame Vidal.

111. [L. Collin Barbié du Bocage] L. Verneuil: Musisz być moją. Komedia (Krotochwila) w 3 aktach. Wystawienie: Kraków, Teatr Bagatela 1923. 

Znana też pod tytułem: Ty musisz być moją.

Wystawienia następne zob. Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

Tytuł oryginału: Mon oeuvre.

112. F. de Croisset, R. de Flers: Prawda w winie. Komedia w 3 aktach. Reżyseria: K. Borowski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Mały 1923.

Wystawienia następne zob. https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

Tytuł oryginału: Les vignes du Seigneur

113. P. Mérimée: Carmen. Powstanie przekładu ante 1923. Wydanie łącznie z Czyśćcowe dusze [poz. 115]; Tamango [poz. 118] pt. Carmen; Czyśćcowe dusze; Tamango. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Wydawnictwo Rzeczpospolita 1923 [poz. 114]. Wydanie osobne: [wydanie 4] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980.

Wydanie łącznie z Lokis. Rękopis profesora Wittembacha. Przełożył L. Staff pt. Carmen; Lokis. Rękopis profesora Wittembacha. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1992, 113 s.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Białobrzegi: Masterlab 2014, plik tekstowy w formacie EPUB; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2022. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Carmen.

Adaptacja: teatralna: pt. Carmencita. Reżyseria: M. Sikora. Warszawa: Teatr Północny 1990.

114. P. Mérimée: Carmen [poz. 113]; Czyśćcowe dusze [poz. 115]; Tamango [poz. 118]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Wydawnictwo Rzeczpospolita 1923, VII, 259 s. Biblioteka Boya, t. 69. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1931; wydanie uzupełnione pt. Carmen; Czyśćcowe dusze; Tamango; Kolomba [poz. 52]. Warszawa: Spółka Wydawnicza Wiedza 1948; wydanie 2 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1951, tamże 1971; Warszawa: Książka i Wiedza 1989; pt. Carmen i inne opowiadania. Warszawa: Hachette Livre Polska 2006, 116 s.

115. P. Mérimée: Czyśćcowe dusze. Powstanie przekładu ante 1923. Wydanie łącznie z Carmen [poz. 113]; Tamango [poz. 118] pt. Carmen; Czyśćcowe dusze; Tamango. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Wydawnictwo Rzeczpospolita 1923 [poz. 114]. Przedruk w: Opowieści niesamowite. (1), Literatura francuska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2018, 468 s. Wydanie następne tamże 2020.

Wydanie elektroniczne:

E-booki: pt. Czyśćcowe dusze = Les Âmes du purgatoire. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: Âmes du purgatoire.

116. P. Mérimée: Podwójna omyłka. Powstanie przekładu ante 1923. Wydanie łącznie z Wzięcie reduty; Mateo Falcone; Wizja Karola IX [poz. 119]; Ks. Aubain; Arsena Guillot; Wenus z Ille pt. Podwójna omyłka; Wzięcie reduty; Mateo Falcone; Wizja Karola IX; Ks. Aubain; Arsena Guillot; Wenus z Ille. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań, Paryż: Eos 1923, IX, 345 s. Biblioteka Boya, t. 71 [poz. 117]. Wydanie następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1969, 85 s.

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Białobrzegi: Masterlab 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: La double méprise.

117. P. Mérimée: Podwójna omyłka [poz. 116]; Wzięcie reduty; Mateo Falcone; Wizja Karola IX; Ks. Aubain; Arsena Guillot; Wenus z Ille. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań, Paryż: Eos 1923, IX, 345 s. Biblioteka Boya, t. 71. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1933; Warszawa: Książka i Wiedza 1951. 

Tytuły oryginałów niewydanych osobno: L'Enlèvement de la redoute; Mateo Falcone; L'Abbé Aubain; Arsène Guillot; La Vénus d'Ille.

118. P. Mérimée: Tamango. Powstanie przekładu ante 1923. Wydanie łącznie z Carmen [poz. 113]; Czyśćcowe dusze [poz. 115]; P. Mérimée: Carmen; Czyśćcowe dusze; Tamango. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Wydawnictwo Rzeczpospolita 1923 [poz. 114].

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: Tamango.

119. P. Mérimée: Wizja Karola IX. Powstanie przekładu ante 1923. Wydanie łącznie z Podwójna omyłka [poz. 116]; Wzięcie reduty; Mateo Falcone; Ks. Aubain; Arsena Guillot; Wenus z Ille pt. Podwójna omyłka; Wzięcie reduty; Mateo Falcone; Wizja Karola IX; Ks. Aubain; Arsena Guillot; Wenus z Ille. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań, Paryż: Eos 1923, IX, 345 s. Biblioteka Boya, t. 71 [poz. 117].

Wydanie elektroniczne: 

Audiobook: Czyta B. Ostryński. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie mp3.

Tytuł oryginału: Vision de Charles XI.

120. F. de La Rochefoucauld: Maksymy i rozważania moralne. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Poznań: Eos 1923, XVIII, 132 s. Biblioteka Boya, t. 70. Wydania następne: Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1925. Biblioteka Narodowa II, 38; Warszawa: Biblioteka Boya 1931; wydanie 2 zmienione Wrocław: Ossolineum 1951; Warszawa: Czytelnik 1960; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977; Białystok: Regnum 1994; Warszawa: Książka i Wiedza 1996; Wstęp: T. Boy-Żeleński. [wydanie 7] Warszawa: Alfa-Wero 1996, tamże 2003; Warszawa: Książka i Wiedza 1996; Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa 2003; Warszawa: De Agostini we współpracy z Ediciones Altaya Polska 2003; Warszawa: Hachette 2009; wydanie poprawione i uzupełnione na podstawie wydania 2 Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2010, dodruk tamże 2015. 

Wydanie elektroniczne: 

E-book: Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2014, plik tekstowy w formacie PDF, wydanie następne tamże: 2016, 2019.

Tytuł oryginału: Réflexions ou Sentences et maximes morales (Maximes).

121. H. Balzac: Jaszczur. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1924, XVI, 345 s. Biblioteka Boya, t. 76. Wydania następne: Warszawa: Biblioteka Boya [1934]; wydanie nowe Warszawa: Książka i Wiedza 1949, wydanie 2 [!] tamże 1950; Tekst przejrzał J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1956, tamże: wydanie 2 [!] 1957; Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy 1992; Warszawa: Towarzystwo Upowszechniania Czytelnictwa 1996; Tekst przejrzał J. Rogoziński. Opracowała E. Bieńkowska. Wrocław, Kraków: Ossolineum 1999. Biblioteka Narodowa II, 240; Kraków: Zielona Sowa 2010; Warszawa: Wydawnictwo MG 2019; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2019. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 21/1), 191.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Jaszczur = La Peau de chagrin. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [ tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo MG 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: La peau de chagrin.

Adaptacja: – radiowa: Adaptacja: W. Rumel. Reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1968.

122. H. Balzac: Kuzynka Bietka. Wstęp: T. Boy-Żeleński. T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Boya 1924, XVII, 272 + 277 s. Biblioteka Boya, t. 77-78. Wydania następne: Warszawa: Wiedza 1948; Warszawa: Książka i Wiedza 1949; Wstępem i przypisami opatrzył J. Parvi. Tekst przejrzany przez J. Rogozińskiego. Warszawa: Czytelnik 1954, wydanie 2 [!] tamże 1957; Warszawa: Prószyński i S-ka 2000; Kraków: Zielona Sowa 2009. Przedruk zob. poz. 188 (t. 15)

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta H. Drygalski. [Warszawa]: Zakład Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych [1985], 20 kaset dźwiękowych analogowych; [b.m.]: Wydawnictwo ZNiW 2017, plik dźwiękowy w formacie mp3.

Tytuł oryginału: Cousine Bette.

Adaptacje: – radiowa: Odcinek 1-12. Adaptacja: Z. Orszulska. Reżyseria: J. Owidzki. Polskie Radio 1973, – teatralne: pt. Dzieje upadków. Adaptacja: M. Kurkowski, M. Warsicka. Reżyseria: M. Warsicka. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 2016, 

123. H. Balzac: Ludwik Lambert. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1924, LVI, 121 s. Biblioteka Boya, t. 75. Wydanie nowe tamże 1933. Przedruk zob. poz. 188 (t. 24/4). 

Wydania elektroniczne: 

E-booki: pt. Ludwik Lambert = Louis Lambert. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie PDF.

Tytuł oryginału: Louis Lambert.

Recenzja:

S. NAPIERSKI: Balzac po polsku. „Wiadomości Literackie” 1924 nr 13.

124. H. Balzac: Stara panna. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1924, IX, 179 s. Biblioteka Boya, t. 79. Wydanie następne łącznie z poz. 126 pt. Stara panna; Gabinet starożytności. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 285 s. Przedruk zob. poz. 184, 188 (t. 9). 

Tytuł oryginału: La vieille fille.

125. H. Balzac: Drugie studium kobiety. Powstanie przekładu ante 1925. Wydanie łącznie z Honoryna [poz. 127] pt. Honoryna; Drugie studium kobiety. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1925, 173 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, t. 7 [poz. 128]. 

Wydania w nieznacznie zmienionej wersji pt. Studium kobiety: wyd.  łącznie z Honoryna [poz. 127]; Pani Firmiani [poz. 175]; Zlecenie [poz. 176] pt. Honoryna; Studium kobiety; Pani Firmiani; Zlecenie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya [1935], 188 s. Biblioteka Boya, t. 81 [zob. poz. 128]. Wydanie osobne: Warszawa: Lissner Studio 2014, 58 s. Przedruk zob. poz. 188 (t. 6).

Wydania elektroniczne:

E-booki: [Warszawa]: Nexto 2008, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuły oryginałów: Autre étude de femme.

126. H. Balzac: Gabinet starożytności. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1925, X, 189 s. Biblioteka Boya, t. 80. Wydanie następne łącznie z poz. 117 pt. Stara panna; Gabinet starożytności. Warszawa: Książka i Wiedza 1950. Przedruk zob. poz. 184, 188 (t. 9). 

Tytuł oryginału: Le Cabinet des Antiques.

127. H. Balzac: Honoryna. Powstanie przekładu ante 1925. Wydanie łącznie z Drugie studium kobiety [poz. 125] pt. Honoryna; Drugie studium kobiety. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1925, 173 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, t. 7 [poz. 128]. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Honorine.

128. H. Balzac: Honoryna [poz. 127]; Drugie studium kobiety [poz. 125]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1925, 173 s. Biblioteka Dzieł Wyborowych, t. 7. Wydanie nowe łącznie z Pani Firmiani [poz. 175]; Zlecenie [poz. 176] pt. Honoryna; Studium kobiety; Pani Firmiani; Zlecenie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya [1935], 188 s. Biblioteka Boya, t. 81. Zob. poz. 125.

W nowym wydaniu Drugie studium kobiety nieznacznie zmienione pt. Studium kobiety.

129. H. Balzac: Bank Nucingena. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Kobieta porzucona [poz. 137]; Gobseck [poz. 136] pt. Kobieta porzucona; Gobseck; Bank Nucingena. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1926, VIII, 242 s. Biblioteka Boya, t. 88 [poz. 138]. Przedruk zob. poz. 185, 186, 188 (t. 12).

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta J. Domańska. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie mp3, ogg, DAISY.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2013. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF, wydanie następne tamże 2015; pt. Bank Nacingena = La Maison Nucingen. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: La Maison Nucingen.

130. H. Balzac: Bezwiedni aktorzy. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Król cyganerii [poz. 140]; Znakomity Gaudissart [poz. 148] pt. Król cyganerii; Znakomity Gaudissart; Bezwiedni aktorzy. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, VIII 215 s. Biblioteka Boya, t. 83 [poz. 131]. Wydanie następne: Warszawa: Wydawnictwo Lissner Studio 2014, 52 s. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 12). 

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta A. Szopa. Warszawa: Wydawnictwo Lissner Studio 2014, 1 płyta CD.

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Les comédiens sans le savoir.

131. H. Balzac: Dziewczyna o złotych oczach. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Proboszcz z Tours [poz. 147] pt. Dziewczyna o złotych oczach; Proboszcz z Tours. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926 [poz. 132]. Przedruk zob. 182, 188 (t. 11).

Wydanie elektroniczne:

E-book: [Warszawa] SAGA Egmont 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI. 

Tytuł oryginału: La Fille aux yeux d'or.

132. H. Balzac: Dziewczyna o złotych oczach [poz. 131]; Proboszcz z Tours [poz. 147]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, XI, 195 s. Biblioteka Boya, t. 85. Wydanie nowe tamże 1935.  

133. H. Balzac: Fałszywa kochanka. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Podwójna rodzina pt. Fałszywa kochanka; Podwójna rodzina. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, VII, 169 s. Biblioteka Boya, t. 82. [poz. 134]. Wydanie następne: Warszawa: Wydawnictwo Lissner Studio 2014, 52 s. Przedruk zob. 183, 188 (t. 3).

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta S. Holland. Warszawa: Wydawnictwo Lissner Studio 2014, 1 płyta CD.

E-book: Białobrzegi: Masterlab 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Fausse maîtresse.

134. H. Balzac: Fałszywa kochanka [poz. 133]; Podwójna rodzina. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, VII, 169 s. Biblioteka Boya, t. 82. Przedruk zob. poz. 183, 188 (t. 3).

Tytuł oryginału niewydanego osobno: Une double famille.

135. H. Balzac: Ferragus; Aferzysta. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, XIV, 188 s. Biblioteka Boya, t. 84. Przedruk oddzielnie Ferragus zob. poz. 182, 188 (t. 11). Przedruk oddzielnie Aferzysta zob. poz. 183, 188 (t. 12).

Tytuły oryginałów: Ferragus; Un homme d’affaires.

136. H. Balzac: Gobseck. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Kobieta porzucona [poz. 137]; Bank Nucingena [poz. 129] pt. Kobieta porzucona; Gobseck; Bank Nucingena. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1926, VIII, 242 s. Biblioteka Boya, t. 88 [poz. 138]. Przedruk zob. poz. 185, 186, 188 (t. 5), 197.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF, wydanie następne tamże 2019; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka”. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: Gobseck.

137. H. Balzac: Kobieta porzucona. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Gobseck [poz. 136]; Bank Nucingena [poz. 129] pt. Kobieta porzucona; Gobseck; Bank Nucingena. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1926, VIII, 242 s. Biblioteka Boya, t. 88 [poz. 138]. Przedruk 185, 188 (t. 4).

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka”. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: La Femme abandonnée.

138. H. Balzac: Kobieta porzucona [poz. 137]; Gobseck [poz. 136]; Bank Nucingena [poz. 129]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1926, VIII, 242 s. Biblioteka Boya, t. 88. 

Recenzje:

1. E. HENNER: Nad nowym tomem Balzaka. „Gazeta Literacka”, Kraków 1926 nr 21.

2. [E. CZEKALSKI] F.: Kobieta porzucona i kobieta porzucająca. „Świat”, Warszawa 1926 nr 49.

139. H. Balzac: Kobieta trzydziestoletnia. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, XI, 247 s. Biblioteka Boya, t. 87. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya [1934]; Warszawa: Książka i Wiedza 1950; Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy 1992, 456 s.; wydanie 1 w tej edycji Madrid: Club Intern. del Libro [1999]; wydanie 1 w tej edycji Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000; wydanie 3 Warszawa: Wydawnictwo CM 2021. Przedruk zob. poz. 185, 188 (t. 5). 

Wydania elektroniczne: 

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Kobieta trzydziestoletnia = La femme de trente ans Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2016, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka” Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: La femme de trente ans.

140. H. Balzac: Król cyganerii. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Znakomity Gaudissart [poz. 148]; Bezwiedni aktorzy [poz. 130] pt.  Król cyganerii; Znakomity Gaudissart; Bezwiedni aktorzy. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, VIII 215 s. Biblioteka Boya, t. 83 [poz. 141]. Wydanie następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1949, wydanie 2 tamże 1950. Przedruk zob. poz. 188 (t. 12)

Tytuł oryginału: Prince de la bohême.

141. H. Balzac: Król cyganerii [poz. 140]; Znakomity Gaudissart [poz. 148]; Bezwiedni aktorzy [poz. 130]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, VIII 215 s. Biblioteka Boya, t. 83. 

142. H. Balzac: Księżna de Langeais. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Pani Firmiani [poz. 175]; Zlecenie [poz. 176] pt. Księżna de Langeais; Pani Firmiani; Zlecenie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, 229 s. Biblioteka Boya, t. 86 [poz. 143]. Wydanie następne: Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1932, 147 s. Przedruk zob. poz. 182, 188 (t. 11). 

Wydania elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB

Tytuł oryginału: La duchesse de Langeais.

143. H. Balzac: Księżna de Langeais [poz. 142]; Pani Firmiani [poz. 175]; Zlecenie [poz. 176]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, 229 s. Biblioteka Boya, t. 86. 

144. H. Balzac: Msza ateusza. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Pierwsze kroki [poz. 145] pt. Pierwsze kroki; Msza ateusza. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1926, VII, 250 s. Biblioteka Boya, t. 89 [poz. 146]. Przedruk 188 (t. 6),

Wydania elektroniczne:

Audiobook: w zbiorze 3 opowiadania. Czyta M. Neinert. [Czechowice-Dziedzice]: Wydawnictwo Logotuba [2011], 1 płyta CD [poz. 203]. 

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Msza ateusza = La messe de l’athée. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: Messe de l'athée.

145. H. Balzac: Pierwsze kroki. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Msza ateusza [poz. 144] pt. Pierwsze kroki; Msza ateusza. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1926, VII, 250 s. Biblioteka Boya, t. 89 [poz. 146]. Przedruk 188 (t. 2).

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Pierwsze kroki = Un début dans la vie. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: Début dans la vie.

146. H. Balzac: Pierwsze kroki; Msza ateusza. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1926, VII, 250 s. Biblioteka Boya, t. 89. 

147. H. Balzac: Proboszcz z Tours. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z Dziewczyna o złotych oczach [poz. 131] pt. Dziewczyna o złotych oczach; Proboszcz z Tours. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926 [poz. 132]. Wydanie osobne: Warszawa: Czytelnik 1968, 97 s. Wydanie następne Warszawa: Wydawnictwo CM 2017. Przedruk zob. poz. 182, 186, 188 (t. 8). 

Wydania elektroniczne: 

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF, wydanie następne tamże [2014]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka”. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020.  Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: Le curé de Tours.

Adaptacje: radiowe: Reżyseria: Z. Pieńkiewicz-Malanowska. Adaptacja: J. Skotnicka. Polskie Radio 1965.

148. H. Balzac: Znakomity Gaudissart. Powstanie przekładu ante 1926. Wydanie łącznie z  Król cyganerii [poz. 140] pt. Król cyganerii; Znakomity Gaudissart; Bezwiedni aktorzy. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1926, VIII 215 s. Biblioteka Boya, t. 83 [poz. 141]. Wydanie następne łącznie z Kuratela [poz. 163] pt. Znakomity Gaudissart; Kuratela. Warszawa: Książka i Wiedza 1971, 161 s. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 9).

Tytuł oryginału: L'illustre Gaudissart.

149. A. Dumas (syn): Dama Kameliowa. Dramat. Wystawienie: teatralne: Warszawa, Teatr Polski 1926; Reżyseria: M. Rudkowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Nowy im. H. Modrzejewskiej 1926, – telewizyjne: Reżyseria i adaptacja: A. Hanuszkiewicz. Telewizja Polska 1958. Wydanie ze wstępem T. Boya-Żeleńskiego. Warszawa: F. Hoesick 1930, XV, 231 s. Wydania następne: Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000.

Wydanie łącznie ze Sprawa Clemenceau. Pamiętnik obwinionego pt. Dama Kameliowa. Warszawa: KWE 2001, 380 s.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: [Słuchowisko radiowe]. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych 1985, 1 kaseta dźwiękowa; Czyta W. Masiak. [Warszawa]: Saga Egmont 2020, plik dźwiękowy w formacie mp3.

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2013]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; [Warszawa]: Saga Egmont 2019, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: La dame aux camélias.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej zob. https://encyklopediateatru.pl/. 

150. H. Balzac: Kontrakt ślubny. Powstanie przekładu ante 1927. Wydanie łącznie z Pułkownik Chabert  [poz. 153] pt. Kontrakt ślubny; Pułkownik Chabert. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1927, VIII, 282 s. Biblioteka Boya, t. 92 [poz. 161]. Przedruk 188 (t. 6).

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Contrat de marriage.

151. H. Balzac: Kontrakt ślubny [poz. 150]; Pułkownik Chabert [poz. 153]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1927, VIII, 282 s. Biblioteka Boya, t. 92. Wydanie następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1934; Warszawa: Książka i Wiedza 1949. 

152. H. Balzac: Kuzyn Pons. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1927, VII, 412 s. Biblioteka Boya, t. 93. Wydania następne: wydanie nowe Warszawa: Biblioteka Boya 1934; Warszawa: Książka i Wiedza 1949; Posłowie i przypisy: J. Parvi. Tekst przejrzał J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1954; Kraków: Zielona Sowa 2009. Przedruk zob. poz. 188 (t. 15). 

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Le cousin Pons.

153. H. Balzac: Pułkownik Chabert. Powstanie przekładu ante 1927. Wydanie łącznie z Kontrakt ślubny [poz. 150] pt. Kontrakt ślubny; Pułkownik Chabert. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Drukarnia Krajowa 1927, VIII, 282 s. Biblioteka Boya, t. 92 [poz. 151]. Wydanie następne: Wstęp: J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1955, 122 s. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 6).

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: w zbiorze 3 opowiadania. Czyta M. Neinert. [Czechowice-Dziedzice]: Wydawnictwo Logotuba [2011], 1 płyta CD [poz. 203].

Tytuł oryginału: Le colonel Chabert.

154. E. Scribe, E. Legouvé: Adrianna Lecouvreur. [Tragedia]. Wystawienie: Reżyseria: K. Borowski. Warszawa, Teatr Polski 1927.

Tytuł oryginału: Adrienne Lecouvreur.

155. M. Montesquieu: O duchu praw. Przejrzał i wstępem opatrzył W. Makowski. T. 1-2. Warszawa: F. Hoesick 1927, XXII, 463 + 496 s. Biblioteka Boya, t. 90-91. Wydania następne: Przejrzane i uzupełnione przez M. Szczanieckiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957; wydanie 3 przejrzane i uzupełnione przez M. Szczanieckiego Kęty: Antyk 1997, 584 s.; Warszawa: De Agostini we współpracy z Ediciones Altaya Polska 2002; Kraków: Zielona Sowa 2003; Warszawa: De Agostini 2002, 736 s.; Warszawa: Hachette Polska 2009; Kraków: Vis-à-vis Etiuda 2016, tamże 2022.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; [b.m.]: Empik Go 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: De l'esprit des lois.

Recenzja:

K. EHRENBERG [K.E.]: Boy – Monteskiusz i „Lex Zaraturstra” (z powodu 90 tomu Biblioteki Boya). „Kurier Poranny” 1926 nr 358. 

156. H. Balzac: Chłopi. T. 1-2. Warszawa: F. Hoesick 1928, XVI, 205 + 263 s. Biblioteka Boya, t. 95-96. Wydanie następne Warszawa: Książka 1948. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 18). 

Wydanie elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Paysans.

157. [É. Bourdet] É. Lambert: Ostatnia nowość. Komedia w 4 aktach. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: J. Leszczyński. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1928, – radiowe: Reżyser: J. Owidzki. Adaptacja: K. Białek. Polskie Radio 1969. 

Tytuł oryginału:  Vient de paraître.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

158. M. de La Fayette: Księżna de Clèves. [Powieść]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Alfa 1928, XXIX, 195 s. Wydania następne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958; wydanie 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1985; w redakcji M. Niedziałkowskiej, P. Choromańskiej. Warszawa: LSW 1992; Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW [1994]; Wrocław: Wydawnictwo Jasieńczyk 1997; Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW 2006; Warszawa: Hachette Livre Polska 2006; wydanie 2 Warszawa: Wydawnictwo CM 2021. 

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta N. Nehrebecka. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych 1988, 7 kaset dźwiękowych; Czyta E. Sobczak. [Warszawa]: Saga Egmont 2020, plik dźwiękowy w formacie mp3; Czyta A. Nehrebecka. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2011, plik dźwiękowy w formacie mp3.

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; [b.m.]: Liber Electronicus 2013, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2013]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Księżna de Clèves = La Princesse de Clèves. Sandomierz: Wydawnictwo Armorka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Białobrzegi: Masterlab 2016. Klasyka na ebookach, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI. 

Tytuł oryginału: La princesse de Clèves.

Adaptacje: radiowe: Adaptacja: Z. Zawadzka. Reżyseria: Z. Rakowiecka. Polskie Radio 1977.

159. [M.H. Beyle]  Stendhal: O miłości. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Maska 1929, XXIII, 537 s. Biblioteka Boya, t. 97. Wydania następne: wydanie nowe: T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Boya 1933, 181 + 207 s.; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, tamże 1961. Przedruk zob. poz. 196 (t. 1). 

Wydanie łącznie z Kroniki włoskie [poz. 106] pt. O miłości; Kroniki włoskie. Wstępem poprzedził M. Żurowski. Przełożyli: T. Boy-Żeleński, J. Rogoziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985, 559 s.

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie PDF; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2022. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: De l’amour.

Recenzja:

J. BRAUN. „Kurier Poranny” 1929 nr 182.

160. [M.H. Beyle] Stendhal: Lamiel. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Alfa 1930, 175 s. Wydania następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1951; Przypisy: M. Dramińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955. Przedruk zob. poz. 196 (t. 4). 

Wydanie łącznie z Pustelnia parmeńska [poz. 108] pt. Pustelnia parmeńska; Lamiel. Przedmowa: M. Żurowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 566 s.

Wydania elektroniczne:

E-booki: Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Białobrzegi: Masterlab 2021. Klasyka na ebookach, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Lamiel.

Recenzja:

I. KRZYWICKA: Lamiel, nowa kobieta czyli setny tom Biblioteki Boya. „Świat Kobiecy” 1930 nr 11.

161. H. Balzac: Facino Cane. Powstanie przekładu ante 1931. Wydanie łącznie z Kuratela [poz. 163]; Sarrasine [poz. 166]; Piotr Grassou; Z. Marcas; Granatka [poz. 162]; Poronienie pt. Kuratela; Facino Cane; Sarrasine; Piotr Grassou; Z. Marcas; Granatka; Poronienie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 225 s. Biblioteka Boya, t. 77 [poz. 164]. Przedruk zob. poz. 188 (t. 14).

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Facino Cane.

162. H. Balzac: Granatka. Powstanie przekładu ante 1931. Wydanie łącznie z Kuratela [poz. 163]; Facino Cane [poz. 161]; Sarrasine [poz. 166]; Piotr Grassou; Z. Marcas; Poronienie pt. Kuratela; Facino Cane; Sarrasine; Piotr Grassou; Z. Marcas; Granatka; Poronienie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 225 s. Biblioteka Boya, t. 77 [poz. 164]. Przedruk zob. poz. 188 (t. 3).

Wydanie elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2014. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Grenadière.

163. H. Balzac: Kuratela. Powstanie przekładu ante 1931. Wydanie łącznie z Facino Cane [poz. 161]; Sarrasine [poz. 166]; Piotr Grassou; Z. Marcas; Granatka [poz. 162]; Poronienie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 225 s. Biblioteka Boya, t. 77 [poz. 164]. Wydanie następne łącznie ze Znakomity Gaudissart [poz. 148] pt. Znakomity Gaudissart; Kuratela. Warszawa: Książka i Wiedza 1971, 161 s. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 6).

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2013. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Kuratela = L’interdiction. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; w zbiorze 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka”. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: L'interdiction

164. H. Balzac: Kuratela [poz. 163]; Facino Cane [poz. 161]; Sarrasine [poz. 166]; Piotr Grassou; Z. Marcas; Granatka [poz. 162]; Poronienie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 225 s. Biblioteka Boya, t. 77. Wydania następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1949, tamże 1950, wydanie 3 1951. 

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: Piotr Grassou w wyborze: 3 opowiadania. Czyta M. Neinert. Wydanie elektroniczne: [Czechowice-Dziedzice]: Wydawnictwo Logotuba [2011], 1 płyta CD [poz. 203].

Tytuły oryginałów niewydanych osobno: Pierre Grassou; Z. Marcas; [Poronienie?].

165. H. Balzac: Podróż do Polski. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 111 s. Biblioteka Boya, t. 78. 

Tytuł oryginału: Voyage à Kieff.

Recenzje:

1. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1931 nr 49.

2. [W. JABŁONOWSKI] W.J. „Myśl Narodowa” 1931 nr 57.

3. J.A. GAŁUSZKA. „Gazeta Literacka” 1932 nr 6.

166. H. Balzac: Sarrasine. Powstanie przekładu ante 1931. Wydanie łącznie z Kuratela [poz. 163]; Facino Cane [poz. 161]; Piotr Grassou; Z. Marcas; Granatka [poz. 162]; Poronienie pt. Kuratela; Facino Cane; Sarrasine; Piotr Grassou; Z. Marcas; Granatka; Poronienie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 225 s. Biblioteka Boya, t. 77 [poz. 164]. Wydanie następne w zbiorze pt. Sarrasine i inne opowiadania. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1960, 83 s. Przedruk zob. 188 (t. 14).

Wydanie następne zawiera także przekłady: J. Russel: Jim nie skłamał; L. Legut: Morderca nie będzie ukarany; M. Twain: U Niagary.

Tytuł oryginału: Sarrasine.

167. [M.H. Beyle] Stendhal: Życie Henryka Brulard. Powieść. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1931, 298 s. Wydania następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1949; wydanie [uzupełnione] Warszawa: Książka i Wiedza 1959; Życie Henryka Brulard = Vie de Henri Brulard. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2019, 442 s. Przedruk zob. poz. 196 (t. 1).

Wydanie z 1959 z rysunkami autora. W wydaniu z 2019 tekst w języku polskim i francuskim

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Życie Henryka Brulard = Vie de Henri Brulard. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Białobrzegi: Masterlab 2015. Klasyka na ebookach, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Vie de Henri Brulard.

Recenzje:

1. J. KADEN-BANDROWSKI: Do czytelnika z r. 1935. [Cz. 1]; Bilet wstępu. [Cz. 2]. „Gazeta Polska”, Warszawa 1931 nr 291, 298.

2. I. KRZYWICKA. „Kultura”, Warszawa 1931 nr 3.

3. Z. GRABOWSKI. „Kurier Literacko-Naukowy” 1931 nr 44.

168. H. Balzac: Lekarz wiejski. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1932, 245 s. Biblioteka Boya, t. 80. Przedruk zob. poz. 188 (t. 18). 

Tytuł oryginału: Médecin de campagne.

169. J. Bédier: Pieśń o Rolandzie. Opracowane wg rękopisu oksfordzkiego. Warszawa: Biblioteka Boya 1932, 111 s. Wydania następne: Wstęp: S. Fiszman. Warszawa: Książka i Wiedza 1952; Wstęp: K. Kasprzykówna. Przypisy: J. Gałuszka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 1965 tamże: Wstęp i przypisy: Z. Czerny. 1981 [i.e. 1984]; Opracowała: A. Drzewiecka. Wrocław: Ossolineum 1991. Warszawa: Morex 1993; Wstęp: K. Kasprzyk. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1994; Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Twój Styl 1994, tamże1995; Warszawa: Morex 1995; Warszawa: Kama [1995]; Wrocław: Siedmioróg 1996, tamże 1997; Kraków: Zielona Sowa 1998, tamże [1999]; Wrocław: Siedmioróg 1999; Kraków: Zielona Sowa 2000; Wrocław: Siedmioróg 2000; w opracowaniu A. Popławskiej. Kraków: Wydawnictwo Greg [2000]; Wrocław: Oficyna Wydawnicza Promocja 2001; w opracowaniu U. Klatki. Kraków: Zielona Sowa 2002; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg [2002?], tamże 2003; Kraków: Zielona Sowa 2004; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2004, 2005; Wierszem napisał J.K. Misiuk na podstawie rękopisu oksfordzkiego przez Józefa Bédiera w przekładzie Tadeusza Żeleńskiego (Boya). Białystok: Wydawnictwo Prymat 2006; Kraków: Zielona Sowa 2006, tamże 2007; w opracowaniu A. Popławskiej. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2007, tamże 2008; Kraków: Zielona Sowa 2008, tamże 2009; wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione w opracowaniu A. Popławskiej, R. Sołtys. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2010; Łódź: Wydawnictwo Ibis 2010; w opracowaniu A. Nożyńskiej-Demianiuk Poznań: Wydawnictwo Ibis 2011; wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione w opracowaniu A. Popławskiej, R. Sołtys. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg 2011, tamże 2012; w opracowaniu A. Nożyńskiej-Demianiuk Poznań: Wydawnictwo Ibis 2013; wydanie 2 rozszerzone i uzupełnione w opracowaniu A. Popławskiej, R. Sołtys. Ilustracje: J. Siudak. Kraków: Wydawnictwo Greg [2014?], tamże: 2015, 2016, 2017; Wrocław: Siedmioróg 2017, tamże: 2021, 2022. 

Wydanie łącznie z Dzieje Tristana i Izoldy [poz. 47] i F. Villon: Wielki testament [poz. 55] zob. poz. 168. 

Wydanie łącznie z Dzieje Tristana i Izoldy [poz. 47] Warszawa: Towarzystwo Upowszechniania Czytelnictwa 1996, 238 s.

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: Czyta K. Jasieński. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych [1982], 6 kaset dźwiękowych; Czyta A. Ferenc, K. Banaszyk, K. Czubówna. Kraków: Zielona Sowa 2009, 1 płyta CD; Czyta O. Winiarski. Piaseczno: Storybox.pl [2020], 1 płyta CD.

E-booki: Kraków: Zielona Sowa 2009, plik tekstowy w formacie EPUB, PDF; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2011. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2015. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; pt. Pieśń o Rolandzie = La Chanson de Roland. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2021, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: La chanson de Roland.

Adaptacje: radiowe: Adaptacja: J. Żylińska. Reżyser: W. Tatekiewicz. Polskie Radio 1953; Adaptacja i reżyseria: J. Kierst. Polskie Radio 1973, Adaptacja: E. Marcinkowska. Reżyseria: W. Modestowicz. Polskie Radio 1993, – teatralne: Reżyseria: D. Arbaczewski. Wystawienie: Lublin: Teatr im. H.Ch. Andersena 2009. 

170. B. Constant: Czerwony kajet. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1932, 100 s. Wydania następne Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza [1989]. 

Tytuł oryginału: Le Cahier rouge.

171. H. Balzac: Eugenia Grandet. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1933, 190 s. Wydania następne: Łódź: Książka 1947, wydanie 2 tamże 1948; Warszawa: Książka i Wiedza 1950, tamże 1952; Posłowie: J. Adamski. Przypisy: M. Żurowski. Tekst przejrzał J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1953, wydanie 2 [!] tamże 1954, wydanie 3 1956, tamże: 1967, 1971, 1974; Opracował: J. Nowakowski. Tekst przejrzał J. Rogoziński. Wrocław: Ossolineum 1955, tamże wydanie poprawione 1960; Warszawa: Książka i Wiedza 1984, tamże 1987; Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy WDW 1992; Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW 1994; Warszawa: Hachette Livre Polska 2006. Przedruk zob. poz. 186, 188 (t. 7)

Wydanie łącznie z Urszula Mirouët. Przeł. J. Rogoziński pt. Urszula Mirouët; Eugenia Grandet.  Warszawa: Czytelnik 1958, 445 s. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Eugenia Grandet = Eugénie Grandet. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; w zbiorze pt. 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka”. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [poz. 204].

Tytuł oryginału: Eugénie Grandet.

Adaptacje: radiowe: Cz. 1-2. Adaptacja: J. Przybora, B. Dardziński. Reżyseria: B. Dardziński. Polskie Radio 1951; Adaptacja: W. Malesa, H. Szof. Reżyseria: P. Łysak. Polskie Radio 1999, – telewizyjne: Adaptacja: Z. Śliwowa, B. Podgórzak. Reżyseria: B. Hussakowski. Telewizja Polska 1968. 

172. S.R.N. de Chamfort: Charaktery i anegdoty. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1933, 108 s. Wydania następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1949; wydanie 1 w tej edycji Warszawa: Książka i Wiedza 1997.  

Wydanie łącznie z Maksymy i myśli. Przełożył K. Drzewiecki pt. Maksymy i myśli; Charaktery i anegdoty.  Warszawa: Czytelnik 1958, 190 s.; wydanie 2 powojenne Warszawa: Alfa-Wero 1995.

Wydanie łącznie z Maksymy i myśli. Przełożył K. Drzewiecki; Małe dialogi filozoficzne. Przełożył R. Engelking pt. Charaktery i anegdoty;
Małe dialogi filozoficzne; Maksymy i myśl. Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2010, 175 s.

Wydania elektroniczne:

E-booki: łącznie z Charaktery i anegdoty. Przełożył K. Drzewiecki. [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Charaktery i anegdoty = Caractères et Anecdotes. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim].

Tytuł oryginału: Caractères et anecdotes. 

173. [M.H. Beyle] Stendhal: Pamiętnik egotysty. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya 1933, 124 s. Wydania następne: Warszawa: Książka i Wiedza 1951; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960. Przedruk zob. poz. 196 (t. 1). 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2012. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Pamiętnik egotysty = Souvenirs d’égotisme. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI [tekst w języku polskim i francuskim]; Białobrzegi: Masterlab 2015, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Souvenirs d’égotisme.

174. A. Musset: Kaprysy Marianny. Komedia w 2 aktach. Powstanie przekładu ante 1934. Wydanie w: A. Musset: Komedie. Wydanie nowe [T. 1] pt. Nie igra się z miłością; Kaprysy Marianny; Fantazjo; Barberyna; Świecznik. Warszawa 1934 [poz. 81]. Wystawienie: teatralne: Reżyseria: L. Jabłonkówna. Wystawienie: Warszawa, Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej 1938, – telewizyjne: Reżyseria: J. Dobrowolski. Telewizja Polska 1964. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 63 s. 

Wydania elektroniczne:

E-book: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2012]. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI PDF.

Tytuł oryginału: Caprices de Marianne.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2.  Kraków 2001.

175. H. Balzac: Pani Firmiani. Powstanie przekładu ante 1935. Wydanie łącznie z Honoryna [poz. 127]; Studium kobiety [poz. 125]; Zlecenie [poz. 176] pt. Honoryna; Studium kobiety; Pani Firmiani; Zlecenie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya [1935], 188 s. Biblioteka Boya, t. 81 [poz. 128]. Przedruk zob. poz. 183, 188 (t. 3).  

Wydania elektroniczne:

E-book: pt. Pani Firmiani = Madame Firmiani. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI

Tytuł oryginału: Madame Firmiani.

176. H. Balzac: Zlecenie. Powstanie przekładu ante 1935. Wydanie łącznie z Pani Firmiani [poz. 175], Honoryna [poz. 127], Studium kobiety [poz. 125] pt. Honoryna; Studium kobiety; Pani Firmiani; Zlecenie. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Biblioteka Boya [1935], 188 s. Biblioteka Boya, t. 81 [poz. 128]. Przedruk zob. poz. 183, 188 (t. 3).  

Wydania elektroniczne:

E-book: Zlecenie: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Le message.

177. Voltaire: Prostaczek [poz. 105]; Człowiek o czterdziestu talarach [poz. 104]; Biały byk [poz. 103]; Uszy hrabiego Chesterfield i kapelan Gudman. Warszawa: Biblioteka Boya [1935], 199 s. Wydania następne: Warszawa: Wiedza 1949, tamże 1951. 

Wydania elektroniczne: 

E-booki: [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2019. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; pt. Prostaczek. Historia prawdziwa znaleziona w papierach ojca Quesnela. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2021. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuły oryginałów: L’ngénu; L’homme aux quarante écus; Le taureau blanc; Les oreilles du comte de Chesterfield et le chapelain Gudman.

Adaptacje: - telewizyjne: Reżyseria: R. Sobolewski. Telewizja Polska 1969.

178. A. Jarry: Ubu król, czyli Polacy. Utwór dramatyczny w 5 aktach. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Rój 1936, 179 s. Wystawienia: teatralne: Reżyseria: Z. Jaremowa. Wystawienie: Kraków, Teatr Lalek „Groteska” 1965, – filmowe: Reżyseria i scenariusz: P. Szulkin. Euro-Film 2004. Wydania następne: Wstęp: J. Błoński. Kraków: Niezależna Oficyna Studencka* 1981; wydanie nowe Wstęp: K.T. Toeplitz. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1989; Wprowadzenie: S. Sterna-Wachowiak. Bydgoszcz: Pomorze 1993; Wstęp: T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa 2002, tamże 2003; Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda 2023. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2011. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2017. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Ubu Roi ou les Polonais.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/. 

Adaptacje: – komiksowa: Autor komiksu: A. Jarry, [C. Horjak] Dr. Horowitz. Tłumacze tekstów towarzyszących: [T. Ciril Horjak] T. Balawander, Z. Cichocka. Teksty uzupełniające: R. Węgrzyniak, C. Horjak. Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego 2023, 133 s.

Recenzje:

1. Cz. MIŁOSZ. „Skamander” 1935 nr 8-9.

2. W. GOMBROWICZ: Ubu-Król - łobuzerska tragedia. Niedojrzałości nie pusz się! „Kurier Poranny” 1936 nr 34.

3. A. JESIONOWSKI. „ Prosto z Mostu” 1936 nr 9.

4. K. MAJDZIK: Przekład farsy i przekład-farsa. Kłopoty z „Ubu Królem”  po polsku. W: Komunikacja międzykulturowa. Przekład, komparystyka, teoria i historia literatury. Katowice 2016.

5. R. NIZIOŁEK: Jak wbić kwadratowy kołek w okrągłą dziurę? Kilka uwag na temat polskich przekładów „Ubu Króla” Tadeusza Żeleńskiego-Boya i Jana Gondowicza. „Rocznik Przekładoznawczy” 2021 t. 16.

179. A. Gide: Lochy Watykanu. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Rój 1937, 350 s. Wydania następne: Warszawa: Czytelnik 1957; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, tamże 1973; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, tamże 1985; Wrocław: Thesaurus Press 1992; wydanie 6 z przedmową J. Lisa Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW 1993; Warszawa: Tetris 1994; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1994; Warszawa: Czytelnik 1999; Kraków: Zielona Sowa 2004, tamże 2006; Warszawa: Wydawnictwo MG 2023. 

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta K. Jasieński. Warszawa: Zakład Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych 1999, 8 kaset dźwiękowych.

E-book: Wrocław: Miasto Książek 2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuł oryginału: Caves du Vatican.

Adaptacje: radiowe: Cz. 1-3. Adaptacja: B. Prządka. Reżyseria: J. Warenycia. Polskie Radio 1994, – teatralne: Reżyseria i adaptacja: J. Klata. Wystawienie: Wrocław, Wrocławski Teatr Współczesny im. E. Wiercińskiego 2004. 

Recenzje:

1. J. JANOWSKI. „Czas” 1936 nr 321.

2. I. KRZYWICKA. „Pion” 1936 nr 45.

3. H. DOMIŃSKI: Wspaniała powieść André Gide’a. Tworzenie wyrastające z niszczycielskiego uchwytu. „Kurier Poranny” 1937 nr 12.

180. M. Proust: W poszukiwaniu straconego czasu. Wstęp: T. Boy-Żeleński. (Cz. 1-6). Warszawa: Rój 1937-1939. 

[Cz.] 1. W stronę Swanna. T. 1-3. 1937, 242 + 240 + 250 s. 

[Cz.] 2. W cieniu zakwitających dziewcząt. T. 1-3. 1937, 271 + 252 + 284 s. 

[Cz.] 3. Strona Guermantes. Cz. 1. T. 1-2. 1938, 249 + 282 s. 

[Cz.] 4. Strona Guermantes. Cz. 2. T. 1-2. 1938, 286 + 276 s. 

[Cz.] 5. Sodoma i Gomora. T. 1-3- 1939, 262 + 276 + 285 s. 

[Cz.] 6. Uwięziona. T. 1-2. 1939, 320 + 316 s. 

Wydania następne całości: T. 1-5. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956-58, tamże: wydanie 2 1965, wydanie 3 1974, wydanie 4 1979, wydanie 5 1992, 1995; T. 1-5. Warszawa: Prószyński i S-ka 1999; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2000; T. 1-5. Warszawa: Wydawnictwo MG 2013-2015;; wydanie nowe T. 1-5. Warszawa: Wydawnictwo MG 2021-2022. 

Wydania powojenne uzupełnione o przekłady: T. 6. Nie ma Albertyny. Przełożył M. Żurowski, T. 7. Czas odnaleziony. Przełożył J. Rogoziński.

Wydanie osobne cz. 1: W stronę Swanna. Wydanie 7 Wrocław: Siedmioróg 1997; T. 1. Kraków: Zielona Sowa 2003; Kraków: Mediasat Poland [2004]; T. 1. Łódź: Wydawnictwo Officyna 2018. 

Wydania elektroniczne:

Audiobooki: 4, Sodoma i Gomora: Czyta K. Jasieński. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych 1984, 24 kasety magnetofonowe audio, przegrane na 1 płytę CD; 5, Uwięziona: Czyta K. Jasieński. Warszawa: Zakład Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych 1985, 18 kaset magnetofonowych audio, przegrane na 1 płytę CD; T. 1-5. Czyta M. Breitenwald. Piaseczno: Storybox.pl [2014], [2021], 1 płyta CD.

E-booki: T. 1-5. Warszawa: Wydawnictwo MG 2010, 2013-2015, plik tekstowy w formacie EPUB; T. 2, 5. [b.m.]: Empik Go 2011, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; T. 1-5. [b.m.:] Liber Electronicus 2012-2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; T. 1-2. Białobrzegi: Masterlab 2014, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; T. 1-5. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska [2015], plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; T. 1-3. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2016. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; T. 2-5. Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2017, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; T. 1. Białobrzegi: Masterlab 2018, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI; T. 1, 3-5. Łódź: Wydawnictwo Officyna 2018, 2022-2023, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF; T. 1-5. [Warszawa]: Saga Egmont 2021-2022, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Tytuły oryginałów: À la recherche du temps perdu: [T.] 1 Du côté de chez Swann; [T.] 2 À l’ombre des jeunes filles en fleurs; [T.] 3: Côté de Guermantes; [T.] 4 Sodome et Gomorrhe; [T.] 5 La Prisonnière; [T.] 6 Albertine disparue lub La Fugitive; [T.] 7 Le Temps retrouvé.

Adaptacje: telewizyjne: pt. Nie ma Albertyny: Adaptacja: J. Hen. Reżyseria: A. Hanuszkiewicz. Telewizja Polska 1965; Reżyseria: H. Kwiatkowska. Telewizja Polska 1992; pt. Ach, Combray: Przekład: T. Boy-Żeleński, M. Żurowski, J. Rogoziński. Scenariusz: W.  Matuszewski, R. de Quelen. Reżyseria: W. Matuszewski. Telewizja Polska 1994,  – teatralne: pt. Ach, Combray… Reżyseria i adaptacja: W. Matuszewski. Wystawienie: Warszawa: Teatr Dramatyczny 1991; Scenariusz i reżyseria: I. Gorzkowski. Wystawienie: Warszawa, Studio Teatralne KOŁO 2000; fragmenty wykorzystane w spektaklu pt. Francuzi: Adaptacja: K. Warlikowski, P. Gruszczyński. Reżyseria: K. Warlikowski. Wystawienie: Warszawa, Nowy Teatr 2015.

Recenzje:

1. J. DOBRACZYŃSKI: „W stronę Swanna”. „Prosto z Mostu” 1937 nr 11.

2. T. BEREZA: Pean czy pamflet. „Kurier Poranny” 1938 nr 267 [dot. Strona Guermantes].

3. J. DOBRACZYŃSKI: Proust na ruinach miast Pentapolu. „Prosto z Mostu” 1939 nr 23 [dot. Sodoma i Gomora].

4. J. DOBRACZYŃSKI: Tasiemcowe powieści. „Prosto z Mostu” 1938 nr 45 [dot. Strona Guermantes cz. III; IV oraz R.M. du Gard: Dzień przyjęć dr Thibault i Sorelina. Tłumaczenie: P. Hulka-Laskowski].

5. J. DOBRACZYŃSKI: Wstęp do psychoanalizy Prousta. „Prosto z Mostu” 1938 nr 25 [dot. Strona Guermantes].

6. J. DOBRACZYŃSKI: Z literatury francuskiej. Powieść-nie powieść. „Prosto z Mostu” 1939 nr 34 [dot. Uwięziona].

181. A.R. Lesage: Turcaret, czyli finansista. Komedia w 5 aktach. Powstanie przekładu w 1940. Wystawienie: radiowe: Reżyseria i adaptacja: Z. Kopałko. Polskie Radio 1953, – teatralne: Reżyseria: L. Zamkow. Wystawienie: Kraków, Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) 1953. Wydanie Wstęp, przekł. krytyki i oprac. A. Jakubiszyn. Wrocław: Ossolineum 1951, XLI1, 128 s. Biblioteka Narodowa II, 43. 

Przekład dokonany dla teatru polskiego we Lwowie. 

Tytuł oryginału: Turcaret.

Wystawienia następne zob. na stronie internetowej https://encyklopediateatru.pl/ i Dramat obcy w Polsce 1765-1905. Premiery, druki, egzemplarze. T. 2. Kraków 2001.

182. H. Balzac: Komedia ludzka. Historia trzynastu; Proboszcz z Tours. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 432 s. 

Tytuł oryginału: La comédie humaine: Historie de treize.

Zawartość: Ferragus [poz. 135]; Księżna de Langeais [poz. 142]; Dziewczyna o złotych oczach [poz. 131]; Proboszcz z Tours [poz. 147]. 

183. H. Balzac: Komedia ludzka. Honoryna i inne opowiadania. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 506 s. 

Tytuł oryginału: Honorine.

Zawartość: Honoryna [poz. 127]; Studium kobiety [poz. 125]; Pani Firmiani [poz. 175]; Zlecenie [poz. 176]; Fałszywa Kochanka [poz. 133]; Podwójna rodzina [poz. 134]; Córka Ewy [poz. 62]; Sekrety księżnej de Cadignan [poz. 66]; Aferzysta [poz. 135]. 

184. H. Balzac: Komedia ludzka. Stara panna [poz. 124]; Gabinet starożytności [poz. 126]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 285 s.

Tytuł oryginału: Vieille fille; Cabinet des antiques.

185. H. Balzac: Komedia ludzka. Kobieta trzydziestoletnia [poz. 139]; Kobieta porzucona [poz. 137]; Gobseck [poz. 136]; Bank Nucingena [poz. 129]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 371 s. Wydania następne tamże: 1952, 1953. 

186. H. Balzac: Dzieła wybrane. Przełożyli: T. Boy-Żeleński, J. Rogoziński. Wstęp i objaśnienia: M. Żurowski. Warszawa: Książka i Wiedza 1953, XIII, 631 s. Wydanie następne tamże 1954. 

Tu w przekładzie T. Boya-Żeleńskiego: Powieści: Eugenia Grandet [poz. 171]; Ojciec Goriot [poz. 74]; Chłopi [poz. 156]; Jaszczur [poz. 121]. – Opowiadania: Pułkownik Chabert [poz. 153]; Proboszcz z Tours [poz. 147]; Kuratela [poz. 163]; Gobseck [poz. 136]; Znakomity Gaudissart [poz. 148]; Piotr Grassou [poz. 161]; Bank Nucingena [poz. 129]; Bezwiedni aktorzy [poz. 130]. 

187. H. Balzac: Stracone złudzenia. Dwaj poeci [poz. 64]; Wielki człowiek z prowincji w Paryżu [poz. 75]; Cierpienia wynalazcy [poz. 78]; Blaski i nędze życia kurtyzany [poz. 77]; Jak kochają ladacznice [poz. 77]; Po czemu miłość wypada starcom [poz. 77]; Dokąd wiodą złe drogi; Ostatnie wcielenie Vautrina [poz. 89]. Przypisy: M. Chołdyk, A. Kotula, J. Kowalska, S. Des Loges, M. Strzałkowa. Warszawa: Czytelnik 1955, 895 s. 

188. H. Balzac: Komedia ludzka. Studia obyczajowe. Przełożyli: T. Boy-Żeleński., J. Rogoziński, A. Sygietyński. Wstępem opatrzył T. Boy-Żeleński. T. 1-24. Warszawa: Czytelnik 1957-1967. 

Tu w przekładzie T. Boya-Żeleńskiego: 

Sceny z życia prywatnego: 

T. 2. 1957: Pierwsze kroki [poz. 145].

T. 3 1957: Podwójna rodzina [poz. 134]; Pani Firmiani [poz. 175]; Fałszywa kochanka [poz. 133]; Córka Ewy [poz. 62]; Zlecenie [poz. 176]; Granatka [poz. 162]. 

T. 4. 1957: Kobieta porzucona [poz. 137]; Honoryna [poz. 127]. 

T. 5. 1958: Gobseck [poz. 136]; Kobieta trzydziestoletnia [poz. 139]; Ojciec Goriot [poz. 74]. 

T. 6. 1958: Pułkownik Chabert [poz. 153]; Msza Ateusza [poz. 144]; Kuratela [poz. 163]; Kontrakt ślubny [poz. 150]; Drugie studium kobiety [poz. 125]. 

Sceny z życia prowincji: 

T. 7. 1958: Eugenia Grandet [poz. 171]. 

T. 8. 1958: Proboszcz z Tours [poz. 147]; Kawalerskie gospodarstwo [poz. 65]. 

T. 9. 1958: Znakomity Gaudissart [poz. 148]; Muza z zaścianka [poz. 73]; Stara panna [poz. 124]; Gabinet starożytności [poz. 126]. 

T. 10. 1958: Stracone złudzenia [poz. 75]; Dwaj poeci [poz. 64]; Wielki człowiek z prowincji w Paryżu [poz. 75]; Cierpienia wynalazcy [poz. 78]. 

Sceny z życia paryskiego: 

T. 11. 1959: Ferragus [poz. 135]; Księżna de Langeais [poz. 142]; Dziewczyna o złotych oczach [poz. 131]. 

T. 12. 1959: Historia wielkości i upadku Cezara Birotteau [poz. 72]; Bank Nucingena [poz. 129]; Król cyganerii [poz. 140]; Bezwiedni aktorzy [poz. 130]; Aferzysta [poz. 135], 

T. 13. 1959: Blaski i nędze życia kurtyzany. T. 1-2 [poz. 77]; Dokąd wiodą złe drogi [poz. 187]; Ostatnie wcielenie Vautrina [poz. 89]. 

T. 14. 1960: Sekrety księżnej de Cadignan [poz. 66]; Sarrasine [poz. 166]; Facino Cane [poz. 161]; Piotr Grassou [poz. 164], 

T. 15. 1961: Kuzynka Bietka [poz. 122]; Kuzyn Pons [poz. 152]. 

T. 16. 1961: Z. Marcas [poz. 164]. 

Sceny z życia wiejskiego: 

T. 18. 1962: Chłopi [poz. 156]; Lekarz wiejski [poz. 168]. 

Studia analityczne: 

T. 20. 1963: Fizjologia małżeństwa [poz. 1]; Małe niedole pożycia małżeńskiego [poz. 4]. 

Studia filozoficzne: 

T. 21/1. 1964: Jaszczur [poz. 121]. 

T. 24/4. 1967: Ludwik Lambert [poz. 123]. 

189. H. Balzac: Blaski i nędze życia kurtyzany [poz. 77]; Jak kochają ladacznice [poz. 77]; Po czemu miłość wypada starcom [poz. 77]; Dokąd wiodą złe drogi [poz. 187]; Ostatnie wcielenie Vautrina [poz. 89]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 618 s. Wydanie następne: Kraków: Zielona Sowa 2002. 

190. H. Balzac: Stracone złudzenia. Dwaj poeci [poz. 64]; Wielki człowiek z prowincji w Paryżu [poz. 75]; Cierpienia wynalazcy [poz. 78]. Wstęp: T. Boy-Żeleński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 791 s. Wydanie 4 [!] tamże 1972; wydanie 1 w tej edycji Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1997; Warszawa: Świat Książki 2001; Kraków: Zielona Sowa 2003, tamże 2004; Warszawa: Mediacast Group 2005. Biblioteka Gazety Wyborczej; Kraków: Zielona Sowa 2007; Warszawa: Wydawnictwo Bellona 2014; Warszawa: Świat Książki 2018. 

Wydania elektroniczne:

E-booki: Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2014. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF, wydanie następne tamże 2021; Warszawa: Wydawnictwo Bellona 2014, plik tekstowy w formacie EPUB; Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2019. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

Tytuł oryginału: Illusions perdues.

191. H. Balzac: Jaszczur; Jezus Chrystus we Flandrii; Melmoth pojednany; Massimilla Doni. Przełożyli T. Żeleński-Boy, J. Rogoziński. Warszawa: Czytelnik 1964,      395 s.

Tu w przekładzie T. Boya-Żeleńskiego: Jaszczur [poz. 121]

192. Arcydzieła francuskiego Średniowiecza. Wybór: M. Żurowski. Przełożyli: T. Boy-Żeleński. A. Tatarkiewicz (redaktor naukowy). Wstęp i przypisy: Z. Czerny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 781 s. 

Zawiera m.in.: Dzieje Tristana i Izoldy [poz. 47]; F. Villon: Wielki testament [poz. 55]; Pieśń o Rolandzie [poz. 169]. 

193. [M.H. Beyle] Stendhal: Vanina Vanini. Opowiadania. Warszawa: Książka i Wiedza 1969, 105 s. 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2020, plik tekstowy w formacie EPUB.

Tytuł oryginału: Vanina Vanini.

Wybór z Kroniki włoskie [poz. 106]

Zawartość: Vanina Vanini; Księżna Palliano; Viktoria Accoramboni.

194. [J.B.] Poquelin: Teatr. Wybór. T. 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 445 s. + 554 s.

Zawartość: T. 1: Szkoła żon [poz. 27]; Tartufe czyli Świętoszek [poz. 28]; Don Juan czyli Kamienny gość [poz. 11]; Mizantrop [poz. 3]; Grzegorz Dyndała czyli Mąż pognębiony [poz. 13], – T. 2: Skąpiec [poz. 24]; Mieszczanin szlachcicem [poz. 18]; Szelmostwa Skapena [poz. 25]; Uczone białogłowy [poz. 29]; Chory z urojenia [poz. 9].

195. J. Bédier: Pieśń o Rolandzie [poz. 169]; Dzieje Tristana i Izoldy [poz. 47]. – F. Villon: Wielki testament [poz. 55]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 348 s. Wydania następne: tamże 1975; wydanie pt. Literatura francuskiego średniowiecza. Przełożył i wstępem opatrzył T. Boy-Żeleński. Warszawa: Editions Spotkania 1992; [wydanie 4] Warszawa: Kama 1994, tamże ze wstępem i przypisami W. Nawrockiego 1995, toż [1997]; Warszawa: Prószyński i S-ka 1998. 

196. [M.H. Beyle] Stendhal: Dzieła wybrane. Przełożył: T. Boy-Żeleński. i J. Rogoziński. T. 1-4. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 793 + 627 + 638 + 566 s. Wydania następne tamże T. 1-5. 1985. 

Tu w przekładzie T. Boya-Żeleńskiego: 

T. 1: O miłości [poz. 159]; Pamiętnik egotysty [poz. 173]; Życie Henryka Brulard [poz. 167]. 

T. 2: Czerwone i czarne [poz. 90]; Kroniki włoskie [poz. 106]. 

T. 4: Pustelnia parmeńska [poz. 108]; Lamiel [poz. 160]. 

W wydaniu z 1985 pominięto: Lamiel. 

197. H. Balzac: Czerwona Oberża i inne opowiadania. Przełożyli T. Boy-Żeleński, J. Rogoziński. Warszawa: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek 1987, 93 s.

W przekładzie T. Boya-Żeleńskiego: Gobseck [poz. 136]; Piotr Grassou [poz. 164].

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: Warszawa: Lissner Studio 2022, 1 płyta CD.

198. Voltaire: Kandyd [poz. 57]; Prostaczek [poz. 105]. Warszawa: Interart 1995, 219 s. Wydania następne: wydanie 1 w tej edycji Madryt: Club International del Libro 1999; Warszawa: CIL Polska – Kolekcje 2000; Warszawa: Interart 2003. 

Tytuł oryginału: Candide ou l'optimisme; L'ingénu.

199. R. Descartes: Rozprawa o metodzie. Przełożył T. Boy-Żeleński. List do księdza Picot; Reguły do kierowania umysłem. Przełożył W. Dobrzycki. Przedmowa: F. Kierski. Wstęp: F. Kierski. Warszawa: De Agostini we współpracy z Ediciones Altaya Polska 2002, 158 s. Zob. poz. 68. 

Tytuł oryginału: Discours de la mèthode.

200. [J.B. Poquelin] Molière: Cztery komedie. Przekład: T. Boy-Żeleński, A. Siemek. Posłowie: A. Siemek. Warszawa: Świat Książki 2002, 447 s. 

Zawartość: Tartuffe, czyli Świętoszek [poz. 28]; Don Juan, czyli kamienny gość [poz. 11]; Mizantrop [poz. 3]; Mieszczanin szlachcicem [poz. 18]. 

201. [J.B. Poquelin] Molière: Szkoła mężów [poz. 26]; Szkoła żon [poz. 27]; Chory z urojenia [poz. 9]; Krytyka „Szkoły żon” [poz. 15]; Uczone białogłowy [poz. 29]. Opracowanie: M. Ekiert. Warszawa: Polska Media Amer. Com. 2004, 439 s.

202. R. Descartes: Rozprawa o metodzie [poz. 68]; Rozmyślania nad zasadami filozofii i inne pisma. Przekład: T. Boy-Żeleński, I.K. Dworzczak, W. Dobrzycki. Warszawa: Hachette Livre Polska 2008, 232 s.

Dodatek oraz List do księdza Picot w tłumaczeniu I.K. Dworzaczka; Reguły do kierowania umysłem w tłumaczeniu W. Dobrzyckiego.

203. H. Balzac: [Trzy] 3 opowiadania. Pułkownik Chabert [poz. 153]; Msza Ateusza [poz. 144]; Piotr Grassou [poz. 164]. Czyta M. Neinert. Wydanie elektroniczne: [Czechowice-Dziedzice]: Wydawnictwo Logotuba [2011], 1 płyta CD.

204. [Dwanaście] 12 najpiękniejszych powieści z cyklu „Komedia ludzka”. Warszawa: Wydawnictwo Ventigo Media 2020. Ktoczyta.pl, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

Zawartość: Córka Ewy [poz. 62]; Kobieta porzucona [poz. 137]; Gobseck [poz. 136]; Kobieta trzydziestoletnia [poz. 139]; Ojciec Goriot [poz. 74]; Kuratela [poz. 163]; Eugenia Grandet [poz. 171]; Proboszcz z Tours [poz. 147]; Muza z zaścianka [poz. 73]; Cierpienia wynalazcy [poz. 78]; Bank Nucingena [poz. 129], Sekrety księżnej de Cadignan [poz. 66].

PRZEKŁADY NIEOPUBLIKOWANE WRAZ Z LOKALIZACJĄ

1. [É. Morin] S. Passeur: Okropna kobieta. Sztuka w 3 aktach. 

Tytuł oryginału:  Une vilaine femme.

Egzemplarz teatralny przekładu: Muzeum Teatralne w Warszawie sygn. 1111.

PRACE DOTYCZĄCE PRZEKŁADU ORAZ LITERATUR, KTÓRYMI ZAJMOWAŁ SIĘ TŁUMACZ I KRYTYKA PRZEKŁADU

1. Studia i szkice z literatury francuskiej. Kraków: G. Gebethner; Warszawa: E. Wende 1920, 447 s. Przedruk zob. poz. 5 (seria 1), częściowy poz. 8. 

Tom zawiera przedmowy do przekładów z literatury francuskiej wydanych w 1909-1920.

Zawartość: Od autora; Coś na kształt wspomnienia [dot. zainteresowania literaturą francuską autora], – Dzieje Tristana i Izoldy [zob. Twórczość przekładowa poz. 47]; Villon [zob. Twórczość przekładowa poz. 55]; Rabelais [zob. Twórczość przekładowa poz. 34]; Montaigne [zob. Twórczość przekładowa poz. 53]; Brantôme [dot.: Żywoty pań swawolnych zob. Twórczość przekładowa poz. 32]; Descartes [dot.: Rozprawa o metodzie dobrego powodowania swoim rozumem i szukania prawdy w naukach zob. Twórczość przekładowa poz. 68]; Montesquieu: Listy perskie [zob. Twórczość przekładowa poz. 71]; X. Prévost: Historia Manon Lescaut [zob. Twórczość przekładowa poz. 54]; Marivaux: Komedie [zob. Twórczość przekładowa poz. 41]; Crébillon syn [zob. Twórczość przekładowa poz. 51]; Wolter: Powiastki filozoficzne [zob. Twórczość przekładowa poz. 59]; Jan Jakób Rousseau: Wyznania [zob. Twórczość przekładowa poz. 35]; Diderot: Kubuś fatalista i jego pan [zob. Twórczość przekładowa poz. 33]; Listy panny de Lespinasse [zob. Twórczość przekładowa poz. 70]; Beaumarchais [zob. Twórczość przekładowa poz. 46]; Laclos: Niebezpieczne związki [zob. Twórczość przekładowa poz. 7]; Bernardin de Saint-Pierre [Twórczość przekładowa poz. 67]; Benjamin Constant: Adolf [zob. Twórczość przekładowa poz. 49]; Gautier: Panna de Maupin [Twórczość przekładowa poz. 69]; Balzac; Merimée: Kolomba [zob. Twórczość przekładowa poz. 52]; Verlaine: Elegie [zob. Twórczość przekładowa poz. 36], – Uzupełnienie: Racine [zob. Twórczość przekładowa poz. 88].

2. Nowe studia z literatury francuskiej. Pascal – Molier – Chateaubriand – Stendhal – Balzac – Musset – Murger. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922, 292 s. Zob. poz. 5 (seria 1), 9.

Przedruki wstępów do przekładów z literatury francuskiej.

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: Wydanie łącznie z Pani Hańska [zob. poz. 4]. Czyta M. Maciejewski. Warszawa: Fundacja Klucz 2012, 1 płyta CD.

3. Molier. I. Życie i twórczość; II. Molier w swoich utworach. Warszawa: Biblioteka Polska 1924, 266 s. Przedruk zob. poz. 9 (t. 11).

4. Pani Hańska. Lwów: H. Altenberg 1925, 99 s. Wydanie 2 Warszawa 1926. Przedruk zob. poz. 10 (t. 12).

Wydania elektroniczne:

Audiobook: Czyta L. Filipowicz. Warszawa: Fundacja Klucz 2012, 1 płyta CD.

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis 2021, plik tekstowy w formacie EPUB.

5. Mózg i płeć. Studia z literatury francuskiej. Seria 1-3. Warszawa: F. Hoesick 1926-1928, 300 + 343 + 370 s. Przedruk zob. poz. 10 (t. 8-10). 

Wydanie elektroniczne:

Audiobook: łącznie z Obiad literacki: Czyta M. Maciejewski. Warszawa: Fundacja Klucz 2014, 1 płyta CD.

Zawartość: [Seria 1]: Wstęp do wydania pierwszego; Coś na kształt wspomnienia [dot. zainteresowania literaturą francuską autora, poz. 1], – Dzieje Tristana i Izoldy [zob. Twórczość przekładowa poz. 47]; Villon [zob. Twórczość przekładowa poz. 55]; Rabelais [zob. Twórczość przekładowa poz. 34]; Montaigne [zob. Twórczość przekładowa poz. 53]; Brantôme: Żywoty pań swawolnych [zob. Twórczość przekładowa poz. 32]; Descartes: Rozprawa o metodzie dobrego powodowania swoim rozumem i szukania prawdy w naukach [zob. Twórczość przekładowa poz. 68]; Pascal [zob. Twórczość przekładowa poz. 99]; Molier. – [Seria 2:] Pascal: Prowincjałki [zob. Twórczość przekładowa poz. 102]; La Rochefoucauld [zob. Twórczość przekładowa poz. 120]; Molier: I. Pocieszne wykwintnisie [zob. Twórczość przekładowa poz. 21]; II. Mizantrop [zob. Twórczość przekładowa poz. 3]; III. Skąpiec [zob. Twórczość przekładowa poz. 24]; IV. Mieszczanin szlachcicem [zob. Twórczość przekładowa poz. 18]; Racine [zob. Twórczość przekładowa poz. 88]; Pani de la Fayette [zob. Twórczość przekładowa poz. 158]; Bossuet; Montesquieu: Listy perskie [zob. Twórczość przekładowa poz. 71]; X. Prévost: Historia Manon Lescaut [zob. Twórczość przekładowa poz. 54]; Marivaux: Komedie [zob. Twórczość przekładowa poz. 41]; Crébillon syn [zob. Twórczość przekładowa poz. 51]; Wolter: Powiastki filozoficzne [zob. Twórczość przekładowa poz. 59]; Jan Jakób Rousseau: Wyznania [zob. Twórczość przekładowa poz. 35]. – [Seria 3:] Diderot: Kubuś Fatalista i jego pan, To nie bajka, etc. [zob. Twórczość przekładowa poz. 33, 79]; Listy panny de Lespinasse [zob. Twórczość przekładowa poz. 70]; Beaumarchais [zob. Twórczość przekładowa poz. 45]; Choderlos de Laclos: Niebezpieczne związki [zob. Twórczość przekładowa poz. 7]; Bernardin de Saint-Pierre [zob. Twórczość przekładowa poz. 67]; Benjamin Constant: Adolf [zob. Twórczość przekładowa poz. 49]; Chateaubriand [zob. Twórczość przekładowa poz. 92]; Stendhal [zob. Twórczość przekładowa poz. 90]; Gautier: Panna de Maupin [zob. Twórczość przekładowa poz. 69]; Balzac; Musset: Spowiedź dziecięcia wieku [zob. Twórczość przekładowa poz. 83]; Musset: Komedie [zob. Twórczość przekładowa poz. 81]; Mérimée: Kolomba, Carmen, Podwójna omyłka, etc. [zob. Twórczość przekładowa poz. 52, 113, 116]; Murger: Cyganeria [zob. Twórczość przekładowa poz. 80]; Dumas-syn: Dama Kameliowa [zob. Twórczość przekładowa poz. 149]; Verlaine: Elegie [zob. Twórczość przekładowa poz. 36].

6. W Sorbonie i gdzie indziej. (Wrażenia paryskie). Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka 1927, 163 s. Przedruk zob. poz. 10 (t. 16).

7. Balzac. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1934, 190 s. Wydanie następne: pt.: O Balzaku. Wstęp: M. Żurowski. Warszawa: Czytelnik 1950. Przedruk zob. poz. 10 (t. 12).

8. W perspektywie czasu. [Eseje i recenzje]. Maszynopis złożony do wydawnictwa przez T. Boya-Żeleńskiego w 1941. Wydanie pierwsze: [Opracowanie redakcyjne: S. Wójcik. Wstęp: J. Tazbir]. Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2006, 381 s.

Tu teksty o tłumaczeniach: Z literatury francuskiej (Jules Valles i jego trylogia); Poeta paryskiego bruku [dot.: J. Rictus]; Stendhal nieoczekiwany [Stendhal jako krytyk]; Hrabini przefajnowała [dot. listów Balzaka do p. Hańskiej]; Paradoksy balzakowskie; Pielgrzymki flaubertowskie). 

Wydanie elektroniczne:

E-book: Warszawa: Wydawnictwo Iskry [2014], plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI.

9. Szkice o literaturze francuskiej. T. 1-2. Wybór: W. Balicka. Przedmowa: M. Żurowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 351 + 434 s.

Zawiera szkice o literaturze francuskiej m.in. z tomu: Mózg i płeć [poz. 5].

10. Pisma. Pod redakcją H. Markiewicza. Noty bibliograficzne: B. Winklowa. Seria I-IV. T. 1-28. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956-1975.

Teksty dot. tłumaczeń w serii II:

T. 8-10. Mózg i płeć. Cz. 1-3. Oprac. i przedmowa: J. Kott. Objaśnienia: P. Kuncewicz. 1957, 419 + 350 + 355 s. Zob. poz. 5.

T. 11. Molier. Opracowanie: J. Kott. Objaśnienia: P. Kuncewicz. 1957, 397 s.  Zob. poz. 3.

T. 12. Stendhal i Balzak. Opracowanie: J. Kott. Objaśnienia: P. Kuncewicz. 1958, 662 s.

Zawartość:

Tom zawiera uzupełnioną książkę o Balzaku [poz. 7], O Pani Hańskiej [poz. 4] oraz szkice o Stendhalu.

T. 13. Proust i jego świat. W: T. Boy-Żeleński: Obiad literacki; Proust i jego świat. Oprac.: J. Kott. Objaśnienia: J. Prokop. Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 449 s.

Wydanie elektroniczne:

E-book: Proust i jego świat. [E-book]. Redakcja W. Kotwica. Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska 2016. Wolne Lektury, plik tekstowy w formacie EPUB, MOBI, PDF.

11. Tłumaczenia jako kariera; Proza, wiersz i przekłady; [Czytelnik nie darowałby tłumaczowi]. W: Pisarze polscy o sztuce przekładu: 1440-1974. Antologia. Wybrał teksty, napisał wstęp i komentarze E. Balcerzan. Współpraca  przy wyborze tekstów: A. Jelec-Legeżyńska, B. Kluth. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1977, 502 s. Wydanie 2 poszerzone tamże 2007, 558 s.

LISTY W SPRAWACH PRZEKŁADOWYCH

1. Listy. Opracowała B. Winklowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 530 s.

Tu listy dotyczące przekładów utworów: H. Balzaca, Ch. Baudelaire’a, P.A. Beaumarchais’ego, J. Bédiera, Bernardina de Saint-Pierre, P. de Bouredilles’a, S.R.N. de Chamfort, F.R. de Chateaubrianda, R.B. de Constantina, C. de Crébillona (syna), R. Descartes’a, D. Diderota, T. Gautiera, A. Gide’a, P.Ch. de Laclosa, A.R. Lesage’a, J. de Lespinasse, P.C. de Ch. de Marivaux, P. Mérimée, Molière’a, M. Montaigne’a, Ch. de Montesquieu, H. Murgera, A. de Musseta, B. Pascala, A.F. d’Exiles Prévosta, M. Prousta, F. Rabelais’go, J. Racine’a, J.J. Rousseau, Stendhala, P. Verlaine’a, F. Villona, Voltaire’a. 

OPRACOWANIA OGÓLNE (wybór)

TŁUMACZ O SOBIE

1. Jak zostałem literatem. W tegoż: Brewerie. Warszawa 1926.

2. Mes confessions. Conférence donnée le 19 février 1927 au Grand Amphithéâtre de la Sorbonne. Paris: Les Amis de la Pologne 1928, 24 s. 

Zawiera też R. Bailly: L'oeuvre de Boy; M. Bouteron: Préface.

3. Odpowiedź na ankietę: Rok pisarzy lwowskich. „Czerwony Sztandar” 1940 nr 292.

SŁOWNIKI I BIBLIOGRAFIE

1. Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

2. T. JASION: Tadeusz Boy-Żeleński (1874-1941). A bibliography of works in languages other than Polish. „Dialog & Universalism” 1999 nr 5/6.

3. Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (A.Z. Makowiecki).

4. [B. WINKLOWA] B.W [Hasło w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 1, 10 (Uzupełnienia). Warszawa 1994, 2007.

WYWIADY

1. Setny tom biblioteki Boya. „Wiadomości Literackie” 1929 nr 51, odbitka Warszawa 1930.

2. A. GALIS: Wśród zagadnień życia umysłowego. Wizyta u Boya-Żeleńskiego. „Tygodnik Ilustrowany” 1933 nr 9.

OMÓWIENIA

Książki:

1. R. BATTAGLIA: Boy (Próba syntezy). Kraków: W. L. Anczyc 1918, 43 s.

2. W. BOROWY:  Boy jako tłumacz. „Przegląd Warszawski” 1922 nr 7, 9; odb. Warszawa 1922, 92 s., przedruk w tegoż: Studia i rozprawy. T. 2. Wrocław 1952; przedruk fragmentu w: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440-1974. Antologia. Poznań 1977.

3. F.L. SCHOELL: L’enfant terrible de la Pologne: Boy. Paris: Gebethner et Wolff 1931, 28 s.

4. K. IRZYKOWSKI: Beniaminek. Rzecz o Boyu-Żeleńskim. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka 1933, 189 s.

5. Prawda o Boyu-Żeleńskim. Głosy krytyczne. Zebrał i wstępem poprzedził Cz. Lechicki. Warszawa 1933, XCIV, 182 s.

6. A. STAWAR: Tadeusz Żeleński (Boy). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 368 s.

7. S. STERKOWICZ: Boy, dr Tadeusz Żeleński. Lekarz. Pisarz. Społecznik. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich 1960, 256 s., wydanie 2 zmienione i uzupełnione Warszawa 1974.

8. R. ZIMAND: Trzy studia o Boyu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 369 s.

9. B. WINKLOWA: Tadeusz Żeleński (Boy). Twórczość i życie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 794 s.

10.  Z. MAKOWIECKI: Tadeusz Żeleński (Boy). Warszawa: Wiedza Powszechna 1974, 313 s. Wydanie 2 Warszawa 1987.

11.  Boy-Żeleński (1874-1974). [Redakcja J. Claude]. Warszawa: Uniwersytet Warszawski [1976], 131 s.

12.  W. NATANSON: Boy-Żeleński. Opowieść biograficzna. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 384 s. Wydanie 2 uzupełnione Warszawa 1983.

13.  L'vívsk'kij períod žittâ í tvorčostí Tadeuša Boâ-Želen'skogo (1939-1941). Bíblíografíčnij pokažčik. [Oprac.: I.M. Lozins'kij]. L'vív: UKLO, LDONB 1984, 67 s. Upravlínnâ Kul'turi L'vívs'kogo Oblvikonkomu. L'vívs'ka Deržavna Oblasna Naukova Bíblíoteka ím. Â. Galana. 

14.  Boy we Lwowie 1939-1941. Antologia tekstów o pobycie Tadeusza Żeleńskiego (Boya) we Lwowie w opracowaniu [i ze wstępem] B. Winklowej. Warszawa: Pokolenie, Rytm 1992, 261 s. [zawiera m.in. przedruki tekstów autorów: Z. Nowakowski, J. Kowalewski, M. Borwicz, W. Ładniewska-Blankenheimowa, A. Wat, W. Żeleński].

15.  M. DOŁĘGOWSKA-WYSOCKA: Poboyowisko. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” 1992, 181 s., wydanie 2 rozszerzone Warszawa: Wydawnictwo TS 2016, 216 s.

16.  S. STERKOWICZ: Po prostu Boy. Kronika życia i twórczości Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Toruń: A. Marszałek 1994, 199 s.

17.  J. HEN: Błazen – wielki mąż. Opowieść o Tadeuszu Boyu-Żeleńskim. Warszawa: Iskry 1998, 327 s. Wydania następne: wydanie 2 tamże 2002; Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. 2008; Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2011; wydanie 3 [sic] Katowice: Wydawnictwo Sonia Draga 2017; Warszawa: Wydawnictwo MG 2023. Wydanie jako audiobook: Warszawa: Zakład Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych 2000; wydania następne Piaseczno: Heraclon International StoryBox.pl [2009], tamże [2018].

18.  J. TRZNADEL: Kolaboranci. Tadeusz Boy-Żeleński i grupa komunistycznych pisarzy we Lwowie 1939-1941. Komorów: Antyk-M. Dybowski 1998, 550 s.

19.  B. WINKLOWA: Nad Wisłą i nad Sekwaną. Biografia Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Warszawa: Iskry 1998, 233 s.

20.  H. MARKIEWICZ: Boy-Żeleński. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2001, 248 s. A to Polska właśnie.

21.  B. WINKLOWA: Boyowie. Zofia i Tadeusz Żeleńscy. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2001, 204 s.

22.  S. STERKOWICZ: Człowiek-instytucja. Kronika życia i twórczości Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2006, 260 s.

23.  Tadeusz Żeleński-Boy. 70 rocznica śmierci. Materiały z konferencji. [Redakcja S. Franczak, J. Kabaj, J. Nowak]. Kraków: Rada Wojewódzka Towarzystwa Kultury Świeckiej 2012, 112 s.

24.  J. SUPADY: Lekarz i pisarz Tadeusz Boy-Żeleński w okupowanym przez Sowietów Lwowie (1939-1941). Łódź: „Patgraf” P.P.H.U. Patryk Odziemczewski 2021, 11 s.

25.  D. NIEDŹWIEDŹ: Jak Tadeusz Żeleński stworzył Boya. Strategie, autokreacje, wizerunki. Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka 2022, 265 s.

26.  M. ŚLIWIŃSKA: Książę. Biografia Tadeusza Boya Żeleńskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2024, 619 s.

27.  Klasyk mimo woli. W 150. rocznicę urodzin Tadeusza Żeleńskiego (Boya). Pod red. S. Panek i A. Zawiszewskiej-Semeniuk. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS 2025.

Artykuły:

1. Z. DĘBICKI: Biblioteka Boy’a. „Kurier Warszawski” 1918 nr 13.

2. W. FELDMAN: O przekładach Boy’a. „Kurier Polski” 1919 nr 215, 217.

3. J. GELLA: Ostatnie przekłady Boy’a. „Gazeta Wieczorna” 1921 nr 5931 [dot.: przekł. powieści H. Balzaka].

4. J. GELLA: Boy jako tłumacz. „Gazeta Wieczorna” 1921 nr 5718, 5720.

5. R. BAILLY: Boy. „Les Amis de la Pologne” 1922 nr 2.

6. W. BOROWY: Oryginalność w przekładach Boya. „Przegląd Warszawski” 1922 nr 9, polemika z rozdziałem Po polsku, po krakowsku, po swojemu. W: K. Nitsch: O język małopolski. „Język Polski” 1922 nr 5; J. Birkenmajer. „Język Polski” 1923 nr 1. Odpowiedź: W. Borowy: O język Boya. „Przegląd Warszawski” 1923 nr 19, polemika: K. Nitsch: Polemika o „język Boya”. „Przegląd Warszawski” 1923 nr 21. Odpowiedź: W. Borowy: Zapiski. Zakończenie polemiki o „język Boya”. „Przegląd Warszawski” 1923 nr 22.

7. JL. [I. KRZYWICKA]: Od Franciszka Villona do Pawła Verlaine’a. 75 tomów przekładów Boya. „Wiadomości Literackie” 1924 nr 23.

8. E. HENNER: Balzak w przekładach Boya. „Gazeta Literacka”, Kraków 1926 nr 5.

9. E. HENNER: Tysiąc i jedna noc Zachodu. Balzak w przekładach Boya. „Gazeta Literacka”, Kraków 1926 nr 13-14.

10.  [J. MONDSCHEIN] JOTEM: Co to jest „Biblioteka Boy’a”? „Pobudka” 1930 nr 8.

11.  W. KOZICKI. „Słowo Polskie” 1930 nr 181 [dot. tłumaczeń dokonanych przez T. Żeleńskiego-Boya].

12.  M. CZAPSKA: Biblioteka Boy’a. Arcydzieła literatury francuskiej – przełożył i wstępem opatrzył Tadeusz Żeleński. „Pamiętnik Warszawski” 1931 z. 6.

13.  P. HULKA-LASKOWSKI: Boy tłumacz i wydawca. „Tygodnik Ilustrowany” 1934 nr 23.

14.  Z. NOWAKOWSKI: Wieczny tłumacz. „Wiadomości Polskie” 1940 nr 2.

15.  J. DOMAGALSKI: Boy wobec Prousta. „Pamiętnik Literacki” 1992 z. 4.

16.  I. KRZYWICKA: Wyznania gorszycielki. Oprac.: A. Tuszyńska. Warszawa: Czytelnik 1992, 436 s. Wydanie następne tamże: wydanie 2 poprawione 1995, wydanie 3 1996, wydanie 4 1998, wydanie 5 2002, wydanie 1 w tym opracowaniu Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 2013, 487 s., passim.

17.  J. TAZBIR: Kapłan i błazen. Rzecz o Tadeuszu Boyu-Żeleńskim. W tegoż: Od Haura do Izaury. Warszawa 1998, przedruk w tegoż: Szkice o literaturze i sztuce. Kraków 2002.

18.  A. SIEMEK: Dumając nad Boyem. Przekład jako wizja obowiązkowa. „Literatura na Świecie” 1999 nr 12.

19.  J. ŻYSZKOWSKA: La gastronomie dans des pièces choisies de Molière et dans leurs traductions par Tadeusz Boy-Żeleński. „Romanica Wratislaviensia” 2008 nr 55. 

20.  T. STRÓŻYŃSKI: Boy – tłumacz samosterowny. W: Strategie wydawców, strategie tłumaczy. Kraków 2010.

21.  J. GÓRNIKIEWICZ: Sur les traces de Boy – Julian Rogoziński, traducteur de Proust. „Romanica Cracoviensia” 2011 nr 11.

22.  M. CHROBAK: Boy jako tłumacz - dziewięćdziesiąt lat później. W: Tadeusz Żeleński-Boy. 70 rocznica śmierci. Kraków 2012.

23.  R. NIZIOŁEK: Tadeusz Żeleński-Boy i Bohdan Korzeniewski. Deux stratégies dans la traduction de Molière. „Synergies Pologne” 2013 nr 10.

24.  P. WOJCIECHOWSKI: „Pysznie sformułowane wrażenia” – Boya szkice o literaturze francuskiej; M.N. WRÓBLEWSKA: Pięćdziesiąt odcieni Boya. O społecznym aspekcie tłumaczenia erotyki. „Literacje” 2013 nr 3.

25.  P. MATYASZEWSKI: Deux traductions polonaises de „L’Esprit des lois” de Montesquieu: de Mateusz Czarnek (1777) à Tadeusz Boy-Żeleński (1927). W: Territoires comparatistes. Warszawa 2014.

26.  L. IGNACZAK: Teatralne boyowanie. (1). Miejsce francuskiej farsy w polskim teatrze międzywojennym z perspektywy recenzenta – Tadeusza Żeleńskiego (Boya). „Prace Polonistyczne” 2015 seria 70.

27.  A. NASIŁOWSKA: Boy-Żeleński i Cat-Mackiewicz. „Wielogłos” 2015 nr 4 [dot. m.in. tłumaczenia literackiego i idei transferu kulturowego].

28.  B. BRZEZICKA: Tadeusz Boy-Żeleński jako tłumacz tekstów filozoficznych. W: Przestrzenie przekładu. Katowice 2016.

29.  G. LEGUTKO: „Na wpół kpiarski, na wpół opętany jakąś myślą…” Dziewięć wcieleń Tadeusza Boya-Żeleńskiego. „Wrocławskie Studia Wschodnie” 2016 t. 20 [dot. m.in. T. Boya-Żeleńskiego jako tłumacza].

30.  M.O. BIEŃSKA: Molière Karola Frycza (1913-1953). W: Światła na wszystkie strony. Warszawa 2019 [dot. także przekładów T. Boya-Żeleńskiego].

31.  A. GĘSICKA: „Intertekstualna biblioteka” Franciszka Villona. „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2019 nr 9.

32.  T. SWOBODA: Bój z Boyem. „Literatura na Świecie” 2019 nr 11/12, polemika: K. Rodowska: Spór z Boyem? Tak; T. Swoboda: Boya zostawić w spokoju. „Literatura na Świecie” 2020 nr 3/4 [dot. m.in. przekładów powieści M. Prousta].

33.  J. PASZEK: Proust, Boy i „wydanie dla dzieci”. Esej nie dla infanta lub „infantyła”. „Śląsk” 2020 nr 7.

34.  M. ABRAMOWICZ: Tadeusz Boy-Żeleński, tłumacz dawnej literatury francuskiej. W: Przekład jako aneksja kulturowa dzieła. Warszawa 2021.

35.  U. SOKÓLSKA: Między potocznością a erudycyjnością. Uwagi o języku Tadeusza Boya-Żeleńskiego. „Poradnik Językowy” 2022 z. 7.

1874-1941 

Nom de naissance : Żeleński.

Pseudonymes et cryptonymes : B. ; Boy ; Boy-mędrzec.

Critique littéraire et théâtral, traducteur, journaliste.

Né le 21 décembre 1874 à Varsovie, il est le fils de Władysław Żeleński, compositeur, professeur du conservatoire et de Wanda née Grabowska, écrivaine. En 1881, il s’installe avec sa famille à Cracovie et fréquente l’école générale auprès du Séminaire pédagogique de larue Bracka. En 1892, il termine le gymnase Sainte-Anne (dénommé jusqu’à 1818 et après 1928 : gymnase B. Nowodworski). À cette époque il prend aussi des cours particuliers, notamment des leçons de français. À partir de 1892, il étudie la médecine à l’Université Jagellonne (Uniwersytet Jagielloński, UJ) ; il interrompt ses études pendant un semestre, car  s’étant opposé à l'organisation d'une manifestation patriotique, il est entré en conflit avec d'autres étudiants. Il fait ses débuts poétiques en 1895, avec quatre sonnets publiés dans la revue hebdomadaire « Świat » (no 2). Après 1898, il joint le mouvement appelé « la bohème de la Jeune Pologne » ; à cette époque, il se lie d’amitié avec Stanisław et Dagny Przybyszewski, Stanisław Wyspiański et la famille Rydel. En 1900, il obtient son diplôme de médecine et peu après, une bourse de perfectionnement professionnel en France ; de janvier à mars 1901, il séjourne à Paris. À son retour à Cracovie, il travaille comme médecin à la Clinique des maladies internes qui est dirigée par le professeur Stanisław Pareński, son futur beau-père. L’année suivante, il devient élève à la Clinique pédiatrique à l’hôpital Saint-Louis ; en avril, il est promu assistant. Dans les années 1902-06, il publie plusieurs articles scientifiques portant sur la pédiatrie dans les revues « Przegląd Lekarski » et « Medycyna » ; en 1904, il prononce deux conférences à la Société médicale de Cracovie (Krakowskie Towarzystwo Lekarskie). La même année il épouse Zofia Pareńska ; en 1905, naît leur fils Stanisław. Grâce à une bourse accordée par la Clinique pédiatrique il part pour la France afin de se familiariser avec les méthodes destinées à combattre la mortalité infantile ; à Paris et à Lille, il assiste aux travaux de l’organisation « Goutte de lait ». En 1905, il fonde à Varsovie une institution du même nom qui conseille les mères sur la nutrition des nourrissons ; il en devient le directeur. En 1907, il est décoré pour cette activité de la médaille d’or au cours de l’exposition accompagnant le 10e Congrès des médecins et naturalistes polonais à Lviv. À cette époque, il ouvre un cabinet médical privé à son domicile. En octobre, il se rend à Breslau pour quelques semaines afin de poursuivre son développement professionnel. En 1905, il envoie au Zielony Balonik, un cabaret satirique littéraire qui vient d’être créé, le poème Ballada o kanonizacji królowej Jadwigi signé avec le pseudonyme de « Boy ». À partir de 1906, il est coauteur (avec August Kisielewski, Witold Noskowski, Karol Frycz, Kazimierz Sichulski et Teofil Trzciński) des plusieurs programmes pour ce cabaret ; ces nouvelles activités ne l’empêchent pas  de poursuivre sa pratique de médecin. En 1906, il ouvre un Bureau de conseil aux mères ; par ailleurs, il publie des articles portant sur la pédiatrie (ces textes sont réimprimés dans des revues professionnelles allemandes et autrichiennes) ainsi qu’une thèse d’habilitation qu’il ne soutiendra pas (en 1907, absorbé par une activité intense au cabaret Zielony Balonik, il néglige son habilitation). Pour ces ouvrages, il se voit décerner divers prix professionnels. En septembre, il abandonne son poste à la clinique pour se consacrer à l’écriture d’ouvrages satiriques pour le Zielony Balonik. Dans les années 1908-19, il est médecin dans une unité des chemins de fer. En même temps, il travaille à son œuvre de traduction de la littérature française. Sa première traduction est celle de Physiologie du mariage de Balzac (1909) ; la même année, il traduit également deux comédies de Molière, pour le Théâtre municipal (Teatr Miejski) de Cracovie : Le Mariage forcé et Le Misanthrope. Dans les années qui suivent, il continue à traduire les comédies de Molière ; en 1914, la République française le distingue par l’Ordre des Palmes Académiques français pour la traduction des œuvres complètes de cet auteur. Une année après le déclenchement de la Première Guuerre mondiale, il est mobilisé comme médecin par l’armée autrichienne. Il travaille d’abord à l’Hôpital 7 de la Forteresse Cracovie, et à partir de novembre 1916, dans une unité médicale à la station des chemins de fer de Cracovie. Il continue à traduire. Après la guerre, en 1919, il abandonne définitivement sa pratique médicale et entame une collaboration avec la rédaction de la revue « Czas » de Cracovie en tant que critique théâtral ; cette collaboration durera jusqu’en 1922. En même temps, il entreprend des études sur la littérature française et il continue à traduire. Au début de 1921, il se voit proposer, par les autorités de l’Université de Poznań (Uniwersytet Poznański, UP), la chaire des études françaises. Il décline cependant cette offre alors même le Chef de l’État, Józef Piłsudski, l’avait nommé professeur extraordinaire de l’histoire de la littérature française de l’UP. Au cours de cette même année 1921, il voyage souvent à travers la Pologne pour participer à des « soirées Boy », où des artistes présentent certains de ses textes les plus connus écrits pour le cabaret Zielony Balonik. En 1922, il emménage à Varsovie où il devient directeur littéraire au Théâtre polonais (Teatr Polski) dans les années 1923-24 ; cette fonction le force à interrompre sa collaboration avec « Czas ». La même année, il part pour Paris afin de prendre part aux célébrations du 300e anniversaire de la naissance de Molière. Dans les années 1923-39, il écrit pour les revues suivantes : « Kurier Poranny » (une rubrique régulière de critiques théâtrales ainsi que des feuilletons et des traductions), « Ilustrowany Kurier Codzienny » (34 critiques théâtrales dans les années 1931-34) et « Kurier Literacko-Naukowy » (1931-36). En 1924, il fait une tournée de six mois en Pologne avec la conférence Jak zostałem literatem (Vilnius, Toruń, Poznań, Kalisz, etc.). La même année, il fonde la société éditoriale Biblioteka Boya pour publier ses traductions nouvelles et anciennes (elle existera jusqu’en 1926). La même année, il commence sa collaboration avec la revue « Wiadomości Literackie » où il publie entre autres ses feuilletons littéraires et ses essais sur la littérature française, par exemple un cycle d’articles sur Marcel Proust. En janvier et en février 1925, il visite Vilnius, Kovel et Loutsk avec une conférence sur Balzac ; en mai, il se rend à Paris en tant que membre de la délégation polonaise pour participer au congrès international des PEN Clubs. Au début de 1927, il revient à Paris pour un événement organisé en son honneur par l’Association française des Amis de la Pologne afin de célébrer sa contribution à la diffusion en Pologne de la littérature et de la culture françaises. À cette occasion, il reçoit la Croix d’Officier de l’Ordre de la Légion d’Honneur ; il voyage à travers la France en donnant des conférences. En 1928, il se rend une nouvelle fois en France, à l’invitation du ministre de l’éducation Édouard Herriot ; il visite également plusieurs cantons suisses, en donnant dans leurs chefs-lieux des conférences sur ses traductions. En octobre, il publie dans « Wiadomości Literackie » son premier article sur Adam Mickiewicz où il commence sa « campagne de vérité » . L’année suivante, il mène une action sur la nécessité de réformer le droit civil relatif au mariage (introduction du mariage civil et du divorce) ce qui provoque des protestations des milieux catholiques et de la droite. En juin, il se rend à Paris pour le 2e Congrès international du théâtre. En 1929, il fonde la société Alfa pour publier une nouvelle édition unifiée de la Biblioteka Boya ; elle fait faillite l’année suivante ; jusqu’en 1936, Boy financera cette publication à partir de ses propres fonds. En 1931 (avec entre autres Irena Krzywicka, sa compagne), il participe à l’ouverture du premier centre de planification familiale en Pologne. Il proteste contre les repressions envers les chefs de l’opposition politique détenus à Brest. En 1932, avec son fils qui est acteur, il fait le tour des villes polonaises en donnant une conférence sur François Villon, pour commémorer le 500e anniversaire de la naissance de ce poète. En mars, avec quelques écrivains, il fonde une association, la Ligue des Réformes des mœurs (Liga Reform Obyczajów). Il contribue à la naissance du supplément de « Wiadomości Literackie » intitulé « Życie świadome » et portant sur la planification familiale qui paraît dans les années 1932-34. À partir de 1933, il est membre du PEN Club polonais et de l’Académie polonaise de littérature (Polska Akademia Literatury, PAL). En 1934, à Cracovie, il participe au 1er congrès national du mouvement en faveur de la planification familiale. Au printemps 1935, il se rend à Paris pour représenter la PAL aux célébrations du 300e anniversaire de l’Académie Française. En 1936, le Młody Teatr (institution évaluant les pièces écrites par des jeunes auteurs dramatiques) est créé sous son impulsion. Suite à des attaques croissantes venues des milieux de droite, sur les conseils de ses amis, il part en France pour trois mois et renonce à publier ses articles militants. Il se voit décerner plusieurs prix pour son œuvre de traduction et de critique, notamment : le prix de l’Association polonaise des éditeurs (Polskie Towarzystwo Wydawców) accordé aux meilleurs critiques littéraires en Pologne, ex æquo avec Wacław Borowy et Karol Irzykowski (1928), le prix littéraire de la ville de Varsovie (1933), le prix des lecteurs de « Wiadomości Literackie » pour le meilleur livre de l’année (Marysieńka Sobieska, 1937), le prix de l’Association Éditoriale polonaise (1938). Après le déclenchement de la Seconde Guerre mondiale, il part pour Lviv où il prend la direction de la chaire des études romanes à l’Université Jan Kazimierz (rebaptisée Université Ivan Franko après l’annexion de Lviv à la république ukrainienne de l’URSS). À partir de 1940, il écrit pour le « Czerwony Sztandar », en 1941 il fait partie de la rédaction de « Nowe Widnokręgi » où il publie des articles, des feuilletons et des critiques théâtrales. En 1940, il devient membre de l’Union des écrivains soviétiques d’Ukraine ; il devient aussi membre du comité de gestion de cette organisation. En août, à l’invitation du Comité de la Science, il se rend à Moscou, pour une visite de cinq jours, avec un groupe de professeurs polonais. En automne de cette même année, il préside au Comité des célébrations du 85e anniversaire de la mort d’Adam Mickiewicz. En 1941, il participe à une soirée d’honneur organisée par l’Union des écrivains soviétiques d’Ukraine pour commémorer ce qui est supposé être le 35e anniversaire de ses débuts littéraires. Fin d’avril, il obtient des autorités soviétiques une prime à l’occasion de la fête du travail du 1er mai. Après l’occupation de Lviv par les troupes allemandes, avec d’autres représentants de l’intelligentsia lvovienne, il est arrêté et fusillé dans la nuit du 3 au 4 juillet 1941, sur la colline de Voulka ; il est enterré là-bas, dans une fosse commune. En 1943, les corps des professeurs assassinés sont exhumés et brûlés ; les cendres sont dispersées dans la campagne environnante. Une plaque commémorative est placée sur le tombeau familial des Żeleński au cimetière Rakowicki de Cracovie.

Boy-Żeleński a reçu les distinctions suivantes : la Croix d’Or du mérite accordée par les autorités austro-hongroises pour son travail de médecin (1917), la Croix de Chevalier de la Légion d’Honneur accordée par le gouvernement français pour ses traductions et ses publications des grands auteurs français en Pologne (1922), la Croix de l’Officier de la Légion d’Honneur (1927), la Croix de Commandeur de la Légion d’Honneur pour son œuvre traductive et littéraire (1934).

Les archives de la famille Żeleński se trouvent à la Bibliothèque nationale (Biblioteka Narodowa) de Varsovie. On y trouve également les documents réunis par Barbara Winklowa (Boy we Lwowie 1939-41) et des lettres adressées à Barbara Winklowa relatives à Tadeusz Boy-Żeleński. Des pièces isolées et ses traductions de la poésie sont conservées à la Bibliothèque scientifique de la PAN et de la PAU (Biblioteka Naukowa PAN i PAU) à Cracovie.